Historia architektury Style architektoniczne ProProgramer 2013-04-07 str. 11
Style architektoniczne Styl architektoniczny posiadający zasięg regionalny lub międzynarodowy skategoryzowany zespół cech Formalnych w architekturze charakterystycznych dla Ukształtowania budowli powstałych w danym okresie rozwoju architektury i w danym kręgu kulturowym. Cechy stylów zależą od kanonów kultury i sztuki oraz od aktualnego poziomu techniku budowlanej. Rysunek 1 Architektura współczesna Architektura starożytnego Egiptu Kult bogów i faraonów, przyciągał starożytnych Egipcjan do budowania ogromnych, świątyo posągów czy też piramid. A pragnienie nieśmiertelności oraz związane z tym rytuały zapoczątkowały budowę grobowców. Architektura Egipcjan była bardzo rozwinięta, i zapoczątkowała Wiele prac w innych kontynentach. Egipcjanie pracę. Nad niektórymi z piramid poświęcali nawet około 20 lat. Pierwszą formą architektury Egipcjan Były mastaby. Wyglądały podobnie do Kopców o ukośnych ścianach. Pod którymi w głębi ziemi składano zwłoki faraonów lub Wysoko postawionych Egipcjan Rysunek 2 Piramida Cheopsa w Gizie Rysunek 3 Mastaby - pierwsze grobowce Egipskie str. 1
Grobowce, z roku na rok były coraz bardziej rozbudowywane, aż w końcu przybrały kształt i wielkość okazałych piramid, jakie do dziś możemy podziwiać w Egipcie. Wznoszono, je jeszcze za życia faraonów ponieważ ich budowa, jak już wcześniej zostało wspomniane trwała dosyć długo. Do ich budowy, wykorzystywano wielkie ilości kamienia, który transportowano poprzez Nil z miejsc oddalonych nawet do 900 km. Przy budowie, któregoś z eksponatów pracowały tysiące ludzi. pracy (czy nie byli posłuszni faraonowi) zostawali oddani w niewolę. Wewnątrz, piramid tworzone były labirynty (system błędnych korytarzy prowadzących, do wskazanego miejsca) W późniejszym okresie, nie budowano już piramid, których budowa zajmowała by takiego nakładu materiałów czy czasu. Obecnie wewnątrz najnowszych piramid, można ujrzeć liczne sale i malowidła zapierające dech w piersiach na jej ścianach. Najwięcej takich miejsc znajduje się w Dolinie Królów. Obok grobowców, Egipcjanie budowali imponujące świątynie lub posągi. Najważniejszym z nich jest posąg Sfinksaposąg który tułów ma lwa a twarz człowieka. Parę lat temu, Sfinksowi odpadł nos i niestety jeszcze do tej pory nie został odbudowany. Budowle świeckie, oraz domostwa zwykłych Egipcjan były budowane z o wiele tańszego i gorszego tworzywa. Rysunek 4 Sfinks i piramida Cheopsa w Gizie str. 2
Architektura Starożytnej Grecji Architektura starożytnej Grecji od VII w.p.n.e. do II wieku p.n.e. Rysunek 5 Widok na Akropol- Ateny Sztuka starożytnej Grecji dzieli się na trzy główne okresy. Okres Krótki opis Okres archaiczny W czasie jego trwania widoczne były wyraźne wpływy Bliskiego Wschodu, w architekturze kształtował się typ świątyni otoczonej kolumnadą. Okres klasyczny Sztuka osiągnęła wtedy swój najwyższy poziom. Stworzone wówczas kanony (zasady) służyły artystom - przede wszystkim architektom przez setki lat. Sięgano do nich w różnych stylach za każdym razem umiejętnie dopasowując je do nowych potrzeb i gustów. W okresie klasycznym powstały nowe typy budynków świeckich, m.in. teatr czy gimnazjon, a na Akropolu powstał Partenon Hellenizm Grecy zaczęli wtedy przejmować wpływy Wschodu - zamiłowanie do bogactwa i przepychu. Pojawiły się monumentalne budynki świeckie i sakralne, czego przykładem może być Ołtarz Pergamoński. Zaczęto stosować formę arkady. W architekturze greckiej można wyróżnić porządki: dorycki joński, koryncki str. 3
Porządek dorycki wykształcił się w okresie archaicznym. Charakteryzuje się surowością i prostotą: kolumny nie mają bazy, trzon jest głęboko żłobkowany. Bardzo prosta jest również składająca się z poduszki i płyty głowica. Kolumnadę przykrywa belkowanie z charakterystycznym fryzem, tworzonym przez metopy i tryglify. Partenon jest najlepszym przykładem. Rysunek 6 Partenon - Ateny Porządek joński również ukształtował się w okresie archaicznym, ale w porównaniu z doryckim jest bardziej urozmaicony, dekoracyjny, ma smuklejsze kolumny i sprawia wrażenie większej lekkości. Kolumna, podobnie jak w porządku doryckim, jest żłobkowana. Kapitel przyjmuje kształt ślimacznic (wolut), a fryz jest ciągły. Najlepszym przykładem budowli w tym porządku jest świątynia Nike na Akropolu Rysunek 7 Świątynia Nike - Ateny Porządek koryncki jest najbardziej ozdobny. Kapitel jest uformowany na kształt liści akantu. We wszystkich porządkach kompozycja architektoniczna uzależniona jest od zasad symetrii i harmonii. Przez cały czas obowiązują te same zasady konstrukcji, dlatego same bryły są dosyć jednolite. W zasadzie różnią się proporcjami i stosunkiem dekoracji do konstrukcji. Rysunek 8 Kolumny Greckie str. 4
Rysunek 9 Schemat układu pionowego świątyni grackiej str. 5
Architektura Starożytnego Rzymu. Architektura starożytnego Rzymu była początkowo związana tylko z Rzymem. Później, co było efektem licznych podbojów, jej zasięg ogarnął prawie całą Europę Zachodnią, Bałkany, Grecję, Azję Mniejszą, Syrię, Palestynę i Afrykę Północną. Okres, w którym trwał stopniowy jej rozwój, rozkwit i okres schyłkowy to czas od VI w. p.n.e. do V w. Okres ten można podzielić na kilka etapów: Okres panowania królów Okres republiki Okres Cesarstwa Okres Późnego antyku Rysunek 10 Koloseum Architektura rzymska ukształtowała się w znacznej mierze pod wpływem architektury hellenistycznej oraz architektury etruskiej. Rzymianie nauczyli się odlewać brąz, wypalać terakotę, poznali konstrukcje łukowe i sklepienia. Rzymianie wykształcili porządek kompozytowy. Rysunek 11 Koloseum str. 6
Wynalezienie cementu produkowanego z wapna i popiołów wulkanicznych, wody i drobnych kamieni pozwoliło na opanowanie techniki wyrobu zapraw, tynków. Rysunek 12 Akwedukt Opanowana w II w. p.n.e. umiejętność wypalania cegły przyczyniła się do przełomu w sztuce rzymskiej. W tym czasie (przed okresem cesarstwa) zakładane miasta miały siatkę ulic przecinających się pod kątem prostym, brukowane ulice, kanalizacje. Domy budowane były w oparciu o wzory greckie, posiadały atrium i perystyl, budowane też wille, a w miastach powstawały kamienice czynszowe (tzw. insula) mieszczące sklepy i warsztaty na parterze, mieszkania na wyższych kondygnacjach. Z tego okresu zachowały się akwedukty i drogi rzymskie (np. via Appia i Aqua Appia), urządzenia kanalizacyjne (Cloaca Maxima), mosty (Most Fabrycjusza w Rzymie), budowle użyteczności publicznej: kuria, bazylika, termy, cyrki (np. rzymski Circus Maximus). Jowisza Najlepszego Największego, zbudowana w porządku toskańskim. Okres republiki, to rozwój urbanistyki i architektury. Miasta otaczano murami obronnymi z bramami, wieżami, rozbudowano akwedukty i system kanalizacyjny. Przebudowano Rzym (Pole Marsowa, Forum Romanum. Wzdłuż dróg powstawały nekropolia. Powstały mauzolea, np. Mauzoleum Hadriana, katakumby. Budowano okazałe pałace (Złoty Dom Nerona, pałac Flawiuszów). Powszechniejsze stało się St kopuł Panteon w Rzymie. Budowle powszechnego użytku też przybrały monumentalne rozmiary, np. amfiteatr Koloseum (notabene amfiteatr był czysto rzymskim wynalazkiem) teatry, termy, Karakalli. Powstawały też łuki triumfalne. Rysunek 13 Droga Rzymska str. 7
Architektura Gotycka Architektura gotycka (gotyk) odnosi się do stylu w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza, od około połowy XII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę. Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze. Gotyk powstał około 1120 roku we Francji, następnie był stopniowo przejmowany przez pozostałe państwa Europy. wczesny gotyk XII wiek do II połowy XIII, pełny gotyk - II połowy XIII do II połowy XIV wieku, późny gotyk - II połowy XIV do przełomu XV/XVI wieku. Budowle Gotyckie Notre-Dame de Paris gotycka katedra w Paryżu. Jedna z najbardziej znanych katedr na świecie Jej nazwa tłumaczy się jako Nasza Pani i odnosi się do Matki Boskiej. Wzniesiono ją na wyspie na Sekwanie, zwanej Île de la Cité w 4 okręgu Paryża, na śladach po dwóch kościołach powstałych jeszcze w IX wieku. Jej budowa trwała ponad 180 lat Rysunek 14 Katedra Notre Dame w Paryżu str. 8
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zwany także kościołem Mariackim jeden z największych i najważniejszych, po Katedrze Wawelskiej, kościół Krakowa, od 1962 posiada tytuł bazyliki mniejszej. Należy do najbardziej znanych zabytków Krakowa i Polski. Jest kościołem gotyckim, budowanym w XIV i XV wieku. Położony jest przy północno-wschodnim narożniku Rynku Głównego, na Placu Mariackim 5. Kościół znajduje się na trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca. Wieża wyższa, zwana Hejnalicą ma 82 metry wysokości. Zbudowana jest na planie kwadratu, gdzie na wysokości dziewiątej kondygnacji przechodzi w ośmiobok, przepruty ostrołukowymi wnękami, mieszczącymi dwie kondygnacje okien. Wieże nakrywa gotycki hełm, będący dziełem mistrza Matiasa Heringkana z 1478. Hełm składa się z ośmiobocznej, zaostrzonej iglicy, otoczonej wieńcem ośmiu Rysunek 15 Kościół Mariacki niższych wieżyczek. Na iglicy umieszczona została w 1666 złocona korona o średnicy 2,4 m. i wysokości 1,3 m. Z wieży, z wysokości 54 metrów, grany jest co godzinę Hejnał Mariacki. Wieża niższa, o wysokości 69 metrów, przeznaczona jest na dzwonnicę kościelną. Wzniesiona na planie kwadratu, posiada wyraźnie zaznaczony na całej wysokości gzymsami i oknami, podział kondygnacyjny. Zamek w Malborku zamek w Malborku, na prawym brzegu Nogatu, gotycki, ceglany, warowny, otoczony fosą, wzniesiony w kilku etapach od 3 ćw. XIII w. do poł. XV w. przez zakon krzyżacki, początkowo konwentualny i siedziba komtura, w latach 1309-1457 siedziba wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego i władz Prus Zakonnych. Jest on jednym z największych dzieł gotyckiej architektury militarnej. Rysunek 16 Zamek w Malborku str. 9
Architektura renesansu Architektura rensansu narodziła się we Włoszech a za jego twórcę uważa się Filippo Brunelleschiego a kopułę katedry we Florencji jako pierwsze dzieło w stylu renesansowym Realizacja skomplikowanego dzieła inżynierskiego stanowiła odrodzenie starożytnych umiejętności budowlanych i upodobań estetycznych. Poszukiwania twórcze Brunelleschiego, szczególnie widoczne w kaplicy Pazzich przy Rysunek 17 Zamek w stylu renesansowym kościele Santa Croce (św. Krzyża) we Florencji, oscylowały wokół operowania modułem przestrzennym. Wkrótce inni twórcy, jak Michelozzo i Leon Battista Alberti przejęli zasady nowego stylu, nawiązując do antyku. Cechy Architektury renesansowej sięganie do wzorów architektury antycznej, zachowanie idealnej proporcji budowli, monumentalność obiektu, perspektywa zastosowanie nowej kolorystyki, budowla o zróżnicowanej podstawie, najczęściej na planie krzyża greckiego, kwadratu, wieloboku, koła, prostokąta, planu centralnego, zakończenie budowli zwieńczone kopułą podzieloną na kasetony, zastosowanie półkolistych form zdobniczych np. łuku pełnego koła, licznie stosowane arkady spełniające ideał harmonijnej i rytmicznej kompozycji przestrzennej, zastosowanie kolumn, filarów, krużganków, silne akcentowanie kierunków poziomych i kompozycji przestrzennych duże, okrągłe, trójskrzydłowe okna, zanik sklepień ostrołukowych, na rzecz kolebkowych, zwierciadlanych, żagielkowych, bogato zdobionych malowidłami najczęściej używanym materiałem budowlanym był : kamień, cegła i drewno str. 10
Budowle renesansowe Katedra Santa Maria del Fiore, Duomo została zbudowana we Florencji w miejscu wcześniejszego kościoła katedralnego Santa Reparata z IV w. Wykonanie tego dzieła Cech Sztuk zlecił Arnolfowi di Cambio w 1294 r. Prace po jego kierunkiem rozpoczęto 8 września 1296 wznosząc nową świątynię wokół istniejącego kościoła, w którym sprawowano liturgię aż do 1375 r. Wtedy kościół Santa Reparata zburzono. Po śmierci di Cambio (w 1302) pracami kierowali: Giotto di Bondone, Andrea Pisano, Francesco Talenti. Rysunek 18 Katedra Santa Maria del Fiore we Florencji Kopuła katedry uznawana jest za pierwsze dzieło renesansowe zaprojektowane przez Filippo Brunelleschiego. Cała katedra była budowana na przestrzeni wielu wieków. Zmieniała się koncepcja, projektanci wykonawcy. Rysunek 19 Kopuła katedry we Florencji str. 11
Zamek królewski na Wawelu Rezydencja królów polskich - budowana przebudowywana i rozbudowywana na przestrzeni wieków. Zwrócimy uwagę na naniesione zmiany architektoniczne w stylu renesansowym. Zniszczony przez pożar zamek odbudowy doczekał się kilka lat później. Inicjatorami tego przedsięwzięcia byli królewicz Zygmunt i król Aleksander Jagiellończyk, którzy chcieli, aby zamek wybudować w stylu Rysunek 20 Renesansowy dziedziniec zamku na Wawelu renesansowym. Sprowadzono wtedy z Węgier architekta włoskiego pochodzenia Franciszka Florentczyka Artysta przystąpił w 1504 roku do budowy zachodniego skrzydła. Współpracowali z nim muratorzy i lapicydzi, m.in. Jan z Koszyc Włoch Ugulino, Kacper Simon z Sabinowa, Jan Włoch. Gdy je ukończył, zabrał się do stawiania jeszcze północnego i wschodniego, które ukończył w 1516 r. zaczynając dobudowywać krużganki. Z powodu śmierci pracami miał kierować Bartłomiej Berrecci, który, zajęty wznoszeniem kaplicy Zygmuntowskiej, funkcję tę powierzył Benedyktowi z Sandomierza Powstająca wówczas budowla miała kształt czworoboku z dziedzińcem zewnętrznym. Niesprzyjające jednak warunki geologiczne, związane z układem terenu (spadek zbocza), spowodowały wzniesienie jedynie ściany kurtynowej od strony południowej. Kolejnym elementem renesansowej architektury na Wawelu jest Kaplica Zygmuntowa Jest to pierwsza w pełni renesansowa budowla w Polsce o bogatym programie ideowym. Kaplica na planie centralnym jest zamknięta kopułą wspartą na bębnie z latarnią. Prosta kompozycja z zewnątrz kaplicy określona została jako zespół czterech brył geometrycznych, spiętrzonych w trzech kondygnacjach. Rysunek 21 Kopuła kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu str. 12
Bibliografia - Wanda Bogusz Zarys Historii Architektury WSiP - Wilfried Koch, Style w architekturze, Warszawa 1996 - www.wikipedia.pl - www.architekci.pl - www.miastokrakow.pl str. 12