Tkanka mięśniowa
Podział tkanki mięśniowej Włókna mięśniowe Tkanka mięśniowa Komórki Komórki Poprzecznie prążkowana Gładka Szkieletowa Sercowa Szkieletowe Mięsień sercowy Mięśnie gładkie Cytoplazma z miofibryllami sarkoplazma SER siateczka sarkoplazmatyczna Mitochondria sarkosomy Błona komórkowa sarkolemma Miofibryle i miofilamenty
Mięśnie szkieletowe Namięsna (epimysium) tkanka łączna zwarta Omięsna (perimysium) otacza pęczki włókien mięśniowych Śródmięsna (endomysium) tkanka łączna luźna (włókna siateczkowate i istota podstawowa- blaszka zewnętrzna, błona podstawna) Pojedyncze włókno Śródmięsna Omięsna Namięsna Pęczki włókien Cały mięsień Funkcja tkanki łącznej mechaniczne przenoszenie siły generowanej przez kurczące się włókna mięśniowe wprowadzanie naczyń krwionośnych i limfatycznych. Naczynia włosowate (o śródbłonku ciągłym) tworzą gęstą sieć, która biegnie pomiędzy włóknami i równolegle do nich
Jednostka motoryczna (Motor unit) lub Połączenie nerwowo-mięśniowe Grupa włókien mięśniowych unerwionych przez jedno włókno nerwowe Jedno włókno 1 do ok. 160 włókien mięśniowych Włókna mięśniowe Jądro włókna mięśniowego Płytka motoryczna Włókno nerwowe ruchowe Budowa płytki motorycznej, jak synapsy nerwowej, mediator acetylocholina
Mięśnie szkieletowe (poprzecznie prążkowane) 10 100 µm Włókno mięśniowe Włókno mięśniowe Wiele jąder ułożonych obwodowo pod sarkolemmą 75 jąder / 1mm dłg (fuzja w okresie embriogenezy) Otoczone blaszką podstawną Między blaszką podstawną a sarkolemmą komórki satelitarne W sarkoplazmie miofibrylle (pęczki filamentów) (ok. 80% sarkoplazmy) Liczne mitochondria (sarkosomy) otaczające miofibrylle, bardzo dobrze rozbudowana SER
Miofibrylle filamenty cienkie aktynowe filamenty grube - miozynowe Organizacja włókien mięśni szkieletowych Miofibrylle φ 1 2 µm, biegną równolegle do długiej osi włókna mięśniowego, tworzą je łańcuchowo ułożone sarkomery Prążek ciemny A anizotropowy Prążek jasny I izotropowy Każdy prążek I przedzielony linią Z (TEM) Sarkomer Od linii Z do linii Z Około 2,5 µm w mięśniu w spoczynku
Podstawowa jednostka kurczliwa Sarkomer I A I Białka miofibrylli biorące udział w skurczu aktyna miofilamenty aktynowe (troponina, tropomiozyna) miozyna filamenty miozynowe (grube) Białka utrzymujące miofilamenty i strukturę sarkomeru titina nebulina białko m desmina (filamenty pośrednie połączone między sobą przez filamenty plektynowe) α-aktynina dystrofina utrofina Z + ½ I + A + ½ I + Z Linia Z α aktynina, desmina Prążek I filamenty aktynowe Prążek A filamenty miozynowe i filamenty aktynowe Prążek H filamenty miozynowe Linia M białko m - miomezyna (kinaza kreatyninowa) Titina od linii Z do Linii M do linii M do linii Z Nebulina dookoła filamentów aktynowych Dystrofina, utrofina mocowanie miofibrylli do sarkolemmy
Filamenty cienkie 1,6 µm dłg i 15 nm szerokości G-aktyna F-aktyna Każda cząsteczka G-aktyny zawiera miejsce wiążące miozynę Tropomiozyna długa, cienka cząsteczka, 40 nm dłg., zawiera 2 łańcuchy polipeptydowe Troponina kompleks 3 podjednostek TnT silnie wiąże się z tropomiozyną TnC wiąże jony Ca TnI hamuje interakcję aktyna-miozyna W filamencie cienkim każda cząsteczka tropomiozyny łączy 7 cząsteczek G-aktyny i przyłącza 1 kompleks troponin
500 kda 2 Łańcuchy ciężkie Łańcuchy lekkie (2 pary) Skurcz wiązanie Ca do TnC odsłonięcie miejsca wiązania się aktyny z miozyną wiązanie się główki miozyny z aktyną ATP ADP = energia przesuwanie się główki miozyny
Mięśnie szkieletowe Siateczka sarkoplazmatyczna (SR) i system kanalików poprzecznych (T) SR otacza każdą miofibryllę dookoła prążka A i I (każda składa się z dwóch płaskich cystern połączonych kanalikami) gromadzenie jonów wapnia, dzięki pompie wapniowej w błonie, ich wiązanie przez kalsekwestrynę i uwalnianie przez kanały wapniowe. Kanalik T (wpuklenie błony komórkowej) oddziela układ SR - leży na pograniczu A i I Triada układ zawierający kanalik T oraz przylegające do niego dwie cysterny SR. Triada szybkie przekazywanie sygnału do skurczu od błony komórkowej do błony siateczki sarkoplazmatycznej
Mięsień sercowy (mezoderma) Komórki mięśnia sercowego, kardiocyty, kardomiocyty Kształt rozgałęzionych cylindrów 1 lub 2 jądra położone centralnie Otoczone cienką w-wą tkanki łącznej (endomysium) bogata sieć naczyń Układ miofibrylli, jak w mięśniu szkieletowym (poprzeczne prążkowanie) Słabo rozwinięta SER Bardzo liczne mitochondria (40% objętości cytoplazmy) niezbędna energia Połączone wstawkami Hematoksylina żelazista 15 µm Dłg. 85 100 µm
Mięsień sercowy 1 2 Kanalik T umiejscowiony w pobliżu linii Z, przylega do jednej cysterny SR diada. Kanalik T 3 1. Obwódka zamykająca - miejsce przyczepu filamentów aktynowych 2. Desmosom - połączenie komórek między sobą 3. Połączenia typu neksus - szybka wymiana jonów pomiędzy komórkami
Dłg. 20 500 µm Tkanka mięśniowa gładka (mezenchyma) Miocyt gładki Kształt wrzecionowaty Otoczone błoną podstawną Jedno jądro położone centralnie. Sarkolema tworzy liczne wgłobienia jamki (caveolae) odpowiednik kanalików T Na wewnętrznej powierzchni sarkolemy liczne taśmy gęste (odpowiednik linii Z sarkomeru), w sarkoplazmie pola gęste (α aktynina). Wiązki filamentów aktynowych i miozynowych biegną w poprzek komórki (brak prążkowania). Liczne filamenty desminowe stabilizacja położenia ciałek gęstych. Filamenty wimentynowe SER bez specyficznego uporządkowania. RER synteza kolagenu i proteoglikanów. Połączenia typu neksus (jony Ca).
Tkanka mięśniowa gładka (mezenchyma) Podłużny Poprzeczny Błona mięśniowa przewodu pokarmowego Ściana naczyń krwionośnych
Skurcz miocyta gładkiego uzależniony od struktury i organizacji filamentów aktynowych i miozynowych. Wiązki filamentów ułożone w postaci krat. Skurcz inicjowany napływem Ca Miozyna wiąże się z aktyną, z chwilą fosforylacji łańcucha lekkiego miozyny Akceptorem Ca kalmodulina (brak kompleksu troponin)
Regeneracja tkanki mięśniowej Mięsień sercowy nie ma właściwości regeneracyjnych (tylko wczesne dzieciństwo) Mięśnie gładkie Zdolne do aktywnej regeneracji. Po uszkodzeniu miocyty przechodzą podział mitotyczny
Regeneracja tkanki mięśniowej Mięsień szkieletowy właściwości proliferacyjne komórek satelitarnych (udział w naprawie, utrzymaniu struktury mięśnia i hipertrofii) Jądra położone centralnie Komórki satelitarne spoczywają na sarkolemie, otoczone blaszką podstawną u dorosłych w odpowiedzi na stres lub uszkodzenie mogą proliferować ekspresja MyoD indukuje proliferację
Skóra Wytwory naskórka Gruczoły (potowe, łojowe, gruczoł mlekowy) Włosy Paznokcie Funkcja: Protekcyjna (mechaniczna, przed zewnętrznymi czynnikami uszkadzającymi) Bariera zabezpieczająca przed ubytkiem wody Bariera przed mikroorganizmami Termoregulacja Wydalanie soli Synteza witaminy D Zmysłowa (dotyk, ciepło, ucisk, ból) Wydzielanie ochronnie działających lipidów, mleka
SKÓRA > 5 mm grubości 1 2 mm grubości
SKÓRA GRUBA SKÓRA CIENKA Listewki (sople) naskórkowe
Nabłonek wielowarstwowy płaski ROGOWACIEJĄCY Naskórek Keratynocyty Melanocyty Komórki Langerhansa Komórki Merkla Keratynocyty 1. Warstwa podstawna 2. Warstwa kolczysta 3. Warstwa ziarnista 4. Warstwa jasna 5. Warstwa zrogowaciała
NASKÓREK - WARSTWA PODSTAWOWA (PODSTAWNA) Keratyny 5 i 14 Desmosomy Błona podstawna Hemidesmosomy Błona podstawna Komórki niezębate macierzyste Komórki zębate Blaszka jasna Blaszka gęsta Komórka nabołnkowa Lamnina Blaszka jasna Blaszka gęsta (ciemna) Blaszka siateczkowata Kolagen typu IV Kolagen typu VII Kolagen typu I i III Włókienka kotwiczące (VII)
Połączenie skórno-naskórkowe Zapalenie pęcherzowe skóry
NASKÓREK WARSTWA KOLCZYSTA Cytoplazma keratynocytów keratyny 1 i 10 Ziarna z błoniastym rdzeniem ciała wieloblaszkowate Tonofibryle płytka desmoplakinowa (desmosom) Desmosomy Warstwa podstawna Formujące się ciała wieloblaszkowate
NASKÓREK WARSTWA ZIARNISTA Keratyny 2e i 9 Tworzenie agregatów filamentów cytokeratynowych Synteza profilagryny, SPR (small prolin-rich protein) małe białko bogate w prolinę, lorykryna, inwolukryna Ciała wieloblaszkowate (ciała lamelarne) zwiększają swoją objętość i liczbę, i uwalniają swoją zawartość glikolipid (acyloglikozyloceramid) do przestrzeni międzykomórkowej
Warstwa jasna i zrogowaciała Komórki nie zawierają jąder Warstwa zrogowaciała Uwolniony materiał (lipidy) z ciał wieloblaszkowatych tworzy wielowarstwową strukturę otaczającą keratynocyty w-wy jasnej (eleidynowej) od zewnątrz. Cytoplazma keratynocytów zawiera zagregowane filamenty keratynowe połączone z filagryną (filament matrix complex) Kompleks białek koperta wewnętrzna. Keratynizacja Proces różnicowania keratynocytów, co prowadzi do wytworzenia jednorodnej warstwy zrogowaciałej. Regeneracja naskórka Jest procesem stałym podziały komórek macierzystych warstwy podstawnej. Czas przejścia keratynocytów w warstwy podstawnej do rogowej wynosi 26 28 dni.
Bariera naskórkowa 1. Filament-matrix kompleks Filamenty cytokeratynowe spojone filagryną 2. Koperta - involukryna, lorikryna, keratolinina 3. Cement - uwolniona do przestrzeni międzykomórkowych zawartość ciał wieloblaszkowatych
MELANOCYTY
MELANOCYTY Pochodzenie grzebienie nerwowe (neuroektodermalne) Melanoblast melanocyt SCF + c-kit-r Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami Liczne wypustki pomiędzy keratynocytami Jako pierwsze komórki napływowe pojawiają się w naskórku
MELANOCYTY Tyrozyna Tyrozynaza DOPA (dihydroksyalanina) Dopachinon Melanina Melanosomy Premelanosomy Cytokrynia
MELANOCYTY Rasa czarna Rasa mongoidalna Rasa biała
NASKÓRKOWA JEDNOSTKA MELANINY MELANOCYT + 36-38 OBSŁUGIWANYCH PRZEZ NIEGO KERATYNOCYTÓW
KOMÓRKI LANGERHANSA Komórki dendrytyczne Udział w odpowiedzi immunologicznej (prezentacja antygenów limfocytom T komórka APC) Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami E-kadheryna Wywędrowują z naskórka do węzłów chłonnych Przybywają do naskórka 4 5 tygodni później, niż melanocyty
Układ SALT Skin Associated Lymphoid Tissue Keratynocyty Komórki Langerhansa Limfocyty T wykazujące epidermotropizm Pełni nadzór immunologiczny nad komórkami zarażonymi wirusem lub transformowanymi nowotworowo
KOMÓRKI MERKLA Przypominają zmodyfikowane keratynocyty, w w-wie podstawnej. Liczne w opuszkach palców mechanoreceptory, łączące się desmosomami z keratynocytami Cytoplazma zawiera liczne ziarnistości neurotransmitery? Mogą pełnić funkcję endokrynną Pojawiają się ok. 8 12 tygodnia rozwoju
SKÓRA WŁAŚCIWA Warstwa brodawkowata Tkanka łączna luźna Warstwa siateczkowa Tkanka łączna zwarta o układzie nieregularnym
GRUCZOŁY POTOWE małe Funkcjonują od urodzenia Występują prawie w całej skórze, szczególnie licznie w grubej Mają budowę cewkową Wydzielają merokrynowo
GRUCZOŁY POTOWE duże Zaczynają funkcjonować w okresie dojrzewania Występują w pewnych okolicach: doły pachowe, pachwiny, okolica narządów płciowych, odbytu, otoczki brodawki sutkowej, przewodu słuchowego zewnętrznego Mają budowę cewkową Wydzielają merokrynowo
GRUCZOŁY ŁOJOWE Towarzyszą korzeniom włosów, jako boczne uwypuklenia pochewki zewnętrznej Krótkie i proste przewody wyprowadzające Wielopokładowe (kształt woreczków) Na obwodzie komórki macierzyste Wydzielanie holokrynowe
WŁOSY Łodyga Korzeń Cebulka Brodawka włosa
WŁOS Powłoczka włosa Włos właściwy Pochewka wewnętrzna pochodna komórek cebulki Powłoczka pochewki Warstwa ziarnista Warstwa jasna Pochewki włosa Pochewka zewnętrzna W górnej części włosa z 3 pokładów komórek: w-wy podstawna, kolczysta i ziarnista W dolnej części na wysokości cebulki 2 w-wy komórek: w-wy podstawnej i kolczystej
PAZNOKIEĆ Rogowe wytwory naskórka na grzbietowej powierzchni paliczków Skeratynizowana płytka paznokcia Macierz paznokcia (komórki dzielą się wzrost paznokcia) Wał paznokciowy (wał skórny)
SKÓRA WŁAŚCIWA
SKÓRA WŁAŚCIWA
TKANKA PODSKÓRNA Zraziki tkanki tłuszczowej żółtej otoczone pasmami tkanki łącznej Dolne odcinki mieszków włosowych Odcinki wydzielnicze gruczołów potowych Ciałka Pacinniego
ZAKOŃCZENIA NERWOWE W SKÓRZE WOLNE ZAKOŃCZENIA NERWOWE CIAŁKA VATERA-PACINNIEGO CIAŁKA MEISSNERA KOMÓRKI MERKLA