Materiały opracowane w ramach projektu Prawa człowieka perspektywa globalna. Scenariusze zajęć dla dzieci i młodzieży dofinansowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Zmiany klimatu a prawa człowieka Opracowanie scenariusza: Agnieszka Mikulska Konsultacje metodyczne: Joanna Góral Wojtalik Dlaczego Al Gore został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla? Scenariusz zajęć dla szkół gimnazjalnych Zajęcia można realizować na lekcjach przedmiotowych 1 : wiedza o społeczeństwie, geografia Czas: 90 min Główne zagadnienia zajęć Cele zajęć Metody i techniki pracy Kluczowe pojęcia UWAGA! Środki dydaktyczne zmiany klimatyczne a prawa człowieka Cel ogólny Po zakończeniu zajęć uczeń powinien: wiedzieć, że zmiany klimatyczne maja wpływ na podstawowe prawa człowieka. Cele szczegółowe Po zakończeniu zajęć uczeń powinien: znać i rozumieć pojęcia: klimat, zmiany klimatyczne, prawa człowieka, Pokojowa Nagroda Nobla, znać i rozumieć przyczyny, skutki i konsekwencje zmian klimatycznych, oraz wiedzieć, jak te wpływają na prawa człowieka, potrafić podać przykład swojego działania, które ma wpływ na zmiany klimatyczne (pozytywny lub negatywny) i prawa człowieka, wiedzieć, jak zmniejszyć emisję dwutlenku węgla do atmosfery. dyskusja, rozmowa, instrukcje, prezentacja, dyskusja problemowa: szukanie przyczyn, skutków, konsekwencji i środków przeciwdziałania zmianom klimatycznym klimat, zmiany klimatyczne, prawa człowieka, dwutlenek węgla, Pokojowa Nagroda Nobla aby ułatwić zapamiętanie definicji, możesz przygotować plakaty z definicjami i umieścić je w widocznych miejscach sali. Możesz również umieścić karty z definicjami na ławkach uczniów. Aby ułatwić pracę dzieciom o różnym poziomie rozwoju, możesz przygotować karty z definicjami dostosowanymi do potrzeb konkretnych grup uczniów. I tak dla uczniów o bogatej wiedzy możesz przygotować definicje bogatsze i szersze, a dla uczniów ze specyficznymi trudnościami definicje proste. Tablica, kreda, markery, flipczart; 1 Za Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Dostępne na http://bip.men.gov.pl/akty_projekty.php#20081223. 1
Przebieg zajęć Czas Działanie Materiały Uwagi 5 min. Powitanie Uczniowie zajmują miejsca w kręgu. 7 min. Gra integracyjna głuchy telefon Podaj hasło Pokojowa Nagroda Nobla. Uczniowie przekazują sobie szeptem hasło na ucho. Po zakończeniu rundy, podaje prawidłowe hasło, które jest tematem przewodnim zajęć. Ćwiczenie opcjonalne 5 min. Wprowadzenie do tematu Wyjaśnij uczniom, że na dzisiejszych zajęciach rozmawiać będziemy o Pokojowej Nagrodzie Nobla. Zawieś lub napisz na tablicy(flipczarcie) zaszyfrowane nazwiska znanych laureatów Pokojowej Nagrody Nobla. Poproś uczniów o odgadnięcie nazwisk. Zapisz prawidłowe nazwiska na tablicy (flipczarcie). Podsumuj ćwiczenie i przedstaw krótką historię Pokojowej Nagrody Nobla, wspominając sylwetkę Alfreda Nobla. Flamastry, flipczart lub tablica, kreda Materiał pomocniczy nr 1 7 min. Podsumowanie ćwiczenia Podsumuj ćwiczenie nawiązując do wiedzy uczniów i w kilku słowach przedstawiając laureatów Pokojowej Nagrody Nobla. Wyjaśnij uczniom, że w roku 2007 Pokojową Nagrodę Nobla otrzymał Al Gore i Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu. Przedstaw sylwetkę Ala Gora i zachęć uczniów do zastanowienia się: dlaczego osoba działająca na rzecz klimatu otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla. Pomysły na przedstawienie sylwetki Ala Gora: rozmowa, prezentacja, analiza artykułów, plakat. W zależności od potrzeb grupy i przedmiotu, na którym realizowane są zajęcia. 10 min. Dyskusja Dlaczego praca na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu została uhonorowana Pokojową Nagrodą Nobla? Czy klimat ma wpływ na pokój? Czy zmiany klimatyczne mają jakiś wpływ na prawa człowieka? Czy człowiek ma wpływ na zmiany klimatu? Podsumuj dyskusję. 5 min. Przerwa śródlekcyjna 30 min. Szukanie przyczyn, skutków i konsekwencji zmian klimatu Podziel klasę na 4 grupy. Każdej grupie rozdaj hasła (CO 2, deforestacja, wzrost temperatury, susze, powodzie, zachwiany system zdrowotny, zachwiany system edukacyjny, katastrofy ekologiczne, brak wody, kryzys ekonomiczny). Grupy mają za zadanie zastanowić się, co jest przyczyną, skutkiem i konsekwencją zmian klimatu oraz usystematyzować hasła w postaci przyczyn, skutków i konsekwencji zmian klimatu. Zadaniem uczniów jest również podanie przykładów z życia codziennego, które mają wpływ na taki stan rzeczy oraz zapisanie wniosków z ćwiczenia na brystolu w postaci mapy myśli. Po skończeniu pracy uczniowie prezentują swoje mapy myśli i tłumaczą, jakie wnioski wyciągnęli z ćwiczenia. Materiał pomocniczy nr 2 kopie haseł dla każdej grupy arkusze brystolu, markery Zmiany klimatu: Przyczyny: zanieczyszczenie powietrza CO 2 i masowe wycinanie lasów Skutki: wzrost temperatury, susze, powodzie Konsekwencje: zachwiany system zdrowotny i edukacyjny w państwie, katastrofy ekologiczne i wyginięcie rzadkich gatunków zwierząt, straty rolnicze, zmniejszające się zaplecze wodne państwa, kryzys ekonomiczny 2
Przykład: zmiany klimatyczne zbyt duża emisja dwutlenku węgla do atmosfery (fabryki, nasze codzienne życie, samoloty, pranie, itd.) wzrost temperatury brak śniegu w górach, niemożność uprawiania sportów zimowych podróże do innych, zimniejszych stron świata zwiększająca się emisja dwutlenku węgla (samolot) kolejne podniesienie temperatury anomalie pogodowe (grad, wichury, ulewy, powodzie) zagrożenie życia i zdrowia mieszkańców, zagrożony system edukacyjny, problemy finansowe rodzin poszkodowanych, mniejsze dochody z handlu, mniejsze inwestycje, kryzys ekonomiczny. Na plakatach z mapami myśli powinny znaleźć się trzy hasła (przyczyny, skutki, konsekwencje zmian klimatu), do których uczniowie dopasują odpowiednie hasła spośród rozsypanki hasłowej (CO 2, deforestacja, wzrost temperatury, susze, powodzie, zachwiany system zdrowotny, zachwiany system edukacyjny, katastrofy ekologiczne, brak wody, kryzys ekonomiczny) zilustrowane schematycznie przykładami z życia wziętymi mającymi wpływ na nasilanie się zmian klimatu (np. CO 2 i żarówka, obrazujące przykład niegospodarności elektrycznej) 15 min. Dyskusja w grupach co możemy zrobić? Jak zapobiegać deforestacji? Jak zapobiegać nadmiernemu wydzielaniu dwutlenku węgla? Każda z grup otrzymuje karty informacyjne i na ich podstawie zapisuje działania, które ograniczą emisję dwutlenku węgla do atmosfery oraz będą zapobiegać deforestacji. Materiał pomocniczy nr 3 brystol, markery Ćwiczenie można przeprowadzić również metodą cebuli. 7 min. Co możemy zrobić? Wspólnie z uczniami podsumuj dyskusję. Uczniowie potwierdzają, że nasze codzienne wybory i działania mają wpływ na wydzielanie dwutlenku węgla, przypominają przykłady takich działań. Uczniowie prezentują również swoje pomysły na przeciwdziałanie zmianom klimatu. 5 min. Podsumowanie zajęć, podziękowanie i zachęcenie uczniów do dalszego działania. Podsumuj zajęcia i zmotywuj uczniów do dalszego działania. Dalszym działaniem będzie wdrożenie przez uczniów pomysłów na przeciwdziałanie zmianom klimatu, np. stworzenie kampanii informacyjnej, powołanie koła naukowego, stworzenie petycji lub ograniczenie zużycia wody, dokręcanie kurków, stosowanie żarówek energooszczędnych.
Materiały pomocnicze dla nauczyciela Materiał pomocniczy nr 1 Zaszyfrowane nazwiska wybranych laureatów pokojowej Nagrody Nobla. Wariantem tego ćwiczenia jest przedstawienie portretów wybranych laureatów. Zadaniem uczniów jest podanie prawidłowego nazwiska i imienia laureata. 1. LA ROEG Al Gore (nagroda w 2007 r. wspólnie z Międzyrządowym Zespołem ds. Zmian Klimatu) 2. IRAANGW AMAIHTA Wangari Maathai (nagroda w 2004 r. działaczka ekologiczna) 3. ZINNTE TOSYAG Tenzin Gyatso (nagroda w 1989 r. XIV Dalajlama, działacz na rzecz pokoju i sprawy Tybetu) 4. CHLE ASŁĘWA Lech Wałęsa (nagroda w 1983 r. działacz Solidarności i działacz na rzecz praw człowieka) 5. AKTAM RETESA Matka Teresa (nagroda w 1979 r. siostra zakonna prowadząca w Indiach działalność humanitarną) 6. RATINM HERTUL GNKI, JR. Martin Luther King, Jr. (nagroda w 1964 r. pastor i działacz na rzecz praw obywatelskich i równouprawnienia bez względu na kolor skóry) 7. NAJE NRIHE TNNADU Jean Henri Dunant (nagroda w 1901 r. założyciel czerwonego Krzyża i inicjator Konwencji Genewskiej) Materiał pomocniczy nr 2 CO 2 Zachwiany system zdrowotny Deforestacja Zachwiany system edukacyjny Susze Brak wody Powodzie Katastrofy ekologiczne Wzrost temperatury Kryzys ekonomiczny 4
Materiał pomocniczy nr 3 Życie codzienne a emisja dwutlenku węgla 2 Ogrzewanie Ogrzewanie powoduje emisję około 14% gazów cieplarnianych (4 Gton CO 2 rocznie). Co więcej ogrzewanie pochłania 70% energii zużywanej przez jedno gospodarstwo domowe, a 70% emisji gazów cieplarnianych z każdego gospodarstwa domowego ma związek z ogrzewaniem. Obliczono również, że 7,5% (średnia 5-10%) energii można zaoszczędzić obniżając ogrzewanie o jeden stopień. Izolacja Przeciętne gospodarstwo domowe zużywa na ogrzewanie 10 000 kwh energii rocznie. Ciepło uciekające przez ściany, dach i podłogi stanowi zwykle 50% ogólnych strat ciepła, a w krajach Unii Europejskiej emisja CO 2 związana z ogrzewaniem wynosi 250g/kWh. Oświetlenie Obliczono, że w przeciętnym gospodarstwie domowym świeci się niepotrzebnie 5 żarówek (np. zapomniane światło w przedpokoju, na korytarzu, w łazience), co emituje średnio 270 kg CO 2 rocznie. Obliczono, że zwykła żarówka 60 W odpowiada 16 W kompaktowej, fluorescencyjnej świetlówce energooszczędnej, co oznacza, że zwykła żarówka emituje średnio o 50 kg CO 2 rocznie więcej niż żarówka energooszczędna. Woda i jej podgrzanie Energia potrzebna do podgrzania kilograma wody o jeden stopień Celsjusza to 4.18 kj. Obliczono, że gotowanie 1 litra wody (zamiast 250 ml potrzebnych do zalania kubka herbaty) emituje w skali roku 25 kg CO 2. Obliczono, że przepływ wody z kranu to 1.5 litra na minutę. Jeśli ktoś myje zęby przez 3 minuty 2 razy dziennie przy odkręconym kurku, zużywa 9 litrów wody. To o 8 litrów więcej niż gdyby zakręcił kran. Odzyskiwanie Odzyskanie 1 kg aluminium to obniżenie emisji CO 2 o 9 kg. Obliczono, że recykling obniża emisje CO 2. Obliczono, że przeciętny Europejczyk zużywa ok 20 kg papieru miesięcznie i że 1% tej ilości jest drukowany niepotrzebnie. 2 Źródło: http://www.mycarbonfootprint.eu/carboncalculator1.cfm?language=pl