SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ

BIBLIOTEKA PRAWA HANDLOWEGO redakcja naukowa Andrzej Kidyba SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Katarzyna Kopaczyńska-Pieczniak 3. wydanie Warszawa 2013

Stan prawny na 31 lipca 2013 r. Wydawca Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący Joanna Cybulska Opracowanie redakcyjne Agata Czuj Łamanie Andrzej Gudowski Projekt graficzny okładki i stron tytułowych Maciej Sadowski Copyright by Wolters Kluwer SA, 2013 ISBN: 978-83-264-4311-4 3. wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer SA Dział Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl

Książkę tę dedykuję moim Rodzicom

Spis treści Wykaz skrótów................................ 17 Wstęp........................................ 25 Część 1 Zagadnienia podstawowe Rozdział 1. Istota spółki z ograniczoną odpowiedzialnością...... 31 1. Pojęcie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością....... 31 2. Cel i charakter prawny spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.......................... 33 1. Znaczenie gospodarcze spółek z ograniczoną odpowiedzialnością........................ 33 2. Cel spółki z ograniczoną odpowiedzialnością........ 35 3. Charakter prawny spółki z ograniczoną odpowiedzialnością........................ 42 3. Stosunek prawny spółki z ograniczoną. odpowiedzialnością.......................... 45 4. Struktura prawna spółki z ograniczoną. odpowiedzialnością.......................... 48 1. Organizacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.. 48 2. Elementy kapitałowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością........................ 54 3. Elementy osobowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością........................ 55 5. Podmiotowość prawna spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.......................... 57

Spis treści Rozdział 2. Formy ustrojowe spółki z ograniczoną. odpowiedzialnością................................ 61 1. Pojęcie formy ustrojowej spółki handlowej........... 61 2. Rodzaje form ustrojowych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.......................... 63 3. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji... 66 1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. w organizacji jako podmiot prawa............... 66 2. Znaczenie umowy spółki w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji............... 71 3. Firma spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji............................ 74 4. Ustrój spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji............................ 76 5. Reprezentacja i prowadzenie spraw spółki. z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji...... 79 6. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki. z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji...... 83 7. Rozwiązanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji............................ 87 4. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. jako osoba prawna........................... 90 5. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji.... 92 1. Przyczyny rozwiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością........................ 92 2. Funkcjonowanie spółki z ograniczoną. odpowiedzialnością w likwidacji............... 100 3. Prawa i obowiązki wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji............... 107 4. Przebieg postępowania likwidacyjnego........... 111 5. Rozwiązanie spółki....................... 118 6. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości... 123 7. Szczególne formy ustrojowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w transformacji............. 129 8

Spis treści Rozdział 3. Kapitał zakładowy i udziały............... 133 1. Istota kapitału zakładowego.................... 133 1. Pojęcie kapitału zakładowego................. 133 2. Charakter prawny kapitału zakładowego......... 139 2. Ustawowe minimum kapitału zakładowego......... 142 3. Funkcje kapitału zakładowego.................. 144 4. Podwyższenie kapitału zakładowego.............. 146 1. Uwagi ogólne........................... 146 2. Zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego....... 148 3. Podwyższenie kapitału zakładowego. ze środków spółki........................ 162 5. Obniżenie kapitału zakładowego................ 167 1. Zwykłe obniżenie kapitału zakładowego.......... 167 2. Obniżenie połączone z podwyższeniem.......... 173 6. Pojęcie i charakter prawny udziału............... 175 1. Pojęcie udziału.......................... 175 2. Charakter prawny udziału................... 179 7. Ustawowe minimum wysokości udziału........... 184 8. Rodzaje udziałów.......................... 186 9. Objęcie udziału lub udziałów................... 189 10. Zmiana wartości nominalnej udziału............. 194 11. Obrót udziałami........................... 197 1. Zbycie udziałów......................... 197 2. Zakaz nabywania własnych udziałów przez spółkę... 215 3. Udział jako przedmiot egzekucji............... 219 4. Dziedziczenie udziałów..................... 224 5. Obciążenie udziału....................... 231 6. Wstąpienie współmałżonka wspólnika do spółki.... 235 7. Zawiadomienie spółki o przejściu udziałów........ 239 8. Księga udziałów.......................... 243 12. Umorzenie udziału......................... 247 1. Pojęcie umorzenia udziału................... 247 2. Znaczenie prawne umorzenia udziałów.......... 249 9

Spis treści 3. Rodzaje umorzenia udziałów................. 252 4. Przesłanki dopuszczalności umorzenia udziału..... 254 5. Tryb umorzenia udziału.................... 258 6. Zasady finansowania i odpłatność umorzenia...... 262 7. Skutki umorzenia udziałów.................. 265 Rozdział 4. Wkłady do spółki z ograniczoną. odpowiedzialnością............................... 270 1. Istota wkładu............................. 270 1. Pojęcie wkładu.......................... 270 2. Charakter prawny wkładu................... 273 2. Przedmiot wkładu.......................... 276 3. Rodzaje wkładów........................... 282 4. Wniesienie wkładu......................... 287 5. Odpowiedzialność za niewniesienie lub wadliwe. wniesienie wkładu.......................... 294 1. Uwagi ogólne........................... 294 2. Odpowiedzialność wspólników................ 296 3. Odpowiedzialność wspólników i członków zarządu... 299 Część 2 Utworzenie spółki Rozdział 5. Zawiązanie spółki z ograniczoną. odpowiedzialnością............................... 305 1. Zawarcie umowy spółki...................... 305 1. Czynności poprzedzające zawarcie umowy spółki.... 305 2. Pojęcie i charakter prawny umowy spółki. z ograniczoną odpowiedzialnością.............. 309 3. Treść umowy spółki....................... 312 2. Akt założycielski jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością......................... 324 3. Zmiana umowy spółki....................... 326 4. Umowa spółki a pozostałe akty wewnętrznego prawa korporacyjnego spółki z ograniczoną. odpowiedzialnością......................... 332 10

Spis treści 5. Inne źródła powstania stosunku prawnego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością................ 335 1. Orzeczenie sądu......................... 335 2. Połączenie, podział, przekształcenie............. 336 6. Skutki prawne zawiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością......................... 343 Rozdział 6. Powstanie spółki jako osoby prawnej........... 345 1. Zawiązanie spółki.......................... 345 2. Ustanowienie organów spółki.................. 345 3. Pokrycie kapitału zakładowego.................. 347 4. Zgłoszenie spółki do sądu rejestrowego............ 348 5. Postępowanie rejestrowe...................... 352 6. Wpis spółki do rejestru....................... 356 7. Utworzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. przy wykorzystaniu wzorca umowy............... 365 Część 3 Wspólnicy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Rozdział 7. Istota prawa udziałowego................... 373 1. Pojęcie prawa udziałowego.................... 373 2. Prawo udziałowe a członkostwo w spółce........... 376 3. Podmioty będące wspólnikami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością......................... 379 1. Podmioty praw udziałowych................. 379 2. Ograniczenia swobody uczestnictwa w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.............. 382 4. Wspólność prawa udziałowego.................. 389 Rozdział 8. Prawa wspólników....................... 392 1. Zasada równości praw i obowiązków.............. 392 2. Zasada równego traktowania (równouprawnienia) wspólników.............................. 395 3. Klasyfikacja praw wspólników.................. 399 4. Majątkowe prawa udziałowe................... 404 11

Spis treści 1. Prawo do udziału w zysku................... 404 2. Prawo pierwszeństwa objęcia udziałów. w podwyższonym kapitale zakładowym.......... 420 5. Prawa stanowiące surogat udziału................ 425 1. Prawo do kwoty likwidacyjnej................ 425 2. Prawo do ekwiwalentu za udział. w razie jego wygaśnięcia.................... 426 6. Korporacyjne prawa udziałowe.................. 431 1. Prawo głosu............................ 431 2. Prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników..... 439 3. Prawo kontroli.......................... 442 4. Prawa mniejszości........................ 451 7. Przywileje związane z udziałami................. 453 8. Prawa przyznane wspólnikowi osobiście............ 460 9. Wykonywanie praw udziałowych................ 464 10. Szczególne uprawnienia ministra właściwego do spraw. Skarbu Państwa w niektórych spółkach............ 467 Rozdział 9. Obowiązki wspólników.................... 470 1. Zasada równych praw i obowiązków.............. 470 2. Zasada równego traktowania................... 470 3. Klasyfikacja obowiązków wspólników............. 470 4. Majątkowe obowiązki wynikające z uczestnictwa. w spółce................................ 472 1. Obowiązek wniesienia wkładu................ 472 2. Obowiązek dopłat........................ 475 3. Obowiązek powtarzających się świadczeń. niepieniężnych.......................... 484 5. Inne obowiązki wspólników.................... 492 Rozdział 10. Wyłączenie wspólnika.................... 497 1. Istota wyłączenia wspólnika................... 497 2. Przyczyny wyłączenia wspólnika................. 498 3. Tryb wyłączenia wspólnika.................... 501 4. Zawieszenie wspólnika w wykonywaniu. praw udziałowych.......................... 504 12

Spis treści 5. Przejęcie udziałów wyłączonego wspólnika.......... 506 6. Skutki wyłączenia wspólnika................... 508 7. Bezskuteczność wyłączenia.................... 510 Część 4 Organy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Rozdział 11. Zarząd.............................. 515 1. Charakter zarządu jako organu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością......................... 515 2. Skład osobowy zarządu....................... 518 3. Powołanie członków zarządu................... 523 1. Stosunek pojęć: mandat, kadencja,. pełnienie funkcji członka zarządu............ 523 2. Zasady powoływania członków zarządu.......... 525 4. Czas pełnienia funkcji członka zarządu............ 531 5. Wygaśnięcie mandatu........................ 535 1. Zasady wygaśnięcia mandatu w zwykłym trybie..... 535 2. Wygaśnięcie mandatu w przypadkach. nadzwyczajnych......................... 539 6. Prawa i obowiązki zarządu..................... 548 1. Prowadzenie spraw spółki................... 548 A. Pojęcie i zakres prowadzenia spraw spółki....... 548 B. Szczególne czynności organizacyjne........... 555 C. Zasady prowadzenia spraw................ 558 D. Podejmowanie uchwał przez zarząd........... 560 2. Reprezentowanie spółki.................... 564 A. Pojęcie i zakres prawa do reprezentowania spółki.. 564 B. Sposób reprezentowania spółki.............. 572 C. Zasady reprezentacji spółki w stosunkach. z członkami zarządu..................... 582 D. Reprezentowanie spółki przez przedstawicieli ustawowych, pełnomocników i prokurentów..... 588 7. Zakaz konkurencji.......................... 593 13

Spis treści Rozdział 12. Rada nadzorcza........................ 600 1. Charakter rady nadzorczej jako organu spółki. z ograniczoną odpowiedzialnością................ 600 2. Skład rady nadzorczej........................ 604 3. Powołanie członków rady nadzorczej.............. 614 4. Czas pełnienia funkcji członka rady nadzorczej....... 618 1. Mandat, kadencja a pełnienie funkcji............ 618 2. Okres pełnienia funkcji członków rady nadzorczej... 619 5. Wygaśnięcie mandatu........................ 622 1. Wygaśnięcie mandatu w zwykłym trybie......... 622 2. Nadzwyczajne przypadki wygaśnięcia mandatu..... 623 6. Kompetencje rady nadzorczej................... 626 7. Sposób działania rady nadzorczej................ 639 Rozdział 13. Komisja rewizyjna....................... 646 1. Charakter komisji rewizyjnej jako organu spółki. z ograniczoną odpowiedzialnością................ 646 2. Skład komisji rewizyjnej...................... 648 3. Powołanie członków komisji rewizyjnej............ 650 4. Czas pełnienia funkcji członka komisji rewizyjnej..... 650 5. Wygaśnięcie mandatu........................ 651 6. Kompetencje komisji rewizyjnej................. 651 7. Sposób działania komisji rewizyjnej.............. 657 Rozdział 14. Zgromadzenie wspólników................. 659 1. Cechy charakterystyczne zgromadzenia wspólników.... 659 2. Zgromadzenie wspólników a wspólnicy. i uchwały wspólników....................... 662 3. Sprawy wymagające uchwały wspólników. (zgromadzenia wspólników).................... 665 4. Istota i znaczenie prawne uchwał wspólników........ 670 5. Rodzaje zgromadzeń wspólników................ 675 6. Zasady zwoływania zgromadzenia wspólników....... 683 1. Inicjatywa zwołania zgromadzenia wspólników..... 683 2. Prawo zwołania zgromadzenia wspólników........ 687 14

Spis treści 3. Forma i termin zwołania zgromadzenia wspólników.. 696 4. Odbycie zgromadzenia bez formalnego zwołania.... 701 7. Zasady obradowania i podejmowania uchwał. przez zgromadzenie wspólników................. 703 1. Osoby uprawnione do udziału w zgromadzeniu wspólników............................ 703 2. Porządek obrad.......................... 708 3. Ważność zgromadzenia i zasady podejmowania. uchwał............................... 711 4. Organizacja i dokumentowanie przebiegu. zgromadzenia wspólników................... 725 8. Uchylenie i stwierdzenie nieważności uchwały....... 727 9. Zgromadzenie wspólników w spółce jednoosobowej.... 747 Część 5 Zasady odpowiedzialności w spółce z ograniczoną. odpowiedzialnością Rozdział 15. Odpowiedzialność cywilnoprawna............ 755 1. Odpowiedzialność odszkodowawcza członków organów. i likwidatorów wobec spółki.................... 755 1. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone. przy tworzeniu spółki...................... 755 2. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone. bezprawnym działaniem lub zaniechaniem........ 760 3. Dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody. wyrządzonej spółce na podstawie. art. 292 i 293 k.s.h........................ 769 2. Odpowiedzialność członków organów i likwidatorów. wobec osób trzecich......................... 774 1. Odpowiedzialność za zobowiązania w razie podania fałszywych danych........................ 774 2. Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki................................ 782 3. Odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki.... 798 15

Spis treści 4. Odpowiedzialność odszkodowawcza za niezłożenie. w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości........ 801 5. Odpowiedzialność wobec wspólników. i osób trzecich na ogólnych zasadach............ 805 3. Solidarna odpowiedzialność członków organów. i wspólników wobec spółki.................... 808 1. Odpowiedzialność za wniesienie wkładu. według wartości znacznie zawyżonej............ 808 2. Odpowiedzialność za bezprawne wypłaty......... 808 Rozdział 16. Odpowiedzialność karnoprawna w spółce. z ograniczoną odpowiedzialnością..................... 814 1. Działanie na szkodę spółki.................... 814 2. Niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki... 818 3. Ogłaszanie i przedstawianie nieprawdziwych danych... 819 4. Dopuszczenie do nabycia lub brania w zastaw. przez spółkę własnych udziałów................. 823 5. Dopuszczenie do wydania przez spółkę dokumentów. na udziały lub prawa do zysków................. 824 6. Dopuszczenie do niewykonania przez zarząd. wskazanych obowiązków...................... 825 7. Dopuszczenie do istnienia spółki bez obligatoryjnej. rady nadzorczej............................ 828 8. Dopuszczenie do składania przez spółkę pism,. zamówień handlowych i zamieszczania informacji niezawierających obligatoryjnych danych........... 829 16

Wykaz skrótów Akty prawne k.c. k.h. k.k. k.p. k.p.a. k.p.c. k.r.o. k.s.h. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 788 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1030) 17

Wykaz skrótów o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) p.u.n. ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1112 z późn. zm.) p.w.p. ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.) pr. bank. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1376 z późn. zm.) pr. spółdz. ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 83 z 20.03.2010, s. 47) TWE Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 321E z 29.12.2006, s. 37) u.e.z.i.g. i s.e. ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz. U. Nr 62, poz. 551 z późn. zm.) u.g.k. ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236) u.k.p. ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 216) u.krs ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 z późn. zm.) u.msg ustawa z dnia 22 grudnia 1995 r. o wydawaniu Monitora Sądowego i Gospodarczego (Dz. U. z 1996 r. Nr 6, poz. 42 z późn. zm.) 18

Wykaz skrótów u.n.p.r. ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206) u.o.k.k. ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.) u.o.p.d.g.o.p.f.p. ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 z późn. zm.) u.p.d.o.f. ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) u.p.p. ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 z późn. zm.) u.rach. ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm.) u.s.d.g. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.) u.s.g. ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 594) u.s.p. ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 595) u.s.u.sp ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o szczególnych uprawnieniach ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w niektórych spółkach kapitałowych lub grupach kapitałowych prowadzących działalność w sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych (Dz. U. Nr 65, poz. 404) u.s.w. ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 596) u.s.z.p.p. ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego (Dz. U. Nr 24, poz. 123 z późn. zm.) 19

Wykaz skrótów u.w.m.p.s. u.z.n.k. ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 7, poz. 29 z późn. zm.) ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) Periodyki Apel. W-wa Biul. SN CzPKiNP GSP GSP-Prz. Orz. KPP Mon. Pod. Mon. Praw. Mon. Pr. Bank. Mon. Pr. Hand. NPN OG OSA OSN OSNC OSNCP OSNC-ZD OSNKW OSP OSPiKA PG PiP Apelacja Warszawska Biuletyn Sądu Najwyższego Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Gdańskie Studia Prawnicze Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa Kwartalnik Prawa Prywatnego Monitor Podatkowy Monitor Prawniczy Monitor Prawa Bankowego Monitor Prawa Handlowego Nowy Przegląd Notarialny Orzecznictwo Gospodarcze Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna i Administracyjna oraz Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Zbiór Dodatkowy Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Woj-. skowa Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Prawo Gospodarcze Państwo i Prawo 20

Wykaz skrótów PiZS POSAG PPA PPH Pr. Bank. Pr. Przed. Pr. Sp. Prok. i Pr. Prz. Pod. PS PUG RPEiS SP TPP Praca i Zabezpieczenie Społeczne Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Przegląd Prawa i Administracji Przegląd Prawa Handlowego Prawo Bankowe Prawo Przedsiębiorcy Prawo Spółek Prokuratura i Prawo Przegląd Podatkowy Przegląd Sądowy Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Studia Prawnicze Transformacje Prawa Prywatnego Inne PKD SA SN SW UOKiK Polska Klasyfikacja Działalności sąd apelacyjny Sąd Najwyższy sąd wojewódzki Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Wykaz najczęściej powoływanej literatury M. Allerhand, Kodeks handlowy. Komentarz, t. II, Bielsko-Biała 1991 J. Brol, Spółki prawa handlowego, Warszawa 1993 T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, Łódź 1992 J. Frąckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Pyzioł, I. Weiss, Kodeks handlowy. Komentarz, red. K. Kruczalak, Warszawa 1999 J. Frąckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Opalski, W. Popiołek, W. Pyzioł, Kodeks spółek handlowych, red. K. Kruczalak, Warszawa 2001 21

Wykaz skrótów J. Frąckowiak, A. Kidyba, W. Popiołek, W. Pyzioł, A. Witosz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. W. Pyzioł, Warszawa 2008 S. Grzybowski (red.), System prawa cywilnego, t. I, Część ogólna, Osso-. lineum 1985 J. Jacyszyn, S. Krześ, E. Marszałkowska-Krześ, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2001 A. Kidyba, Handlowe spółki osobowe, Kraków 2005 A. Kidyba, Prawo handlowe, Warszawa 2005 A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2005 A. Kidyba, Atypowe spółki handlowe, Kraków 2006 A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych, t. I, Komentarz do art. 1 300 k.s.h., Kraków 2006, 2013 A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych, t. II, Komentarz do art. 301 633 k.s.h., Kraków 2006, Warszawa 2013 K. Kopaczyńska-Pieczniak, Ustanie członkostwa w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Kraków 2002 J. Namitkiewicz, Kodeks handlowy. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z komentarzem, Łódź 1994 J.P. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Komentarz do kodeksu spółek handlowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2001 J.P. Naworski, R. Potrzeszcz, J. Rodziewicz, T. Siemiątkowski, K. Strzelczyk, Kodeks spółek handlowych, t. 2, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Warszawa 2011 W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss, Prawo spółek, Bydgoszcz Kraków 2002 M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2005 S. Sołtysiński (red.), System prawa prywatnego, t. 17A i 17B, Prawo spółek kapitałowych, Warszawa 2010 S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. I, Komentarz do artykułów 1 150, Warszawa 2001 S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. II, Komentarz do artykułów 151 300, Warszawa 2002 22

Wykaz skrótów S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. IV, Komentarz do artykułów 459 633, Warszawa 2003 J.A. Strzępka, P. Pinior, W. Popiołek, E. Zielińska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, red. J.A. Strzępka, Warszawa 2005 J. Tomkiewicz, J. Bloch, Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 1934 (reprint) I. Weiss, Prawo spółek, red. S. Włodyka, Kraków 1996 A.W. Wiśniewski, Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny, t. I, Warszawa 1991 A.W. Wiśniewski, Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny, t. II, Warszawa 1992 A.W. Wiśniewski, Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny, t. III, Warszawa 1993 S. Włodyka (red.), System prawa handlowego, t. 2, Prawo spółek handlowych, Warszawa 2012 A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1999 23

24

Wstęp Monografia niniejsza, stanowiąca tom w serii Biblioteka Prawa Handlowego, pod red. prof. zw. dr. hab. Andrzeja Kidyby, jest poświęcona spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, stanowiącej normatywny typ spółki handlowej i będącej jednocześnie najpopularniejszą formą takiej spółki. Według danych GUS na dzień 31 grudnia 2012 r. w ramach ogólnej liczby zarejestrowanych spółek handlowych wynoszącej 348 952, liczba spółek z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi 290 291. Zainteresowanie tym typem spółki, zarówno pod rządem przepisów kodeksu handlowego, jak i na gruncie kodeksu spółek handlowych, spowodowało, że spółka ta została poddana dogłębnej analizie teoretycznej, doczekała się też bogatego orzecznictwa. Nadal jednak wiele zagadnień jest przedmiotem dyskusji w doktrynie i praktyce. Zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w judykaturze wskazywane są wciąż nowe problemy związane z konstrukcją prawną spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest też podmiotem prawa pionierskim w kontekście wprowadzania pewnych nowych rozwiązań prawnych. Przykładem w tym zakresie może być wprowadzenie w przepisach kodeksu spółek handlowych właśnie w odniesieniu do tego typu spółki możliwości zawarcia umowy spółki przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnianego w systemie teleinformatycznym. Jej konstrukcja prawna jest też przedmiotem zainteresowania z punktu widzenia uregulowania rozwiązań wpływających na istotę tej spółki jako spółki kapitałowej. To właśnie w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przedmiotem dyskusji w doktrynie jest dopuszczalność ukształtowania spółki kapitałowej, w której kapitał zakładowy byłby instytucją fakultatywną. 25

Wstęp Niniejsza monografia stanowi opracowanie zawierające omówienie zagadnień dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Przedstawione w niej zostały zagadnienia dotyczące kapitałowych i korporacyjnych elementów konstrukcji tej spółki, a także jej ustroju oraz funkcjonowania. Wyodrębnionych w niej zostało pięć bloków tematycznych, ujętych jako części. Część pierwsza, zatytułowana Zagadnienia podstawowe, zawiera przedstawienie istoty spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, cech charakteryzujących ją w poszczególnych formach ustrojowych, kapitału zakładowego, zarówno w aspekcie jego charakteru prawnego i funkcji, jak i zmian, jakim może podlegać w postaci jego podwyższenia i obniżenia, istoty udziałów, obrotu udziałami i ich umorzenia, a także problematyki wkładów do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Część druga poświęcona została zagadnieniom związanym z utworzeniem spółki i obejmuje problematykę zawiązania spółki oraz jej powstania jako osoby prawnej. Część trzecia zawiera kompleksowe omówienie statusu wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, co znalazło wyraz w szczegółowych rozważaniach poświęconych przede wszystkim zasadom go wyznaczającym, konstrukcji uczestnictwa (również) w warunkach wspólności udziałów, a także poszczególnym prawom i obowiązkom wspólników oraz instytucji wyłączenia wspólnika ze spółki. Część czwarta zawiera dogłębną analizę problematyki organów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W odniesieniu do zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej przedmiotem rozważań uczyniono zagadnienia dotyczące ich składu, zasad powoływania i odwoływania ich członków, pojęcia mandatu, kadencji i czasu pełnienia funkcji i wzajemnej relacji między nimi, a także kompetencji tych organów i zasad ich wykonywania. W przypadku zgromadzenia wspólników analizie poddana została istota uchwał, z uwzględnieniem problematyki rozróżnienia na uchwały wspólników i uchwały zgromadzenia wspólników, a także zasady zwoływania zgromadzeń, możliwość ich odbycia bez formalnego zwołania, zasady obradowania i podejmowania uchwał przez zgromadzenie wspólników, a także uchylenia i stwierdzenia nieważności uchwał wspólników. Część piąta stanowi omówienie zasad odpowiedzialności cywilnoprawnej i karnoprawnej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W zakresie odpowiedzialności cywilnoprawnej wyodrębniona została 26

Wstęp odpowiedzialność odszkodowawcza członków organów i likwidatorów wobec spółki, odpowiedzialność członków organów i likwidatorów wobec osób trzecich, z uwzględnieniem zarówno odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jak i odpowiedzialności odszkodowawczej, oraz przypadki solidarnej odpowiedzialności członków organów i wspólników wobec spółki (za wniesienie wkładu według wartości znacznie zawyżonej oraz za bezprawne wypłaty). W monografii niniejszej znalazły odzwierciedlenie zarówno teoretyczne, jak i praktyczne problemy powstające na tle interpretacji poszczególnych uregulowań dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Opracowanie to jest adresowane zarówno do teoretyków prawa, jak i praktyków z zakresu prawa handlowego, w szczególności adwokatów, radców prawnych, sędziów, notariuszy, a także do studentów prawa i administracji, jak również do osób zaangażowanych w działalność spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. W książce pominięte zostały zagadnienia związane z łączeniem, podziałem i przekształceniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z uwagi na to, że kompleksowemu omówieniu tej problematyki poświęcony został oddzielny tom niniejszej serii. Lublin, 31 lipca 2013 r. dr hab. Katarzyna Kopaczyńska-Pieczniak 27

28

Część 1 Zagadnienia podstawowe 29

30

Rozdział 1 Istota spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 1. Pojęcie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Pojęcie spółki z o.o. nie zostało w odróżnieniu od spółek osobowych zdefiniowane w przepisach kodeksu spółek handlowych. Jest ona spółką handlową zaliczaną do kategorii spółek kapitałowych (art. 4 1 pkt 2 k.s.h.). Na podstawie całokształtu regulacji tej formy spółki można przyjąć, że jest to spółka kapitałowa, która może zostać utworzona w każdym celu prawnie dopuszczalnym, działająca pod własną firmą, mająca stały kapitał zakładowy, podzielony na udziały o równej lub nierównej wartości nominalnej, których przysługiwanie jest przesłanką uczestnictwa w spółce i w której występują instrumenty zapewniające poszczególnym wspólnikom wpływ na istnienie i funkcjonowanie spółki, zaś wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki 1. Definicja ta obejmuje jak się wydaje najważniejsze elementy charakteryzujące spółkę z o.o. Fakt, że spółka z o.o. jest spółką kapitałową, implikuje posiadanie przez nią dalszych cech charakterystycznych dla tej grupy spółek, jak w szczególności osobowość prawną, istnienie kapitału zakładowego, możliwość powstania i funkcjonowania spółki jako jednoosobowej. Cele, dla których spółka ta może zostać utworzona, nie są ograniczone przez wskazanie ich rodzaju, zaś jedyne granice wynikają z przepisów prawa. Przede wszystkim cel spółki nie musi mieć charakteru gospodarczego ani nie musi wyrażać się w prowadzeniu przedsiębiorstwa. Spółka ta występuje w obrocie pod własną firmą, która może zostać obrana dowolnie, z zastrzeżeniem za- 1 Por. też definicje formułowane w szczególności przez A. Kidybę, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2005, s. 6; K. Kruczalaka, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Gdańsk 1997, s. 75; A. Szajkowskiego (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. II, Komentarz do artykułów 151 300, Warszawa 2002, s. 8. 31

Część 1. Zagadnienia podstawowe mieszczenia w niej dodatku spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 160 1 k.s.h.). Ponadto w jej konstrukcji prawnej występuje kapitał zakładowy, który jest stały i którego objęcie oraz pokrycie przez wniesienie w całości wkładów przed zarejestrowaniem spółki jest co do zasady jedną z przesłanek jej utworzenia. Udziały w tym kapitale, które w odróżnieniu od akcji mogą mieć równą lub nierówną wartość nominalną, są prawami majątkowymi, których przysługiwanie powoduje powstanie stosunku prawnego uczestnictwa (członkostwa) wspólnika w spółce. Istnienie tych stosunków jest podstawą konstrukcji spółki z o.o. jako stosunku prawnego, który opiera się właśnie na stosunkach między spółką jako osobą prawną a wspólnikami. Istotną cechą wyróżniającą spółkę z o.o. i odróżniającą ją od spółki akcyjnej jest połączenie jej kapitałowego charakteru z elementami osobowymi, występującymi w spółkach osobowych, a których brak już w spółce akcyjnej. Wprawdzie w konstrukcji spółki akcyjnej występują regulacje, łagodzące jej kapitałowy charakter, w postaci praw przyznanych osobiście akcjonariuszom (art. 354 k.s.h.) czy prawa do informacji (art. 428 429 k.s.h.), jednakże wiele elementów osobowych, takich jak prawo żądania wyłączenia wspólnika, prawo żądania rozwiązania spółki przez sąd, zakaz wystawiania dokumentów na udziały, prawo kontroli, właściwe są tylko spółce z o.o. Powodują one złagodzenie kapitałowego charakteru spółki przez przyznanie wspólnikom uprawnień pozwalających im jako indywidualnym podmiotom wpływać na funkcjonowanie spółki, a także na jej istnienie. Dowodzą one znaczenia składu osobowego spółki, który poza wniesionym kapitałem wpływa w istotny sposób na osiągnięcie przez spółkę zamierzonego celu. Wreszcie ważną cechą, która w pewnej mierze znalazła odzwierciedlenie w nazwie formy spółki, jest wyłączenie osobistej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. W tym aspekcie określenie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie oddaje istoty zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki w niej panujących. W ujęciu prawnym ani spółka bowiem, ani jej wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki w sposób ograniczony. Spółka jako osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem aktualnym i przyszłym, bez ograniczeń. Z kolei wspólnicy nie ponoszą osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki (art. 151 4 k.s.h.). Zasada ta w zarejestrowanej spółce z o.o., o ile nie powstała ona w wyniku transformacji, nie doznaje żadnych wyjątków. Akcentowane 32

Rozdział 1. Istota spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ograniczenie odpowiedzialności należy ujmować jedynie w kategoriach ekonomicznych. Wyraża się ono w tym, że wspólnik, wnosząc do spółki wkład, ponosi ryzyko gospodarcze powodzenia działalności spółki w istocie tylko do wartości wniesionego wkładu 2. Wkład wchodzi bowiem do majątku spółki jako osoby prawnej, który służy zaspokojeniu jej zobowiązań. W razie upadłości lub likwidacji spółki, gdy po zaspokojeniu wierzycieli nie pozostanie żaden majątek, wspólnik nie odzyska zainwestowanego w spółkę kapitału. W razie wystąpienia ze spółki w związku ze zbyciem udziałów, ich umorzeniem czy też wygaśnięciem w razie przekształcenia spółki, gdy wspólnik nie uczestniczy w przekształceniu, otrzymuje on cenę za udział czy też zwrot wartości udziału, który przestaje istnieć, uzależnione od sytuacji finansowej spółki i stanu jej majątku. Brak osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki połączony z możliwością realizacji praw zapewniających wpływ na jej funkcjonowanie i istnienie decydują o popularności tej formy spółki 3. 2. Cel i charakter prawny spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 1. Znaczenie gospodarcze spółek z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki z o.o. mogą być tworzone w każdym celu dozwolonym przez prawo, a więc w odróżnieniu od stanu panującego pod rządem kodeksu handlowego nie tylko w celach gospodarczych. Niemniej najczęściej są wykorzystywane jako forma organizacyjnoprawna realiza- 2 Por. K. Kruczalak (w:) J. Frąckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Opalski, W. Popiołek, W. Pyzioł, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. K. Kruczalak, Warszawa 2001, s. 292; A. Szajkowski (w:) Kodeks..., t. II, s. 15 i n. 3 Na temat doktryny przebicia zasłony korporacyjnej, pozwalającej na pociągnięcie do odpowiedzialności za zobowiązania spółki wspólnika spółki kapitałowej A. Popłonkowska-. -Dębińska, Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółek kapitałowych w świetle unijnego prawa spółek glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 21.10.2010 r. w sprawie C-81/09, Idryma Typou AE v. Ypourgos Typou kai Meson Mazikis Enimerosis, Glosa 2012, nr 3, s. 44 i n. 33