Problemy logistyczne transportu pasażerów z centrum miasta do portu lotniczego

FALKOWICZ Katarzyna 1 NIEOCZYM Aleksander 2 Problemy logistyczne transportu pasażerów z centrum miasta do portu lotniczego WSTĘP Infrastruktura transportu stymuluje rozwój całej gospodarki oraz stwarza warunki właściwego jej rozwoju. Brak odpowiedniego wyposażenia infrastrukturalnego działa hamująco na rozwój gospodarki i może stanowić barierę jej wzrostu. Dostępność transportowa regionu jest jednym z czynników intensyfikujących jego rozwój. Port lotniczy jest szczególnym przykładem infrastruktury punktowej transportu, której obecność w regionie generuje liczne korzyści zarówno pośrednie jak i bezpośrednie dotyczące użytkowników m.in. skrócenie czasu i zmniejszenie kosztów podróży. Z jednej strony umożliwia on techniczną obsługę samolotów w czasie startów i lądowań udostępniając pasy startowe, drogi kołowania, terminale pasażerskie i towarowe oraz hangary. Z drugiej zaś strony stanowi intermodalny węzeł, który łączy transport naziemny z powietrznym. Integracja portu lotniczego z transportem naziemnym jest o tyle istotna, że zwiększa dostępność portu lotniczego i umożliwia większej liczbie mieszkańców regionu korzystanie z usług portu, i przewoźników lotniczych. Dodatkowo ścisła integracja portu z systemem dróg szybkiego ruchu i z transportem kolejowym ma znaczenie dla rozwoju przewozów towarowych. Dostępność portu lotniczego odgrywa dosyć istotną rolę w generowaniu dodatkowych korzyści dla gospodarki regionu. Należy mieć jednak na uwadze fakt, iż w logistyce transportu pasażerów pojawiają się różne problemy. Są one rzadko poruszane w literaturze naukowej i z tego też powodu istnieje konieczność głębszej analizy rozważanego zagadnienia. Celem pracy jest przedstawienie możliwych środków transportu pasażerów z centrum miasta do portu lotniczego, na przykładzie Portu Lotniczego Lublin, wraz ze wskazaniem głównych problemów logistycznych. 1. ORGANIZACJA TRANSPORTU W czasie jednego wyjazdu pasażer korzysta najczęściej z różnych środków transportu, które można podzielić na: podstawowe (transport kolejowy, samochodowy, lotniczy i żegluga morska) oraz pomocnicze (autobusy, tramwaje, taksówki). Dlatego też wybór portu lotniczego jak i rodzaju transportu jest dla pasażera złożonym procesem decyzyjnym [1,2]. Pasażer jest mobilny, więc poszukuje najbardziej atrakcyjnych połączeń w pewnym obszarze geograficznym, w którym często ma do wyboru kilka portów lotniczych. Decyzja pasażera o środku transportu jest w dużej mierze podyktowana cechami jakościowymi. Do najważniejszych kryteriów, którymi kieruje się pasażer możemy zaliczyć [1,2,3]: częstotliwość połączeń, godziny i dostępność lotów, cena i wysokość innych opłat związanych z podróżą, wizerunek przewoźnika (niezawodność, punktualność, bezpieczeństwo), koszty związane z dostępem do portu lotniczego np. wysokości opłat parkingowych. Czas, cena, a zarazem i wygoda są dla pasażera najistotniejszymi kryteriami wyboru środka transportu. Budowa atrakcyjnej siatki połączeń we współpracy z odpowiednimi przewoźnikami jest 1 Politechnika Lubelska, Wydział Mechaniczny, 20-618 Lublin; ul. Nadbystrzycka 36. Tel: +48 (81) 538-42-04, k.falkowicz@pollub.pl 2 Politechnika Lubelska, Wydział Mechaniczny, 20-618 Lublin; ul. Nadbystrzycka 36. Tel: +48 (81) 538-41-90, a.nieoczym@pollub.pl 1658

zatem podstawowym wyzwaniem dla portów lotniczych, które chcą uzyskać zainteresowanie pasażerów swoja ofertą. Mając na uwadze powyższe wnioski oraz kryterium wyboru środka transportu według modelu cena czas, należy uznać, że w długim okresie czasu rozwój popytu na usługi transportu lotniczego jest w dużej mierze warunkowany dostępnością połączeń intermodalnych oraz integracją z lokalnym systemem transportowym. Coraz częściej porty lotnicze połączone są z aglomeracja miejską zarówno transportem drogowym jak i kolejowym. Ministerstwo transportu [6, s.41] wyróżnia cztery poziomy integracji portu lotniczego z regionalną siecią transportową: poziom najwyższy port lotniczy zintegrowany jest z węzłem autostrad, a na jego terenie zlokalizowany jest dworzec szybkiej kolei, (przykładem takiego portu jest Frankfurt Main, Paryż Charles de Gaulle), port lotniczy zintegrowany jest z siecią kolejową na szczeblu regionalnym oraz z siecią dróg szybkiego ruchu, (Amsterdam Schiphol, Londyn Heathrow), port lotniczy połączony jest z drogami szybkiego ruchu i posiada lokalne połączenie kolejowe z obsługiwanym miastem, (Kraków Balice), port lotniczy posiada połączenie drogowe nie będące drogą szybkiego ruchu, (porty lotnicze w Polsce poza Kraków- Balice). W dalszej części artykułu przyjrzymy się bliżej Portowi Lotniczemu Lublin, który można zakwalifikować do trzeciego poziomu integracji. 2. CHARAKTERYSTYKA PORTU LOTNICZEGO LUBLIN Port lotniczy Lublin (kod IATA: LUZ, kod ICAO: EPLB), (Rysunek1), administracyjnie znajduje się w mieście Świdnik powiat świdnicki. Położony jest on w odległości około 15 km od centrum Lublina (największego miasta w regionie), a usytuowany obok przyfabrycznego trawiastego lotniska Świdnik, istniejącego od 1938 roku i obsługującego wytwórnię śmigłowców PZL Świdnik. Rys.1. Port Lotniczy Lublin Airport Lublin to obecnie najmłodszy pasażerski port lotniczy w kraju. Zajmuje on ok. 250 ha i dysponuje pasem startowym o łącznej długości.2,5 km. Jego budowa rozpoczęła się jesienią 2010 roku, a została ukończona pod koniec roku 2012. Dnia 12 grudnia 2012 roku Port Lotniczy w Lublinie otrzymał certyfikat lotniska użytku publicznego [9,10]. 1659

Infrastruktura lotniska Jednym z ogromnych atutów Portu Lotniczego Lublin jest jego centralne położenie geograficzne w odniesieniu do wszystkich miast w Regionie (Rysunek 2). Bardzo łatwy jest również dojazd do stolicy regionu - Lublina. Podróż zajmuje zaledwie 25-30 minut. Rys.2. Położenie geograficzne Portu Lotniczego Lublin [10] Wraz z budową Portu Lotniczego rozbudowana została infrastruktura drogowa i kolejowa zapewniająca komunikację z lotniskiem. Obecnie dojazd do lotniska zapewnia droga wojewódzka nr 822 oraz droga ekspresowa S-17 Warszawa Hrebenne. Ponadto na potrzeby lotniska wybudowano nową zelektryfikowaną linię kolejową nr 581 łącząca stację Świdnik Miasto ze stacją Świdnik Port Lotniczy przylegającą do terminala. Obsługiwany jest on przez elektryczne zespoły trakcyjne typu EN57AL należące do województwa lubelskiego. Należy tu również podkreślić iż przez powiat świdnicki przebiegają ważne szlaki krajowe i międzynarodowe, tj. międzynarodowa trasa (E 372) Warszawa Kijów oraz trasa (E 373) Warszawa Kijów, a także liczne, ważne odcinki dróg wojewódzkich i powiatowych tworzące otwarcie komunikacyjne całego obszaru powiatu we wszystkich kierunkach. Bardzo istotne dla całego powiatu i ośrodka powiatowego jest położenie przy linii kolejowej łączącej Lublin i Świdnik z Warszawą, a przez Dęblin i Radom także z zachodnią częścią kraju. W kierunku wschodnim linia ta łączy Lubelski Zespół Miejski z Kijowem i Lwowem. Dojazd na lotnisko z centrum Lublina Jednym z najprostszych sposobów dotarcia na lotnisko jest szynobus (Rysunek 3), który wyjeżdża z Dworca Głównego w Lublinie. Szynobus kursuje regularnie sześć razy dziennie (z wyłączeniem dwóch kursów w soboty i pięciu w niedziele), podróż zajmuje około kwadransa, a bilety można kupić u konduktora. Stacja końcowa szynobusu znajduje się w terminalu i jest jedynym takim rozwiązaniem w Polsce. 1660

Z centrum miasta do portu można również dotrzeć autobusem (Rysunek 3), którego rozkład zsynchronizowany jest z rozkładem lotu. Port Lotniczy Lublin posiada bezpośrednie połączenie autobusowe z centrum Lublina, Tomaszowa Lubelskiego, Zamościa, Krasnegostawu. Autobus podjeżdża pod Halę Odlotów, natomiast odjazdy odbywają się spod Hali Przylotów. Bilety są do nabycia u kierowcy autobusu. Połączenia autobusowe obsługuje firma Garden Service. Szczegółowy rozkład i mapka trasy znajdują się na stronie internetowej Portu Lotniczego. Rys.3. Wybrane środki transportu do Portu Lotniczego Lublin, (od lewej strony autobus, od prawej szyno bus) Pasażerowie przyjeżdżający własnym samochodem mają do wyboru dwie trasy: prowadzącą przez drogę S17 oraz wojewódzką drogę nr 822. Jednak dojazd do Portu co dla niektórych może stać się pewnym wyzwaniem. Dla mieszkańców regionu, którzy wiedzą, że lotnisko jest w Świdniku i tam się trzeba kierować, nie stanowi to problemu. Jednak dla kogoś, kto kojarzy tylko oficjalną nazwę Airport Lublin, dojazd do portu może być kłopotem. O ile oznakowanie w Świdniku nie budzi żadnych zastrzeżeń to w Lublinie brak jest drogowskazów prowadzących na lotnisko. Pozostaje jeszcze możliwość skorzystania z mapki dojazdu, która znajduje się na stronie internetowej Portu Lotniczego Lublin, jednak na stan aktualny nie jest ona zaktualizowana i nie uwzględnia nowych zmian związanych z przebudową dróg, a mianowicie otwarcia drogi wojewódzkiej nr 822 razem z wiaduktem w Świdniku. Dodatkowo dla osób korzystających z dojazdu własnym samochodem Port Lotniczy Lublin dysponuje dwoma parkingami o łącznej pojemności 450 miejsc. Płatność za parking dokonywana jest w kasach samoobsługowych zlokalizowanych wewnątrz terminalu i przy wyjściach z terminalu i może być realizowana przy użyciu monet o nominale od 50 groszy do 5 złotych lub banknotami o nominale do 50 złotych. Ostatnią możliwością jest dojazd taksówką. Oprócz komfortu przejazdu samochodem podróżujący nie musi martwić się o to, gdzie pozostawić auto w okolicach portu lotniczego. Czas przejazdu jest porównywalny z czasem przejazdu prywatnym samochodem. Największym minusem jest koszt, który wynosi około 50zł. Obsługę TAXI w zakresie indywidualnego przewozu osób zapewnia rekomendowana przez Port Lotniczy Lublin korporacja taksówkowa - Damel TAXI. Tabela poniżej przedstawia zestawienie poszczególnych środków transportu do Portu Lotniczego Lublin. Tab. 1. Zestawienie poszczególnych środków transportu. Źródło: opracowanie własne Środek transportu Czas przejazdu [min] Cena przejazdu [PLN] Autobus 35 8 Szynobus 15 5,3 Samochód osobowy 25 10 Taxi 25 50 1661

Najbardziej atrakcyjny środek transportu pod względem zarówno cenowym jak i czasowym stanowi szynobus. 3. LUBLIN AIRPORT NA TLE WYBRANYCH LOTNISK I IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW LOGISTYCZNYCH TRANSPORTU Głównymi środkami transportu wykorzystywanymi w dotarciu do portu lotniczego są transport samochodowy i kolejowy. Połączenia drogowe, a nawet autostradowe są charakterystyczne dla większości portów lotniczych. W Polsce wszystkie porty lotnicze posiadają połączenie z infrastrukturą drogową. Dodatkowo porty lotnicze w Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu położone są w niedalekiej odległości od autostrady. Podobnie sytuacja przedstawia się z komercyjnymi, światowymi portami lotniczymi, wyjątek stanowią lotniska zlokalizowane na wyspach np. Port Lotniczy Male (Malediwy). Kolejną gałęzią transportu wykorzystywaną w dotarciu do portu lotniczego jest transport kolejowy. W Polsce jedynie port lotniczy w Krakowie i od niedawna w Lublinie posiadają połączenie szynowe z centrum miasta. Projekty infrastrukturalne mające na celu usprawnienie dostępu do portów lotniczych poprzez budowę połączeń kolejowych są szczególnie promowane w Europie. Praktyka portów europejskich potwierdziła, iż transport kolejowy jest najlepszym rozwiązaniem w zakresie dowozu pasażerów do portów lotniczych pod względem szybkości, bezpośredniego połączenia i minimalizacji zanieczyszczenia środowiska (Tabela. 2). Jednak należy mieć również na uwadze fakt, iż z takiego środka lokomocji dosyć często korzystają podróżni rzadko korzystający z tej linii, bez znajomości trasy i stacji za to z dużym bagażem. Taki bagaż często ląduje w przejściach, między siedzeniami, na kolanach, a nawet na współpasażerach. Aby nie zniechęcić jednej i drugiej grupy podróżnych do korzystania z kolejki trzeba możliwe problemy antycypować, i odpowiednio wcześnie im przeciwdziałać choćby poprzez łatwo przyswajalną informację czy odpowiednią konstrukcję wagonów. Dobrym przykładem jak nie powinno być to zorganizowane jest połączenie metrem z lotniska Charles de Gaulle a do centrum Paryża skromna informacja, ciasne wagony, duży ruch lokalny, tłok w wagonach. Tab. 2. Porównanie hubów w Europie [7] Frankfurt (FRA) (2000) Paryż (CDG) (2000) Zurych (ZRH) (1999) Liczba pasażerów (w mln) 24,5 33,6 11,8 21 Środek transportu (dane w %) Samochód 41 29 38 46 Samochód wypożyczony 7 3 3 - Taxi 17 33 9 15 Autobus 7 15 5 6 Kolej podmiejska 11 16 32 26 Kolej dalekobieżna 15 2 10 4 Inne 2 2 3 3 Amsterdam (AMS) (1999) Koordynacja środków transportu oraz zakres ich komplementarności obejmuje zarówno dostosowanie infrastruktury portu lotniczego jak i udogodnienia w postaci dodatkowych usług. Możliwości i jakość transportu zależy od stopnia integracji środków transportu oraz efektywnej współpracy, która powinna spełniać następujące warunki [5]: wygoda - odległość pomiędzy terminalem kolejowym a lotniczym powinna być możliwie jak najkrótsza, przejrzystość - jasne oznaczenia znaków informacyjnych zarówno w terminalu kolejowym i lotniczym jak i przy trasie na lotnisko, informacja - łatwy dostęp do informacji, oznaczenia w wielu językach, po wylądowaniu samolotu poinformowanie pasażerów o możliwości podróży koleją/specjalnymi autobusami, dostępność - łatwe wejście i wyjście pasażerów do i z pociągu, wystarczająca ilość miejsca na bagaże, 1662

bezpieczeństwo - kontrolowanie terminali kolejowych i lotniczych przez kamery i pracowników obsługi, koordynacja rozkładów jazdy - częstotliwość kursowania pociągów podmiejskich/autobusów powinna być dostosowana do wielkości popytu pasażerów (np. zwiększenie liczby składów w okresach szczytowych) natomiast rozkład jazdy pociągów dalekobieżnych i szybkiej kolei powinien być skoordynowany z czasem odlotów i przylotów samolotów by zoptymalizować czas przesiadek, punktualność i niezawodność - pasażerowie powinni mieć pewność, iż w przypadku wystąpienia opóźnienia samolotu czy też pociągu, będą mieli możliwość transferu na inny pociąg lub samolot, a w razie konieczności zostanie im zapewniony nocleg, system rezerwacji - linie lotnicze i operatorzy kolejowi powinni nawiązać współpracę w zakresie stworzenia jednolitego systemu rezerwacji, tak aby była możliwość zakupu jednego biletu zarówno na pociąg jak i samolot, koszt podróży - cena biletu powinna być na tyle atrakcyjna, by zachęcała pasażerów do korzystania z transportu publicznego. Dostępność transportowa Polski nie jest na zbyt dużym poziomie. Stale pogarsza się jakość usług kolejowych, czego wyrazem jest, między innymi, zbyt mała częstotliwość kursowania pociągów, wydłużenie czasu dostaw, opóźnienia, a w skrajnych przypadkach odwoływanie pociągów, stosunkowo niska jest też średnia prędkość handlowa pociągów przewożących jednostki ładunkowe. Awarie środków transportu, związane z tym prognozowanie stanu środków transportu to kolejny problem pojawiający się w logistyce transportu drogowego. Ostatnim z omawianych problemów są zdarzenia, wypadki i kolizje drogowe. Jednak jest to czynnik, który nie jest prognozowy ani rozwiązywany żadnymi metodami, ponieważ nie jesteśmy w stanie go przewidzieć. Wysoki koszt budowy infrastruktury intermodalnej, konieczność dostosowania terminali lotniczych i kolejowych do zintegrowanych przewozów, budowa nowej lub rozbudowa istniejącej infrastruktury transportu kolejowego, bądź też drogowego łączącego port lotniczy z aglomeracją wszystkie te inwestycje wymagają znacznych nakładów finansowych. Dodatkowo ważną rolę odgrywa specyfika geograficznego położenia portu lotniczego, która nie zawsze sprzyja rozwojowi intermodalności. Lotnisko może bowiem być położone w takim miejscu, w którym nie jest możliwe lub ekonomicznie nieopłacalne wybudowanie połączenia kolejowego, WNIOSKI Dynamiczny rozwój sektora usług transportu lotniczego na świecie w drugiej połowie XX wieku sprawił, że porty lotnicze stały się dzisiaj niezbędnym elementem infrastruktury transportowej oraz jednym z symboli nowoczesnej gospodarki. Dlatego też kwestia transportu pasażerów stanowi tu dosyć istotny aspekt. Decyzja o budowie terminali i punktów transferowych powinna uwzględniać taką ich lokalizację, aby zakłócenia przebiegu zintegrowanego łańcucha transportowego były minimalne. Dodatkowo doświadczenia hubów europejskich pokazują, iż środki transportu lotniczego i kolejowego mogą ze sobą współpracować tworząc zarówno optymalne jak i efektywne rozwiązania transportowe. W Polsce powstają na razie plany budowy infrastruktury przystosowanej do jazdy kolejami dużej prędkości. W przypadku regionalnych portów lotniczych w Polsce, jedynie lotnisko w Krakowie i od niedawna w Lublinie posiada połączenie szynowe z aglomeracją. W planach jest również budowa połączenia kolejowego łączącego inne porty lotniczego z centrami miast, niemniej jednak dużo czasu potrzeba by weszły w fazę realizacji. Warto tu jeszcze spojrzeć na owy problem z innej strony otóż dobra infrastruktura drogowa i kolejowa z jednej strony jest niewątpliwą korzyścią dla portów lotniczych, ponieważ ułatwia pasażerom szybkie dotarcie na miejsce. Z drugiej jednak strony szybka kolej i autostrady są też zagrożeniem, ponieważ nie tylko świadczą usługi substytucyjne dla transportu lotniczego, ale również 1663

ułatwiają dojazd do konkurencyjnych portów lotniczych. W miarę zmniejszania się czasu potrzebnego na dojazd, strefy oddziaływania poszczególnych portów zaczynają się pokrywać, dzięki czemu pasażerowie mają więcej portów lotniczych do wyboru. Można zatem stwierdzić, że postępujący rozwój połączeń kolejowych, dróg szybkiego ruchu i autostrad, przyczynia się do wzmożenia konkurencji na rynku usług lotniczych. Co też zmusza porty lotnicze do konkurowania między sobą zarówno o pasażerów, jak i o połączenia oferowane przez linie lotnicze. Streszczenie Artykuł porusza problem włączania portów lotniczych w intermodalną sieć transportową. Rozwój systemów intermodalnych sprzyja optymalnemu i zrównoważonemu wykorzystaniu dostępnych środków transportu. Intermodalność w odniesieniu do portu lotniczego rozpatrywana jest na dwóch płaszczyznach: dostępności portu lotniczego oraz integracji transportu lotniczego z innymi gałęziami transportu w krajowej i międzynarodowej sieci transportowej. Głównymi gałęziami transportu rozpatrywanymi w aspekcie integracji z transportem lotniczym są transport kolejowy i drogowy. W artykule przedstawiono przykłady środków transportu pasażerów do portów lotniczych ze szczególnym zwróceniem uwagi na port lotniczy w Lublinie. Oraz zidentyfikowano główne logistyczne problemy związane z transportem pasażerów. Ostatnia część artykułu zawiera podsumowanie wniosków, jakie mogą płynąć z przykładów europejskich dla kształtowania polityki transportowej Polski. Logistical problems with transporting passengers from the city center to the airport Abstract The problem of integrating of airports into the intermodal transport system is presented in this paper. The development of intermodal systems helps to use the available transport means in optimal and balanced way. The intermodality of the airport is analyzed in two areas: the airport accessibility and the integration of an airport with other transport means of domestic and international transport system. The railway and road transport is the main transport branch concerned to be integrated together with the air transport. The paper presents examples of passengers transport at airports with the strongest emphasis put on the airport in Lublin. And to identify the major logistical problems associated with transporting passengers. The last part of the paper presents the conclusions how European solutions can be of the help in the process of the development of the Polish transport system. BIBLIOGRAFIA 1. Albers S., Koch B., Ruff Ch., 2005, Strategic alliances between airlines and airports theoretical assessment and practical evidence, Journal of Air Transport Management 11, s. 49-58. 2. Augustyniak W. M., Efektywność polskich regionalnych portów lotniczych, Rozprawa Doktorska, Poznań 2012. 3. Graham A., Managing Airports, An International Perspective, Elsevier, Third edition, Oxford, 2008. 4. Huderek-Glapska S., Port lotniczy w systemie transportu intermodalnego. LogForum, 6, 1, 5, 2010. 5. Laplace I., N. Lenoir, F. Pita, I. Rebello, A. Valadares,"WP1 - Review of the current intermodality situation", EUROCONTROL CARE INO project: "The airport of the future: Central link of intermodal transport", M3 SYSTEMS, ANA, ENAC-AEEL 2004. 6. Ministerstwo Transportu, Program rozwoju sieci lotnisk i lotniczych urządzeń naziemnych, Warszawa, 2007. 7. Pfragner P., Airports of the Future - Frankfurt Airport Intermodal Network and Airport City, V CEE Aviation Congress, Kraków 2009. 8. Polityka transportowa Państwa na lata 2006-2025, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa 2005. 1664

9. Thlon M., Marciniak-Piotrowska M., Perspektywy i bariery rozwoju powiatu świdnickiego w otoczeniu Portu Lotniczego Lublin, Projekt systemowy Kapitał intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013. 10. www.airport.lublin.pl 11. www.prtl.pl 1665