WSPÓLNOŚĆ UDZIAŁÓW W SPÓŁCE Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ. Małgorzata Dumkiewicz

Transkrypt

1 WSPÓLNOŚĆ UDZIAŁÓW W SPÓŁCE Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Małgorzata Dumkiewicz Warszawa 2011

2 Książkę dedykuję mojej mamie

3

4 Spis treści Wykaz skrótów / 11 Wstęp / 13 Rozdział I Udział w spółce z o.o. jako przedmiot wspólności / Pojęcie udziału w spółce z o.o. / Udział jako członkostwo w spółce / Udział jako część kapitału zakładowego / Udział jako prawo podmiotowe wspólnika / Definicja udziału jako prawa podmiotowego / Charakter prawny udziału / Prawo udziałowe a prawo członkostwa / Stosowanie przepisów o współwłasności do praw wspólników w spółce z o.o. / Regulacja współwłasności rzeczy w kodeksie cywilnym a wspólność praw / Zakres stosowania przepisów o współwłasności rzeczy do wspólności praw wspólników w spółce z o.o. / 76 Rozdział II Rodzaje wspólności udziałów / Udziały objęte wspólnością w częściach ułamkowych / Powstanie wspólności udziałów w częściach ułamkowych / Przyczyny powstania stosunku współwłasności/ wspólności w częściach ułamkowych / Powstanie wspólności ułamkowej udziałów wskutek wspólnie dokonanej czynności prawnej / 85 7

5 Spis treści Wspólne objęcie udziałów w spółce z o.o. / Wspólne nabycie udziałów w spółce z o.o. / Powstanie wspólności udziałów w wyniku spadkobrania / Nabycie wchodzących w skład spadku udziałów a nabycie prawa członkostwa / Chwila powstania wspólności udziałów wchodzących w skład spadku / Chwila nabycia statusu wspólnika przez spadkobierców / Pozostałe przypadki powstania wspólności udziałów w częściach ułamkowych / Istota i charakter prawny wspólności udziałów w częściach ułamkowych / Udziały objęte wspólnością łączną / Powstanie wspólności łącznej udziałów / Udziały w spółce z o.o. jako składnik majątku wspólników spółki cywilnej / Udziały w spółce z o.o. jako składnik majątku wspólnego małżonków / Istota i charakter prawny wspólności łącznej udziałów / Ustanie wspólności udziałów w spółce z o.o. / Przyczyny ustania wspólności udziałów związane z wygaśnięciem prawa udziałowego / Przyczyny ustania wspólności udziałów niezwiązane z wygaśnięciem prawa udziałowego / Zdarzenia powodujące wygaśnięcie wspólności / Zniesienie wspólności / 174 Rozdział III Wykonywanie uprawnień z udziałów wspólnych / Wykonywanie uprawnień z udziałów wspólnych w spółce / Zakres zastosowania art. 184 k.s.h. / Ustanowienie i wskazanie wspólnego przedstawiciela / Status wspólnego przedstawiciela współuprawnionych / Wykonywanie uprawnień z udziałów wspólnych poza spółką / 206 8

6 Spis treści 3. Odpowiedzialność współuprawnionych za świadczenia związane z udziałem / 215 Zakończenie / 221 Orzecznictwo / 229 Bibliografia / 231

7

8 Wykaz skrótów Akty prawne k.c. k.h. k.p.c. k.r.o. k.s.h. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz z późn. zm.) Czasopisma i wydawnictwa promulgacyjne Dz. U. Dziennik Ustaw KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego M. Praw. Monitor Prawniczy NP Nowe Prawo OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNCK Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna i Izba Karna OSP Orzecznictwo Sądów Polskich 11

9 Wykaz skrótów OSPiKA Pal. PiP PPH Pr. Bank. Pr. Spółek Prob. Egz. S. Prok. i Pr. PS PUG Rej. RPEiS St. Praw. ZNUW Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Palestra Państwo i Prawo Przegląd Prawa Handlowego Prawo Bankowe Prawo Spółek Problemy Egzekucji Sądowej Prokuratura i Prawo Przegląd Sądowy Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Rejent Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny Studia Prawnicze Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Warszawskiego Organy orzekające, inne NSA PAN SA SN spółka z o.o. Naczelny Sąd Administracyjny Polska Akademia Nauk Sąd Apelacyjny Sąd Najwyższy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

10 Wstęp Przedmiotem niniejszego opracowania jest zagadnienie wspólności udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w prawie polskim. Analizę tego problemu uznałam za uzasadnioną z kilku powodów. Po pierwsze, kwestia wspólności praw związanych z uczestnictwem w spółce z o.o. budzi duże kontrowersje zarówno w literaturze przedmiotu, jak i orzecznictwie. Świadczą o tym liczne orzeczenia sądów powszechnych 1 oraz wypowiedzi przedstawicieli doktryny w ramach opracowań komentarzowych do kodeksu spółek handlowych 2, jak też w formie artykułów naukowych 3. Brak jest natomiast całościowego, monograficznego opra- 1 Zob. m.in.: wyrok SN z dnia 4 stycznia 2007 r., III CSK 238/07, LEX nr ; wyrok SN z dnia 5 października 2005 r., IV CK 99/05, OSNC 2006, nr 7 8, poz. 127; wyrok SN z dnia 20 maja 1999 r., I CKN 1146/97, OSNC 1999, nr 12, poz. 209; postanowienie SN z dnia 23 listopada 2000 r., I CKN 950/98, LEX nr 50822; uchwała SN z dnia 22 maja 1996 r., III CZP 49/96, OSNC 1996, nr 9, poz. 119; postanowienie SN z dnia 3 grudnia 2009 r., II CSK 273/09, LEX nr Zob. m.in.: A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2008, s. 728 i n.; E. Marszałkowska-Krześ (w:) J. Jacyszyn, S. Krześ, E. Marszałkowska-Krześ, Kodeks spółek handlowych Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 2001, s. 297 i n.; R. Pabis, Spółka z o.o. Komentarz, Warszawa 2003, s. 139 i n.; W. Pyzioł (w:) W. Pyzioł (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2008, s. 372 i n.; A. Rachwał (w:) S. Włodyka (red.), Prawo spółek handlowych, t. 2A, Warszawa 2007, s. 944 i n.; M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2007, s. 295 i n.; T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (w:) J.P. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2001, s. 265 i n.; J.A. Strzępka, E. Zielińska (w:) J.A. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Orzecznictwo do art , t. I, Warszawa 2005, s. 603 i n.; A. Szajkowski, M. Tarska (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, M. Tarska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art , t. II, Warszawa 2005, s. 346 i n. 3 Zob. m.in.: D. Bugajna-Sporczyk, Dziedziczenie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Pr. Spółek 1998, nr 1, s. 6 i n.; A. Dyoniak, Przynależność do majątków małżonków udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i akcji, RPEiS 1991, z. 3, s. 29; 13

11 Wstęp cowania przedmiotowego zagadnienia. Próba stworzenia takiej pracy wydaje się pożądana przede wszystkim z uwagi na fakt, że problematyka wspólności udziałów w spółce z o.o. ma w dużej mierze charakter interdyscyplinarny, tj. wykraczający poza ramy jednej dziedziny prawa. Przyczyny objęcia udziałów w spółce z o.o. wspólnością nie są jednolite i wynikają z przepisów normujących różne rodzaje stosunków społecznych (tj. prawo spadkowe, prawo rodzinne, prawo rzeczowe). Kodeks spółek handlowych jedynie w bardzo ograniczonym zakresie reguluje kwestie związane z przysługiwaniem praw udziałowych więcej niż jednej osobie i nie daje odpowiedzi na wiele pytań dotyczących tej formy współuprawnienia, co rodzi określone problemy interpretacyjne. Jednocześnie liczne orzeczenia sądów dotyczące przedmiotowego zagadnienia wskazują na to, iż kwestie związane ze wspólnością udziałów mają nie tylko wymiar teoretyczny, ale także niebagatelne znaczenie w praktyce obrotu. Za kwestię wstępną, której wyjaśnienie warunkuje dalsze rozważania dotyczące wspólności udziałów w spółce z o.o., uznałam analizę charakteru prawnego przedmiotu tej wspólności, tj. praw wspólników związanych z uczestnictwem w spółce. Analiza ta będzie dokonywana w kontekście stosunku członkostwa, łączącego wspólnika ze spółką. W ramach rozważań dotyczących wspólności udziału w spółce z o.o. nie można bowiem pominąć stosunku prawnego, którego jest on elementem. Kontekst ten wyznacza kierunek i reguły interpretacji określonych przepisów, w tym również tych, które dotyczą instytucji stanowiących źródło powstania tego rodzaju współuprawnienia. Z uwagi zaś na to, że przepisy kodeksu spółek handlowych w ogóle nie odnoszą się do charakteru prawnego stosunku wspólności, występującego pomiędzy jego uczestnikami, należy rozważyć, czy i w jakim zakresie, zastosowanie mogą znaleźć przepisy dotyczące określonych rodzajów wspólności, uregulowane poza kodeksem spółek handlowych. P. Drapała, Wspólność w częściach ułamkowych udziału w spółce z o.o., PPH 2003, nr 5, s. 37 i n.; G. Jędrejek, Przynależność praw spółkowych w spółkach osobowych do majątków małżonków, Pr. Spółek 1999, nr 11, s. 28 i n.; M. Nazar, Komercjalizacja majątkowych stosunków małżeńskich w spółkach kapitałowych (w:) A. Kidyba, R. Skubisz (red.), Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej, Warszawa 2007, s. 202; M. Rygoł, Skutki śmierci wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością według kodeksu spółek handlowych, PS 2001, nr 3, s. 14 i n.; T. Szczurowski, Konsekwencje śmierci wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, M. Praw. 2008, nr 6, s. 287 i n. 14

12 Wstęp Przedmiotem kolejnych rozważań są kwestie związane z powstaniem, ustaniem oraz charakterem prawnym wspólności udziałów, a zatem zasadnicze z punktu widzenia omawianego zagadnienia. Struktura tej części opracowania nawiązuje do dwóch rodzajów wspólności znanych polskiemu prawu, tj. wspólności w częściach ułamkowych oraz wspólności łącznej. Ostatnia część opracowania poświęcona jest natomiast problematyce wykonywania przez współuprawnionych z udziałów przysługujących im uprawnień. Z uwagi na fakt, że kodeks spółek handlowych odnosi się jedynie do realizacji statusu wspólnika zbiorowego w spółce, uzasadnione wydaje się odrębne omówienie tego zagadnienia w zakresie wykonywania uprawnień w spółce oraz poza spółką. Z perspektywy metodologicznej niniejsza praca nie ma charakteru prawnoporównawczego. Mając na uwadze interdyscyplinarny zakres omawianej problematyki, porównywanie rozwiązań przyjętych w różnych systemach prawnych wymagałoby uwzględnienia w bardzo szerokim zakresie specyfiki przepisów regulujących nie tylko ustrój i funkcjonowanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ale także stosunki prawnorodzinne, prawnorzeczowe oraz dotyczące dziedziczenia, co utrudniałoby wyciągnięcie konstruktywnych i adekwatnych, w zakresie polskich regulacji, wniosków interpretacyjnych. Złożoność kwestii związanych ze wspólnością udziałów i niejednolity charakter tej instytucji prawnej, skłoniły mnie do bliższej analizy przedmiotowego zagadnienia opartej tylko na gruncie przepisów prawa polskiego, z uwzględnieniem dorobku polskiej judykatury i piśmiennictwa. Nieliczne uwagi nawiązujące do wypowiedzi przedstawicieli niemieckiej doktryny prawa spółek mają charakter ściśle instrumentalny i służą jedynie jako tło dla analizy prawa polskiego, dokonywanej w oparciu o metodę formalno-dogmatyczną. Niniejsza monografia stanowi zmodyfikowaną wersję rozprawy doktorskiej, którą obroniłam w czerwcu 2010 r. W tym miejscu pragnę w sposób szczególny podziękować Panu Profesorowi Andrzejowi Kidybie, promotorowi pracy, za wszelką pomoc okazaną mi przy pisaniu rozprawy doktorskiej i podjęcie się trudu sprawowania opieki naukowej nade mną oraz za liczne gesty wyrozumiałości i życzliwości pod moim adresem, stałą gotowość do współpracy i nieocenione wsparcie w ramach mojej aktywności naukowej i zawodowej. Bardzo dziękuję również recenzentom, prof. dr. hab. Zdzisławowi Gawlikowi oraz prof. dr. hab. Tomaszowi Siemiątkowskiemu za cenne 15

13 Wstęp uwagi krytyczne, których uwzględnienie pozwoliło nadać tej monografii lepszy kształt. Chciałabym podziękować także pracownikom naukowym Katedry Prawa Gospodarczego i Handlowego oraz Zakładu Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie za cenne uwagi merytoryczne oraz wszelką okazaną pomoc, w szczególności prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej, prof. dr. hab. Mirosławowi Nazarowi, dr. Krzysztofowi Stefaniukowi oraz dr Katarzynie Kopaczyńskiej-Pieczniak. Dziękuję mojej mamie, której wiele zawdzięczam, za wsparcie, które towarzyszyło mi niezmiennie przy pisaniu pracy doktorskiej. Małgorzata Dumkiewicz Lublin, sierpień 2010 r.

14 Rozdział I Udział w spółce z o.o. jako przedmiot wspólności 1. Pojęcie udziału w spółce z o.o Udział jako członkostwo w spółce Regulacja problematyki wspólności udziałów w spółce z o.o. w przepisach ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz z późn. zm., zwanej dalej: k.s.h.) ogranicza się zasadniczo do przepisu art. 184, zgodnie z którym współuprawnieni z udziału lub udziałów wykonują swoje prawa w spółce przez wspólnego przedstawiciela, a za świadczenia związane z udziałem odpowiadają solidarnie. Z przepisu tego wynika, że udziały w spółce z o.o. mogą przysługiwać niepodzielnie więcej niż jednej osobie, brak jest natomiast szerszej regulacji dotyczącej istoty i charakteru prawnego tego typu wspólności. W tym kontekście szczególnego i zarazem podstawowego znaczenia nabiera kwestia ścisłego określenia samego przedmiotu wspólności, jakim jest udział w spółce z o.o., zwłaszcza wobec faktu wieloznaczności tego pojęcia w świetle uregulowań kodeksowych. Kodeks spółek handlowych, w ramach przepisów dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wielokrotnie posługuje się pojęciem udziału, nie definiując go. Kontekst, w jakim pojawia się ten termin w poszczególnych przepisach, nie pozwala natomiast na przyjęcie jego jednolitego znaczenia 1. Fakt posługiwania się omawianym pojęciem w różnym 1 Na fakt wieloznaczności terminu udział w przepisach k.s.h. wskazuje się w doktrynie tak m.in.: T. Dziurzyński (w:) T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, Łódź 1994, s. 178; A. Herbet, Obrót udziałami w spółce z o.o., Warszawa 2002, s. 1; A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Objaśnienia, Kraków 2004, s. 270; K. Kopaczyńska-Pieczniak, Ustanie członkostwa w spółce z o.o., Kraków 2002, s. 51; A. Kawałko, 17

15 Rozdział I. Udział w spółce z o.o. jako przedmiot wspólności rozumieniu, bez jednoczesnej dyferencjacji terminologicznej, wskazuje na potrzebę precyzyjnego zdefiniowania udziału we wszystkich płaszczyznach znaczeniowych, w jakich termin ten występuje w przepisach dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 2. W potocznym znaczeniu przez udział rozumie się: stan uczestnictwa w pewnym przedsięwzięciu, działanie w akcji zbiorowej, co stanowi synonim dla pojęć: uczestniczenie, uczestnictwo, współdziałanie 3. Termin udział w tym podstawowym, potocznym znaczeniu pojawia się również w kodeksie spółek handlowych. W ramach regulacji dotyczącej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością tak rozumiany udział występuje w przepisach: art , art. 209, art , art zdanie pierwsze oraz art. 269 k.s.h. Najbliższe potocznemu znaczeniu pojęcia udział jest używanie go dla oznaczenia członkostwa (uczestnictwa) w spółce 4. Członkostwo w spółce określane jest natomiast jako status prawny danego podmiotu, polegający na przynależności do związku osób 5 ; wyraża ono więc więź korporacyjną między wspólnikiem a spółką 6. Instytucja członkostwa jest charakterystyczna dla wszystkich Umorzenie udziałów w spółce z o.o., Kraków 2006, s. 21; R.L. Kwaśnicki (w:) R.L. Kwaśnicki (red.), Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2005, s ; A. Koch (w:) A. Koch, J. Napierała (red.), Prawo handlowe. Spółki handlowe. Umowy gospodarcze, Kraków 2002, s ; R. Pabis, Spółka z o.o. Komentarz, Warszawa 2004, s. 20; A. Rachwał (w:) S. Włodyka (red), Prawo..., t. 2A, s. 915; J.A. Strzępka, E. Zielińska (w:) J.A. Strzępka (red.), Kodeks..., s. 457; A. Szajkowski, M. Tarska (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, M. Tarska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art , t. II, Warszawa 2005, s ; M. Tarska, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Istota. Ustrój. Funkcjonowanie, Warszawa 2003, s. 189; I. Weiss (w:) S. Włodyka (red.), Prawo spółek, Kraków 1991, s Termin udział występuje w kodeksie spółek handlowych w odniesieniu do wszystkich typów spółek, zarówno osobowych, jak i kapitałowych, a jego znaczenie jest oddzielnie definiowane i doprecyzowywane w odniesieniu do każdego typu spółki z osobna; z uwagi jednak na temat przedmiotowego opracowania, w toku dalszych rozważań określenie udział używane będzie tylko w kontekście problematyki spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. 3 M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 1978, s Na takie rozumienie pojęcia udział wskazują m.in. A. Herbet, Obrót..., s. 1; K. Kopaczyńska-Pieczniak, Ustanie..., s. 47; A. Kawałko, Umorzenie..., s K. Kopaczyńska-Pieczniak, Ustanie..., s Tak w odniesieniu do spółki akcyjnej S. Sołtysiński (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks handlowy. Komentarz, t. II, Warszawa 1996, s. 350; zob. również A. Kidyba, Atypowe spółki handlowe, Kraków 2006, który członkostwo ujmuje jako stosunek organizacyjny łączący spółkę i wspólnika; M. Tarska, Spółka..., s. 209 definiuje natomiast członkostwo jako stan faktyczny (sytuację) uczestniczenia danej osoby w jakiejś organizacji. 18

16 1. Pojęcie udziału w spółce z o.o. struktur typu korporacyjnego (w tym spółek kapitałowych 7 ), stanowiąc prawny wyraz uczestnictwa 8. W ramach pojęcia członkostwa, rozumianego w wyżej określony sposób, wyodrębnia się stosunek członkostwa 9 oraz prawo członkostwa 10. Stosunek prawny członkostwa stanowi bowiem podstawę konstruowania po stronie jego podmiotów jakichkolwiek uprawnień czy obowiązków 11. Stosunek członkostwa jest pojęciem szerszym, w którym zawiera się prawo członkostwa, rozumiane jako prawa i obowiązki wynikające z faktu należenia do spółki 12. Bardziej precyzyjnie prawo członkostwa definiowane jest jako prawo podmiotowe o niejednolitej strukturze złożonej z wiązki uprawnień o charakterze nie tylko majątkowym, ale również korporacyjnym 7 Jak podkreśla się w doktrynie, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi prywatnoprawną organizację wspólników typu korporacyjnego, opartą na substracie majątkowym zob. m.in. S. Janczewski, Prawo handlowe, wekslowe i czekowe, Warszawa 1946, s. 220; S. Grzybowski (w:) S. Grzybowski (red.), System prawa cywilnego. Prawo zobowiązań Część szczegółowa, t. III, cz. 2, Ossolineum 1976, s. 865; J. Namitkiewicz, Podręcznik prawa handlowego, wekslowego i upadłościowego, Warszawa 1927, s. 313; S. Sołtysiński, Wynalazek spółki kapitałowej: o krok od wieczności, PiP 1998, z. 11, s. 14; A. Szajkowski, Umowa spółki handlowej, St. Praw. 2001, nr 3 4, s. 320; jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 marca 1996 r. (II CRN 25/96, Prok. i Pr. 1996, nr 7 8, s. 38), spółka z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi wspólnotę kapitałów, a nie tylko zrzeszenie wspólników, skupionych wokół obranego celu gospodarczego; spółka z o.o. jest więc spółką kapitałową, z pozostającym na drugim planie elementem osobowym tak A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2008, s A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2000, s A. Szajkowski (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art , t. I, Warszawa 2001, s. 183; A. Herbet, Obrót..., s. 10; K. Kopaczyńska- Pieczniak, Ustanie..., s. 47 i n.; A. Kawałko, Umorzenie..., s. 26; M. Tarska, Spółka..., s. 209 i n.; T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (w:) J.P. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Komentarz..., s. 231, którzy wyodrębniają stosunek uczestnictwa; na uwagę zasługuje również pogląd wyrażony przez A. Szajkowskiego, Prawo spółek handlowych, Warszawa 1997, s. 451, według którego członkostwo może być rozumiane jako stosunek prawny, jak również jako prawo podmiotowe, w zależności od tego jaki aspekt członkostwa jest aktualnie brany pod uwagę. 10 J. Namitkiewicz, Kodeks handlowy. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z komentarzem i skorowidzem rzeczowym, Łódź 1994 (przedruk), s. 90; K. Kopaczyńska-Pieczniak, Ustanie..., s. 65 i n.; M. Filończuk, Problematyka udziału w spółce z o.o., Gdańsk 2008, s. 21 i n. 11 A. Herbet, Obrót..., s J. Namitkiewicz, Kodeks..., s. 90; SN w uzasadnieniu uchwały z dnia 20 listopada 1992 r., III CZP 142/92, OSNC 1993, nr 5, poz