Krzysztof Krassowski Ireneusz So³tyszewski Zastosowania biometrii przegl¹d kluczowych programów i rozwi¹zañ w zakresie ochrony pañstwa W ostatnich latach wœród wielu zastosowañ biometrii na pierwsze miejsce wysunê³o siê wspomaganie kontroli granicznej powi¹zane mniej lub bardziej œciœle z potrzeb¹ skutecznego przeciwdzia³ania potencjalnie istniej¹cemu zagro eniu terrorystycznemu. W celu przedstawienia stanu rzeczy autorzy dokonali przegl¹du najistotniejszych projektów biometrycznych wdra anych obecnie na œwiecie w obszarze bezpieczeñstwa pañstwa. Stany Zjednoczone Ameryki Pó³nocnej Po zamachu na budynki World Trade Center w 2001 roku Stany Zjednoczone sta³y siê jednym z niekwestionowanych liderów we wprowadzaniu technologii biometrycznych w ramach ochrony granic pañstwowych oraz na potrzeby organów œcigania, postrzegaj¹c je przede wszystkim jako efektywne narzêdzie prewencji i minimalizacji zagro enia terrorystycznego. Fundamentem legislacyjnym powszechnego stosowania przez agendy federalne danych biometrycznych dla celów identyfikacji osób i weryfikacji ich to samoœci sta³y siê trzy zasadnicze akty prawne: USA Patriot Act z 24 paÿdziernika 2001 (ustawodawstwo antyterrorystyczne); Aviation and Transportation Security Act z 10 listopada 2001 (ustawodawstwo w zakresie bezpieczeñstwa lotnictwa cywilnego i transportu); Enhanced Border Security and Visa Entry Reform Act of 2002 z 14 maja 2002 (ustawodawstwo w zakresie bezpieczeñstwa granic i reformy wizowej). Zawarte w nich regulacje, m.in. udzielenie nowych kompetencji agendom federalnym w zakresie zbierania, przetwarzania i wykorzystywania, otworzy³y now¹ erê w zakresie ochrony bezpieczeñstwa pañstwa i jego granic. W ramach systemu instytucji federalnych g³ówn¹ rolê w zakresie stosowania systemów i aplikacji wykorzystuj¹cych dane biometryczne osób odgrywa niew¹tpliwie funkcjonuj¹cy od 2003 roku Departament Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego (Department of Homeland Security DHS), który obecnie realizuje nastêpuj¹ce federalne programy ochrony granic z wykorzystaniem technologii biometrycznych: US-VISIT uznawany za najwy szy priorytet dzia³ania DHS, kompleksowy program kontroli granicznej, który ma zastosowanie do niemal wszystkich podró nych odwiedzaj¹cych USA (nieliczne wyj¹tki to m.in.: dzieci poni ej 14. roku ycia i osoby w podesz³ym wieku powy ej 79. roku ycia oraz podró ni ze specjalnymi kategoriami wiz np. NATO). W ramach pobierania od podró nych skanowane s¹ odciski obu palców wskazuj¹cych oraz wykonywana jest cyfrowa fotografia twarzy. Procedura ta jest czêsto wdra ana jeszcze przed przyjazdem do USA, w ramach procesu wizowego w kraju macierzystym podró nego. Pozwala to zarówno na sprawdzenie danej osoby z bazami zawieraj¹cymi dane przestêpców i osób podejrzewanych o dzia³alnoœæ terrorystyczn¹, jak i na wykorzystanie ich do powtórnej autentyfikacji podró nego ju w ramach kontroli granicznej (porównanie danych pozyskanych w trakcie kontroli z danymi umieszczonymi w bazie). US-VISIT jest programem stosowanym nie tylko w ramach procedur wjazdowych, ale równie wyjazdowych obecnie znajduje siê w fazie testów kontroli wyjazdowej na dwunastu najwiêkszych lotniskach USA oraz w dwóch portach morskich. Partnerem Departamentu Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego w realizacji programu US-VISIT jest Departament Stanu. Visa Waiver Program (VWP) w ramach którego okreœlono wymagania dla paszportów biometrycznych podró nych niepodlegaj¹cych obowi¹zkowi wizowemu w USA. Zgodnie z jego ustaleniami wszystkie paszporty osób korzystaj¹cych z programu VWP wydane po 26 paÿdziernika 2006 roku powinny zawieraæ zintegrowany uk³ad scalony, umo liwiaj¹cy rejestracjê i odczyt danych posiadacza zawartych w tym dokumencie oraz wybranych np. cyfrowej fotografii twarzy (tzw. e-passport). Podró ni pochodz¹cy z krajów niepodlegaj¹cych obowi¹zkowi wizowemu, lecz legitymuj¹cy siê paszportami niespe³niaj¹cymi ww. wymagañ, nie mog¹ ju korzystaæ z programu VWP, zatem 5
w praktyce podlegaj¹ obowi¹zkowi uzyskania wizy. Registered Traveller (RT) inicjatywa, której celem jest zaoferowanie zweryfikowanym w ramach stosownych procedur uczestnikom programu znacznie uproszczonych procedur kontroli bezpieczeñstwa (g³ównie na lotniskach) w zamian za uzyskanie statusu RT, co wi¹ e siê miêdzy innymi z dobrowolnym udostêpnieniem stosownym w³adzom w³asnych danych biometrycznych w rozszerzonym zakresie. Program znajduje siê obecnie we wczesnej fazie rozwoju, ma mieæ charakter partnerstwa publiczno-prywatnego i byæ rozwi¹zaniem quasi- -komercyjnym, tj. p³atnym dla jego uczestników. Nexus program obejmuj¹cy podró nych z Kanady czêsto odwiedzaj¹cych USA. Jest on eksperymentalnie wdra any na lotnisku w Vancouver, gdzie jego uczestnicy, korzystaj¹c ze zautomatyzowanych kiosków, dokonuj¹ weryfikacji swojej to - samoœci biometrycznej m.in. z u yciem obrazu têczówki oka. Nale y tak e ze wzglêdów poznawczych wspomnieæ o kontrowersyjnym programie biometrycznym realizowanym w latach 2002 2004 przez Departament Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego tzw. NSEERS (System Rejestracji Wjazd Wyjazd Bezpieczeñstwa Narodowego). Sk³ada³ siê on z dwóch elementów: rejestracji punktu wjazdu i rejestracji krajowej. W obu przypadkach od osób podlegaj¹cych NSEERS pobierane by³y dane biometryczne odciski palców i zdjêcie twarzy dodatkowo osoby te podlega³y przes³uchaniu. Ponadto mog³y one wje d aæ i wyje d aæ z USA tylko przez okreœlone, wyznaczone im punkty graniczne. Rejestracji punktu wjazdu podlegali co do zasady obywatele piêciu krajów arabskich Iraku, Iranu, Libii, Sudanu i Syrii. W³adze imigracyjne mog³y jednak rozszerzyæ indywidualnie stosowanie programu na obywatela ka dego pañstwa obcego wje d aj¹cego do USA po 10 wrzeœnia 2002 r. Z kolei czêœæ obywateli (mê czyÿni w wieku powy ej 16 lat legitymuj¹cy siê niektórymi rodzajami wiz) wybranych krajów œwiata w praktyce z ma³ymi wyj¹tkami krajów arabskich przebywaj¹cych w Stanach Zjednoczonych przed t¹ dat¹, a zatem niepodlegaj¹cych po przybyciu do USA obowi¹zkowemu pobraniu danych biometrycznych, zosta³a objêta drugim elementem NSEERS rejestracj¹ krajow¹. Podzieleni na cztery grupy wed³ug przynale noœci narodowoœciowej, zostali zobowi¹zani do osobistego zg³aszania siê do w³adz imigracyjnych USA w celu pobrania danych i poddania przes³uchaniu. Do po³owy 2003 roku rejestracji w NSEERS dokona³o ponad 85 000 osób, z których ponad 13 000 zosta³o ostatecznie deportowanych. Program ten spotka³ siê z rozleg³¹ krytyk¹, zwracano uwagê na fakt, e mo e on byæ postrzegany jako forma dyskryminacji niektórych grup etnicznych czy religijnych. Warto te podkreœliæ, e jakkolwiek NSEERS zosta³ technicznie zakoñczony i zast¹piony przez US-VISIT, to Departamentowi Bezpieczeñstwa Narodowego pozostawiono kompetencje do wezwania w ka dym czasie ka dej osoby w nim zarejestrowanej w celu przeprowadzenia dalszych przes³uchañ. Dla stworzenia pe³nego obrazu sytuacji nale y przedstawiæ pokrótce tak e inne istotne programy realizowane aktualnie przez ró ne agendy rz¹du federalnego USA, które wi¹ ¹ siê z problematyk¹ biometrii wykorzystywanej dla celów ochrony granic lub innych, zwi¹zanych z potrzebami wszelkiego rodzaju organów œcigania i si³ zbrojnych Stanów Zjednoczonych. Nale y do nich zaliczyæ: Programy badawcze Narodowego Instytutu Standaryzacji i Technologii (NIST agenda Departamentu Handlu) realizowane w zakresie technicznych aspektów weryfikacji to samoœci i identyfikacji osób za pomoc¹ takich, jak: zdjêcie twarzy, odciski palców i obraz têczówki oka. NIST wypracowuje standardy techniczne i rekomendacje, które nastêpnie implementowane s¹ w ró nego rodzaju systemach informacji kryminalnej zawieraj¹cych dane biometryczne, wykorzystywanych przez kompetentne organy. Mo na zatem przyj¹æ, e NIST tworzy techniczne podstawy biometrii stosowanej przez agendy federalne. Programy Departamentu Obrony w tym przede wszystkim ABIS (Automated Biometrics Identification System), który w istocie stanowi bazê danych wraz z narzêdziami programowymi i aplikacjami dostêpowymi. Ich zadaniem jest zbieranie, przechowywanie i inteligentne, wieloaspektowe wyszukiwanie oraz kojarzenie ró nego rodzaju danych biometrycznych osób, które znalaz³y siê w krêgu zainteresowania organów stoj¹cych na stra y bezpieczeñstwa narodowego. W pocz¹tkowej fazie rozwoju ABIS wspiera funkcjonalnoœci oferowane przez odpowiadaj¹cy mu system Federalnego Biura Œledczego IAFIS (Integrated Automated Fingerprint Identification System) znajduj¹ siê one zreszt¹ w tej samej lokalizacji i zbudowane s¹ w oparciu o tê sam¹ architekturê systemow¹. Z czasem system bêdzie rozszerzony o kolejne zaawansowane funkcje biometryczne m.in. identyfikacjê obrazu têczówki. Warto tak e wspomnieæ, e w ramach Departamentu Obrony funkcjonuje Biometrics Fusion Center (BFC Centrum Fuzji Biometrycznych) wyspecjalizowana jednostka badawczo-rozwojowa, której zadaniem jest m.in. testowanie i ewaluacja najnowszych komercyjnych technologii zwi¹zanych z biometri¹, a tak e ich wdra anie na potrzeby jednostek podleg³ych Departamentowi Obrony. Programy Departamentu Sprawiedliwoœci to przede wszystkim wspomniany ju powy ej IAFIS wykorzystywany przez Federalne Biuro Œledcze do zautomatyzowanego porównywania odcisków palców, a tak- e program NGI (Next Generation Identification Identyfikacja Nowej Generacji), w istocie funkcjonalne 6
rozszerzenie IAFIS, którego podstawowym zadaniem jest redukcja aktywnoœci kryminalnej i terrorystycznej za pomoc¹ stosowania w procesie wykrywczym zaawansowanych narzêdzi o rozszerzonym zakresie i nowoczesnych technik informacji kryminalnej. Programy Departamentu Stanu poza opisanym ju wczeœniej uczestnictwem w programie US-VISIT, Departament Stanu odpowiada za wdro- enie paszportu biometrycznego, który po intensywnych przygotowaniach zosta³ ostatecznie wprowadzony do produkcji w drugiej po³owie 2006 roku. Amerykañski paszport biometryczny jest wydawany obywatelom od sierpnia 2006 i spe³nia na zasadach wzajemnoœci wymagania stawiane w programie WVP paszportom biometrycznym z krajów obcych (zakodowane dane z ostatniej strony paszportu oraz zdjêcie cyfrowe jego posiadacza). Australia Australia wyros³a w ostatnich latach na œwiatowego lidera stosowania dla potrzeb ochrony pañstwa rozwi¹zañ opartych na. Podstawy legislacyjne w tej materii tworz¹ dwa zasadnicze akty prawne: Nowelizacja ustawy imigracyjnej (Migration Act of 1958) z 2004 roku, obowi¹zuj¹ca od 27 sierpnia 2004, która stworzy³a prawne podstawy do pobierania i rozszerzy³a istotnie kompetencje w zakresie weryfikacji to samoœci imigrantów na ró nych etapach procesu imigracyjnego. Nowelizacja ta zawiera równie regulacje zabezpieczaj¹ce prawo do prywatnoœci w zwi¹zku z pobieraniem oraz okreœla zasady przechowywania i udostêpniania tych danych; Ustawa paszportowa z 2005 roku (Passport Act of 2005), obowi¹zuj¹ca od 1 lipca 2005 roku, tworz¹ca prawne podstawy automatyzacji ochrony granic pañstwowych i wprowadzaj¹ca australijski paszport biometryczny. Warto podkreœliæ, e Australia wprowadzi³a powszechnie paszporty biometryczne ju w paÿdzierniku 2005 roku, wyprzedzaj¹c w tej mierze tak Stany Zjednoczone, jak i kraje Unii Europejskiej, zaœ samo rozwi¹zanie technologiczno- -organizacyjne w tej mierze uwa ane jest za wzorcowe. Australia jest równie krajem, który mo na stawiaæ za wzór w zakresie instytucjonalno-organizacyjnego aspektu wykorzystywania dla celów ochrony pañstwa. Problematyka ta jest objêta tzw. zintegrowanym podejœciem wyznaczonych organów administracji rz¹dowej oprócz wspomnianego ju (DIMA) udzia³ bierze w nim tak e Departament Spraw Zagranicznych i Handlu (DFAT) oraz Australijska S³u ba Celna (Customs). W ramach zintegrowanego podejœcia DIMA zajmuje siê tworzeniem Repozytorium Identyfikacyjnego (Identification Services Repository ISR), które ma byæ jednolitym systemem zawieraj¹cym wszelkie dane identyfikacyjne, w tym dane biometryczne, pozyskane od obywateli pañstw obcych w toku procesu wizowego oraz w toku czynnoœci wjazdu na terytorium Australii. Warto podkreœliæ, e w ramach realizowanego w ISR programu biometrycznego k³adzie siê nacisk na implementacjê systemów biometrycznych tak e w oœrodkach, do których kierowani s¹ po ujawnieniu nielegalni imigranci. W ramach rozwijania systemu zautomatyzowanej ochrony granic ju od 2002 roku na kluczowych lotniskach miêdzynarodowych Australii testowany jest interesuj¹cy system weryfikacji to samoœci o nazwie SmartGate. Jest to rozwi¹zanie firmy SAGEM Australasia, oparte organizacyjnie na tzw. kioskach SmartGate, w których podró ny mo- e dokonaæ weryfikacji swojej to samoœci za pomoc¹ porównania cyfrowego zdjêcia twarzy z danymi (równie cyfrowe zdjêcie twarzy) przechowywanymi w australijskim paszporcie biometrycznym (ryc. 1). W chwili obecnej nie nast¹pi³o jeszcze powszechne wdro enie ww. systemu na wszystkich lotniskach miêdzynarodowych Australii (trwa przed³u ona faza testowa dla limitowanej liczby podró nych i za³óg linii lotniczej Quantas, pe³ne wdro enie SmartGate przewidywane jest w bie- ¹cym roku), niemniej wieloletnie testy i doœwiadczenia pozwoli³y na uznanie tego rozwi¹zania za zdecydowany sukces. Podnosi siê, e dziêki SmartGate: zwiêkszy³a siê efektywnoœæ ochrony granic; zmniejszy³o siê nasilenie zjawisk pos³ugiwania siê sfa³szowanymi lub skradzionymi paszportami; zwiêkszy³a siê przepustowoœæ przejœæ granicznych; wzros³a wygoda pasa erów zwi¹zana z autoweryfikacj¹ to - samoœci. Chile Bardzo interesuj¹ce rozwi¹zanie pilotowe w zakresie automatycznej ochrony granic wprowadzono w 2004 roku na lotnisku w Santiago w Chile. Motorem jego zastosowania by³a podobnie jak w innych krajach potrzeba skuteczniejszej ochrony granic w zwi¹zku z rosn¹cym zagro eniem terrorystycznym. Organizacyjnie za wdro eniem tego przedsiêwziêcia stoi Policia Investigaciones de Chile (PICH). Chilijski system kontroli biometrycznej to kombinacja skonsolidowanych systemów rozpoznawania zdjêcia twarzy, weryfikacji autentycznoœci dokumentów podró - nych oraz odcisków palców, zorganizowanych na zasadach kiosków zarz¹dzanych z jednego centralnego punktu (baza danych). Jego dzia³anie wygl¹da w ten sposób, e podró ny przekazuje w kiosku swój dokument podró ny (paszport) funkcjonariuszowi granicznemu, który dokonuje jego weryfikacji przez automatyczny czytnik, po³¹czony w czasie rzeczywistym ze stosown¹ baz¹ danych osób niepo ¹danych. W tym samym czasie wykonywane jest cyfrowe zdjêcie twarzy pasa era, które porównywane jest z baz¹ fotografii osób niepo ¹da- 7
nych, w tym osób podejrzanych o terroryzm, przestêpczoœæ miêdzynarodow¹ itp., oraz równolegle z danymi zawartymi w sprawdzanym dokumencie podró nym (paszport biometryczny zdjêcie twarzy posiadacza). Dodatkowo istnieje funkcja pobrania skanów odcisków palców. W wyniku testów systemu ustalono, e ca³a opisana tu procedura zajmuje w praktyce nie wiêcej ni 30 sekund (bez daktyloskopowania) wobec postawionego oryginalnie wymagania 45 sekund na obs³ugê jednego podró nego. W zwi¹zku z sukcesem fazy testowej PICH zamierza stopniowo wdro yæ przedstawiony tu system na wiêkszej liczbie przejœæ granicznych Chile tak lotniczych, jak i l¹dowych. Unia Europejska Inicjatywy Unii Europejskiej w zakresie wdra ania systemów biometrycznych zosta³y ju przybli one w artykule pt.: Biometria zarys problematyki, który ukaza³ siê w 254 numerze Problemów Kryminalistyki. Dlatego te autorzy skoncentrowali siê w tym miejscu g³ównie na technicznych rozwi¹zaniach w zakresie paszportu biometrycznego funkcjonuj¹cego w krajach cz³onkowskich Unii. Nale y przy tym podkreœliæ, e paszporty te nie zosta³y wprowadzone w UE w sposób skoordynowany, a inicjatywê w tym zakresie pozostawiono poszczególnym cz³onkom. Za stanowi¹c¹ swoisty wyznacznik dla dzia³añ krajów cz³onkowskich, najogólniejsz¹ regulacjê wspólnotow¹ w zakresie umieszczania identyfikatorów biometrycznych w dokumentach nale y uznaæ Rozporz¹dzenie Rady WE 15139/04 w sprawie standardów zabezpieczeñ i identyfikatorów biometrycznych w paszportach obywateli Unii Europejskiej. Warto tak e wspomnieæ o kluczowych europejskich programach automatycznej kontroli granicznej, wdra- anych w ostatnich latach przez niektóre kraje Unii, g³ównie na centralnych lotniskach miêdzykontynentalnych. S¹ to przede wszystkim: testowany ju od 2001 roku na lotnisku Schiphol w Amsterdamie pierwszy europejski system w oparciu o obraz têczówki oka aktualnie rozwijany i dostêpny dla cz³onków specjalnie w tym celu stworzonego programu Privium. Celem programu jest m.in. praktyczna weryfikacja dzia³ania automatycznego systemu w warunkach du ego przep³ywu pasa erów. realizowany od 2004 roku na lotnisku we Frankfurcie nad Menem program biometrycznej identyfikacji têczówki oka bêd¹cy czêœci¹ tzw. inicjatywy ABG (Automated and Biometrics-based Border Checks), skupiaj¹cej 18 krajów europejskich i prowadzony pod auspicjami niemieckiego Federalnego Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych i Federalnej Stra y Granicznej. System by³ testowany na wybranej grupie pasa erów, którzy wyrazili zgodê na pobranie i wprowadzenie ich do bazy; rozpoczêta w 2004 roku seria projektów brytyjskich (Projekt Iris rozpoczêty na lotnisku Heathrow i rozszerzany na inne porty lotnicze Wielkiej Brytanii; Projekt Semafor) bêd¹cych de facto pierwsz¹ faz¹ wdra ania pod auspicjami Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych Wielkiej Brytanii najbardziej chyba kompleksowego w krajach UE programu ochrony granic z wykorzystaniem znanego jako e-borders (ma on funkcjonowaæ w pe³ni od 2014 roku). Je eli chodzi o krajowe rozwi¹zania prawne w zakresie paszportów biometrycznych, to aktem o zasadniczym znaczeniu dla ich wprowadzenia jest ustawa z dnia 13 lipca 2006 roku o dokumentach paszportowych (DzU z 2006 r. Nr 143, poz. 1027). Zgodnie z dyspozycj¹ art. 2 ustawy, za dane biometryczne uznano wizerunek twarzy i odciski palców umieszczone w dokumentach paszportowych w formie elektronicznej. Trzeba jednak zwróciæ uwagê, e obecnie na podstawie przepisów rozporz¹dzenia Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji z 24 sierpnia 2006 r. w sprawie dokumentów paszportowych oraz trybu postêpowania w przypadku ujawnienia fa³szerstw lub wad w tych dokumentach oraz w sytuacji ich zniszczenia (DzU z 2006 r. Nr 152, poz. 1090), w zakresie, od osób sk³adaj¹cych wnioski paszportowe wymagane jest jedynie dostarczenie zdjêcia twarzy sporz¹dzonego wed³ug œciœle okreœlonej formu³y. Wnioski Przedstawiony w niniejszym artykule ogólnoœwiatowy przegl¹d najwa niejszych programów s³u ¹cych do realizacji zadañ ochrony pañstwa z wykorzystaniem elementów biometrii pozwala na refleksjê w zakresie potrzeb i perspektyw rozwoju oraz realnych warunków ich wykorzystywania. W pierwszej kolejnoœci nale y zwróciæ uwagê na asymetriê dzia³añ w obrêbie Unii Europejskiej. Kraje cz³onkowskie w nieznacznym stopniu realizuj¹ je w sposób skoordynowany w oparciu o zalecenia wspólnotowe. Wypada zauwa yæ, e dokonano jedynie pierwszego kroku, wprowadzaj¹c paszporty biometryczne w oparciu tylko o zdjêcia twarzy posiadaczy. Wdro enie identyfikacji biometrycznej na podstawie têczówki oka nie wysz³o w praktyce poza fazê programów pilota owych lub adresowanych do zamkniêtych grup osób (przyk³ad Holandii). W zwi¹zku z powy szym kluczow¹ kwesti¹ pozostaje unifikacja dzia³añ cz³onków UE, której celem powinno byæ opracowanie spójnego i efektywnego programu ochrony granic unijnych. Odnosz¹c siê do regulacji krajowych zwi¹zanych z paszportem biometrycznym, wydaje siê, e wykorzystanie daktyloskopii do celów mo e nie znaleÿæ szerszego zastosowania, szczególnie w konfrontacji z testo- 8
wanymi w krajach starej Unii rozwi¹zaniami stawiaj¹cymi zdecydowanie na identyfikacjê na podstawie têczówki oka. Po dokonaniu wyczerpuj¹cego przegl¹du technologii i projektów z zakresu biometrii wypada wreszcie skonstatowaæ, e na obecnym poziomie wiedzy nie jest w praktyce mo liwe w³¹czenie do arsena³u œrodków biometrycznych metod z zakresu genetyki. Odrêbn¹ kwesti¹, któr¹ nale y wnikliwie rozwa yæ, jest problem ochrony bezpieczeñstwa pañstwa z wykorzystaniem elementów biometrycznych i zwi¹zanego z tym ograniczenia swobód obywatelskich. Dopiero przeprowadzenie realnej oceny zagro enia terrorystycznego i masowa akcja informacyjna adresowana do spo³eczeñstwa mog¹ przyczyniæ siê do akceptacji ewentualnych ograniczeñ praw jednostki i powszechnego wprowadzenia metod biometrycznych do arsena³u œrodków ochrony najszerzej rozumianego bezpieczeñstwa kraju. BIBLIOGRAFIA 1. Gasperson T.: Linux prepares a Chile reception for terrorists, [w:] NewsForge gazeta Internetowa Linux i Open Source z dnia 1 listopada 2004. 2. Most C.M.: Biometrics and Border Control: Beyond US-Visit, [w:] Digital ID World, wrzesieñ/paÿdziernik 2004, s. 17 i nast. 3. Krassowski K., So³tyszewski I.: Biometria zarys problematyki [w:] Problemy Kryminalistyki 2006, nr 254, s. 39. Serwisy internetowe: www.dhs.com serwis internetowy Departamentu Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego USA www.dod.com serwis internetowy Departamentu Obrony USA www.state.gov serwis internetowy Departamentu Stanu USA www.whitehouse.gov serwis internetowy Bia³ego Domu (Prezydent USA) www.tsa.gov serwis internetowy Agencji Bezpieczeñstwa Transportu (USA) www.nist.gov serwis internetowy Narodowego Instytutu Standaryzacji i Technologii (USA) www.usdoj.gov serwis internetowy Departamentu Sprawiedliwoœci (USA) www.fbi.gov serwis internetowy Federalnego Biura Œledczego (USA) www.immi.gov.au serwis internetowy (Australia) www.dfat.gov.au serwis internetowy Departamentu Spraw Zagranicznych i Handlu (Australia) www.customs.gov.au serwis internetowy Australijskiej S³u by Celnej www.biometrics.gov centralny portal internetowy ds. biometrii administracji federalnej USA www.iris.gov.uk serwis internetowy programu IRIS pod auspicjami Home Office. Przywo³ywane akty prawne zosta³y wykazane w treœci artyku³u. 9