ZASADA RÓWNOŚCI SZANS PŁCI W PROJEKTACH POKL projekt Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I-III wrocławskich szkół podstawowych Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wrocław, wrzesień 2011r.
Czym jest zasada równości szans kobiet i mężczyzn? Przestrzeganie horyzontalnej zasady równości szans kobiet i mężczyzn w Europejskim Funduszu Społecznym wynika z zapisów: Traktatu Amsterdamskiego Rozporządzeń Rady Europejskiej regulujących wdrażanie EFS we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. To obowiązek prawny, zapisany w umowach wiążących wszystkie instytucje zaangażowane w realizację PO KL w Polsce i korzystające ze środków EFS.
Zgodnie z Zasadami wyboru projektów w ramach PO KL, KAŻDY projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego musi spełniać zasadę równości płci.
ROZPORZĄDZENIE (WE) nr 1081/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego Artykuł 6 Równość płci i równość szans Państwa członkowskie zapewniają włączenie do programów operacyjnych opisu sposobu, w jaki równość płci i równość szans są wspierane w ramach przygotowywania, realizacji, monitorowania i oceny programów operacyjnych. Państwa członkowskie wspierają zrównoważony udział kobiet i mężczyzn w zarządzaniu programami operacyjnymi i w ich realizacji na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym,stosownie do okoliczności.
Zgodnie z polityką UE, zasada równości szans kobiet i mężczyzn powinna być realizowana poprzez jednoczesne stosowanie dwóch wspierających się podejść określonych przez Komunikat Komisji Europejskiej: 1. Polityka równości szans płci (gender mainstreaming) uwzględnianie perspektywy płci w głównym nurcie wszystkich procesów politycznych, priorytetów i działań, na wszystkich ich etapach, to jest na etapie planowania, realizacji i ewaluacji. Polityka równości szans płci to celowe, systematyczne i świadome ocenianie danej polityki i działań z perspektywy wpływu na warunki życia kobiet i mężczyzn, które ma na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i osiągnięcie równości płci.
Zgodnie z polityką UE, zasada równości szans kobiet i mężczyzn powinna być realizowana poprzez jednoczesne stosowanie dwóch wspierających się podejść określonych przez Komunikat Komisji Europejskiej: 1. Polityka równości szans płci (gender mainstreaming) uwzględnianie perspektywy płci w głównym nurcie wszystkich procesów politycznych, priorytetów i działań, na wszystkich ich etapach, to jest na etapie planowania, realizacji i ewaluacji. Polityka równości szans płci to celowe, systematyczne i świadome ocenianie danej polityki i działań z perspektywy wpływu na warunki życia kobiet i mężczyzn, które ma na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i osiągnięcie równości płci.
W przypadku EFS,konkretne działania najczęściej będą realizowane poprzez: projekty zmieniające relacje między kobietami a mężczyznami (np. promocję godzenia życia zawodowego i prywatnego poprzez większe zaangażowanie mężczyzn w wypełnianie obowiązków rodzinnych), projekty promujące równość szans kobiet i mężczyzn w różnych aspektach wdrażania POKL np. administracji, edukacji lub sądownictwie (szkolenia dla urzędników z zakresu równości szans, promocja niestereotypowego przekazu w programach nauczania lub w mediach itp.)
W przypadku EFS,konkretne działania najczęściej będą realizowane poprzez: projekty zmieniające relacje między kobietami a mężczyznami (np. promocję godzenia życia zawodowego i prywatnego poprzez większe zaangażowanie mężczyzn w wypełnianie obowiązków rodzinnych), projekty promujące równość szans kobiet i mężczyzn w różnych aspektach wdrażania POKL np. administracji, edukacji lub sądownictwie (szkolenia dla urzędników z zakresu równości szans, promocja niestereotypowego przekazu w programach nauczania lub w mediach itp.)
Zgodnie z polityką UE, zasada równości szans kobiet i mężczyzn powinna być realizowana poprzez jednoczesne stosowanie dwóch wspierających się podejść określonych przez Komunikat Komisji Europejskiej: 2. Konkretne działania wspierające równość szans płci (specific actions) działania pozytywne,wyrównawcze, mające na celu przyspieszenie zmian na rzecz równości poprzez udzielenie szczególnego wsparcia grupom znajdującym się w gorszym położeniu. Celem konkretnych działań jest przyspieszenie rzeczywistej zmiany społecznej. projekty skierowane tylko do jednej płci (np. wsparcie dla długotrwale bezrobotnych kobiet z terenów wiejskich, program profilaktyki chorób układu krążenia skierowany tylko do mężczyzn)
Zasada równości szans płci NIE JEST : zasadą dotyczącą tylko kobiet, tworzoną przez kobiety i dyskryminującą mężczyzn, zasadą mającą na celu doprowadzenie do tego, aby kobiety i mężczyźni stali się tacy sami.
Zasada równości szans płci JEST : zasadą ograniczającą dyskryminację kobiet i mężczyzn istniejącą w obszarach rynku pracy, zasadą przypisującą taką samą wartość społeczną, równe prawa oraz równy dostęp do zasobów (środki finansowe, szanse rozwoju) kobietom i mężczyznom, zasadą stwarzającą możliwość wyboru drogi życiowej bez ograniczeń stereotypów płci, zasadą świadomą różnic między życiem kobiet i mężczyzn uznającą zróżnicowane potrzeby, doświadczenia i priorytety płci.
Strategiczne cele na rzecz równości: 1. Równy stopień niezależności ekonomicznej kobiet i mężczyzn 2. Godzenie życia prywatnego i zawodowego 3. Równe uczestnictwo w podejmowaniu decyzji 4. Wykorzenianie wszelkich form przemocy ze względu na płeć 5. Eliminowanie stereotypów związanych z płcią 6. Propagowanie równości płci w stosunkach zewnętrznych oraz polityce rozwojowej
Bariery równości płci 1. Segregacja pozioma i pionowa rynku pracy 2. Różnice w płacach kobiet i mężczyzn 3. Mała dostępność elastycznych form czasu pracy 4. Niski udział mężczyzn w wypełnianiu obowiązków rodzinnych 5. Niski udział kobiet w procesach podejmowania decyzji 6. Przemoc ze względu na płeć 7. Niewidoczność kwestii płci w ochronie zdrowia 8. Niewystarczający system opieki przedszkolnej 9. Stereotypy płci we wszystkich obszarach 10. Dyskryminacja wielokrotna, szczególnie w odniesieniu do kobiet starszych, imigrujących, niepełnosprawnych oraz należących do mniejszości etnicznych
EDUKACJA - problemy z punktu widzenia równości płci (wg POKL): Stereotypowy przekaz dotyczący dziewczynek /chłopców w programach nauczania (wzmacnianie tradycyjnych ról płci, wzmacnianie mitów na temat zdolności, możliwości, zainteresowań, predyspozycji dziewczynek /chłopców) Obecność stereotypów płci w doradztwie zawodowym skierowanym do dziewczynek i chłopców Niski odsetek dziewcząt i kobiet w kształceniu z zakresu technologii informacyjno - komunikacyjnych, na kierunkach ścisłych, związanych z naukami przyrodniczymi i matematycznymi
Brak rozwiązań edukacyjnych skierowanych do chłopców i dziewcząt związanych z zapobieganiem przemocy i obroną przed przemocą Znikoma obecność w programach nauczania tematów związanych z równością, emancypacją, prawami człowieka, w tym prawami kobiet, przeciwdziałaniem dyskryminacji Brak odzwierciedlania w programach nauczania rzeczywistego zróżnicowania społecznego (ze względu na niepełnosprawność, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacje seksualną, model rodziny itp.) Brak danych dotyczących uczestnictwa chłopców i dziewcząt w zajęciach wyrównawczych i zajęciach dodatkowych
Realizując strategię gender mainstreaming i zasadę równych szans kobiet i mężczyzn warto odnosić się do: Plan działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2006 2010 (bariery równości oraz strategiczne cele równości sformułowane przez Komisję Europejską ) oraz PORADNIK ZASADA RÓWNOŚCI SZANS KOBIET I MĘŻCZYZN W PROJEKTACH PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI
Równość szans płci w Indywidualizacji procesu nauczania Projekty systemowe danego organu prowadzącego obejmują uczniów i uczennice klas I-III (w zależności od zdiagnozowanych potrzeb) poszczególnych szkół podstawowych. Ich istota polega na zindywidualizowanym podejściu do każdego ucznia bądź uczennicy w zależności od ich potrzeb w procesie kształcenia. Rekomenduje się, aby zapewnienie zasady równości szans płci dotyczyło identyfikacji i wyeliminowania przynajmniej jednej z istniejących barier równości płci związanych ze stereotypami płci.
Projekt systemowy powinien zawierać działania, które przyczyniają się do osłabienia barier równości płci poprzez m.in. : przekazywanie dzieciom niestereotypowej wiedzy oraz pokazanie szerokiego, niezależnego od płci, spektrum możliwych wyborów życiowych. zapewnienie, że zarówno uczennice, jak i uczniowie otrzymają wiedzę i umiejętności o tej samej jakości i w równym stopniu i niezależnie od stereotypów płci są wspierani/wspierane w dokonywaniu niezależnych decyzji. kwestia kształtowania partnerskich relacji między płciami, opierających się na zasadzie wzajemnego szacunku, równych praw i obowiązków, wolności od przemocy
Programy zajęć dodatkowych powinny uwzględniać problematykę i kontekst płci. Zajęcia realizowane w ramach programu indywidualizacji powinny uwzględniać: tematykę związaną z szacunkiem i otwartością na inność wśród dzieci, czy postrzeganiem ról kobiecych i męskich w różnych sytuacjach życiowych. budować wśród uczennic/uczniów świadomość możliwości dokonywania wyborów bez względu na społeczne oczekiwania wobec danej płci.
Zakupione materiały dydaktyczne i sprzęt również powinien służyć kształtowaniu w uczniach i uczennicach poczucia równości i być wykorzystywany w nauczaniu niestereotypowego postrzegania ról kobiecych i męskich w społeczeństwie. Nauczyciele/nauczycielki powinni być świadomi wpływu stereotypów zarówno na sposób prowadzenia zajęć, jak i na dobór materiałów edukacyjnych. Powinni promować postawy szacunku dla odmienności i różnic, uznania równych praw i obowiązków bez względu na płeć i w aktywny sposób zachęcać dzieci do przełamywania stereotypów płci.
W projektach przedszkolnych i szkolnych w mniejszym stopniu zajmujemy się liczbami dziewczynek i chłopców, lecz przede wszystkim skupiamy się w projekcie na zmniejszaniu barier równości, przez osłabianie stereotypów płci i podejmowanie dodatkowych równościowych działań.
Przykłady działań równościowych w projektach edukacyjnych 1) włączenie w równym stopniu dziewczynek i chłopców do każdego rodzaju zajęć (komputery, matematyka, języki obce, zajęcia sportowe, prace techniczne, podstawy gotowania, przedmioty humanistyczne). 2) niestereotypowy przekaz kierowany do dziewczynek i chłopców lub dodatkowe zajęcia równościowe skierowane do dzieci obu płci uczące postawy szacunku wobec siebie i budujące świadomość o możliwości dokonywania wyborów bez względu na społeczne oczekiwania wobec swojej płci, np. dodatkowa lekcja czy warsztat na temat stereotypów mogłaby pokazać dzieciom/uczniom, że dziewczynki mogą zostać uczonymi i być bardzo dobre w matematyce, chłopcy zaś mogą być dobrymi opiekunami czy nauczycielami.
3) zapewnienie, że dziewczynki i chłopcy mogą uczestniczyć w równym stopniu w oferowanych zajęciach, przy czym ważne jest, aby zachęcać i ośmielać dzieci/uczniów do przełamywania stereotypów. 4) wprowadzenie dodatkowych zajęć poświęconych kwestiom równości płci i rozwiązywaniu problemów bez użycia przemocy, które przekażą dzieciom/uczniom umiejętności radzenia sobie z trudnymi uczuciami, dyskryminacją, wykluczeniem, uprzedzeniami, szykanowaniem w relacjach z rówieśnikami/rówieśniczkami.
Jak realizować równość szans kobiet i mężczyzn w projektach edukacyjnych? Różnorodne formy edukacyjne pokazujące czym są stereotypy i w jak krzywdzący sposób mogą działać na kobiety i mężczyzn w życiu prywatnym i społecznym, np. lekcja i rozmowa z uczniami/uczennicami na temat postaci męskich i kobiecych występujących w najpopularniejszych bajkach (jakie cechy charakteru posiadają postacie, jakie podejmują działania, przed jakimi wyborami stają, jakie relacje są pokazywane między dziewczynkami i chłopcami, jakie lekcje płyną z przygód bohaterów męskich i kobiecych itp.). Forma i dokładny temat zajęć powinny być oczywiście zawsze dostosowane do wieku dzieci. Różnorodne formy edukacyjne (lekcje, konkursy, prezentacje, zabawy) pokazujące ważne,lecz cały czas mało znane kobiety zaangażowane w życie społeczne, polityczne i gospodarcze na poziomie kraju, regionu lub społeczności lokalnej. Pokazy filmów na tematy związane z równością płci, różnorodnością, stereotypami itp. organizowane dla dzieci adekwatnie do ich wieku z towarzyszącą dyskusją i refleksją. Rozmowa z dziećmi o języku, którego używamy, przysłowiach odnoszących się do kobiet i mężczyzn, nazwach zawodów itp
Rozmawianie z dziećmi o trudnych emocjach, konfliktach i przemocy (np. jak postępować w przypadku dręczenia, zwanego potocznie końskimi zalotami ). Włączanie tematu równości płci do lekcji i zabaw z dziećmi, zarówno poprzez poruszanie konkretnych tematów, jak i sposób prowadzenia zajęć np. pilnowanie, aby chłopcy i dziewczynki mogli wypowiadać do końca swoje zdanie, a normą grupy jest nie przerywanie sobie nawzajem, zachęcanie dziewczynek i chłopców do podejmowania się różnych obowiązków i zadań (w stosunku do dziewczynek również tych wymagających siły fizycznej i odwagi, w stosunku do chłopców także tych wymagających odpowiedzialności za innych i empatii), wyeliminowanie pouczeń skierowanych do dzieci akcentujących ich płeć i zróżnicowanych według płci ( chłopcy nie powinni płakać, dziewczynki nie powinni się kłócić i bić ) itp.
Zwróć uwagę na to, że: w wielu popularnych powiedzeniach kobieta porównywana jest do mężczyzny, co ma sprawiać wrażenie dowartościowywania, bowiem standard, prestiż w danej dziedzinie życia wyznacza bycie mężczyzną: podjęła męską decyzję, równy z niej chłop,baba z jajami. Porównanie mężczyzny do kobiety bywa natomiast często negatywne, obniżające status: plotkuje/ jeździ/mizdrzy się jak baba, maminsynek, laluś. Dostrzegaj i doceniaj obecność grup marginalizowanych poprzez: stosowanie męskich i żeńskich końcówek, np. uczestniczki i uczestnicy, formułowanie poleceń w formie neutralnej, np. zamiast: czy chciałybyście i chcielibyście możesz powiedzieć czy chcecie. Odrzuć infantylizujące zdrobnienia: dziewczynki, złotka, kochaniutkie.
Zasada równości szans płci w ewaluacji i monitoringu projektu Dziennik zajęć (program): Czy zajęcia uwzględniały problematykę i kontekst płci? a) przyczyniły się do osłabienia barier równości płci poprzez m.in. przekazywanie dzieciom niestereotypowej wiedzy oraz pokazanie szerokiego, niezależnego od płci, spektrum możliwych wyborów życiowych? b) zarówno uczennice, jak i uczniowie otrzymali wiedzę i umiejętności o tej samej jakości i w równym stopniu i niezależnie od stereotypów płci byli wspierani/wspierane w dokonywaniu niezależnych decyzji? c) przyczyniły się do kształtowania partnerskich relacji między płciami, opierających się na zasadzie wzajemnego szacunku, równych praw i obowiązków, wolności od przemocy? d) budowały wśród uczennic/uczniów świadomość możliwości dokonywania wyborów bez względu na społeczne oczekiwania wobec danej płci?
Zasada równości szans płci w ewaluacji i monitoringu projektu Arkusz ewaluacyjny: np. W jakim stopniu udział ucznia/uczennicy w projekcie przyczynił się do zmniejszenia barier równości (np. przez osłabienie stereotypów płci)? wybiórcze wywiady z nauczycielami/nauczycielkami? Wszystkie dane i wskaźniki powinny być przedstawiane z uwzględnieniem podziału na płeć!
Specjalista ds. monitoringu i ewaluacji Alicja Pietrzyk alicja.pietrzyk@um.wroc.pl