DOKUMENT ROBOCZY. PL Zjednoczona w różnorodności PL

Transkrypt

1 PARLAMENT EUROPEJSKI Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych DOKUMENT ROBOCZY w sprawie systemu wjazdu/wyjazdu (EES) w celu rejestrowania danych dotyczących wjazdu i wyjazdu obywateli państw trzecich przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich UE Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Sprawozdawczyni: Renate Sommer DT\ doc PE v01-00 Zjednoczona w różnorodności

2 Wstęp Wniosek dotyczący systemu wjazdu/wyjazdu (EES) jest częścią proponowanego pakietu w sprawie inteligentnych granic, który zawiera ponadto wniosek dotyczący programu rejestrowania podróżnych i wniosek w sprawie zmiany kodeksu granicznego Schengen w celu uwzględnienia dwóch proponowanych systemów na granicach. Niniejszy dokument roboczy zawiera krótkie streszczenie wniosku i prezentuje niektóre kwestie polityczne do dyskusji. Kontekst Obywatele państw trzecich, którzy nie posiadają wiz długoterminowych lub dokumentów pobytowych, zazwyczaj mają zezwolenie na pobyt w strefie Schengen nieprzekraczający łącznie trzech miesięcy w okresie sześciomiesięcznym (art. 5 kodeksu granicznego Schengen, art. 1 ust. 1 kodeksu wizowego (rozporządzenie 810/2009). Obecna metoda kontroli respektowania tego przepisu przez obywateli państw trzecich polega na stemplowaniu dokumentu podróży i dalszych kontrolach stempli: zgodnie z art. 10 kodeksu granicznego Schengen dokumenty podróży obywateli państw trzecich są systematycznie stemplowane przy wjeździe i wyjeździe. Na granicy obywatele państw trzecich są poddawani szczegółowej kontroli, która obejmuje sprawdzenie stempli wjazdu i wyjazdu w dokumencie podróży danego obywatela państwa trzeciego w celu weryfikacji, na podstawie porównania dat wjazdu i wyjazdu, czy osoba ta nie przekroczyła już maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich. [art. 7 ust. 3 lit. a) ppkt (iii)] Metoda ta jest oceniana jako zadanie trudne i czasochłonne. W ocenie skutków stwierdzono, że skontrolowanie podróżnego, który 10-krotnie odwiedził strefę Schengen w ciągu ostatnich miesięcy, oznacza sprawdzenie 20 stempli. Dodatkowo utrzymanie jakości i bezpieczeństwa stempli wymaga zarówno zasobów, jak i wysiłków, ponieważ mogą być one podrabiane i fałszowane. [(SWD(2013)47, s. 11] Kolejny słaby punkt wiąże się z tym, że nie ma spójnego rejestru wjazdów i wyjazdów podróżnych do strefy i ze strefy Schengen, a co za tym idzie wiarygodnych danych na temat tzw. osób nadmiernie przedłużających pobyt. Jeżeli chodzi obywateli państw trzecich, których dane biometryczne nie znajdują się w VIS, określenie tożsamości w przypadku zniszczenia dokumentów podróży również jest niemożliwe. Proponowany EES Proponowany EES miałby wyeliminować właśnie te słabe punkty. System miałby służyć do rejestrowania i przechowywania informacji na temat czasu i miejsca wjazdu oraz wyjazdu obywateli państw trzecich, obliczania długości ich pobytu i generowania ostrzeżeń po upływie dozwolonych okresów pobytu (art. 1). Cele proponowanego EES zostały szczegółowo określone w art. 4 i dotyczą umożliwienia organom krajowym państw członkowskich identyfikowania osób nadmiernie przedłużających pobyt oraz podejmowania właściwych środków, a także gromadzenia danych statystycznych dotyczących wjazdów i wyjazdów obywateli państw trzecich na potrzeby analizy. Jeżeli obywatel państwa trzeciego dostanie pozwolenie na wjazd do strefy Schengen, w EES zostanie utworzony rejestr indywidualnego podróżnego. Rejestr będzie zawierał podstawowe PE v /5 DT\ doc

3 dane osobowe, w tym imię i nazwisko, rodzaj i numer dokumentu podróży, a także w stosownym przypadku numer naklejki wizowej (art. 11 ust. 1). W przypadku osób, które nie są objęte obowiązkiem wizowym, tj. osób, których odciski palców nie są przechowywane w VIS, a których rejestr indywidualnego podróżnego nie zawiera żadnych danych, utworzony zostanie specjalny rejestr z odciskami palców. Dzieci poniżej 12 roku życia nie będą objęte tym obowiązkiem. Komisja proponuje, aby w okresie trzech lat EES działał wyłącznie na podstawie danych alfanumerycznych (art. 12). Przy każdym wjeździe takiej osoby będzie się wprowadzać wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu zawierający datę i czas wjazdu, miejsce wjazdu i wyliczenie liczby dozwolonych dni pobytu tej osoby (art. 11 ust. 2). Proponowana zmiana kodeksu granicznego Schengen obejmuje bardziej szczegółowe zasady kontroli granicznych przy użyciu EES, które zasadniczo przewidują weryfikację dozwolonego okresu pobytu za pomocą EES. Przewiduje się również, że na żądanie obywatela państwa trzeciego funkcjonariusz straży granicznej informuje tego obywatela o maksymalnej liczbie dni dozwolonego pobytu. (art. 1 ust. 3 li. c) wniosku dotyczącego kodeksu granicznego Schengen). Rozdział III wniosku zawiera przepisy dotyczące używania EES przez organy inne niż organy graniczne. Organy wizowe będą miały obowiązek przeglądać EES do celów rozpatrywania wniosków wizowych (art. 16); organy graniczne i wizowe będą zobowiązane do konsultowania EES do celów rozpatrywania wniosków o dostęp do RTP (art. 17); właściwe organy państw członkowskich miałyby dostęp do danych do celów weryfikacji tożsamości obywatela państwa trzeciego lub ustalenia, czy spełnia on warunki pobytu (art. 18); organy graniczne i organy państw członkowskich właściwe do prowadzenia kontroli w celu sprawdzenia, czy zostały spełnione warunki pobytu na terytorium państw członkowskich, będą miały dostęp do danych w celu zidentyfikowania osób (art. 19). Komisja nie proponuje używania EES na potrzeby ochrony porządku publicznego. Proponuje natomiast, aby w pierwszej ocenie systemu, która zostanie przeprowadzona dwa lata po rozpoczęciu jego działania, zbadać szczegółowo wkład, jaki system wjazdu/wyjazdu może wnieść w zwalczanie przestępstw terrorystycznych i innych poważnych przestępstw, a także [podjąć] kwestię dostępu do informacji przechowywanych w systemie na potrzeby ochrony porządku publicznego [...] (art. 46 ust. 5). Wniosek dotyczący EES zawiera ponadto przepisy związane z przechowywaniem danych w bazie danych EES. Proponowany okres przechowywania danych wynosi 181 dni (art. 20). Obowiązuje ogólny zakaz przekazywania danych przechowywanych w EES państwom trzecim, organizacjom międzynarodowym lub podmiotom prywatnym, lecz dopuszcza się odstępstwa po spełnieniu określonych warunków, w tym warunku określenia adekwatności, a także jeżeli jest to konieczne w konkretnych przypadkach w celu udowodnienia tożsamości obywateli państw trzecich, w tym do celów związanych z powrotem (art. 27). We wniosku przewidziano również przepisy dotyczące bezpieczeństwa danych (art. 28), odpowiedzialności (art. 29), kontroli własnej (art. 31), kar (art. 32), a także praw podmiotu danych i nadzoru (rozdział VI). Przepisy te są bardzo podobne do przepisów przewidzianych w SIS II i VIS. We wniosku opisano również strukturę techniczną (art. 6) i przewidziano, że za jej rozwój DT\ doc 3/5 PE v01-00

4 techniczny po zakończeniu procesu ustawodawczego będzie odpowiadać Agencja ds. Zarządzania Operacyjnego Wieloskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (art. 24). Doświadczenia państw członkowskich z krajowymi EES Zgodnie z oceną skutków następujące 13 państw członkowskich posiada obecnie krajowe EES: Finlandia, Estonia, Hiszpania, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Cypr, Portugalia i Malta. Wszystkie te państwa gromadzą tylko dane alfanumeryczne, a ich podstawowym celem jest zapewnienie organom egzekwowania prawa możliwości przechowywania zapisów dotyczących podróży niektórych obywateli państw trzecich zgodnie z krajowymi przepisami w obszarze bezpieczeństwa [(SWD(2013)47, s. 14]. Państwa członkowskie na ogół pozytywnie oceniają swoje doświadczenia z EES, lecz te z nich, które są członkami Schengen, wskazują również na brak możliwości wiarygodnego sprawdzenia wyjazdu obywateli państw trzecich ze względu na brak systemu na szczeblu europejskim lub wymiany danych między państwami członkowskimi. Kwestie do dyskusji Przed przystąpieniem do prac nad projektem sprawozdania sprawozdawczyni chciałaby poddać pod dyskusję dwie istotne kwestie: 1) Czy potrzebujemy EES i co stanowiłoby jego wartość dodaną? oraz 2) Czy EES w postaci zaproponowanej przez Komisję jest odpowiedni, czy też powinien zostać zmodyfikowany? Co do pierwszego pytania: jak podkreślono powyżej, w obecnej sytuacji mamy do czynienia z pewną liczbą problemów. Zasada dotycząca dozwolonego okresu pobytu (trzy miesiące w sześciomiesięcznym okresie) nie może być odpowiednio egzekwowana przy obecnych metodach stemplowania i sprawdzania paszportów. Jeżeli chcemy, aby zasada ta była respektowana, musimy znaleźć inne narzędzia kontroli i egzekwowania. Ponadto uzasadniona wydaje się chęć uzyskania wiarygodnych informacji na temat tego, kto wjeżdża do strefy Schengen, a kto z niej wyjeżdża, w jakim czasie i w jakim miejscu. Informacje te nie są dostępne nawet w przypadku obywateli państw trzecich objętych obowiązkiem wizowym, ponieważ organy graniczne mają dostęp do VIS tylko do celów sprawdzenia tożsamości posiadacza wizy lub autentyczności wizy lub w celu sprawdzenia, czy spełnione zostały warunki wjazdu (art. 18 rozporządzenia 767/2008 w sprawie VIS). EES umożliwi również identyfikację tzw. osób nadmiernie przedłużających pobyt, ponieważ dostępne będą nie tylko dane obywateli państw trzecich objętych obowiązkiem wizowym, lecz wszystkich obywateli państw trzecich, którzy wjechali do strefy Schengen. Z drugiej strony wyrażono obawy o konieczność i proporcjonalność proponowanego EES. Na przykład Grupa Robocza Art. 29 w swojej opinii nie tylko stawia pytanie, czy EES może być tak skuteczny w osiąganiu wyznaczonych przez siebie celów, jak się zakłada, lecz również jest głęboko przekonana, że wartość dodana osiągnięcia przez EES wyznaczonych celów nie osiąga pułapu konieczności, który może uzasadniać interferencję z prawami wynikającymi z art. 8 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. PE v /5 DT\ doc

5 Sprawozdawczyni uważa jednak, że system jest konieczny i użyteczny. Jeżeli chodzi o drugie pytanie: jak dotychczas najczęściej omawiane kwestie w związku z wnioskiem Komisji dotyczą używania EES na potrzeby ochrony porządku publicznego i używania danych biometrycznych już na wstępie. Kwestie te przeanalizowano również w ocenie skutków. W ocenie skutków wyraźnie wskazano, że używanie danych biometrycznych i dostęp na potrzeby ochrony porządku publicznego mają bardzo istotny, pozytywny wpływ na zwalczanie nielegalnej imigracji i walkę z terroryzmem oraz poważnymi przestępstwami. Właśnie po dodaniu tych dwóch elementów będzie można wykorzystać cały potencjał systemu. [J]eżeli dane biometryczne będą pobierane również od obywateli państw trzecich, którzy nie posiadają wizy, oraz przechowywane, to taki wariant strategiczny może mieć istotny wpływ na ograniczenie nielegalnej imigracji, ponieważ umożliwi identyfikację wszystkich obywateli państw trzecich bez dokumentów zatrzymanych na tym terytorium [(SWD(2013)47, s. 33]. Za dostępem na potrzeby ochrony porządku publicznego przemawia fakt, że porównanie odcisków palców jest zarówno wiarygodnym, jak i szybkim sposobem sprawdzenia tożsamości podejrzanego (SWD(2013)47, s. 36). Mając na uwadze, że EES będzie dość drogim systemem z ogromną bazą danych, dane powinny być wykorzystywane w jak najskuteczniejszy sposób. Sprawozdawczyni podkreśla, że istniejący od samego początku dostęp na potrzeby ochrony porządku publicznego w EES stanowiłby wartość dodaną nie tylko dlatego, że wiele państw członkowskich już ma taką możliwość i pozytywnie ją ocenia, lecz przede wszystkim ze względu na zapobieganie przestępstwom i ściganie ich, zwłaszcza przestępstw transnarodowych (terroryzm, przemyt narkotyków, itp.). Podsumowanie Sprawozdawczyni zachęca państwa członkowskie do udziału w dyskusji na temat kwestii zaprezentowanych w niniejszym dokumencie roboczym i do przedstawienia opinii, zanim zostanie przygotowany projekt sprawozdania. DT\ doc 5/5 PE v01-00