Rynek mleka i produktów mleczarskich

tys. sztuk mln litrów zł/hl Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 1/2016 Rynek mleka i produktów mleczarskich Pogłowie krów mlecznych Niskie ceny i malejąca opłacalność produkcji mleka przyczyniły się do pogłębienia spadkowej tendencji w pogłowiu krów mlecznych. Na początku grudnia 2015 r. (według danych GUS) ich liczba była o 5,1% (o blisko 114 tys. szt.) mniejsza niż rok wcześniej i ukształtowała się na poziomie 2 134 tys. szt. w mln szt. 2,80 Pogłowie i wydajność krów mlecznych w Polsce w l/szt. 5 700 Mleko surowe Skup W 2015 r., na skutek rosnącej wydajności krów i towarowości produkcji mleka, dostawy do przemysłu mleczarskiego uległy zwiększeniu. W grudniu 2015 r. skupiono 868 mln litrów mleka, o 6% więcej niż w listopadzie 2015 r. i o około 7% więcej niż w grudniu 2014 r. 1000 950 Skup i cena skupu mleka 145 140 2,70 5 457 900 135 2,60 5 214 850 130 2,50 4 971 800 125 2,40 4 729 750 120 2,30 2,20 2,10 VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII 4 486 4 243 4 000 700 650 600 VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2014 2015 115 110 105 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015* skup cena skupu Krowy mleczne Wydajność mleczna krów mlecznych * wydajność - szacunek IERiGŻ - PIB Spadek pogłowia krów mlecznych odnotowano w 15 województwach (największy w woj. dolnośląskim o 13,9%, a najmniejszy w woj. świętokrzyskim o 0,7%). Liczba krów mlecznych wzrosła jedynie w województwie podlaskim (o 0,2%, do 428,1 tys. szt.), na terenie którego znajduje się 20% krajowego pogłowia krów mlecznych. 500 400 300 200 100 0 Pogłowie krów mlecznych według województw* 470 428 242 175 156 142 128 82 58 55 49 40 38 29 25 16 2014 2015 *stan w grudniu Ogółem w 2015 r. (według danych GUS) do podmiotów skupujących dostarczono 10,6 mld litrów mleka, o 2,8% więcej niż w roku 2014. Ceny skupu w Polsce (bez VAT) W 2015 r., w wyniku rosnących dostaw i ograniczonych możliwości zbytu przetworów, ceny skupu mleka były znacząco niższe niż rok wcześniej. W grudniu 2015 r. krajowi producenci za surowiec uzyskiwali przeciętnie 112,89 zł/hl, o 0,3% mniej niż w listopadzie 2015 r. i o 8,6% mniej niż w grudniu 2014 r. Średnio w 2015 r. cena skupu mleka była aż o 17% niższa niż w roku poprzednim. W grudniu 2015 r. ceny skupu mleka we wszystkich województwach były niższe niż rok wcześniej. Największy spadek cen odnotowano w województwie dolnośląskim (o 12,2%), a najmniejszy w woj. lubelskim (o 3%). Tradycyjnie najwyższe ceny za su- Agencja Rynku Rolnego 1

tys. ton EUR/100 kg tys. ton Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 1/2016 rowiec płacono w woj. podlaskim (119,42 zł/hl), a także w województwach, na terenie których znajdują się duże gospodarstwa powstałe na bazie dawnych PGR-ów, tj. w woj. lubuskim, dolnośląskim, opolskim, warmińskomazurskim, zachodniopomorskim i śląskim. Ceny mleka w UE Spadkowe tendencje cen skupu mleka przeważały również w innych krajach UE. W grudniu 2015 r. (według danych Komisji Europejskiej) przeciętnie w UE za surowiec płacono 30,47 EUR/100 kg, o 1% mniej niż w listopadzie 2015 r. i o blisko 8% mniej niż w grudniu 2014 r. W odniesieniu do notowań z listopada 2015 r. spadek cen odnotowano w szesnastu unijnych krajach (największy w Irlandii o 5%, a najmniejszy w Polsce o 0,1%). W dziesięciu krajach mleko podrożało najbardziej w Austrii i we Włoszech (o 2%), a najmniej na Słowacji (o 0,1%). W Danii i Hiszpanii cena mleka w grudniu 2015 r. utrzymała się na poziomie z poprzedniego miesiąca. 38 36 34 32 30 28 26 24 22 20 18 Ceny skupu mleka w UE i w wybranych krajach w latach 2014-2015 VII VIII IX X XI XII I 2014 2015 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Niemcy Polska Litwa średnio UE 30,47 29,74 27,39 22,14 W 2015 r. krajowi producenci, na skutek pogorszenia koniunktury na światowym rynku mleka oraz przedłużonego przez Federację Rosyjską embarga na import produktów mleczarskich m.in. z UE, zwiększali jedynie produkcję tych artykułów mleczarskich, które łatwiej znajdowały nabywców. W konsekwencji w 2015 r. wzrosła produkcja mleka płynnego, masła oraz serów. Według danych GUS produkcja mleka płynnego w 2015 r. osiągnęła poziom 3,1 mln ton, o blisko 9% wyższy niż w roku 2014. Produkcję serów niedojrzewających i twarogów zwiększono o ponad 6%, do 422 tys. ton, a serów dojrzewających o 3%, do 304 tys. ton. 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 335 341 280 282 Produkcja serów w latach 2008-2015 267 371 285 384 386 313 311 405 406 301 304 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 sery dojrzewające Masła wyprodukowano 190 tys. ton, o około 7% więcej niż w 2014 r. 195 190 185 180 175 170 165 160 182 180 175 169 sery niedojrzewające i twarogi Produkcja masła w latach 2008-2015 172 170 180 190 422 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych European Milk Market Observatory, data odczytu 5.02.2016 r. Produkty mleczarskie Produkcja krajowa Przy ograniczonych możliwościach zbytu zmniejszono natomiast produkcję mleka w proszku, jogurtów, a także śmietany. W 2015 r. wyprodukowano 40 tys. ton pełnego mleka w proszku, o 29% mniej niż rok wcześniej. Jednocześnie produkcję odtłuszczonego mleka w proszku zmniejszono o 11%, do 160 tys. ton. Agencja Rynku Rolnego 2 155 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

tys. ton Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 1/2016 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 120 117 48 Produkcja OMP i PMP w latach 2008-2015 33 93 28 114 116 34 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 OMP Produkcja śmietany ukształtowała się na poziomie 354 tys. ton, o 7% niższym niż w 2014 r. Jednocześnie produkcję jogurtów zmniejszono o 3%, do 423 tys. ton. Handel zagraniczny Notowane w 2015 r. pogorszenie koniunktury na światowym rynku mleka przyczyniło się do ograniczenia obrotów polskiego handlu zagranicznego produktami mleczarskimi. W okresie styczeń listopad 2015 r. wywóz artykułów mleczarskich z kraju w ekwiwalencie mleka surowego ukształtował się na poziomie 2,6 mld litrów i był o niecały 1% mniejszy niż w tym samym okresie 2014 r. 1 W 2015 r. większy niż rok wcześniej był wywóz mleka płynnego, masła i tłuszczów mlecznych, serów niedojrzewających, a także lodów i kazeiny. W okresie jedenastu miesięcy 2015 r. wyeksportowano 465 tys. ton mleka płynnego i śmietany (o 30% więcej niż rok wcześniej), 38 tys. ton masła i tłuszczów mlecznych (o 13% więcej) i 76 tys. ton serów niedojrzewających (o 31% więcej). Ograniczono natomiast eksport mleka w proszku, 1 Wyniki polskiego handlu zagranicznego produktami mleczarskimi dotyczą artykułów o kodach CN 0401 0406 oraz wybranych produktów z pozycji CN 3501. Obejmują one wymianę z państwami UE i krajami trzecimi. Ekwiwalent surowca został obliczony przez analityków ARR na podstawie wstępnych danych Ministerstwa Finansów. 39 PMP 108 46 180 57 160 40 serów dojrzewających, serwatki oraz jogurtów i napojów fermentowanych. W analizowanym okresie wywieziono 100 tys. ton odtłuszczonego mleka w proszku oraz 21,5 tys. ton pełnego mleka w proszku, odpowiednio o 10% i 22% mniej niż rok wcześniej. Eksport serów dojrzewających uległ zmniejszeniu o 4,5% i wyniósł 127 tys. ton, a jogurtów i napojów fermentowanych był mniejszy o 8% i wyniósł 94 tys. ton. Na skutek znacznie niższych niż rok wcześniej cen transakcyjnych wpływy uzyskane z eksportu produktów mleczarskich zmniejszyły się o 16%, do 1,5 mld EUR. W 2015 r., na poziomie niższym niż rok wcześniej, utrzymywał się import produktów mleczarskich. W okresie styczeń listopad 2015 r. przywóz tych artykułów do kraju (w przeliczeniu na ekwiwalent mleka) wyniósł 1,4 mld litrów mleka, o 5% mniej niż w analogicznym okresie 2014 r., a jego wartość obniżyła się o niecałe 4%, do 720 mln EUR. Ograniczono przywóz serwatki, PMP, a także masła. W okresie jedenastu miesięcy 2015 r. do Polski przywieziono 68 tys. ton serwatki, o 23% mniej niż rok wcześniej. Import masła oraz tłuszczów mlecznych był o 10% mniejszy niż przed rokiem i wyniósł 12 tys. ton. Import PMP ukształtował się na poziomie 9 tys. ton wobec 13 tys. ton w okresie styczeń listopad 2014 r. Zwiększono natomiast import mleka płynnego i śmietany, jogurtów i napojów fermentowanych, serów i twarogów, OMP, lodów, a także kazeiny. W okresie jedenastu miesięcy 2015 r. do Polski przywieziono 193 tys. ton mleka płynnego i śmietany, o 11% więcej niż przed rokiem. Import serów niedojrzewających wzrósł o 17,5%, do 25 tys. ton, a serów dojrzewających o 16%, do 44 tys. ton. O 9% większy był również przywóz OMP, który wyniósł 23 tys. ton, a import jogurtów i napojów fermentowanych wzrósł o 13%, do 35 tys. ton. Agencja Rynku Rolnego 3

Nadzwyczajne wsparcie w sektorze mleka W dniu 18 lutego 2016 r. wchodzi w życie Rozporządzenie Rady Ministrów z 22 stycznia 2016 r. w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem tymczasowej nadzwyczajnej pomocy dla rolników w sektorach hodowlanych (Dz. U. z 2016 r. poz. 141). Wsparcie przysługiwać będzie rolnikom producentom mleka, którzy w roku kwotowym 2014/2015 wprowadzili do obrotu mleko w ilości nie mniejszej niż 15 tys. kg oraz w dniu złożenia wniosku o udzielenie wsparcia posiadali co najmniej 3 krowy typu użytkowego: mleczny lub kombinowany, w wieku przekraczającym 24 miesiące, zgłoszone do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt. Wysokość wsparcia będzie zależała m.in. od ilości mleka wprowadzonego do obrotu przez producenta w roku kwotowym 2014/2015 (jednak nie większej niż 300 tys. kg). Wniosek o udzielenie wsparcia będzie można składać w oddziale terenowym Agencji Rynku Rolnego właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę producenta od 18 lutego 2016 r. do 18 marca 2016 r. Środki finansowe z tytułu wsparcia Agencja wypłaci najpóźniej do 30.06.2016 r. (zgodnie z art. 1 ust. 1 rozporządzenia 2015/1853 z 15 października 2015 r. Dz. U. UE L 271 z 16 października 2015 r., str. 25). Prywatne przechowywanie Ze względu na pogorszenie koniunktury na światowym rynku mleka w latach 2014 2015, Komisja Europejska od września 2014 r. realizuje mechanizm dopłat do prywatnego przechowywania OMP, masła i niektórych serów oraz zakupy interwencyjne OMP i masła. Odtłuszczone mleko w proszku Od 1 września 2014 r. do 31 stycznia 2016 r. na okres przechowywania od 90 do 210 dni w UE zaoferowano 62,6 tys. ton OMP, najwięcej w Niemczech (19 tys. ton), Hiszpanii (9,2 tys. ton), na Litwie (8,4 tys. ton), w Holandii (7,9 tys. ton) i Irlandii (7,5 tys. ton). W Polsce do przechowywania zaoferowano 724 tony OMP. Na okres przechowywania przez 365 dni od 19 października 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. zaoferowano 14,2 tys. ton OMP najwięcej w Holandii (5,9 tys. ton), Belgii (2,5 tys. ton), Hiszpanii (2,3 tys. ton) i Niemczech (2,2 tys. ton). W Polsce nie zadeklarowano OMP na ten okres przechowywania. Łącznie unijni przedsiębiorcy do prywatnego przechowywania zgłosili 76,7 tys. ton odtłuszczonego mleka w proszku. Do końca 2015 r. notowano stały wzrost zapasów OMP, zarówno w ramach prywatnego przechowywania, jak i interwencyjnego zakupu. Uwzględniając ilości OMP wycofane z prywatnego przechowywania, w unijnych magazynach na koniec grudnia 2015 r. znajdowało się 33 tys. ton tego proszku 2. Wlk. Brytania 3% Masło W UE od 1 września 2014 r. do 31 stycznia 2016 r. do prywatnego przechowywania zaoferowano także 177 tys. ton masła najwięcej w Holandii (76 tys. ton), Irlandii (27 tys. ton), we Francji (24 tys. ton), Niemczech 2 Ilości masła, OMP i serów objęte prywatnym przechowywaniem, zakupionego interwencyjnie OMP oraz zapasy produktów mleczarskich według European Milk Market Observatory data odczytu 4.02.2016 r. Agencja Rynku Rolnego 4 Litwa 8% Francja 8% Udział krajów UE w zapasach OMP zgromadzonych w ramach mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania* Hiszpania 10% Irlandia 8% Czechy 4% Belgia 12% Niemcy 20% 33 tys. ton Łotwa 2% Polska 2% Holandia 23% *wedłu stanu na koniec grudnia 2015 r. Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych European Milk Market Observatory - data odczytu 4.02.2016 r.

(22 tys. ton) i Belgii (14 tys. ton). Przedsiębiorcy w Polsce w ramach tego mechanizmu zgłosili 816 ton tego produktu. Na koniec grudnia 2015 r. w Unii Europejskiej (po uwzględnieniu wycofanych ilości) w chłodniach znajdowało się 51 tys. ton masła. Największe zapasy masła w ramach dopłat do prywatnego przechowywania znajdowały się w magazynach w sierpniu 2015 r. i wynosiły ponad 99 tys. ton. Austria 0,1% Polska 0,5% Litwa 2,0% Francja 5,5% Udział krajów UE w zapasach masła zgromadzonych w ramach mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania* Niemcy 5,5% Wlk. Brytania 5,7% 51 tys. ton Belgia 9,4% Holandia 46,8% Irlandia 24,5% *wedłu stanu na koniec grudnia 2015 r. Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych European Milk Market Observatory - data odczytu 4.02.2016 r. Sery W ramach tymczasowego nadzwyczajnego systemu dopłat do prywatnego przechowywania niektórych serów od 19 października 2015 r. do 15 stycznia 2016 r. zaoferowano 32 tys. ton serów, w tym: we Włoszech (12 tys. ton), w Holandii (7,3 tys. ton), w Wielkiej Brytanii (3,9 tys. ton), we Francji (2,8 tys. ton), w Irlandii (1,8 tys. ton), w Grecji (1,3 tys. ton), na Litwie (1,2 tys. ton), w Szwecji (0,9 tys. ton), w Finlandii i Bułgarii (po 0,3 tys. ton). W Polsce nie zgłoszono tego asortymentu do przechowywania. Limity serów przyznane poszczególnym państwom członkowskim wykorzystano już w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, na Litwie i we Włoszech. W unijnych magazynach na koniec grudnia znajdowało się prawie 28 tys. ton serów. Holandia 22% Udział krajów UE w zapasach serów zgromadzonych w ramach mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania* Wlk. Brytania 14% Bułgaria 1% Szwecja 3% Litwa 4% Zakupy interwencyjne OMP W okresie od 13 lipca 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. złożono wnioski o interwencyjny zakup 62,8 tys. ton OMP najwięcej w Belgii (24,7 tys. ton), na Litwie (10,8 tys. ton), w Polsce (6,5 tys. ton), we Francji (6,0 tys. ton) i w Irlandii (5,1 tys. ton). W magazynach na koniec grudnia 2015 r. przechowywano 29 tys. ton OMP. Masło Unijni przedsiębiorcy w okresie od 13 lipca 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. nie byli zainteresowani sprzedażą masła na zapasy interwencyjne. Program Mleko w szkole Administrowany przez Agencję Rynku Rolnego program Mleko w szkole skierowany jest do dzieci uczęszczających do Agencja Rynku Rolnego 5 Włochy 43% 28 tys. ton Irlandia 7% Francja 6% *wedłu stanu na koniec grudnia 2015 r. Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych European Milk Market Observatory - data odczytu 4.02.2016 r. Polska 9% Francja 7% Udział krajów UE w zapasach OMP zgromadzonych w ramach zakupów interwencyjnych* Irlandia 6% Litwa 27% Belgia 40% Wielka Brytania 4% 29 tys. ton Finlandia 3% Niemcy Łotwa 2% 2% *wedłu stanu na koniec grudnia 2015 r. Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych European Milk Market Observatory - data odczytu 4.02.2016 r.

zł/kg Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 1/2016 przedszkoli oraz uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich. Ma on na celu kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Dzieci uczestniczące w programie Mleko w szkole mogą spożywać mleko białe i smakowe o różnej zawartości tłuszczu, twarożki, sery i jogurty. W roku szkolnym 2015/2016, tj. od 1 września 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. ARR wydatkowała na ten cel (łącznie ze środków unijnych i krajowych) 19,4 mln zł. Ogółem od akcesji Polski do UE do 31 stycznia 2016 r. na program Mleko w szkole wypłacono 1,3 mld zł (w tym 28,7 mln zł stanowiły środki pochodzące z FPM). Fundusz Promocji Mleka W 2015 r. na rachunek obsługiwanego przez ARR Funduszu Promocji Mleka 3 podmioty skupujące przekazały 10,3 mln zł. Ze środków FPM współfinansowano m.in.: kampanię Trade Milk, program Mleko w szkole, a także targi i wystawy, akcje promocyjne i informacyjno-edukacyjne oraz szkolenia. Tendencje cenowe Krajowe ceny zbytu wybranych artykułów mleczarskich W grudniu 2015 r. krajowe ceny zbytu produktów mleczarskich, po wzroście w okresie wrzesień listopad 2015 r., uległy obniżeniu. Spadek cen kontynuowany był również w styczniu 2016 r. W grudniu 2015 r. w największym stopniu potaniało odtłuszczone mleko w proszku. Według danych GUS za produkt ten płacono przeciętnie 7,58 zł/kg (cena z VAT), o niecałe 3% mniej niż miesiąc wcześniej i o 15% mniej niż przed rokiem. Według danych z zakładów objętych monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW w stycz- 3 Ustawa o funduszach promocji produktów rolno- -spożywczych z 22 maja 2009 r. (Dz. U. Nr 97, poz. 799, z późn. zm.). niu 2016 r. cena tego proszku w odniesieniu do notowań z poprzedniego miesiąca obniżyła się o 3,5% i wyniosła 7,14 zł/kg (bez VAT). Ser Edamski w grudniu 2015 r. zbywano po 12,42 zł/kg, a ser Gouda po 11,87 zł/kg (ceny z VAT), w obu przypadkach o niecały 1% taniej niż w listopadzie 2015 r. W porównaniu z notowaniami sprzed roku sery te były tańsze o 10 11%. Według danych ZSRIR MRiRW w styczniu 2016 r. przeciętna cena sera Gouda ukształtowała się na poziomie 10,43 zł/kg, a sera Edamskiego 10,40 zł/kg (ceny bez VAT), w obu przypadkach o około 4% niższym niż w grudniu 2015 r. W grudniu 2015 r. za masło w blokach krajowi producenci uzyskiwali średnio 13,89 zł/kg (cena z VAT według GUS), o 4 gr/kg mniej niż miesiąc wcześniej i o 34 gr/kg (o 2%) mniej niż rok wcześniej. W styczniu 2016 r. cena masła (według danych ZSRIR MRiRW bez VAT) była o 4% niższa niż miesiąc wcześniej i ukształtowała się na poziomie 12,03 zł/kg. Ceny produktów mleczarskich na rynkach zagranicznych Na początku 2016 r. na monitorowanych rynkach zagranicznych przeważały spadki cen głównych eksportowych produktów mleczarskich. Mleko w proszku (OMP i PMP) W portach Europy Zachodniej (baza FOB) 5 lutego 2016 r. za odtłuszczone Agencja Rynku Rolnego 6 16,00 15,00 14,00 13,00 12,00 11,00 10,00 9,00 8,00 7,00 Ceny zbytu masła w blokach, OMP i sera Edamskiego (z VAT) VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2014 2015 masło w blokach OMP ser Edamski

USD/tonę USD/tonę Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 1/2016 mleko w proszku płacono przeciętnie 1 750 USD/t, o 2% mniej niż miesiąc wcześniej. W Oceanii proszek ten potaniał o 4%, do 1 813 USD/t. Na wyżej wymienionych rynkach OMP w ciągu roku potaniało odpowiednio o 22% i 28%. Na początku lutego 2016 r. na giełdzie w Chicago cena OMP ukształtowała się na poziomie 1 604 USD/t, o 2% niższym niż miesiąc wcześniej i o 26% niższym niż w porównywalnym okresie 2015 r. Za pełne mleko w proszku w Oceanii, tak jak na początku stycznia 2016 r., uzyskiwano 2 100 USD/t, o 21% mniej niż przed rokiem. W portach Europy Zachodniej cena PMP wyniosła 2 175 USD/t i była o 1% niższa niż przed miesiącem i o 22% niższa niż na początku lutego 2015 r. 4 200 3 800 3 400 3 000 2 600 2 200 1 800 1 400 Ceny OMP na wybranych rynkach zagranicznych (wg notowań z początku miesiąca) VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II 2014 2015 2016 Oceania USA porty Europy Zachodniej (baza FOB) Źródło: opracowanie i obliczenia ARR na podstawie danych CLAL. Na rynku wewnętrznym UE w ostatnim tygodniu stycznia br. średnia cena odtłuszczonego mleka w proszku ukształtowała się na poziomie 1 656 EUR/t, a pełnego mleka w proszku na 2 102 EUR/t, odpowiednio o 3% i 7% niższym niż miesiąc wcześniej. W odniesieniu do notowań sprzed roku OMP potaniało o 15%, a PMP o 14%. Masło Na początku 2016 r. w Europie notowano również dalszy spadek cen masła. Według notowań z 5 lutego 2016 r. w portach Europy Zachodniej (baza FOB) za masło uzyskiwano przeciętnie 2 975 USD/t, o 2% mniej niż przed miesiącem i o 15% mniej niż rok wcześniej. Na rynku wewnętrznym UE w końcu stycznia br. za tłuszcz ten przeciętnie płacono 2 768 EUR/t, o 7% taniej niż w końcu grudnia 2015 r. i niż przed rokiem. W Oceanii 5 lutego br. za masło uzyskiwano 3 050 USD/t, o 2% mniej niż miesiąc wcześniej i o 16% mniej niż w porównywalnym okresie lutego 2015 r. Na początku 2016 r. jedynie na giełdzie w Chicago przeważały wzrosty cen masła. Według notowań z 5 lutego br. za 1 tonę tego tłuszczu płacono 4 784 USD, o 7% więcej niż miesiąc wcześniej i o 21% więcej niż przed rokiem. 6 600 6 100 5 600 5 100 4 600 4 100 3 600 3 100 2 600 Ceny masła na wybranych rynkach zagranicznych (wg notowań z początku miesiąca) VIIVIII IX X XI XII I II 2014 2015 III IV V VI VIIVIII IX X XI XII I II 2016 Oceania USA porty Europy Zachodniej (baza FOB) Źródło: opracowanie i obliczenia ARR na podstawie danych CLAL. Ser Cheddar W końcu stycznia 2016 r. na wewnętrznym rynku UE za ser Cheddar przeciętnie płacono 2 802 EUR/t, o 2% mniej niż miesiąc wcześniej i o 13% mniej niż przed rokiem. Na giełdzie w Chicago 5 lutego br. ser ten zbywano po 3 241 USD/t (2 892 EUR/t), o 1% drożej niż przed miesiącem, ale o 4% taniej niż na początku lutego 2015 r. W Oceanii ceny sera Cheddar, po utrzymującej się od końca listopada 2015 r. względnej stabilizacji, w końcu stycznia 2016 r. uległy obniżeniu, a na początku lutego ponownie wzrosły. W notowaniu z 5 lutego 2016 r. za ser ten uzyskiwano 3 125 USD/t (2 789 EUR/t), o 2% mniej niż miesiąc wcześniej i o 16% mniej niż na początku lutego 2015 r. Agencja Rynku Rolnego 7

Miesięczny skup i średnie ceny skupu mleka (bez VAT) Okres Skup mleka Cena skupu mleka 2014 I 809,2 2,9 6,5 153,65-0,2 24,4 Skup meldunkowy II 757,3-6,4 7,6 151,65-1,3 22,6 III 852,3 12,6 8,0 150,31-0,9 19,9 IV 850,0-0,3 7,2 145,47-3,2 15,1 V 932,7 9,7 7,8 139,89-3,8 11,3 VI 910,8-2,3 9,1 135,73-3,0 6,5 VII 932,1 2,3 7,6 133,97-1,3 3,2 VIII 912,5-2,1 8,4 128,17-4,3-3,6 IX 865,7-5,1 8,4 124,68-2,7-9,9 X 842,6-2,7 6,3 124,38-0,2-13,0 XI 778,8-7,6 4,4 124,47 0,1-17,0 XII 814,5 4,6 3,6 123,48-0,8-19,8 Skup sprawozdawczy 2014 10 326,3 x 7,1 137,11 x 1,1 2015 I 824,6 1,2 1,9 122,18-1,1-20,5 Skup meldunkowy I-XII 2015* Skup meldunkowy Skup sprawozdawczy mln litrów zmiana wielkości skupu w % miesięczna II 756,6-8,2-0,1 120,74-1,2-20,4 III 844,2 11,6-1,0 121,02 0,2-19,5 IV 884,9 4,8 4,1 116,43-3,8-20,0 V 965,0 9,1 3,5 112,52-3,4-19,6 VI 943,7-2,2 3,6 110,40-1,9-18,7 VII 964,5 2,2 3,5 108,47-1,7-19,0 VIII 941,7-2,4 3,2 107,81-0,6-15,9 IX 872,2-7,4 0,7 108,79 0,9-12,7 X 871,8 0,0 3,5 112,03 3,0-9,9 XI 819,8-6,0 5,3 113,20 1,0-9,1 XII 868,1 5,9 6,6 112,89-0,3-8,6 10 558,4 x 2,8 113,09 x -17,2 Ceny skupu mleka (bez VAT) wg siedziby producenta Agencja Rynku Rolnego 8 zł/hl zmiana ceny skupu w % miesięczna - raportowany za okresy miesięczne, realizowany przez osoby prawne i samodzielne jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej. - raportowany za okresy półroczne z uwzględnieniem korekt wynikających ze sprawozdawczości obejmującej również skup realizowany przez osoby fizyczne prowadzące skup o wartości przekraczającej w okresie półrocznym 10 tys. zł. * Skup meldunkowy skorygowany o dane sprawozdawcze za I półrocze 2015 r. Województwa w grudniu 2015 r. w zł/hl miesięczna POLSKA 112,89-0,3-8,6 Dolnośląskie 115,36 0,1-12,2 Kujawsko-pomorskie 106,58 1,0-9,3 Lubelskie 114,23 1,2-3,0 Lubuskie 118,79-0,5-11,3 Łódzkie 101,11-2,4-11,8 Małopolskie 107,42 2,0-9,1 Mazowieckie 113,27-0,2-6,4 Opolskie 114,80 0,1-11,3 Podkarpackie 105,86-0,4-11,5 Podlaskie 119,42 0,2-8,0 Pomorskie 110,07-0,0-9,3 Śląskie 113,75-0,2-11,6 Świętokrzyskie 102,20-1,1-11,8 Warmińsko-mazurskie 114,48-1,7-10,0 Wielkopolskie 112,62-0,6-9,8 Zachodniopomorskie 114,31-0,3-9,1 Zmiana ceny w %

Okres Produkcja masła, odtłuszczonego mleka w proszku oraz serów podpuszczkowych dojrzewających 2014 I 15,5-7,6 4,7 11,1 19,6 73,9 26,2 2,3 2,7 2014* II 13,0-16,1 2,0 11,7 5,3 89,2 22,3-14,9-7,1 III 15,2 16,4 0,1 13,8 17,3 97,3 25,3 13,5 0,4 IV 14,2-6,6-1,4 16,0 16,1 74,6 24,0-5,1-4,8 V 14,9 4,9 10,4 17,8 11,2 52,4 26,1 8,8 9,2 VI 14,5-2,7 7,4 18,2 2,4 55,7 26,2 0,4 3,1 VII 15,6 7,6 6,8 16,9-7,4 63,5 29,0 10,7 12,0 VIII 14,5-7,1 5,8 14,4-14,4 72,7 25,5-12,1-7,3 IX 15,8 9,0 10,5 15,1 4,5 84,2 25,0-2,0-1,6 X 14,7-7,0 2,8 12,6-16,5 60,8 25,6 2,4-1,5 XI 15,1 2,7 15,3 10,0-20,8 67,2 21,4-16,4-15,4 XII 15,8 4,6-6,0 12,5 25,5 34,2 27,1 26,6 5,9 179,6 x 5,6 179,5 x 65,8 301,3 x -3,1 2015 I 16,5 4,4 6,5 12,5 0,2 12,5 24,0-11,4-8,4 I-XII 2015 w tys. ton II 15,1-8,5 16,2 11,8-6,1 0,3 21,9-8,8-1,8 III 15,4 2,0 1,3 12,6 6,8-8,7 22,1 0,9-12,6 IV 15,2-2,6 5,3 14,2 12,9-11,2 25,6 15,8 6,7 V 16,3 6,9 7,8 16,3 15,2-8,0 25,3-1,2-3,1 VI 14,7-9,6 1,2 16,7 2,3-8,1 25,7 1,6-1,9 VII 15,9 7,8 1,3 16,0-4,2-5,0 27,9 8,6-3,8 VIII 16,1 1,4 10,9 12,9-19,6-10,9 27,6-1,1 8,2 IX 14,8-8,1-6,3 12,5-2,6-16,9 26,3-4,7 5,2 X 17,1 15,5 17,0 12,1-3,5-4,0 26,1-0,8 2,0 XI 15,2-11,4 0,8 8,5-30,0-15,1 25,8-1,4 20,6 XII 17,4 14,6 10,1 13,3 57,1 6,2 26,3 1,9-3,3 Produkcja masła zmiana wielkości produkcji w % miesięczna Produkcja odtłuszczonego mleka w proszku w tys. ton miesięczna 190,0 x 6,6 159,7 x -11,0 304,0 x 3,2 Produkcja z przedsiębiorstw, w których liczba pracujących przekracza 49 osób. * Produkcja z przedsiębiorstw, w których liczba pracujących przekracza 9 osób. w tys. ton zmiana wielkości produkcji w % miesięczna Produkcja serów podpuszczkowych dojrzewających zmiana wielkości produkcji w % Agencja Rynku Rolnego 9

Okres I-XII 2013 w blokach Miesięczne ceny zbytu masła, odtłuszczonego mleka w proszku i serów podpuszczkowych dojrzewających (z VAT) konfekcjonowane zmiana ceny w % zmiana ceny w % zmiana ceny w % zmiana ceny w % zmiana ceny w % w zł/kg w zł/kg w zł/kg w zł/kg miesięczna miesięczna miesięczna miesięczna miesięczna 16,72 x 19,2 17,23 x 8,0 12,89 x 28,3 15,71 x 11,1 15,95 x 12,3 2014 I 17,71-4,1 18,1 18,65-0,6 15,6 14,02 1,1 22,9 17,50 0,5 18,6 17,82 0,5 17,5 I-XII 2014 II 16,66-5,9 13,3 18,04-3,3 14,0 14,16 1,0 23,0 17,21-1,7 17,1 17,47-2,0 16,4 III 16,32-2,0 10,6 17,72-1,8 11,8 14,08-0,6 22,6 16,60-3,5 13,1 16,87-3,4 12,5 IV 16,09-1,4 6,2 17,54-1,0 9,5 13,13-6,7 7,4 15,52-6,5 5,4 15,92-5,6 5,9 V 15,20-5,5-5,5 17,21-1,9 4,0 12,35-5,9-5,4 14,54-6,3-3,0 14,99-5,8-1,5 VI 15,14-0,4-9,2 17,16-0,3 1,5 12,30-0,4-7,4 14,34-1,4-4,9 14,85-0,9-2,8 VII 15,27 0,9-12,7 17,16 0,0-2,3 12,30 0,0-7,9 14,47 0,9-6,5 14,96 0,7-4,7 VIII 15,02-1,6-15,7 16,95-1,2-5,5 11,71-4,8-13,1 14,35-0,8-9,7 14,84-0,8-7,8 IX 13,93-7,3-23,4 16,09-5,1-12,1 10,58-9,6-23,6 13,47-6,1-19,2 14,29-3,7-14,0 X 13,95 0,1-23,2 16,07-0,1-12,9 9,96-5,9-26,9 13,25-1,6-21,9 14,15-1,0-17,5 XI 14,29 2,4-21,4 16,09 0,1-12,9 9,59-3,7-29,0 13,27 0,2-22,6 14,00-1,1-19,5 XII 14,23-0,4-22,9 15,90-1,2-15,3 8,94-6,8-35,5 13,13-1,1-24,6 13,92-0,6-21,5 15,32 x -8,4 17,05 x -1,1 11,93 x -7,4 14,80 x -5,7 15,34 x -3,8 2015 I 13,76-3,3-22,3 15,59-1,9-16,4 8,43-5,7-39,9 12,80-2,5-26,9 13,25-4,8-25,6 I-XII 2015 w zł/kg II 14,06 2,2-15,6 15,53-0,4-13,9 8,56 1,5-39,5 12,91 0,9-25,0 13,38 1,0-23,4 III 14,48 3,0-11,3 15,71 1,2-11,3 8,79 2,7-37,6 12,90-0,1-22,3 13,26-0,9-21,4 IV 13,94-3,7-13,4 15,44-1,7-12,0 8,29-5,7-36,9 12,39-4,0-20,2 12,81-3,4-19,5 V 13,40-3,9-11,8 14,86-3,8-13,7 8,08-2,5-34,6 11,92-3,8-18,0 12,23-4,5-18,4 VI 13,35-0,4-11,8 14,85-0,1-13,5 7,95-1,6-35,4 11,74-1,5-18,1 12,02-1,7-19,1 VII 13,31-0,3-12,8 14,80-0,3-13,8 7,65-3,8-37,8 11,24-4,3-22,3 11,85-1,4-20,8 VIII 13,13-1,4-12,6 14,65-1,0-13,6 7,47-2,4-36,2 11,14-0,9-22,4 11,81-0,3-20,4 IX 13,40 2,1-3,8 14,84 1,3-7,8 7,50 0,4-29,1 11,40 2,3-15,4 12,08 2,3-15,5 X 13,89 3,7-0,4 15,05 1,4-6,3 7,74 3,2-22,3 11,71 2,7-11,6 12,32 2,0-12,9 XI 13,93 0,3-2,5 15,24 1,3-5,3 7,78 0,5-18,9 11,96 2,1-9,9 12,51 1,5-10,6 XII 13,89-0,3-2,4 15,19-0,3-4,5 7,58-2,6-15,2 11,87-0,8-9,6 12,42-0,7-10,8 Masło Odtłuszczone mleko w proszku 13,71 x -10,5 15,15 x -11,2 7,99 x -32,0 12,00 x -19,0 12,50 x -18,5 Agencja Rynku Rolnego 10 Gouda Sery podpuszczkowe dojrzewające Edamski

Ceny przetworów mleczarskich na rynkach zagranicznych Towar/Kraj Jednostka miary Średnia cena Zmiana średniej ceny w % Średnia cena miesięczna 1/ w zł/kg* Ceny na rynkach wewnętrznych UE w dniach 30.01-3.02.2016 Masło w blokach Niemcy EUR/kg 2,74 - -11,6 12,06 Francja EUR/kg 2,70-5,3-10,0 11,89 Holandia EUR/kg 2,64-4,0-14,0 11,62 Odtłuszczone mleko w proszku Niemcy EUR/kg 1,64 - -20,0 7,22 Francja EUR/kg 1,66-0,6-13,5 7,31 Holandia EUR/kg 1,65-1,2-17,5 7,26 Pełne mleko w proszku Niemcy EUR/kg 2,13 - -15,5 9,38 Francja EUR/kg 2,08-7,6-11,5 9,16 Holandia EUR/kg 1,95-7,1-21,4 8,58 Ceny światowe (na bazie FOB - w portach Europy Zachodniej) z 5.02.2016 Masło USD/t 2 975-1,7-14,7 11,73 OMP USD/t 1 750-2,1-22,2 6,90 PMP USD/t 2 175-1,1-22,0 8,57 1/ zmiana średniej ceny w przypadku ceny na rynkach wewnętrznych UE w porównaniu z notowaniem z 3-6.01.2016, a w przypadku cen światowych - z notowaniem z 8.01.2016. * Z przeliczenia według kursu NBP: Średni kurs z 3.02.2016 r.: 1 EUR = 4,4024 PLN Średni kurs z 5.02.2016 r.: 1 USD = 3,9420 PLN Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych FAPA (ceny produktów mleczarskich w wybranych krajach UE), CLAL (ceny w portach Europy Zachodniej) i NBP. Agencja Rynku Rolnego 11