Filip Gołba Paulina Piękoś Piotr Turkowski. Logika dla prawników. wykłady ćwiczenia zadania

Filip Gołba Paulina Piękoś Piotr Turkowski Logika dla prawników wykłady ćwiczenia zadania

REPETYTORIA C H BECK Logika dla prawników

Polecamy w serii: Paweł Filipek, dr Brygida Kuźniak PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE TESTY. KAZUSY. TABLICE. SŁOWNIK, wyd. 4 dr Jakub Biernat, dr Piotr Cybula PRAWO SPADKOWE PYTANIA. KAZUSY. TABLICE, wyd. 3 dr Agnieszka Kacprzak, dr Jerzy Krzynówek PRAWO RZYMSKIE PYTANIA. KAZUSY. TABLICE, wyd. 3 dr Wojciech Górecki, Kamil Grzesik, Marcin Hałgas, dr Piotr Kostański PRAWO RZECZOWE PYTANIA. KAZUSY. TABLICE, wyd. 3 dr Katarzyna Papke-Olszauskas, Piotr Rogoziński, dr Krzysztof Woźniewski PRAWO KARNE PROCESOWE PYTANIA. KAZUSY. TABLICE, wyd. 2 www.ksiegarnia.beck.pl

Logika dla prawników wykłady ćwiczenia zadania Filip Gołba Paulina Piękoś Piotr Turkowski WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2012

Wydawca: Aneta Flisek Złożono programem TEX. Opracowanie makiety: Włodzimierz Macewicz Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN 978-83-255-4306-8 ISBN e-book 978-83-255-4307-5

Logika dla prawników Opracowanie redakcyjne: Filip Gołba Paulina Piękoś Piotr Turkowski Autorzy: Izabela Ciszek cz. B, rozdz. IV; cz. C, rozdz. IV Kuba Gąsiorowski cz. B, rozdz. VIII Filip Gołba cz. A, rozdz. I; cz. A, rozdz. VI, podrozdz. 1 4; cz. C, rozdz. V; cz. C, rozdz. VI, podrozdz. 1 5 Karolina Gorczyca cz. B, rozdz. IV; cz. C, rozdz. I Weronika Goszcz cz. B, rozdz. III Agnieszka Guzik cz. C, rozdz. III Tomasz Kyś cz. B, rozdz. VI Damian Łapka cz. C, rozdz. III Marta Morawska cz. B, rozdz. IX Piotr Pietrołaj cz. B, rozdz. VII; cz. C, rozdz. II Paulina Piękoś cz. A, rozdz. IV; cz. A, rozdz. V; cz. A, rozdz. VI, podrozdz. 5; cz. A, rozdz. VII; cz. B, rozdz. IX; cz. B, rozdz. X; cz. B, rozdz. XI Joanna Ptak cz. B, rozdz. X Szymon Sieniewicz cz. B, rozdz. V; cz. C, rozdz. VI, podrozdz. 6 Karolina Strączek cz. B, rozdz. III; cz. C, rozdz. I Michał Toruński cz. B, rozdz. I; cz. C, rozdz. VI, podrozdz. 1 5 Piotr Turkowski cz. A, rozdz. II; cz. A, rozdz. III; cz. B, rozdz. II; cz. B, rozdz. VIII Justyna Wierzchucka cz. B, rozdz. VII; cz. C, rozdz. VI, podrozdz. 6

Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów XIII XV Część A. Wprowadzenie Rozdział I. Rys historyczny 1 1. Początki logiki jako nauki 1 2. Średniowiecze 2 3. Czasy nowożytne i współczesne 4 Rozdział II. Podstawowe prawa myślenia 6 Rozdział III. Funktory 9 Rozdział IV. Logika i podział logiki 12 Rozdział V. Teorie prawdy 14 Rozdział VI. Język 17 1. Definicja 17 2. Podział języków 17 3. Stopnie języka 18 4. Funkcje języka 18 5. Gramatyka transformatywno-generatywna Noama Chomsky ego i jej wykorzystanie 19 Rozdział VII. Znaczenie logiki dla prawa i pracy prawnika 20 1. Zadania i odpowiedzi 20 Część B. Wykłady Rozdział I. Wieloznaczność w języku 25 1. Informacje podstawowe 25 2. Rodzaje wieloznaczności 25 I. Homonimia 25 II. Zjawisko nieostrości 26 III. Supozycje 26 IV. Amfibolia 27 V. Błąd figuratywnego myślenia 27 VI. Otwarta tekstowość 27

VIII Spis treści 3. Znaczenie wieloznaczności w języku dla prawa i pracy prawnika 28 4. Zadania i odpowiedzi 28 Rozdział II. Logiczna teoria zdań 33 1. Informacje podstawowe 33 2. Zdanie w sensie gramatycznym i zdanie w sensie logicznym 33 3. Zdania analityczne, syntetyczne i kontradyktoryczne 35 4. Zdania proste i złożone 36 5. Znaczenie logicznej teorii zdań dla prawa i pracy prawnika 36 6. Zadania i odpowiedzi 37 Rozdział III. Kategorie syntaktyczne 44 1. Informacje podstawowe 44 2. Pojęcie kategorii syntaktycznej 44 3. Rodzaje kategorii syntaktycznych 45 I. Kategoria nazw 46 II. Kategoria zdań 46 III. Kategoria funktorów 46 4. Kategorie syntaktyczne na przykładach 47 5. Reguły logicznej teorii składni 50 6. Znaczenie kategorii syntaktycznych dla prawa i pracy prawnika 52 7. Zadania i odpowiedzi 53 Rozdział IV. Logika erotetyczna 59 1. Informacje podstawowe 59 2. Logiczna analiza pytań 60 I. Podziały pytań 60 II. Założenia pytania twierdzenia stanowiące podstawę rozumowania nadawcy komunikatu 61 III. Odróżnienie pytań właściwie postawionych od pytań niewłaściwie postawionych i pytań obarczonych błędem podwójnego pytania 61 3. Charakterystyka odpowiedzi 62 4. Sposób rozwiązywania zadań 63 5. Znaczenie logiki erotetycznej dla prawa i pracy prawnika 63 6. Zadania i odpowiedzi 65 Rozdział V. Logiczna teoria nazw 68 1. Informacje podstawowe 68 2. Supozycje nazwy 68 3. Treść nazwy 69 4. Podziały nazw 69 5. Znaczenie logicznej teorii nazw dla prawa i pracy prawnika 71 6. Zadania i odpowiedzi 72 Rozdział VI. Stosunki zakresowe 76 1. Informacje podstawowe 76 2. Stosunek zakresowy między nazwami 77 3. Rodzaje stosunków zakresowych 77 I. Stosunek podrzędności (podrzędność) 78 II. Stosunek nadrzędności (nadrzędność) 78 III. Stosunek równoważności (równoważność) 79 IV. Stosunek niezależności (niezależność) 79

Spis treści IX V. Stosunek podprzeciwieństwa (podprzeciwieństwo) 79 VI. Stosunek przeciwieństwa (przeciwieństwo) 80 VII. Stosunek sprzeczności (sprzeczność) 80 4. Metoda rozwiązywania zadań ze stosunków zakresowych 81 5. Przykładowe zadania z rozwiązaniami 82 6. Znaczenie stosunków zakresowych dla prawa i pracy prawnika 86 7. Zadania i odpowiedzi 87 Rozdział VII. Logiczna teoria definicji 95 1. Informacje podstawowe 95 2. Budowa definicji 95 I. Definicje równościowe a definicje nierównościowe 96 II. Definicje wyraźne a definicje kontekstowe 97 III. Definicje klasyczne a definicje nieklasyczne 97 IV. Definicje nierównościowe: indukcyjne, przez postulaty i cząstkowe 97 3. Stylizacje definicji 98 4. Funkcje definicji 99 5. Błędy w definiowaniu 99 6. Znaczenie logicznej teorii definicji dla prawa i pracy prawnika 100 7. Zadania i odpowiedzi 101 Rozdział VIII. Logiczna teoria relacji 105 1. Informacje podstawowe 105 2. Pojęcie relacji 105 3. Relacje jako element teorii zbiorów 106 4. Działania na relacjach 107 5. Charakterystyka relacji 108 6. Relacje porządkujące zbiory 110 7. Funkcja przyporządkowująca relacji 111 8. Przykładowe sposoby rozwiązywania zadań 114 9. Znaczenie logicznej teorii relacji dla prawa i pracy prawnika 115 10. Zadania i odpowiedzi 116 Rozdział IX. Podział logiczny 120 1. Informacje podstawowe 120 2. Rodzaje podziałów logicznych 124 I. Podział logiczny ze względu na kryterium (warunek) podziału 124 II. Podział logiczny ze względu na ilość członów podziału 125 III. Podział logiczny ze względu na ilość stopni podziału 126 3. Klasyfikacja oraz pojęcia z nią związane 129 4. Typologia oraz pojęcia z nią związane 133 5. Podział logiczny a semantyka nazw 134 6. Znaczenie podziału logicznego dla prawa i pracy prawnika 135 7. Zadania i odpowiedzi 136 Rozdział X. Uzasadnianie twierdzeń 143 1. Informacje podstawowe 143 2. Sposoby uzasadniania twierdzeń 144 3. Uzasadnianie bezpośrednie 144 4. Uzasadnianie pośrednie 146 5. Wnioskowanie 147

X Spis treści 6. Wnioskowanie dedukcyjne 148 7. Błędy wnioskowań na wnioskowania dedukcyjne i wnioskowania niededukcyjne 149 8. Wnioskowanie entymematyczne 150 9. Wnioskowania niededukcyjne, czyli wnioskowania uprawdopodobniające 150 10. Podsumowanie 155 11. Znaczenie uzasadniania twierdzeń dla prawa i pracy prawnika 156 12. Zadania i odpowiedzi 156 Rozdział XI. Elementy metodologii nauk 163 1. Informacje podstawowe 163 2. Pojęcie nauki 164 3. Podział nauk 166 4. Pojęcie teorii 167 5. Metodologia nauk 168 6. Podziały metodologii nauk 170 7. Elementy metodologii nauk społecznych 172 8. Pojęcie prawniczej nauki o metodzie 173 9. Stanowisko naturalistów versus stanowisko antynaturalistów spór o charakter metody 173 10. Metodologia nauk a filozofia analityczna 175 11. Znaczenie metodologii nauk dla prawa i pracy prawnika 176 12. Zadania i odpowiedzi 177 Część C. Ćwiczenia Rozdział I. Sprawdzanie tautologiczności formuł Klasycznego Rachunku Zdań 181 1. Informacje podstawowe 181 2. Rodzaje funktorów prawdziwościowych 182 I. Funktory jednoargumentowe 182 II. Funktory dwuargumentowe 183 3. Sposoby rozwiązywania zadań 185 4. Znaczenie tautologiczności formuł dla prawa i pracy prawnika 189 5. Zadania i odpowiedzi 189 Rozdział II. Zadania tekstowe 194 1. Informacje podstawowe 194 2. Przykładowy sposób rozwiązywania zadań tekstowych 194 3. Znaczenie zadań tekstowych dla prawa i pracy prawnika 200 4. Zadania i odpowiedzi 200 Rozdział III. Dowody założeniowe 206 1. Informacje podstawowe 206 2. Przykłady zastosowań niektórych praw 209 3. Rozwiązywanie dowodów założeniowych wprost 209 I. Dowód założeniowy wprost Nr 1 209 II. Dowód założeniowy wprost Nr 2 212 III. Dowód założeniowy wprost Nr 3 214 4. Rozwiązywanie dowodów założeniowych nie wprost 215 I. Dowód założeniowy nie wprost Nr 1 215 II. Dowód założeniowy nie wprost Nr 2 216

Spis treści XI III. Dowód założeniowy nie wprost Nr 3 217 5. Znaczenie dowodów założeniowych dla prawa i pracy prawnika 218 6. Zadania i odpowiedzi 219 Rozdział IV. Kwadraty logiczne 225 1. Informacje podstawowe 225 I. Podział zdań ze względu na kryterium modalności 225 II. Interpretacja konieczności i możliwości 225 2. Logika modalna 226 I. Podstawowe pojęcia 226 II. Kwadrat logiczny dla zdań modalnych 227 3. Logika deontyczna 229 I. Podstawowe pojęcia 229 II. Kwadrat logiczny dla zdań deontycznych 229 4. Klasyczne zdania kategoryczne 230 I. Kwadrat logiczny dla zdań kategorycznych 231 5. Znaczenie kwadratu logicznego dla prawa i pracy prawnika 234 6. Zadania i odpowiedzi 234 Rozdział V. Przekształcanie zdań kategorycznych 240 1. Informacje podstawowe 240 2. Podstawowe przekształcenia 240 I. Obwersja 240 II. Konwersja 241 3. Kontrapozycja zupełna 241 4. Rozwiązywanie zadań 242 5. Znaczenie przekształcenia zdań kategorycznych dla prawa i pracy prawnika 243 6. Zadania i odpowiedzi 244 Rozdział VI. Sylogizm kategoryczny 248 1. Informacje podstawowe 248 2. Dyrektywy poprawności sylogizmu 249 3. Wyprowadzanie wniosku z podanych przesłanek 251 4. Uzupełnianie brakującej przesłanki w entymemacie 254 5. Znaczenie sylogizmu kategorycznego dla prawa i pracy prawnika 257 6. Zadania i odpowiedzi 258 Indeks rzeczowy 269

Przedmowa W zamierzeniu Autorów, niniejsze opracowanie stanowić ma przystępne opracowanie i praktyczną pomoc dla osób zainteresowanych poznaniem zagadnień związanych z logiką dla prawników. Logika dla prawników jest cennym instrumentarium i znajduje zastosowanie zarówno w toku kolejnych lat studiów prawniczych, jak i w pracy prawnika-teoretyka i prawnika-praktyka, bowiem stanowi dziedzinę, która pobudza do myślenia. Repetytorium składa się z trzech części: Wprowadzenia, Części wykładowej i Części ćwiczeniowej i zostało pomyślane w ten sposób, aby każdy temat został omówiony w sposób możliwie jak najbardziej kompleksowy. Autorzy starali się zwięźle opisać daną tematykę i zastosować przejrzysty układ graficzny. Każde zagadnienie zostało wzbogacone literaturą fachową, która może ułatwić poszukiwania Czytelnikowi, który zechce poszerzyć jeszcze bardziej swoją wiedzę i pozyskać szczegółowe informacje dotyczące danej tematyki. Po każdym temacie zostały umieszczone zadania wraz z odpowiedziami, które ułatwiają sprawdzenie, czy wiedza zawarta w danym rozdziale Repetytorium została pomyślnie opanowana i czy może zostać później efektywnie wykorzystywana. Czytelnik winien jednak pamiętać, że publikacja, którą trzyma w ręku, może stanowić przydatną pomoc naukową przed przystąpieniem do egzaminu, ale chociaż zawiera szereg szczegółowych informacji, nie zastąpi ona systematycznej pracy umysłowej związanej z bezpośrednim uczestnictwem w wykładach i ćwiczeniach. Z oczywistych względów, Repetytorium nie powstałoby, gdyby nie wsparcie Pracowników Naukowych z Katedry Teorii Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, w szczególności Pana Profesora Tomasza Gizbert-Studnickiego i Pana Profesora Andrzeja Grabowskiego. Pomoc Mentorów Naukowych na każdym etapie pracy była nieoceniona i miała kluczowy wpływ na finalny kształt książki. Autorzy mają nadzieję, że wiadomości przyswojone poprzez naukę z Repetytorium, będą przydatne dla Czytelnika nie tylko na egzaminie i w pracy prawnika, ale i w życiu codziennym. Kraków, 30.08.2012 r. W imieniu Autorów Repetytorium, Paulina Piękoś

Wykaz skrótów art. artykuł Dz.U. Dziennik Ustaw KC ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost i ze zm.) KRZ Klasyczny Rachunek Zdań m.in. między innymi n.p.m. nad poziomem morza np. na przykład Nr numer p.n.e. przed naszą erą poz. pozycja przeł. przełożył PWKC ustawa z 23.4.1963 r. Przepisy wprowadzajace Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) RM Rada Ministrów RP Rzeczpospolita Polska SPP Studia Prawa Prywatnego sprost. sprostowanie t. tom tzn. to znaczy UE Unia Europejska UJ Uniwersytet Jagielloński w. wiek wg według z. zeszyt zd. zdanie ze zm. ze zmianami

Część A. Wprowadzenie Rozdział I. Rys historyczny Literatura: K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, Warszawa 1965; tenże, Zagadnienia i kierunki filozofii, Kęty 2003; tenże, Zmiana i sprzeczność, Myśl Współczesna 1948, Nr 8; Arystoteles, Metafizyka, przeł. K. Leśniak, Warszawa 2009; L. Borkowski, Logika formalna, Warszawa 1977; B. Brożek, J. Stelmach, Metody prawnicze, Kraków 2006; F. Coplestone, Historia filozofii, t. IV, Warszawa 2008; T. Czeżowski, Logika: podręcznik dla studiujących nauki filozoficzne, Warszawa 1968; T. Gizbert-Studnicki, Język prawny z perspektywy socjolingwistycznej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z nauk politycznych 1986, Nr 26; J. Kotarbińska, Spór o granice stosowalności metod logicznych, Studia Filozoficzne 1964, Nr 3; T. Kotarbiński, Logika Arystotelesa a tak zwane najwyższe prawa myślenia, [w:] Wykłady z dziejów logiki, Warszawa 1985; T. Kwiatkowski, Prawo tożsamości u Arystotelesa, [w:] Szkice z historii logiki ogólnej, Lublin 1993; M. Lipczyńska, W. Wolter, Elementy logiki: wykład dla prawników, Warszawa 1980; A. Malinowski (red.), Logika dla prawników, Warszawa 2009; W. Marciszewski (red.), Mała encyklopedia logiki, Wrocław 1988; D. H. Mellor, Telling the truth, Cambridge 1990; O. Nawrot, Wprowadzenie do logiki dla prawników, Kraków 2007; P. F. Strawson, Analiza i metafizyka. Wstęp do filozofii, przeł. A. Grobler, Kraków 1994; tenże, Truth, [w:] P. F. Strawson, Logika i język, Warszawa 1956; A. Tarski, Pisma logiczno-filozoficzne, Warszawa 1995; J. Woleński, Koherencja, semantyka, prawdziwość, [w:] Principia, t. II, Kraków1990; Z. Ziembiński, Logika praktyczna, Warszawa 1994; Stanford Encyclopedia of Philosophy, hasła: Wilhelm Gottfried Leibniz, John Stuart Mill, Principia Mathematica, Lvov-Warsaw School. 1. Początki logiki jako nauki Na wiele lat przed wykształceniem się logiki jako samodzielniej dyscypliny wiedzy, niektóre spośród zagadnień, jakie później zostały do niej włączone, obecne były w rozważaniach wczesnych filozofów greckich. Przedstawiciele szkoły eleackiej, jako pierwsi stosowali dedukcję, uogólnioną i rozwiniętą później przez Platona, Gołba, Piękoś, Turkowski, Logika dla prawników, Repetytoria C.H. Beck

2 Część A. Wprowadzenie którego nauczycielowi, Sokratesowi, zawdzięczamy z kolei metodę dialektyczną. Jednak rozważania nad logiką jako odrębną dziedziną wiedzy zostały zapoczątkowane przez Arystotelesa. Dopiero on prowadził badania nad zagadnieniami logicznymi w sposób systematyczny i niezależny od rozważań nad innymi problemami ówczesnej filozofii. Zob. T. Czeżowski, Logika, s. 213 215. Trzon arystotelesowskiej logiki zawarty jest w Organonie, wyodrębnionym przez Andronikosa z Rodos zbiorze pięciu traktatów poświęconych przede wszystkim zagadnieniom logicznym. Zawarte tam rozważana dotyczą m.in. dowodzenia, odróżnienia zdań (wyrażeń, które mogą być prawdziwe albo fałszywe) od nazw, sylogizmu kategorycznego oraz modalnego, wnioskowania z kwadratu logicznego czy teorii tzw. zdań modalnych, czyli zdań mówiących o konieczności i możliwości. Najważniejsze z wymienionych wyżej osiągnięć Arystotelesa, jak np. sylogizm czy kwadrat logiczny, zostaną omówione w sposób szczegółowy w rozdziałach tym zagadnieniom poświęconych. Ważny wkład w rozwój logiki wniosła też tzw. szkoła megarejska. Jej przedstawiciele Diodoros Kronos i Filon, zaproponowali rozumienie implikacji, które przetrwało do dnia dzisiejszego. Pierwszy z nich zdefiniował ją w sposób, w jaki dziś definiowana jest implikacja formalna, tzn. jako zdanie warunkowe, którego poprzednik nie może być prawdziwy, jeżeli fałszywy jest następnik. Tak, ibidem. Implikację materialną natomiast, uzyskuje się poprzez podstawienie stałych za zmienne implikacji formalnej. Zob. T. Kotarbiński, Elementy teorii poznania, s. 140 141. Przykładowo implikacją formalną jest formuła postaci (p q) p, a implikacją materialną z niej otrzymaną jest zdanie złożone: Jeżeli Jan jest adwokatem i narciarzem, to Jan jest adwokatem. Przedstawiciele szkoły megarejskiej interesowali się również paradoksami logicznymi, takimi jak np. słynny paradoks kłamcy. Z Megarejczykami związana była szkoła stoików, która zasłużyła się m.in. dalszym rozwinięciem logiki zdań. Przez zdanie jej przedstawiciele rozumieli wyrażenie, któremu przysługuje prawdziwość albo fałszywość. Zwrócili oni też uwagę na łączenie zdań za pomocą koniunkcji, alternatywy, implikacji, dysjunkcji oraz na zależności pomiędzy ich prawdziwością bądź fałszywością, a wartością logiczną tworzących je zdań. 2. Średniowiecze I. Dalszy rozwój logiki W wiekach średnich logika w dalszym ciągu była przedmiotem zainteresowania wielu filozofów z tą różnicą, że w tym czasie inspiracją dla rozważania rozmaitych jej zagadnień stały się problemy powstające na gruncie teologii, której w tym czasie, w znacznej mierze, podporządkowana była filozofia. Niemniej jednak, logika w dalszym Gołba, Piękoś, Turkowski, Logika dla prawników, Repetytoria C.H. Beck

Rozdział I. Rys historyczny 3 ciągu miała status samodzielnej dyscypliny, ponadto była jedną z siedmiu sztuk wyzwolonych będących podstawą średniowiecznego wykształcenia. Nazywana wtedy dialektyką, była częścią podstawowej grupy sztuk zwanej trivium. Spośród wielu osiągnięć logiki średniowiecznej szczególnie warte wspomnienia jest połączenie systemów logiki arystotelesowskiej i stoickiej, interpretacja sylogizmu kategorycznego jako implikacji, której poprzednikiem są przesłanki sylogizmu, a następnikiem jego wniosek oraz sformułowanie pewnego prawa logiki, zwanego od nazwiska jego twórcy, prawem Dunsa Szkota. Jego zapis symboliczny wygląda następująco: p (p q) Fundamentalne znaczenie tego prawa polega na tym, iż pokazuje ono, że z fałszu można wyprowadzić dowolne zdanie. Zob. T. Kotarbiński, Elementy teorii poznania, s. 146 147. II. Spór o uniwersalia Jednym z najdonioślejszych zagadnień poruszanych przez filozofów wieków średnich był problem tzw. uniwersaliów. Uniwersaliami (lub powszechnikami) nazywamy tzw. przedmioty ogólne, takie jak np. człowiek rozumiany jako cały gatunek ludzki, a nie konkretna osoba, albo krzesło rozumiane jako pewien typ mebla, a nie konkretny przedmiot. Problem uniwersaliów nie jest zagadnieniem wyłącznie logicznym, ma doniosłe znaczenie dla całej filozofii teoretycznej. Pomocne w zrozumieniu, czym są przedmioty ogólne może być rozważenie następujących dwóch zdań: Każdy koń jest trawożerny oraz koń jest w Europie pospolity. Zdanie pierwsze odnosi się do wszystkich poszczególnych koni i przypisuje im cechę trawożerności. Zdanie drugie natomiast, nie może odnosić się do żadnego poszczególnego konia, ponieważ pospolitość można orzec o całym gatunku, a nie o jednostkowym koniu. Przedmiotem ogólnym jest właśnie gatunek konia. Zob. K. Ajdukiewicz, Zagadnienia, s. 111. Już od starożytności, a dokładnie od czasów Platona toczy się spór o to, czy uniwersaliom można przypisywać rzeczywiste istnienie, takie, jakie przypisujemy przedmiotom jednostkowym czy też nie. Po upadku Starożytności, spór ten stał się jednym z najważniejszych problemów poruszanych w filozofii średniowiecznej, na gruncie której ostatecznie wykształciły się cztery główne stanowiska wobec powszechników: 1) skrajny realizm pojęciowy jest to pogląd przyznający uniwersaliom istnienie rzeczywiste i samoistne. Zwolennikiem takiego poglądu był Platon, który uważał, że przedmioty ogólne są ideami, stanowiącymi wzór dla bytów jednostkowych. Nie tylko istnieją od tych bytów niezależnie, ale też to one, a nie przedmioty jednostkowe, stanowią prawdziwą rzeczywistość; Gołba, Piękoś, Turkowski, Logika dla prawników, Repetytoria C.H. Beck