Szczepionki DNA - nowy aspekt swoistej immunoterapii chorób alergicznych

Alergia Astma Immunologia, 1999, 4(1), 13-17 IMMUNOLOGIA KLINICZNA13 Szczepionki DNA - nowy aspekt swoistej immunoterapii chorób alergicznych MARCIN KUROWSKI *, PIOTR KUNA Klinika Pneumonologii i Alergologii AM w odzi, ul. Kopciñskiego 22, 90-153 ódÿ * Student indywidualny w Klinice Pneumonologii i Alergologii AM w odzi Praca jest przegl¹dem aktualnego piœmiennictwa przedstawiaj¹cego miejsce immunizacji DNA w immunoterapii chorób alergicznych. Jakkolwiek prace nad zastosowaniem szczepionek DNA w alergologii znajduj¹ siê jeszcze w stadium doœwiadczalnym, to dotychczasowe wyniki badañ mo na uznaæ za obiecuj¹ce. Immunizacja plazmidowym DNA, do którego wprowadzono fragment DNA koduj¹cy alergen, hamuje produkcjê IgE za poœrednictwem m.in. IFN-α i IL-12, jak równie dzia³a t³umi¹co na proces zapalenia alergicznego. Przedmiot dalszych badañ stanowiæ bêd¹ kwestie bezpieczeñstwa stosowania szczepionek DNA (nie tylko w alergologii), jak równie optymalizacja procedur zwi¹zanych z ich stosowaniem. Szczepionki prawdopodobnie s¹ tym praktycznym zastosowaniem immunologii, które w najwiêkszym stopniu znane jest szerszemu ogó³owi ludzi. Efekty zjawisk zachodz¹cych w poddanym immunizacji organizmie nale ¹ chyba tak e do najdawniej poznanych przez cz³owieka praktycznych aspektów immunologii. Oczywiœcie, zarówno pierwsze próby wariolizacji na terenie Indii w X stuleciu, jak równie œwiadome eksperymenty naukowe Jennera z koñca XVIII wieku przeprowadzane by³y bez znajomoœci immunologicznych podstaw tych zjawisk. Dopiero Pasteurowi zawdziêczamy odkrycie metody odzjadliwiania bakterii, jak równie sformu³owanie ogólnych praw zwi¹zanych ze szczepieniami [1,2]. G³ównym zadaniem preparatów antygenowych stosowanych jako szczepionki jest pobudzenie klonalnego rozrostu komórek T i/lub B, a nastêpnie wytworzenie populacji komórek pamiêci. Komórki pamiêci odgrywaj¹ kluczow¹ rolê w indukcji wtórnej odpowiedzi immunologicznej w wypadku nastêpnego kontaktu organizmu z tym samym antygenem. Preparat antygenowy, aby znalaz³ zastosowanie jako szczepionka, musi spe³niæ szereg warunków. Przede wszystkim musi byæ on bezpieczny w podawaniu, tak aby mo liwe by³o masowe szczepienie zdrowych osobników bez koniecznoœci odleg³ej obserwacji i badañ kontrolnych. Po drugie, preparat taki musi wzbudzaæ w³aœciwy rodzaj odpowiedzi immunologicznej. Technologia jego produkcji powinna równie stwarzaæ mo liwoœæ prezentacji wielu ró nych antygenów danego patogenu, tak aby chroniæ przed pojawiaj¹cymi siê jego wariantami i mutacjami [3]. Rodzaje szczepionek W chwili obecnej stosowane s¹ nastêpuj¹ce rodzaje szczepionek: 1. Szczepionki zawieraj¹ce ywe atenuowane (odzjadliwione) drobnoustroje. 2. Szczepionki zawieraj¹ce pe³ne zabite (inaktywowane) drobnoustroje. 3. Szczepionki zawieraj¹ce izolowane antygeny (tzw. szczepionki podjednostkowe) np. wielocukier otoczki Neisseria meningitidis, czy te inaktywowane toksyny (anatoksyny) np. szczepionka przeciw b³onicy i tê cowi. 4. Szczepionki antyalergiczne zawieraj¹ce oczyszczone antygeny wywo³uj¹ce reakcje nadwra liwoœci. W fazie doœwiadczalnej znajduj¹ siê w chwili obecnej szczepionki, w których funkcjê antygenu mia³by pe³niæ rekombinowany DNA patogenu wprowadzony do organizmu za pomoc¹ wektora wirusowego lub bakteryjnego, b¹dÿ te wbudowany do plazmidu. Poza doœwiaczaln¹ fazê badañ nie wychodz¹ równie, jak dot¹d, szczepionki antyidiotypowe, których czynnikiem immunizuj¹cym s¹ przeciwcia³a skierowane przeciw idiotypowi (fragmentowi wi¹ ¹cemu antygen) immunoglobuliny, o znanych ju w³aœciwoœciach ochronnych przeciw danemu patogenowi. Czêœæ zmienna przeciwcia³ antyidiotypowych wykazuje podobieñstwo do struktury przestrzennej oryginalnego antygenu i mo e byæ u yta zamiast niego w celu indukcji odpowiedzi immunologicznej [1,2,4]. Nie do podwa enia pozostaj¹ korzyœci, jakie stosowane szczepionki przynios³y dla polepszenia sytuacji zdrowotnej populacji; s¹ one powszechnie znane

14 Alergia Astma Immunologia, 1999, 4(1), 13-17 i nie bêd¹ stanowiæ tematu niniejszej pracy. Warto natomiast powiedzieæ wiêcej na temat wci¹ istniej¹cego ryzyka powik³añ i niepo ¹danych dzia³añ, jak równie pewnych niedogodnoœci natury technicznej zwi¹zanych z produkcj¹ i stosowaniem wspomnianych rodzajów szczepionek. Stosowanie szczepionek zawieraj¹cych ywe atenuowane drobnoustroje niesie za sob¹ ryzyko wynikaj¹ce z mo liwoœci zachowania resztkowej zjadliwoœci przez u yte do ich produkcji szczepy mikroorganizmów; niemo liwe jest wiêc stosowanie tych szczepionek u osób z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odpornoœci. Atenuowany uprzednio szczep mo e tak e ponownie nabyæ w³asnoœci patogenne (rewersja wirulencji) wskutek pasa owania pomiêdzy osobnikami populacji b¹dÿ te krzy owania ze szczepami o pe³nych w³aœciwoœciach chorobotwórczych (tzw. dzikimi ). Warunki transportu i przechowywania, jakich wymagaj¹ wspomniane szczepionki tak e ograniczaj¹ ich stosowanie, zw³aszcza w krajach Trzeciego Œwiata. Szczepionki zawieraj¹ce pe³ne zabite mikroorganizmy z nielicznymi wyj¹tkami (np. szczepionka przeciw krztuœcowi) ustêpuj¹ skutecznoœci¹ szczepionkom omawianym wy ej; proces inaktywacji patogenu mo e bowiem prowadziæ do niszczenia jego determinant antygenowych wa nych w procesie wzbudzania odpornoœci. Takie szczepionki nie powoduj¹ równie odpornoœci zwi¹zanej z dzia³aniem cytotoksycznych limfocytów T (CTL). Niska immunogennoœæ jest równie g³ówn¹ wad¹ szczepionek zawieraj¹cych izolowane antygeny patogenu [1]. Mówi¹c o praktycznym aspekcie immunologii w kontekœcie chorób alergicznych wspomnieæ nale y o immunoterapii swoistej, któr¹, z uwagi na jej cel profilaktyczno-ochronny, mo na by uznaæ za metodê o charakterze szczepienia. Chocia ten sposób walki z objawami alergii stosowany jest ju od 1911 roku, to Tabela I. Przyk³ady zastosowañ szczepionek DNA wg [7] jednak nadal, mimo swej niezaprzeczalnej efektywnoœci, wzbudza wiele kontrowersji, a to z uwagi na mo liwoœæ wyst¹pienia w przebiegu swoistej immunoterapii szeregu powik³añ miejscowych i ogólnych [5,6], z których najgroÿniejsze to obrzêk krtani i wstrz¹s anafilaktyczny, mog¹ce prowadziæ do zgonu. Opisane powy ej problemy zwi¹zane z profilaktyk¹ chorób zakaÿnych i alergicznych sta³y siê impulsem do badañ nad nowymi sposobami ochrony cz³owieka przed zgubnymi niekiedy skutkami nadwra liwoœci lub infekcji. Jednymi z najbardziej obiecuj¹cych badañ s¹ prace nad technologi¹ rekombinowanego DNA jako czynnika immunogennego szczepionki. Perspektywy klinicznego wykorzystania zjawiska immunizacji DNA jako nowoczesnej metody immunoterapii Na obecnym etapie badañ mo na powiedzieæ, e technologia szczepionek rekomboniwego DNA daje nadziejê na szerokie mo liwoœci jej zastosowania w profilaktyce, jak równie terapii. Szczegó³owe informacje na temat perspektyw, jakie otwieraj¹ te szczepionki, przedstawione s¹ w tabeli I. W obecnej pracy przybli ymy miejsce, jakie zajmuje (i bêdzie zajmowaæ w coraz wiêkszym stopniu) immunizacja za poœrednictwem DNA poœród metod swoistej alergenowo immunoterapii. Aby immunizacja DNA odnios³a pozytywny efekt niezbêdne jest okreœlenie najlepszego w jej przypadku sposobu wprowadzenia DNA patogenu do organizmu, który chcemy immunizowaæ. Wspó³czesne metody transferu genów obejmuj¹ [7,8]: 1. Wprowadzenie DNA do genomu wektora, którym mo e byæ wirus krowianki, komórka bakteryjna (E. coli) lub dro d e (Saccharomyces cerevisiae). Dziedziny Szczepienia profilaktyczne Choroby autoimmunologiczne Alergie Choroby nowotworowe Produkcja przeciwcia³ Przyk³ady Na modelach zwierzêcych, pozytywny efekt ochronny przeciwko zaka eniom: wirusowym: grypa, HSV-1, HSV-2, odra, wœcieklizna i inne bakteryjnym: Mycobacterium tuberculosis, Mycoplasma pulmonis, Leishmania paso ytniczym: malaria Prewencja autoimmunologicznego zapalenia mózgu i rdzenia poprzez immunizacjê za poœrednictwem DNA koduj¹cego gen regionu zmiennego receptora limfocyta T (TCR) Hamowanie produkcji swoistych IgE przeciw beta-galaktozydazie. Leczenie nadwra liwoœci dróg oddechowych w stosunku do alergenów roztoczy kurzu domowego. Próby kliniczne szczepionki przeciw ch³oniakowi z komórek B z DNA koduj¹cym patologiczn¹ immunoglobulinê tego nowotworu. Szczepionka zawieraj¹ca DNA antygenu karcynoembrionalnego (CEA) ulegaj¹cego ekspresji w raku okrê nicy, piersi oraz w niedrobnokomórkowym raku p³uca. Wytwarzanie surowic mono- i poliklonalnych

Kurowski M., Kuna P. Szczepionki DNA - nowy aspekt swoistej immunoterapii chorób alergicznych 2. U ycie moleku³ o charakterze kationów, np. liposomów, jako noœników DNA. 3. Dostarczenie nagiego DNA do komórek. Ta ostatnia technika okaza³a siê byæ najbardziej efektywna, a zarazem najmniej skomplikowana. Wektorami w tym wypadku s¹ plazmidy, czyli koliste dwuniciowe cz¹steczki DNA powielaj¹ce siê niezale nie od chromosomu komórki i przekazywane w czasie kontaktów miêdzykomórkowych. Do DNA plazmidu wprowadza siê fragmenty DNA koduj¹ce komponentê antygenow¹ danego patogenu. Zrekombinowane plazmidy wprowadza siê do komórek bakterii, w których mog¹ siê one powielaæ; proces produkcji szczepionki koñczy wyizolowanie plazmidowego DNA z kultury bakterii [7]. Szczepionka mo e byæ wstrzykiwana domiêœniowo lub œródskórnie [9,10,11,12]. Raz i wsp. [12] twierdz¹, e immunizacja œródskórna poci¹ga za sob¹ silniejsz¹ odpowiedÿ organizmu, a to z racji niespotykanej w miêœniach szkieletowych obfitoœci komórek prezentuj¹cych antygen. Dzia³anie szczepionki DNA mo na uj¹æ w nastêpuj¹ce etapy [3,7,13]: Wstrzykniêcie DNA domiêœniowo lub œródskórnie Wychwyt DNA przez komórki gospodarza Transkrypcja DNA na mrna Translacja sekwencji kodonów mrna na sekwencjê aminokwasów w bia³ku ; zsyntetyzowane bia³ko jest antygenem szczepionki. Wewn¹trzkomórkowa obróbka i prezentacja antygenu bia³kowego na powierzchni cz¹steczek MHC kl. I Rozpoznanie kompleksu MHC I / antygen przez cytotoksyczne limfocyty T (CTL) posiadaj¹ce antygen powierzchniowy CD8, powoduj¹ce aktywacjê tych limfocytów i niszczenie komórek prezentuj¹cych bia³kowy antygen patogenu, a nastêpnie rozwój odpornoœci w stosunku do tego patogenu. Zsyntetyzowany wewn¹trz APC antygen bia³kowy bêd¹cy produktem DNA szczepionki mo e zostaæ zaprezentowany równie cz¹steczkom MHC kl.ii i tym samym poprzez stymulacjê limfocytów B przez pomocnicze limfocyty T (Th) uruchamiaæ humoralny typ odpowiedzi immunologicznej [7,10]. W po³¹czeniu z cz¹steczkami MHC kl. II mog¹ byæ te prezentowane bia³kowe antygeny syntetyzowane egzogennie i wychwycone przez APC [13,14,15]. Antygeny takie pochodz¹ np. z komórek ulegaj¹cych lizie. Immunizacja DNA a patomechanizm alergii Na zjawiska stanowi¹ce patomechanizm alergii immunizacja DNA wp³ywa dwutorowo: po pierwsze hamuje produkcjê IgE, po drugie dzia³a supresyjnie na proces zapalenia alergicznego [9]. 15 Hamowanie produkcji immunoglobulin E jako efekt immunizacji plazmidowym DNA Ka dy plazmid, w obrêb którego w³¹czany jest DNA antygenu, przeciw któremu chcemy uodporniæ dany organizm, zawiera tzw. sekwencje immunostymuluj¹ce (ISS) [9,16] posiadaj¹ce niezmetylowane sekwencje CpG i maj¹ce w³aœciwoœci indukuj¹ce sekrecjê IFN-alfa, IFN-beta i IL-12 przez ludzkie monocyty [17,18] oraz IFN-gamma przez komórki NK [7,17,19]. Cytokiny te maj¹ w³aœciwoœci promuj¹ce ró nicowanie natywnych limfocytów Th0 do limfocytów Th1 CD4+ lub Tc1 CD8+, a ponadto IFN-alfa i IL-12 hamuj¹ rozwój Th2 [20,21,22]. Z uwagi na to, e niskie stê enie lub nieobecnoœæ IFN-alfa, IFN- gamma i IL-12 sprzyja ró nicowaniu limfocytów Th0 w kierunku Th2, jest bardzo prawdopodobne, e indukcja sekrecji tych cytokin zachodz¹ca pod wp³ywem ISS, odgrywa du ¹ rolê, w indukcji odpowiedzi immunologicznej typu Th1 przeciw alergenowi, którego DNA zawarty jest w plazmidzie. Doœwiadczenia Lee i wsp. [23] wykaza³y, e komórki T CD4+ i/lub CD8+ pochodz¹ce ze œledzion myszy immunizowanych pdna, przeniesione biernie do organizmów myszy naiwnych powodowa³y supresjê produkcji IgE u tych myszy po ich póÿniejszym immunizowaniu tym samym alergenem, którego DNA zawiera³ plazmid. Innym potwierdzeniem roli immunizacji plazmidowym DNA w hamowaniu produkcji IgE s¹ doœwiadczenia Slatera i wsp. [24], którzy wykazali, e u myszy uczulonych alergenem lateksowym Hev b 5, a nastêpnie immunizowanych pdna koduj¹cym Hev b 5 poziom swoistych IgE obni y³ siê o 23% w ci¹gu 10 dni po iniekcji pdna. Supresja zapalenia alergicznego po iniekcji pdna koduj¹cego alergen. Immunizacja myszy lub szczurów pdna poci¹ga za sob¹ nie tylko hamowanie produkcji przeciwcia³ klasy IgE, ale tak e st³umienie odpowiedzi alergicznej w p³ucach po prowokacji alergenem wziewnym. Wed³ug Hsu i wsp. [25] immunizacja szczurów pdna koduj¹cym alergen roztocza kurzu domowego Der p 5 zapobiega zarówno wydzielaniu histaminy w drogach oddechowych, jak równie zmniejsza nadreaktywnoœæ dróg oddechowych na inhalacjê alergenu. Doniesienia innych autorów wskazuj¹ natomiast, e immunizacja plazmidowymi DNA wp³ywa znacz¹co na redukcjê liczby eozynofilów w pop³uczynach oskrzelowo-pêcherzykowych (BAL), zmniejsza intensywnoœæ nacieku eozynofilowego w tkance p³ucnej, jak równie liczbê eozynofilów w szpiku kostnym [26]. Jak na razie, powy sze obserwacje odnosz¹ siê jedynie do modeli zwierzêcych. Coraz wiêcej jest jednak doniesieñ pozwalaj¹cych mieæ nadziejê na mo liwoœæ ich zastosowania w immunoterapii chorób alergicznych

16 Alergia Astma Immunologia, 1999, 4(1), 13-17 u ludzi. Dane uzyskane in vitro wskazuj¹, e komórki transfekowane DNA koduj¹cym alergen wydzielaj¹ jedynie niewielkie iloœci tego alergenu niezdolne do wywo³ania reakcji anafilaktycznej o takim nasileniu, jaka mo e wyst¹piæ w trakcie prowadzenia klasycznej immunoterapii [9]. Do wyjaœnienia pozostaje, czy wspó³istniej¹cym rezultatem immunizacji DNA jest przyt³umienie odpowiedzi typu Th2 (czyli produkcji przeciwcia³) przeciw antygenom krzy owym czy wrêcz antygenom posiadaj¹cym ca³kowicie odmienn¹ strukturê. Bezpieczeñstwo szczepionek DNA W przeciwieñstwie do innych rodzajów terapii genetycznej, które s¹ przeznaczone zazwyczaj dla pacjentów w zaawansowanym stadium choroby, immunizacja DNA dotyczy ludzi m³odych i zdrowych. W zwi¹zku z tym kwestia bezpieczeñstwa jej stosowania i mo liwoœci wyst¹pienia powik³añ nie mo e byæ pominiêta. Bezpieczeñstwo szczepionek DNA nie by³o, jak dot¹d, przedmiotem pe³nej oceny, jednak e mo liwoœæ inkorporacji plazmidowego DNA do genomu gospodarza oraz aktywacja onkogenów i/lub inaktywacja genów supresorowych jest bardzo ma³o prawdopodobna, co jednak e nie zwalnia od badañ nad tym aspektem terapii [27]. Innym potencjalnym zagro eniem dla organizmu immunizowanego plazmidowym DNA jest wytworzenie przez jego organizm przeciwcia³ przeciw DNA, jakkolwiek takich przeciwcia³ w dotychczas przeprowadzonych doœwiadczeniach nie wykazano [9,28,29]. Z pe³n¹ ocen¹ bezpieczeñstwa szczepionek DNA nale y poczekaæ na zakoñczenie ich badañ klinicznych. Ewaluacji i optymalizacji wymaga zreszt¹ wiele innych aspektów i procedur zwi¹zanych ze stosowaniem tej metody profilaktyczno-terapeutycznej: dawka, droga podawania, schematy leczenia, stosowanie adiuwantów, czy te mo liwoœæ podawania w tej samej szczepionce DNA ró nych antygenów. Jednak e ju teraz wiadomo, e mo liwe do osi¹gniêcia korzyœci wynikaj¹ce z szerokiego zastosowania immunizacji DNA, nie tylko zreszt¹ na polu immunoterapii chorób alergicznych, usprawiedliwiaj¹ nak³ady i wysi³ek w³o one w rozwój badañ nad tym zagadnieniem. Piœmiennictwo 1. Gaciong Z.: Szczepionki. w: Immunologia, red. M. Jakóbisiak. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995: 410-428. 2. Playfair J.: Szczepienia. w: Immunologia, red. Roitt I., Brostoff J., Male D. Wydawnictwo Medyczne S³otwiñski Verlag. Brema 1996. 3. Donnelly J.J., Ulmer J.B., Liu M.A.: DNA vaccines. Life Sciences 1997; 60: 163-172. 4. Kañtoch M., Blaskovic D.: Wirusologia lekarska. PZWL. Warszawa 1991: 129-146. 5. Kuna P.: Monitorowanie swoistej immunoterapii. Nowa Klinika 1997; 4: 195-197. 6. Gawlik R.: Powik³ania w przebiegu swoistej immunoterapii. Nowa Klinika 1997; 4: 201-203. 7. Robinson H.L., Torres C.A.T.: DNA vaccines. Semin.Immunol. 1997; 9: 271-283. 8. Wolff J.A., Malone R.W., Williams P. i wsp.:direct gene transfer into mouse muscle in vivo. Science 1990; 247: 1465-1468. 9. Spiegelberg H.L., Orozco E.M., Roman M. i wsp.: DNA immunization: a novel approach to allergen-specific immunotherapy. Allergy 1997; 52: 964-970. 10. Ulmer J.B., Donnelly J.J., Parker S.E. i wsp.: Heterologous protection against influenza by injection of DNA encoding a viral protein. Science 1993; 259: 1745-1749. 11. Manicken E., Rouse R.J., Yu Z. I wsp.: Genetic immunization against herpes simplex virus. J.Immunol. 1995; 155: 259-265. 12. Raz E., Carson D.A., Parker S.E. i wsp.: Intradermal gene immunization: the possible role of DNA uptake in the induction of cellular immunity to viruses. Proc.Natl.Acad.Sci. USA 1994; 91: 9519-9523. 13. Mölling K.: Naked DNA for vaccine or therapy. J.Mol.Med. 1997; 75: 242-246. 14. Pieters J.: MHC class II restricted antigen presentation. Curr.Opin.Immunol. 1997; 9: 89-96. 15. Sant A.J.: Endogenous antigen presentation by MHC class II molecules. Immunol.Res. 1994; 13: 253-267. 16. Sato Y., Roman M., Tighe H. i wsp. Immuno-stimulatory DNA sequences necessary for effective intradermal gene immunization. Science 1996; 273: 352-354. 17. Klinman D.M., Yi A.K., Beaucage S.L. i wsp.: CpG motifs present in bacterial DNA rapidly induce lymphocytes to secrete interleukin 6, interleukin 12, and interferon γ. Proc.Natl.Acad. Sci.USA 1996; 93: 2879-2883. 18. Halpern M.D., Kurlander R.J., Pisetsky D.S.: Bacterial DNA induces murine interferon-γ production by stimulation of interleukin-12 and tumor necrosis factor-α. Cell Immunol. 1996; 167: 72-78. 19. Yamamoto S., Yamamoto T., Kataoka T. I wsp.: Unique palindromic sequences in synthetic oligonucleotides are required to induce IFN and IFN-mediated natural killer activity. J.Immunol. 1992; 148: 4072-4076. 20. Józefowicz G., Kuna P.: Rola limfocytów Th1 i Th2 w chorobach atopowych. Alergia Astma Immunologia 1998; 3: 76-80. 21. Manetti R., Parronchi P., Giudizi M.G. i wsp.: Natural killer cell stimulatory factor (IL-12) induces T helper type 1-specific immune responses and inhibits the development of IL-4 producing Th cells. J.Exp.Med. 1993; 177: 1199-1204. 22. Romagnani S.: Induction of Th1 and Th2 responses: a key role for the natural immune response? Immunol.Today 1992; 13: 379-381. 23. Lee D.J., Tighe H., Roman M. i wsp.: Inhibition of IgE antibody formation by plasmid DNA immunization is mediated by both CD4+ and CD8+ T cells. Int.Arch.Allergy Immunol.1997; 113: 227-230.

Kurowski M., Kuna P. Szczepionki DNA - nowy aspekt swoistej immunoterapii chorób alergicznych 17 24. Slater J.E., Zhang Y.J., Arthur-Smith A. i wsp.: A DNA vaccine inhibits IgE responses to the latex allergen Hev b 5 in mice. J Allergy Clin Immunol 1997;99:S504. 25. Hsu C.H., Chua K.Y., Tao M.H. i wsp.: Immunoprophylaxis of allergen-induced immunoglobulin E synthesis and airway hyperresponsiveness in vivo by genetic immunization. Nat.Med. 1996; 2: 540-544. 26. Broide D., Orozco E.M., Roman M. i wsp: Intradermal gene vaccination down-regulates both arms of the allergic response. J.Allergy Clin.Immunol. 1997; 99: 129. 27. Nichols W.W., Ledwith B.J., Manam S.V. i wsp: Potential DNA vaccine integration into host cell genome. N.Y.Acad.Sci. 1995; 772: 30-39. 28. Xiang Z.Q., Spitalnik S.L., Cheng J. I wsp.: Immune responses to nucleic acid vaccines to rabies virus. Virology 1995; 209: 569-579. 29. Klinman D.M., Mor G., Shapiro S. i wsp.: Complexity of the cytokine and antibody response elicited by immunizing mice with plasmodium yoelii circumsporozoite protein plasmid DNA. J. Immunol. 1995; 155: 2039-2046. DNA vaccines new aspects of specific immunotherapy for allergic diseases MARCIN KUROWSKI, PIOTR KUNA Summary This paper is a review of an actual bibliography presenting the role of DNA immunization in allergic disease immunotherapy. Although the work on DNA vaccine application in allergies has not reached beyond the experimental phase so far, the results obtained up to now can be considered promising. Immunization with plasmid DNA containing allergen-encoding DNA inhibits production of IgE by means of e.g. IFN-α and IL-12 as well as suppresses the process of allergic inflammation. Questions concerning application safety of DNA vaccines and application procedures will be the subject of further studies.