Przykłady dobrej praktyki w programie Uczenie się przez całe życie. Best practices from the Lifelong Learning Programme

Przykłady dobrej praktyki w programie Uczenie się przez całe życie Best practices from the Lifelong Learning Programme Kreatywnožć i innowacje w projektach współpracy europejskiej Creativity and innovation in European cooperation projects Creativity Warszawa 2009 and Innovation E u r o p e a n Ye a r 2 0 0 9

Przykłady dobrej praktyki w programie Uczenie się przez całe życie Best practices from the Lifelong Learning Programme Kreatywnožć i innowacje w projektach współpracy europejskiej Creativity and innovation in European cooperation projects

Koncepcja i redakcja / Concept and editing Ewa Kolasińska Wybór przykładów dobrej praktyki / Selection of good practices Comenius Anna Klimowicz etwinning Ewa Raińska-Nowak Erasmus Renata Smolarczyk Leonardo da Vinci Izabela Laskowska, Joanna Kaszewska Grundtvig Michał Chodniewicz European Language Label Anna Grabowska Sporządzenie opisów projektów / Preparation of project descriptions polscy koordynatorzy projektów / Polish project coordinators Tłumaczenie na język angielski / Translation into English POLIGLOTA Biuro Tłumaczeń Anna Dąbrowska Projekt okładki / Cover Design Eliza Goszczyńska Opracowanie graficzne / Graphic Design Eliza Goszczyńska Skład i łamanie / Typesetting and Formating Eliza Goszczyńska Korekta / Editor s revision Ewa Kolasińska Druk / Printing Neco Media www.necomedia.pl ISBN 978-83-87716-06-6 W opracowaniu wykorzystano zdjęcia nadesłane przez beneficjentów programu, dokumentujące działania prowadzone w projektach, spotkania uczestników oraz wytworzone produkty końcowe. Photos of project activities, partner meetings and final products used for this publication have been contributed by the programme beneficiaries.

Spis treści Wstęp /Foreword... 7 Wprowadzenie /Introduction... 9 COMENIUS... 10 Baśnie nośnikami kultur, języków, tradycji Tales as a Means of Conveying Cultures, Languages and Traditions... 11 Let us smile at Europe... 16 Sztuka bycia przyjaciółmi nauczajmy się nawzajem The Art of Being Friends Let s Teach One Another... 19 Ocalić od zapomnienia Rescue from Oblivion... 24 Europejska kultura i sztuka, źródła inspiracji dla edukacji wczesnoszkolnej European Arts and Culture, Source and Inspiration for Early Education... 29 Mówię, więc jestem rozwój u uczniów ustnych kompetencji, jako sposób na wzbogacenie osobowości, osiągnięcie sukcesu w życiu społecznym, otwarcie się na zewnątrz I speak therefore I am the development of oral competences in pupils as a way of enriching their personality, achieving success in social life and opening oneself to the outside... 33 Uczenie i nauczanie matematyki w trzecim tysiącleciu Teaching and Learning Maths in the Third Millennium... 37 Kultura regionalna w kontekście europejskim Regional Culture in the European Context... 40 etwinning... 44 Woman Undiscovered Beauty (Woman and Art over the Centuries)... 45 Opowiem ci historię I ll Tell you a Story... 48

ATB-Across the BIBLE across EUROPE... 52 Nasze muzyczne inspiracje Our music inspirations... 56 Zabawy plastyką Artistic plays... 59 Architektura naszych miast w różnych technikach plastycznych Architecture of our towns presented with the use of different artistic techniques... 63 ERASMUS... 67 Zrównoważona Gospodarka Wodna Wody Powierzchniowe Sustainable Water Management Surface Water... 68 LEONARDO DA VINCI... 72 Uczenie na odległość jako narzędzie transferu wiedzy w dziedzinie ochrony i zarządzania dziedzictwem archeologicznym E-learning as a tool for knowledge transfer in the field of protection and management of archaeological heritage... 73 PROCONSTR Doskonalenie szkolenia zawodowego w sektorze budowlanym w celu identyfikacji i uznania kwalifikacji w krajach Unii Europejskiej / PROCONSTR Improving Vocational Education in the Construction Industry Sector with the Aim of Identification and Recognition of Qualifications in European Union Countries... 77 Innowacyjne narzędzia ICT dla wzmocnienia konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw w Europie Innovative ICT tools for increasing SMEs competitiveness in Europe (ICTforSME)... 81 InIT - Innowacyjna baza informacyjna, przedstawiająca perspektywy i możliwości odnoszące się do rynku edukacji i pracy (In)novative (I)nfobase for (T)ransparency of Perspectives and Possibilities in the European Vocational Training and Labour Market/... 85 Wprowadzenie innowacyjnych metod kształcenia zawodowego na europejskim rynku pracy (DeinTRA) DeinTRA Cooperation for Innovative Training Methodologies Deployment in the European Labour Market... 90 Profesjonalna kadra podstawą rozwoju europejskich przedsiębiorstw Professional Human Resources as a Basis for the Development of European Enterprises... 93

GRUNDTVIG... 96 READCOM - Kluby Czytelnicze dla dorosłych READCOM - Reading Clubs for Adult Learning Communities... 97 EUROPEAN LANGUAGE LABEL... 101 ONENESS: On-line less used and less taught language courses Polish... 102 Nauczanie języka francuskiego według modelu UPUL (une personne, une langue) w grupach przedszkolnych dwujęzycznych i wielokulturowych Teaching French to nursery school bilingual and multicultural groups with the use of the UPUL (une personne, une langue one person, one language) method... 106 Polak mały czy Litwin duży zawsze niech kulturze służy! A Pole or Lithuanian We Share a Passion for Culture!... 109

Wstęp Foreword Szanowni Państwo, Narodowa Agencja programu Uczenie się przez całe życie (LLP Lifelong Learning Programme) przedstawia kolejną broszurę tematyczną, tym razem poświęconą tematyce związanej z Europejskim Rokiem Kreatywności i Innowacji. Na wzór poprzednich broszur, naszym celem jest przybliżyć Państwu przykłady dobrych praktyk płynących z realizowanych projektów w ramach poszczególnych programów sektorowych LLP. W wielu przypadkach działania podejmowane przez polskie instytucje we współpracy z zagranicznymi partnerami są zaczynem do wprowadzania innowacji w procesie dydaktycznym. Natomiast w innych przypadkach realizacja projektów LLP pomaga wprowadzać naszym instytucjom innowacje związane z edukacyjną polityką kraju, jak na przykład obniżaniem wieku obowiązkowej edukacji językowej szczególnie pomocna jest tu wymiana doświadczeń z krajami, gdzie wprowadzane innowacje już funkcjonują lub są wprowadzane w tym samym czasie. Proces ten wpisuje się w ideę tzw. otwartej metody koordynacji. Metoda ta obowiązuje w Unii Europejskiej w obszarze edukacji i polega na wymianie doświadczeń między krajami członkowskimi przy zachowaniu odrębności systemów edukacyjnych tych krajów. Jeszcze w innych przypadkach projekty LLP pomagają uczelniom i firmom wyposażać swoich studentów i pracowników w kompeten- Dear Readers, National Agency of the Lifelong Learning Programme is proud to present a thematic brochure devoted to issues related with the European Year of Creativity and Innovation. As it was the case with the previous publications, our aim is to make the readers familiar with good practice examples of projects implemented under individual LLP sub-programmes. In many cases, actions taken by Polish institutions in cooperation with partners from abroad have been the spur for the introduction of innovations to the teaching process. In several other cases, the implementation of LLP projects has helped the institutions bring about new developments in educational policy of the country, such as lowering the age limit for compulsory foreign language education. It has also been conducive to the exchange of experiences with partners from countries where such innovations have already been in place or are about to be introduced. This process constitutes an inherent part of the open coordination method applied in the sector of education across the European Union, which consists in experience sharing by individual member states with observance of their distinct organisations of educational systems. What is more, LLP projects have helped HEIs and individual companies provide students and employees with competences indispensable for the operation in

cje niezbędne do funkcjonowania na współczesnym rynku pracy lub też w opracowaniu systemów uznawania tychże kompetencji. Wkład programu Uczenie się przez całe życie w rozwój polskiego systemu edukacyjnego jest nie do przecenienia, a kreatywność polskich nauczycieli i edukatorów w tworzeniu ciekawej i atrakcyjnej oferty edukacyjnej wydaje się być naprawdę imponująca. Dlatego też, zachęcamy Państwa gorąco do lektury niniejszej publikacji i przyjrzenia się bogactwu tej oferty, co jak mniemam, zachęci również kolejne instytucje do zaangażowania się we współpracę międzynarodową i w efekcie przyniesie jej uczestnikom wiele satysfakcji, bogatych doświadczeń i sporo nowych pomysłów do unowocześniania polskich szkół, uczelni, firm i innych instytucji. dr Paweł Poszytek dyrektor Narodowej Agencji programu,,uczenie się przez całe życie contemporary labour markets and develop systems for the recognition of such skills. The contribution of the Lifelong Learning Programme to the development of the system of education in Poland cannot be overrated and the creativity of Polish teachers and educators in the development of interesting and attractive educational offer is truly impressive. This is why I recommend the reading of this publication and becoming acquainted with the varied projects. I hope that more institutions will find encouragement to enter into international cooperation, which will provide project participants with rewarding experiences and will result in numerous ideas on how to modernise schools, higher education institutions, companies and other institutions in Poland. dr Paweł Poszytek Director of the National Agency of the Lifelong Learning Programme in Poland

Wprowadzenie Foreword Oddajemy do rąk Państwa kolejny zeszyt, prezentujący wybór przykładów dobrej praktyki w programie Uczenie się przez całe życie. W ubiegłym roku przygotowaliśmy zeszyty tematyczne, grupujące opisy bardzo dobrych projektów z określonego zakresu tematycznego: przedsiębiorczości, dialogu międzykulturowego czy uczenia się i nauczania języków. Niniejszy zeszyt poświęcony jest bardzo dobrym projektom, ale nie pod kątem jednego wybranego tematu, lecz cechy, którą te projekty się charakteryzują. Kreatywność i zdolność do innowacji to pożądane cechy wszelkich działań, również tych, prowadzonych w ramach projektów europejskich. Publikacja ta została przygotowana właśnie teraz nieprzypadkowo. Rok 2009 został ogłoszony bowiem przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej Rokiem Kreatywności i Innowacji. Włączając się w obchody Roku chcemy pokazać, że dobre projekty europejskie, początkowo w programie Socrates, a obecnie w programie Uczenie się przez całe życie będącym jego naturalną kontynuacją i rozwinięciem, z samego założenia były kreatywne i innowacyjne, po to, aby były dobre, a dzięki swojej innowacyjności rozwijały kreatywność osób biorących w nich udział. Wybraliśmy projekty już zakończone, które po osiągniętych rezultatach oceniliśmy jako przykłady dobrej praktyki, oraz garść tych najbardziej aktualnych, które będąc jeszcze w trakcie realizacji mogą być ocenione jako dobre, sądząc po założeniach projektu, postawionych celach i podejmowanych działaniach. Praca metodą projektu interdyscyplinarnego, ścisła współpraca z partnerami zagranicznymi, wypracowane w projekcie autorskie produkty końcowe, rozszerzenie grupy odbiorców, rozszerzenie współpracy placówki o nowe instytucje i organizacje czy poszerzenie treści nauczania, od samego początku stanowiły istotę projektów europejskich. I o to zapytaliśmy beneficjentów programu, zbierając materiały do zeszytu Kreatywność i innowacje w projektach współpracy europejskiej. Nasze pytanie brzmiało: na czym polega, zdaniem Państwa, kreatywność i innowacja w zakresie treści, działań, metod czy rezultatów projektu? Opisowi każdego z prezentowanych tu projektów towarzyszy odpowiedź na to pytanie. Zapraszamy serdecznie do lektury. Redakcja We are presenting a booklet, which shows good practice examples in the Lifelong Learning Programme. Last year, we published thematic brochures, which featured descriptions of quality projects in specific thematic areas; entrepreneurship, intercultural dialogue and foreign language teaching and learning. This publication presents outstanding projects, which have been selected not due to their focal point, but because of their common characteristic, which is creativity and innovativeness. This feature is of paramount importance in any action, and in the case of European projects in particular. It is not accidentally that this brochure is published about this time. The European Parliament and the Council of the European Union have proclaimed the year 2009 the European Year of Creativity and Innovation. By joining in the celebration, the Foundation for the Development of the Education System aims to show that good practice examples in European projects implemented as part of Socrates, and now within the LLP, which is a natural continuation of the former programme, have been creative and innovative per se and helped to develop resourcefulness of persons participating in them. This booklet features projects that have been already completed and assessed as good practice examples along with more recent ones, which although still underway, portend well based on their premises, objectives and activities conducted so far. Work on an interdisciplinary project, close cooperation with partners abroad, development of original final products, expanding the group of end users, establishing cooperation with new institutions and organisations, and broadening the teaching contents have always constituted main objectives of European projects in the field of education. When collecting data for the booklet entitled Creativity and Innovation in European Cooperation Projects, we asked programme beneficiaries about creative and innovative value of project contents, activities, methods and findings. The answer to this question can be found in descriptions of projects presented below. We hope you find this publication instructive and enjoyable! The Editors

Comenius edukacja szkolna Comenius School Education

Baśnie nośnikami kultur, języków, tradycji Tales as a Means of Conveying Cultures, Languages and Traditions Numer projektu: 07-POL01-CO06-00240-3 Contract number: 07-POL01-CO06-00240-3 Okres realizacji projektu: 01.08.2005 31.07.2008 Project duration: 01.08.2005 31.07.2008 Polski partner projektu: Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 26, ul. VII Dwór 6 80-301 Gdańsk tel.: +48 58 556 00 14 Polish partner: No. 26 Primary and Secondary School Compound, ul. VII Dwór 6, 80-301 Gdańsk tel.: +48 58 556 00 14 Koordynator szkolny projektu: Magdalena Wierzchowska tel. 0 506 08 08 56 e-mail: magda.wierzchowska@interia.pl Adres strony internetowej: zkp.neostrada.pl Adres strony internetowej projektu: http://pagesperso-orange.fr/ourtales Coordinator at the school: Magdalena Wierzchowska tel. 506 08 08 56 e-mail: magda.wierzchowska@interia.pl website: zkp.neostrada.pl Project website: http://pagesperso-orange.fr/ourtales Koordynator projektu : Ecole Primaire Publique Emil Zola, Narbonne, Francja Project coordinator: Ecole Primaire Publique Emil Zola, Narbonne, France 11

Partnerzy projektu: Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 26, Gdańsk, Polska; Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jana Pawła II, Pionki; Polska; Riga Elementary School named after Valdis Zalitis, Ryga, Łotwa; Liceul de Arts Stefan Luchian, Botosani, Rumunia; Ózel Kucuk Prens Ilkógretim Okulu, Istambuł, Turcja. Języki projektu: angielski, francuski Przyznany grant: 13 492 euro Cele projektu: Wprowadzenie elementów edukacji interkulturowej poznanie dziedzictwa kulturowego miast i państw partnerskich, odnajdywanie elementów wspólnych i różnic, kształtowanie tolerancji dla inności Rozwijanie kreatywności i pasji twórczej dzieci i młodzieży Podnoszenie motywacji nie tylko do nauki języków obcych, ale i podejmowania wyzwań i nowych obowiązków Doskonalenie umiejętności posługiwania się nowoczesnymi technologiami informatyczno komunikacyjnymi Włączenie do pracy uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Integracja społeczności szkolnej, promocja szkoły w środowisku lokalnym Działania (metody) zastosowane w projekcie: W pierwszym roku realizacji projektu uczniowie szkół partnerskich napisali wspólnie dwie baśnie: Podarunek Róży i Słońce w ciemności, a następnie namalowali do nich ilustracje, które zaprezentowane były na wystawach szkolnych oraz na stronie internetowej projektu. Na drodze konkursu wyłoniono najładniejsze prace, które posłużyły do zilustrowania baśni, wydanych pod koniec roku szkolnego w formie książkowej. Baśnie wydane były w 5 językach narodowych oraz w języku angielskim. Jednocześnie w każdej ze szkół podjęto szereg działań mających na celu promocję państw partnerskich; odbyły się Dni Polski, Francji, Turcji, Łotwy i Rumunii, podczas których poprzez wspólną zabawę poznawano kulturę państw partnerskich i zgłębiano tajniki kuchni narodowych, przygotowując potrawy. Odbyły się dwie wizyty ko- Project partners: Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 26, Gdańsk, Poland; Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jana Pawła II, Pionki; Poland; Riga Elementary School named after Valdis Zalitis, Riga, Latvia; Liceul de Arts Stefan Luchian, Botosani, Romania; Ózel Kucuk Prens Ilkógretim Okulu, Istanbul, Turkey. Project languages: English, French Grant amount: EUR 13,492.00 Project objectives: Introduction of elements of intercultural education in order to learn about cultural heritage of partner towns and countries, find similarities and differences, and shape an attitude of tolerance towards otherness; Development of creativity and passion for arts in children and youth; Motivating pupils and students to learn foreign languages, face challenges and assume new tasks; Improving the skill of using latest ICT; Inclusion of pupils and students with special educational needs in the project implementation; Integration of the school with local community, promotion of the school in local circles. Activities (methods) used in the project: During the first year of project implementation, students of the partner schools wrote together two tales: Rose s Gift and The Sun in the Darkness. Next, they prepared illustrations to them, which were presented at school exhibitions and project website. A competition for the best works was staged, which next were used in the publication of the tales, which was issued in a form of the book at the end of the school year. The tales were published in five language versions; in national languages of project participants and in English. At the same time, at each school, several actions have been taken to promote partner countries. Polish, French, Turkish, Latvian and Romanian Festivals were held, during which participants through play learnt about the culture of partner countries and could taste individual cuisines and prepare regional dishes. Two visits of school coordinators were held: 12

ordynatorów: w Istambule oraz w Narbonne. W drugim roku realizacji projektu wszystkie szkoły opracowały i wydały kalendarze ścienne na rok 2007, zilustrowane pracami uczniów. Kalendarze zawierały informacje na temat najważniejszych dat i świąt obchodzonych w każdym z państw partnerskich oraz opis tradycji i obrzędów z nimi związanych. Następnie uczniowie napisali i przetłumaczyli scenariusze do baśni projektowych oraz zaprojektowali i wykonali scenografię oraz kukiełki (każda w 6 egzemplarzach, po jednej dla każdej ze szkół). Efektem tych prac było wystawienie i nagranie przedstawień Podarunek Róży w języku angielskim (szkoła z Pionek, Gdańska i Rygi) oraz Słońce w ciemności w języku francuskim (szkoła z Botosani, Istambułu i Narbonne). Niektóre szkoły wystawiły i nagrały również przedstawienia w językach narodowych. Odbyły się spotkania koordynatorów w Rydze oraz w Botosani. W trzecim roku realizacji projektu każda ze szkół opracowała i wydała Quiz Book książkę zawierającą quizy, zagadki, rebusy i krzyżówki na temat własnego kraju, a szkoła z Gdańska na temat baśni projektowych. Zadania w książkach podzielone były na trzy poziomy trudności, dostosowane do wieku uczniów. Ponadto uczniowie zaprojektowali i własnoręcznie wykonali gry planszowe, oparte o treść baśni lub wykorzystujące wiedzę na temat krajów partnerskich. Odbyły się dwa spotkania koordynatorów: w Istambule i w Gdańsku. W czasie realizacji projektu na bieżąco dokumentowano przebieg prac i wszystkie wydarzenia z nim związane, tworząc albumy ze zdjęciami i pracami uczniów. Prowadzona była regularna korespondencja między uczniami i nauczycielami szkół partnerskich, wymieniane były prace uczniów, kartki świąteczne, drobne upominki. one in Istanbul and the other in Narbonne. During the second year of project implementation, all schools prepared and issued wall calendars for the year 2007 illustrated with the works of pupils and students. The calendars featured information on major holidays and celebrations observed in each partner country and descriptions of customs and traditions related with them. Next, students wrote and translated scenarios for project tales and designed and prepared stage design and puppets (each in 6 copies, one for each school). As a result, the plays were staged and recorded; Rose s Gift in English (by the school in Pionki, Gdańsk and Ryga) and The Sun in Darkness in French (by the school in Botosani, Istanbul and Narbonne). Some of the schools staged and recorded the plays also in their national languages. Coordinators held a meeting in Riga and in Botosani. During the third year of project implementation, each school prepared and published a Quiz Book comprising quizzes, riddles, rebuses and crosswords on their respective countries, and the school from Gdańsk on the project tales. Tasks in the books were divided into three levels of difficulty, which were adapted to the age of pupils and students. Moreover, pupils and students designed and made board games based on the tales or requiring knowledge on partner countries. Coordinators held a meeting in Istanbul and in Gdańsk. Throughout the project implementation, progress of works was documented and recorded in the form of photo albums and these featuring works of pupils and students. Students and teachers at partner schools exchanged correspondence, shared their works, exchanged Christmas cards and small gifts. 13

Osiągnięte rezultaty i produkty końcowe: Książki z baśniami Podarunek Róży i Słońce w ciemności, film przedstawienia baśni projektowych, kalendarze ścienne wraz z opisem świąt obchodzonych w krajach partnerskich, Quiz Book książka z zagadkami, quizami i rebusami na temat państw partnerskich i treści baśni projektowych, gry planszowe, albumy prac dzieci, albumy fotograficzne, prace plastyczne dzieci, scenografia i kukiełki, strona internetowa projektu (http://pagespersoorange.fr/ourtales). Upowszechnianie rezultatów projektu: Utworzono stronę internetową projektu (http://pagesperso-orange.fr/ourtales), która była stale aktualizowana; strona zawierała baśnie projektowe w językach roboczych, ilustracje do baśni, zdjęcia dokumentujące wydarzenia i przebieg prac, słowniczek najważniejszych zwrotów w językach narodowych. Społeczność szkolna była na bieżąco informowana o przebiegu prac nad realizacją projektu. Organizowane były wystawy zdjęć dokumentujące postępy w pracy nad projektem oraz wystawy prac uczniów ilustracji, kukiełek. W każdej ze szkół utworzona była Ściana Comeniusa, na której umieszczano wszelkie informacje na temat realizowanego projektu. Informacje znajdowały się też na stronach internetowych poszczególnych szkół partnerskich. Produkty końcowe kalendarze, przedstawienie kukiełkowe, gry planszowe były prezentowane uczniom, nauczycielom, rodzicom i członkom instytucji partnerskich podczas festynów rodzinnych, Dni Otwartych Szkoły, uroczystości szkolnych, zebrań z rodzicami, posiedzeń Rad Pedagogicznych i Rady Szkoły. Ponadto dołożono wszelkich starań, aby produkty końcowe (książki, kalendarze, Quiz Book, gry) rozpowszechnione były wśród uczniów zaangażowanych w realizację projektu. W prasie lokalnej i szkolnej ukazywały się notki i artykuły na temat realizowanego projektu i wydarzeń z nim związanych. Wartość, użyteczność projektu. W jaki sposób są lub mogą być wykorzystane rezultaty projektu? Produkty końcowe książki z baśniami, film, Quiz Book stanowią doskonały materiał dydaktyczny dla nauczycieli nauczania zintegrowanego i nauczycieli języka angielskiego klas I-VI. Scena, scenografia i kukiełki posłużyły do przygotowania kolejnych przedstawień szkolnych, wystaw i prezentacji. Ponadto praca nad projektem zintegrowała środowisko szkolne, uczniów, nauczycieli i rodziców, motywując ich do podejmowania nowych wyzwań i aktywnego włączenia się w życie szkoły. Nauczyciele i ucznio- Achieved results and final products: Books with tales entitled Rose s Gift and The Sun in Darkness, film featuring the plays based on the project tales, wall calendars with descriptions of holidays observed in partner countries, Quiz Book with riddles, quizzes and rebuses on partner countries and contents of the tales, board games, albums with pupils and students works, photo albums, artistic works, stage design and puppets, project website (http://pagesperso-orange.fr/ourtales). Project dissemination methods: Project website (http://pagesperso-orange.fr/ourtales) has been developed and consistently updated. Project tales in different language versions, illustrations to the tales, photos documenting individual events and progress of work, and a dictionary of basic terms in national languages of project partners were posted on the website. School communities were consistently informed about the progress of project works. Photo exhibitions presenting project works and exhibitions of works by pupils and students, such as illustrations and puppets, were staged. At each school, a Comenius Wall was established, where information on the project was displayed. The information was also posted websites of individual partner schools. The final products; calendars, puppet show, board games were presented to other pupils and students, teachers, parents and members of partner institutions during festivities, Open Day at the school, school events, meetings with parents, staff meetings and meetings of the School Board. Moreover, efforts were made to propagate final products (books, calendars, Quiz Book, board games) among pupils and students committed to project implementation. Notes and articles on the project implementation and related events were published in the local and school press. Utility value of the project how project results can be used: Final products (books, film, Quiz Book) constitute an excellent teaching material for integrated teaching and English classes at grades 1-6. The stage, stage design and puppets have been used to prepare other school plays, exhibitions and presentations. Moreover, work on the project integrated the school community; students, teachers and parents and motivated them to face new challenges and take an active part in the life of the school. Teachers and students improved their ICT skills and became 14

wie doskonalili umiejętności w zakresie technologii informatyczno komunikacyjnych oraz posługiwania się językami obcymi (angielski, francuski, rosyjski). Przyjaźnie nawiązane dzięki realizacji projektu mogą rozwijać się przez długie lata, a nabyte i pogłębione umiejętności interpersonalne wzbogacą życie społeczności szkolnej. Na czym polega kreatywność i innowacja w zakresie treści, działań, metod czy rezultatów projektu? W pracę nad realizacją projektu włączeni zostali wszyscy uczniowie - zarówno najmłodsi, jak i najstarsi. Najmłodsi pisali baśnie, ilustrowali je, projektowali kukiełki i scenografię, tworzyli gry planszowe i wymyślali zadania quizowe dla swojej grupy wiekowej. Uczniowie klas starszych szkoły podstawowej i gimnazjum tłumaczyli baśnie na język angielski, służyli pomocą w tworzeniu scenografii, przygotowali przedstawienie kukiełkowe w języku polskim i angielskim, opracowywali zadania quizowe dla swoich rówieśników, prowadzili korespondencję z uczniami szkół partnerskich, aktywnie włączali się w prezentację projektu podczas festynów rodzinnych i Dni Otwartych Szkoły. Praca nad projektem wyzwalała pasję twórczą uczniów, łącząc ze sobą naukę języka obcego i działania plastyczne. Projekt wpływał na sympatyczną atmosferę w pracy, angażował wszystkich chętnych uczniów i nauczycieli, bez względu na płeć, wiek czy status społeczno majątkowy. Wizyty koordynatorów pozwalały nie tylko na ewaluację projektu czy poszerzenie wiedzy na temat krajów partnerskich, ale też zapoczątkowały wiele przyjaźni między nauczycielami i sprawiły, że projekt wychodził ze świata wirtualnego, dokumentując i unaoczniając pracę wielu osób. more fluent in foreign languages (English, French, Russian). Friendships established thanks to the project implementation may continue for years, and the interpersonal skills acquired and developed during the project will enrich the life of school community. Creative and innovative value of project contents, activities, methods and findings: All pupils and students were involved in the work on the project. The youngest ones wrote tales, illustrated them, designed puppets, scene design, created board games and devised quiz tasks for their respective age groups. Higher grade students translated the tales into English, helped their peers to develop scene design, prepared the puppet show in Polish and English, prepared quiz questions for their age group, exchanged correspondence with students at partner schools, took an active part in presenting the project during festivities and Open Day at the school. Work on the project stirred up passion for artistic activity combined with foreign language learning. The project created friendly atmosphere, and committed all students and teachers willing to work, regardless of age, sex and social status. Visits of coordinators not only helped to evaluate the project and expand knowledge on partner countries, but also helped to establish new friendships between the teachers and made the project a real-life and not only a virtual experience, which was documented and gave credit for the work of many people. 15

Let us smile at Europe Let us smile at Europe Numer projektu: 07-POL01-CO06-01078-3 Okres realizacji projektu: 01.08.2005 31.07.2008 Polski partner projektu: Szkoła Podstawowa nr 3 ul. Sierpińskiego 4 22-200 Włodawa tel. +48 82 272 11 38 Koordynator szkolny projektu: Iwona Hoffmann-Ćwikła, tel.606 19 63 11 e-mail: cwiwona@poczta.onet.pl Adres strony internetowej : sp3.wlodawa.pl Adres strony internetowej projektu : www.smile-at-europe.ik.org Koordynator w I i II roku projektu: Staunton and Corse Church of England School, Corse, Anglia Koordynator w III. roku projektu: St. Albert the Great school, Valletta, Malta; Partnerzy projektu: Szkoła Podstawowa nr 3, Włodawa, Polska. South Moor Primary School, South Moor, Anglia; Escola Basica das Cortes, Leiria, Portugalia; Contract number: 07-POL01-CO06-01078-3 Project duration: 01.08.2005 31.07.2008 Polish partner: Szkoła Podstawowa nr 3 (No. 3 Primary School) ul. Sierpińskiego 4, 22-200 Włodawa tel. tel. +48 82 272 11 38 Coordinator at the school: Iwona Hoffmann-Ćwikła, tel. 606 19 63 11 e-mail: cwiwona@poczta.onet.pl website: sp3.wlodawa.pl Project website: www.smile-at-europe.ik.org Coordinator during the first and second year of project implementation: Staunton and Corse Church of England School, Corse, England Coordinator during the third year of project implementation: St. Albert the Great School, Valletta, Malta Project partners: Szkoła Podstawowa nr 3, Włodawa, Poland. South Moor Primary School, South Moor, England; 16

Istituto Comprensivo M.Ghandi, Florencja, Włochy; Kerekerdo Ovoda Alpativany, Budapest, Węgry. Język projektu: angielski Przyznany grant: 16 962 euro Cele projektu: Rozwijanie kreatywności i poczucia kulturowej tożsamości uczniów poprzez różnorodne działania twórcze uczniów Wykorzystanie technologii informacyjnej jako sposobu komunikacji Promowanie współpracy międzyszkolnej Przybliżanie uczniom i nauczycielom informacji o zwyczajach, sposobach uczenia się i nauczania w szkołach europejskich Integrowanie działań w ramach projektu z codziennym życiem szkoły Tworzenie i wymiana produktów końcowych Działania (metody) zastosowane w projekcie: Poszukiwanie i dociekanie, gromadzenie, selekcja i analiza informacji i materiałów, drama, przedstawienia teatralne, gry i zabawy, spotkania z ciekawymi ludźmi, ruch z muzyką, małe formy literackie, zadania plastyczne, korespondencja międzyszkolna w języku angielskim, tworzenie książeczek, wystawy, prezentacje dla rodziców i społeczności lokalnej. Osiągnięte rezultaty i produkty końcowe: Opracowano i rozpowszechniono książeczki-broszury przewodniki po miastach i szkołach, wybór dawnych i nowych gier i zabaw, wybór legend, została utworzona strona internetowa projektu (www.smile-at-europe.ik.org), nagrano na CD pokaz tańców do muzyki miejscowego kompozytora oraz inscenizację wybranych legend, przedstawienia teatralne, wystawy prac plastycznych wykonanych w trakcie warsztatów sztuki ludowej, prezentacje gier i zabaw. Upowszechnianie rezultatów projektu: Wszystkie produkty końcowe wymieniono między uczestnikami projektu, były prezentowane we wszystkich szkołach. Zorganizowano wystawy, koncerty i pokazy dla rodziców. Miał też miejsce pokaz dawnych gier i zabaw podczas Festiwalu Trzech Kultur we Włodawie. Escola Basica das Cortes, Leiria, Portugal; Instituto Comprensivo M.Ghandi, Florence, Italy; Kerekerdo Ovoda Alpativany, Budapest, Hungary. Project language: English Grant amount: EUR 16, 962.00 Project objectives: Development of creativity and sense of cultural identity of students through varied artistic activity; Use of information technology as a means of communications; Promotion of inter-school cooperation; Making students and teachers familiar with customs, teaching and learning methods at other European schools; Integrating actions within the project in every-day life of the school; Development and exchange of final products. Activities (methods) used in the project: Searching, investigating, collecting, selecting and analysing information and materials, dramas, theatre performances, games and plays, meetings with interesting people, moving to music, small literary forms, artistic tasks, correspondence in English, making booklets, exhibitions, presentations for parents and local community. Achieved results and final products: Booklets and guide books devoted to individual towns and schools, selections of old and modern games, plays, and legends were prepared and disseminated. A project website was launched at www.smile-at-europe.ik.org, a CD featuring a dance show to the music of a local composer and staging of selected legends, theatre plays, exhibitions of artistic works prepared during folk arts workshops, and presentations of games and plays were made. Project dissemination methods: Project participants exchanged all final products, which were presented at all partner schools. Exhibitions, concerts and shows were prepared for the parents. Old games and plays were presented during a Festival of Three Cultures held in Włodawa. 17

Wartość, użyteczność projektu. W jaki sposób są lub mogą być wykorzystane rezultaty projektu? Produkty końcowe projektu stanowią obecnie wyposażenie pracowni j. angielskiego i są wykorzystywane w trakcie zajęć. Znalazły się w niej również cenne materiały dotyczące szkół partnerskich i krajów partnerskich (mapy, flagi, zdjęcia, pamiątki, listy, itp.) Na czym polega kreatywność i innowacja w zakresie treści, działań, metod czy rezultatów projektu? Po raz pierwszy komputer i Internet zostały użyte w szkole jako środek komunikacji i narzędzie do realizacji współpracy między szkołami; uczniowie mogli przekonać się sami, że ich znajomość angielskiego pomaga w porozumiewaniu się z rówieśnikami. Niecodzienne, angażujące i wyzwalające pomysłowość zadania literackie, artystyczne czy historyczne urozmaiciły bieżącą pracę w ramach nauczana języka polskiego, historii, języka angielskiego, informatyki, sztuki, kształcenia zintegrowanego. Wszystkie znaczące osiągnięcia uczniów zostały utrwalone na CD. Utility value of the project how project results can be used: Final products of the project are used during English classes. Materials presenting partner schools and countries, such as maps, flags, photos, souvenirs, letters, etc, are stored at the English classroom. Creative and innovative value of project contents, activities, methods and findings: For the first time, computers and the Internet were used at the school as a means of communications and tools for staging cooperation with other schools. Students could realise that English is useful in communicating with peers from abroad. Unusual, attractive and requiring creativity tasks in the field of literature, arts and history added variety to regular work during Polish, history, English, ICT, arts, and integrated education classes. All major achievements of the students were recorded on CD-roms. 18

Sztuka bycia przyjaciółmi nauczajmy się nawzajem The Art of Being Friends Let s Teach One Another Numer projektu: 07-POL01-CO06-00011-3 Okres realizacji projektu: 01.08.2005 31.07.2008 Polski partner projektu: Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 Gimnazjum nr 3 ul. Królewiecka 42 82-300 Elbląg tel: +48 55 2327344 Koordynator szkolny projektu: Joanna Węgłowska tel: +48 502365789 e-mail: joanna.weglowska@gmail.com Adres strony internetowej: www.gim3.elblag.pl Koordynator projektu: Argupamento de Escolas de Alter do Chao, Alter do Chao, Portugalia; Partnerzy projektu: Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 Gimnazjum nr 3, Elbląg, Polska; Oberzent Schule, Beerfelden, Niemcy; Scuola Media Statale Viale Delle Acacie, Napoli, Włochy. Contract number: 07-POL01-CO06-00011-3 Project duration: 01.08.2005 31.07.2008 Polish partner: No. 2 Grammar School Compound, No. 3 Lower Secondary School ul. Królewiecka 42, 82-300 Elbląg tel: +48 55 2327344 Coordinator at the school: Joanna Węgłowska tel: +48 502365789 e-mail: joanna.weglowska@gmail.com website: www.gim3.elblag.pl Project coordinator: Argupamento de Escolas de Alter do Chao, Alter do Chao, Portugal Project partners: Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 Gimnazjum nr 3, Elbląg, Poland Oberzent Schule, Beerfelden, Germany Scuola Media Statale Viale Delle Acacie, Naples, Italy 19