Komórka - budowa i funkcje

Transkrypt

1 Komórka - budowa i funkcje

2 Komórka - definicja Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych (takich jak przemiana materii, wzrost i rozmnażanie). Jest podstawową jednostką morfologiczno-czynnosciową ustroju.

3 Wszystkie organizmy, mimo że wyglądają odmiennie są zbudowane z podobnych cegiełek komórek. We wszystkich organizmach komórki zachowują ten sam plan budowy i tworzą je takie same podstawowe składniki.

4 Rodzaje komórek 1. Komórka roślinna 2. Komórka zwierzęca 3. Komórka bakteryjna 4. Komórka grzyba 5. Komórka pierwotniaka

5 Komórka roślinna

6 Komórka zwierzęca

7 Komórka bakteryjna

8 Komórka grzyba

9 Komórka pierwotniaka

10 Cytoplazma Jest to półprzeźroczysta, koloidalna (galaretowata) substancja, wypełniająca wnętrze komórki. W niej zanurzone są organella: jądro komórkowe chloroplasty, mitochondria, wakuole, siateczka śródplazmatyczna i inne. W niektórych typach cytoplazmy (np. u pierwotniaków) można zaobserwować wyraźnie rozróżnienie na dwa obszary: przylegającą do błony komórkowej ektoplazmę "bardziej wewnętrzną" endoplazmę.

11 Mitochondrium Są to twory wielkości kilku tysięcznych milimetra. Mają dwie błony - zewnętrzną i wewnętrzną oddzielające ich wnętrze od cytoplazmy. Błona zewnętrzna jest gładka, natomiast błona wewnętrzna tworzy liczne wpuklenia do środka mitochondrium, tworząc w ten sposób grzebień mitochondrialny. Wewnątz znajduje się płynna matriks Mitochondria utleniając związki organiczne dostarczają komórce energii. Reakcje, podczas których dochodzi do uwalniania energii potrzebnej komórce zachodzą w błonie wewnętrznej w trakcie oddychania.

12 Mitochondrium

13 Chloroplast Są to organella, które otacza podwójna błona, wewnątrz zaś znajduje się system pęcherzyków, poukładanych jeden na drugim, zwanych granami. Grana zanurzone są w płynnej substancji zwanej stromą. Najważniejszym składnikiem gran jest chlorofil, nadający zieloną barwę liściom. Chloroplasty podobnie jak mitochondria dostarczają komórce energii w procesie, który nazywa się fotosyntezą. Właśnie w chlorofilu energia świetlna zamieniana jest na energię chemiczną związków zapasowych.

14 Chloroplast

15 Jądro komórkowe Jądro otoczone jest podwójną błoną jądrową z licznymi porami jądrowymi. Wewnątrz jądra znajduje się materiał genetyczny (chromatyna) zbudowany z odcinków kwasu DNA, odpowiedzialny za przebieg wszystkich procesów życiowych w komórce. Jądro komórkowe dostarcza też rybosomom informację o białkach, jakie mają powstać w komórce.

16 Jądro komórkowe

17 Retikulum endoplazmatyczne Od jądra komórkowego odchodzi system błon plazmatycznych nazywany siateczką śródplazmatyczną. Na jej błonach osadzone są rybosomy. Typy retikulum to: gładkie (SER) nie zawiera rybosomów i bierze udział w syntezie tłuszczów szorstkie (RER) zawiera rybosomy i bierze udział w tworzeniu białek.

18 Retikulum endoplazmatyczne

19 Błona komórkowa - plazmalemma Znajduje się tuż pod ścianą komórkową. Otacza półprzeźroczystą galaretowatą substancję cytoplazmę. Jest skuteczną zaporą dla wielu dużych i małych cząsteczek, podczas gdy inne swobodnie przez nią przenikają. Zbudowana jest z fosfolipidów i protein. Ale błona nie tylko kontroluje ruch cząsteczek do wnętrza i na zewnątrz. Przez nią docierają też do komórki wszelkie sygnały z otoczenia. Służą temu wbudowane w błonę komórki odbiorniki, czyli receptory. Są to białka, które łączą się z cząsteczkami sygnałowymi, np. hormonami i przenoszą informację o ich obecności do wnętrza komórki.

20 Błona komórkowa - plazmalemma

21 Ściana komórkowa Jest ona charakterystyczna dla roślin (a występuje także u grzybów i bakterii). Nadaje kształt i wytrzymałość komórce. W komórkach roślinnych zbudowana jest z celulozy. W komórkach grzybów utworzona jest z chityny. W Komórkach bakterii utworzona jest z mureiny. Sztywna ściana komórkowa uniemożliwia ruch i ogranicza w pewnym stopniu komunikowanie się między komórkami. Stąd rośliny nigdy nie rozwinęły zdolności ruchu i reakcji na bodźce w takim stopniu jak zwierzęta.

22 Ściana komórkowa

23 Wakuola (wodniczka) Jest to struktura charakterystyczna dla komórek roślinnych. Stanowi ją pęcherzyk otoczony błoną cytoplazmatyczną (tonoplastem), w którym gromadzi się sok komórkowy. W nim rozpuszczonych jest wiele substancji: sole, substancje zapasowe, barwniki, produkty przemiany materii. A w niektórych są substancje chroniące je przed roślinożercami.

24 Wakuola (wodniczka)

25 Aparat Golgiego Jednostka każdego aparatu Golgiego - diktiosom - składa się ze stosu cystern oraz odpączkowujących pęcherzyków. Aparat Golgiego występuje w niemal wszystkich komórkach eukariotycznych. W strukturach Golgiego odbywa się: sortowanie i dojrzewanie białek i lipidów; modyfikacje reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów; synteza polisacharydów: glikozoaminoglikanów, hemicelulozy, pektyny;

26 Aparat Golgiego

27 Rybosom Rybosomy występują we wszystkich komórkach. Zbudowane są z dwóch podjednostek: dużej i małej. Na rybosomach zachodzi synteza łańcucha białkowego z aminokwasów.

28 Lizosom Lizosomy - niewielkie (0,05-0,5 μm) pęcherzyki zawierające enzymy rozkładające białka, kwasy nukleinowe, węglowodany i tłuszcze. Łącznie w lizosomach jest obecnych ok. 40 hydrolaz W lizosomie zachodzi nie tylko proces trawienia komórkowego wchłoniętych pokarmów, ale także rozkład niepotrzebnych już cząsteczek.

29 Peroksysom Jest to struktura otoczona jedną błoną i zawierająca enzymy, które uczestniczą w procesie utleniania związków organicznych. W procesie utleniania z wykorzystaniem tlenu powstaje często szkodliwy związek H Do jego neutralizacji przyczynia się obecny w peroksysomach enzym - katalaza.