Rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

Rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. Informacje techniczne

2 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

spis treêci Spis treêci 1. Zastosowanie Systemu HB Plast 5 2. Zakres produkcji 5 3. Zalety Systemu HB Plast 6 4. Wytyczne projektowania i monta u w Systemie HB Plast 7 4.1. Wymiarowanie przewodów 7 4.2. Opory miejscowe 7 4.3. RozszerzalnoÊç liniowa rur PP oraz obliczanie wielkoêci wydłu eƒ 8 4.4. Sposoby prowadzenia instalacji 10 4.5. Mocowanie rur 12 4.6. Przechodzenie przez Êcian i stropy 12 5. Instrukcja zgrzewania rur i kształtek Systemu HB Plast 13 6. Pakowanie, przechowywanie i transport 15 6.1. Pakowanie 15 6.2. Przechowywanie i transport 15 7. Próba ciênieniowa 16 8. Tabele i wykresy 19 9. Izolacje 24 10. OdpornoÊç chemiczna Systemu HB Plast 29 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 3

4 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

zastosowanie systemu HB Plast, zakres produkcji 1. Zastosowanie Systemu HB Plast System rur i kształtek polipropylenu typ 3 znajduje zastosowanie głównie do wykonywania instalacji zimnej i ciepłej wody oraz centralnego ogrzewania, innych instalacji sanitarnych w budownictwie przemysłowym i mieszkaniowym, a cz sto tak e w rolnictwie. Ponadto mo e zostaç zastosowany do wykonywania instalacji technologicznych w przemyêle, gdy jest odporny na działanie wielu zwiàzków chemicznych. OdpornoÊç chemicznà Systemu HB Plast przedstawia tabela 10 (strona 29) Trwa oêç instalacji polipropylenowych przedstawiono na wykresie 4 (strona 27). Charakterystyk materiału polipropylenu PP-R typ 3, z którego wykonujemy instalacj przedstawia tabela 2 (strona 19). 2. Zakres produkcji Rury i kształtki Systemu HB Plast produkowane sà w nast pujàcych rozmiarach (rozmiar okreêla zewn trznà Êrednic ): 16, 20, 25, 32, 40, 50, 63, 75, 90 oraz 110 dla ni ej podanych szeregów ciênieniowych rur PP-R: Rury SDR 11 (PN 10) instalacje wody zimnej o temperaturze do 20 C i ciênieniu roboczym do 1,0 MPa Rury SDR 7,4 (PN 16) do wody zimnej o temperaturze do 20 C i ciênieniu do 1,0 MPa, oraz wody ciepłej o temperaturze do 60 C i ciênieniu roboczym do 0,6 MPa Rury SDR 6 (PN 20) do wody zimnej i ciepłej o temperaturze do 60 C i ciênieniu roboczym do 1,0 MPa oraz instalacje centralnego ogrzewania o temperaturze do 80 C i ciênieniu roboczym do 0,6 MPa. Rury SDR 6 (PN 20) stabi (rury polipropylenowe stabilizowane perforowanà wkładkà aluminiowà wzmacniajàcà rur oraz ograniczajàcà jej wydłu alnoêç termicznà) do wody zimnej i ciepłej o temperaturze do 60 C i ciênieniu do 1,0 MPa oraz instalacje centralnego ogrzewania o temperaturze do 80 C i ciênieniu roboczym do 0,6 MPa. Wszystkie kształtki dost pne w ramach Systemu HB Plast posiadajà klas ciênieniowà PN 25, co oznacza, e sà uniwersalne i przeznaczone do współpracy z ka dà z oferowanych klas rur, z rurà stabilizowanà włàcznie. Produkcja kształtek w typoszeregu PN 25 powoduje automatyczne zwi kszenie wytrzymałoêci na ciênienie oraz w znaczàcy sposób wpływa na trwałoêç instalacji. Podwy szenie wytrzymałoêci ciênieniowej do PN 25 jest uzyskiwane przez zwi kszenie gruboêci Êcianek jak równie przez inne zaawansowane rozwiàzania konstrukcyjne samych kształtek oraz zastosowanie bardziej wytrzymałych elementów mosi nych kształtki z gwintami. Istotà zastosowania systemu w klasie PN 25 jest wydłu enie czasu jego eksploatacji, poniewa trwałoêç eksploatacyjna szacowana jest nawet na 100 lat, podczas gdy w przypadku kształtek PN 20 jest to maksymalnie 50 lat. rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 5

zalety systemu HB Plast 3. Zalety Systemu HB Plast długa ywotnoêç przekraczajàca znacznie 50 lat całkowita odpornoêç na korozj i osadzanie si kamienia kotłowego, niezale nie od stopnia agresywnoêci przepływajàcej wody bardzo du a gładkoêç wewn trznych powierzchni rurociàgów, wynikajàca z niezwykle niskiego współczynnika chropowatoêci polipropylenu typ 3, ma e opory przep ywu blisko 9-cio krotnie mniejszy ci ar w porównaniu z analogicznymi elementami ze stali bardzo złe przewodnictwo cieplne, ponad 175 razy gorsze od stali i 1300 razy gorsze od miedzi du a odpornoêç chemiczna, polipropylen typ 3 jest całkowicie odporny na chemikalia o stopniu kwasowoêci mieszczàcym si w zakresie od 1 do 14 ph wysoka maksymalna temperatura pracy ciàgłej, do 80 C jeden typ po àczeƒ dla wszystkich rur absolutna pewnoêç i szczelnoêç połàczeƒ bardzo łatwy i szybki monta t umienie drgaƒ i ha asów estetyczny wyglàd dobry izolator elektryczny aseptycznoêç przyjazny dla Êrodowiska (mo liwy recykling) brak szkodliwej emisji gazów w wyniku spalania nieprzepuszczalnoêç Êwiat a - brak ryzyka zwiàzanego z rozwojem alg nietoksycznoêç brak zapachu i smaku wysoka odpornoêç na p kni cia pod wp ywem napr eƒ 6 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

wytyczne projektowania i monta u w Systemie HB Plast 4. Wytyczne projektowania i monta u w Systemie HB Plast 4.1. Wymiarowanie przewodów Dla wst pnego okreêlenia Êrednicy rur mo emy posłu yç si nast pujàcym wzorem: Q 1 Q12 D1=18,8 V albo V gdzie: V - pr dkoêç przepływu w m/s D1, D2 - wewn trzna Êrednica rur Q 1 - wielkoêç przepływu w m 3 /h Q 2 - wielkoêç przepływu w l/s Pr dkoêç przepływu musi byç wst pnie dobrana zgodnie z charakterem przewodu. Mo na przyjmowaç nast pujàce pr dkoêci przepływu: podejêcie do przyborów 1,52 3,0 m/s piony 1,0 2,5 m/s przewody rozdzielcze 1,0 2,0 m/s Pr dkoêci te sà nieco wi ksze ni dopuszcza si dla rur stalowych. Wynika to z mniejszej głoênoêci przepływu wody w rurach PP ni w rurach stalowych. 4.2. Opory miejscowe Współczynniki oporów miejscowych dla stosowanej armatury nale y przyjmowaç zgodnie z danymi producenta. W tabeli 3 (strona 19) podano wartoêç j dla złàczek Systemu HB Plast. Oporów miejscowych innych miejsc połàczeƒ (gwintowych, zgrzewanych lub kołnierzowych) nie da si dokładnie okreêliç ze wzgl du na ró norodnoêç ich rodzaju i jakoêç wykonania. W zwiàzku z tym zaleca si powi kszanie o 3% do 5% całkowitych obliczonych strat ciênienia. W tabeli 4 (strona 20) podane sà straty ciênienia wody (Z) o temperaturze 10 C dla ró nych obliczeniowych pr dkoêci przepływu (V), przy j =1. Zwraca si uwag, e miejscowe straty ciênienia (Z) oblicza si z nast pujàcego wzoru: Z= gdzie: j - wg tabeli 3 V - pr dkoêç przepływu g - ci ar właêciwy wody g - przyêpieszenie ziemskie rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 7

wytyczne projektowania i monta u w Systemie HB Plast Natomiast całkowita strata ciênienia w instalacji jest sumà strat wywołanych oporami tarcia w rurze i oporów miejscowych: Dp = SR+ SZ R - opory tarcia w rurze; Z - opory miejscowe Tabela 5 i 6 (strona 21/22) pokazuje straty ciênienia dla wody o temp. 10 C w funkcji wydatku oraz pr dkoêci przep ywu. Dla temperatur innych uwzgl dniamy wspó czynnik temperaturowy wg wykresu 3 (strona 26) 4.3. RozszerzalnoÊç liniowa rur PP oraz obliczanie wielkoêci wydłu eƒ RozszerzalnoÊç liniowa rur z PP jest znacznie wi ksza ni rur ze stali czy miedzi. Dla porównania poni ej podano przykładowe współczynniki rozszerzalnoêci: dla stali 0,012 mm/m K dla miedzi 0,0165 mm/m K dla polipropylenu 0,15 mm/m K lenowych pozwala na przejmowanie W instalacjach wykonanych z polipropylenu mamy wi c do czynienia ze stosunkowo du ymi wydłu eniami przewodów jest montowana (patrz: w temperaturze wykres nr 1 oto- i 2 - - - s, czyli - strona 25). Zjawisko to praktycznie nie wyst puje - w instalacjach tradycyjnych. Problem rozszerzalnoêci nale y wi c rozwiàzaç ju na etapie projektowania. Poprzez wyznaczenie niezb dnych kompensacji. Wydłu enia liniowe przewodów mogà byç przej te przez tzw. odcinki gi tkie lub przez kompensatory. Du a elastycznoêç przewodów polipropylenowych pozwala na przejmowanie wydłu eƒ liniowych PS 1m 8m S2 S2 1 S1 S1 2 PS s = C przez tzw. odcinki gi tkie. Jest to najekonomiczniejszy s = C sposób kompen- sacji wydłu eƒ rurociàgów z PP. DługoÊç odcinka gi tkiego zale y od wartoêci wydłu enia termicznego = i 20 Êrednicy zewn trznej rury. Dla uproszczenia pomija si trzeci czynnik - temperatur Êcianki przewodu, szczególnie bioràc pod uwag fakt, domo e t wi kszoêç instalacji jest montowana w temperaturze otoczenia (5-25 C). - domo t przewodu w metrach, - Kompensowanie wydłu eƒ przeprowadza si zawsze pomi dzy dwoma podporami stałymi lub te pomi dzy podporà stałà a zmianà d = 40 mm t = 40 C 6 40 = 36 mm a z tego wyznaczamy kierunku przebiegu rurociàgu. Naturalnà kompensacj wydłu eƒ czyli tzw. samokompensacj mo emy zastosowaç obliczajàc minimalnà długoêç zginanego ramienia Ls, czyli minimalnej odległoêci do pierwszego punktu podparcia rurociàgu po zmianie kierunku jego s = 20 przebiegu: PS S PS PP PS Rys. 1 d 6 PS - podpora sta a PP - podpora przesuwna Rys. 2 8 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

wytyczne projektowania i monta u w Systemie HB Plast s = C gdzie: C - stała materiałowa polipropylenu = 20 d - Êrednica zewn trzna rury w mm ΔL - wydłu enie temperaturowe odcinka rurociàgu w mm, przy czym jak wiadomo: ΔL = ;t L Δt, gdzie L - długoêç przewodu w metrach, ;t - współczynnik rozszerzalnoêci w mm/mºk, Δt - ró nica pomi dzy temperaturà w czasie monta u i temperaturà pracy w ºK Przykład: rura PP SDR 6 (PN 20) d = 40 mm Δt = 40ºC L = 6 m z powy szych danych obliczamy: ΔL = 0,15 6 40 = 36 [mm] a z tego wyznaczamy: Ls = 20 40 36 = 759 [mm] Minimalne odległoêci od pionu podpór stałych umieszczonych na odgał zieniach, oblicza si korzystajàc z tych samych zale noêci. Przykład: d = 32 mm Δt = 60ºC L 1 = 8 m L 2 = 1 m ΔL 1 = 0,15 8 60 = d 72 = 32 [mm] L S1 = 20 32 72 = 960 [mm] ΔL 2 = 0,15 (8+1) 60 = 81 [mm] L S2 = 20 32 81 = 1018 [mm] - - d = 32 mm d t = 32 60 C mm t 1 = 860 C m 12 = 81 m 2 1 = 10,15 8 m S1 1 = 20 0,15 8 32 S1 2 = 20 0,15 32 60 = 81 mm S2 2 = 20 0,1532 60 81=1018 = mm81 mm S2 = 20 32 81=1018 mm - - d = 32 mm t = 50 C t = 50 C 2,8 50 = 21 mm S = 20 32 21 2,8 = 50 518 = mm 21 mm S = 20 32 21 = 518 mm - - PS PS PS S S PP S S PS Rys. 3 PS d d Rys. 4 W celu szybkiego okreêlenia długoêci zginanego ramienia, mo na skorzystaç z wykresów 5 i 6 (strona 28). W podobny sposób oblicza si minimalne długoêci ramion kompensatora w kształcie litery U. Przykład: S S d = 32 mm Δt = 50ºC L = 2,8 m ΔL = 0,15 2,8 50 = 21 [mm] Ls = 20 32 21 = 518 [mm] rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 9 7 7

t = 50 C 2,8 50 = 21 mm S = 20 32 21 = 518 mm S wytyczne projektowania i monta u w Systemie HB Plast - d Do kompensacji wydłu eƒ termicznych mo na tak e stosowaç metodà naciàgu wst pnego kompensatorów. PS S PS PS 7 Rys. 5 Jest to metoda przy której, podczas monta u kompensatora naciàga si go wst pnie o maksymalnie połow przewidywanego wydłu enia danego odcinka rurociàgu. Do obliczania takich kompensatorów korzysta si wtedy 10 - s = C 2 s = C s = C 2 2-4.4. PP 4.4. 4.4. - PP - - PP - natynkowo - PS w szybach instalacyjnych (kanałach) - pod tynkiem - (w bruzdach Êciennych) Szczególnie w przypadku prowadzenia - w podłodze - (stropie) instalacyjnych, wymaga od projektanta PP Szczególnie Szczególnie w przypadku w przypadku prowadzenia prowadzenia Rys. 7-8 instalacyjnych, wymaga wymaga od projektanta od projektanta rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. z zale noêci: Ten sposób monta u kompensatorów pozwala na znaczne skrócenie długoêci zginanych ramion, a wi c w przypadku kompensatora U ogólnie jego zmniejszenie oraz uzyskanie du ej estetyki wykonania, poniewa wydłu enia rurociàgu, po uzyskaniu przez niego temperatury pracy, stajà si prawie niezauwa alne. Trzeba jednak zaznaczyç, e we wszystkich wymienionych przypadkach rami kompensacji nie mo e byç ograniczone przez zablokowanie obejmami, wypukłoêcià Êcian, belkami stropowymi itp. 4.4. Sposoby prowadzenia instalacji Rurociàgi z polipropylenu mo na instalowaç: PP PS PS PP PS Rys. 6 s = C 2

wytyczne projektowania i monta u w Systemie HB Plast Natynkowy (swobodny) sposób prowadzenia instalacji konfrontuje projektanta z koniecznoêcià rozwiàzania najwi kszej iloêci problemów. Nale y bowiem, po zapoznaniu si z konfiguracjà obiektu, gdzie ma byç prowadzony monta, ustaliç taki bieg rurociàgu, który b dzie wykorzystywał układ budowli do naturalnego kompensowania wydłu eƒ cieplnych. Przykład rys. 6. Nale y tak e ustaliç optymalne miejsca przejêç przez stropy i Êciany, a wi c okreêliç miejsca podpór sta ych oraz podpór przesuwnych rurociàgu. Przykład rys. 7 (strona 10). S S Nie mo na te zapomnieç o wzgl dach estetycznych geometrii rurociàgu. Szczególnie w przypadku prowadzenia instalacji w mieszkaniach. Patrz kompensacje, napr enia wst pne. S projektanta do zachowania S S S - S Rys. 8 Rys. 9 Rys. 10 Prowadzenie rurociàgów w szybach instalacyjnych. Wymaga od projektanta rozwiàzania mniejszej iloêci problemów. projektanta Zasłoni ty do dla zachowania oka przewód instalacyjny nie zmusza projektanta do zachowania a tak du ej estetyki geometrii projektanta do zachowania rurociàgu, jak w poprzednim siatka kolanko przypadku. Patrz kompensacje. UWAGA: Obliczenie minimalnej Êrednicy otworu dla tego przypadku - kompensacje str. 8, 9. - Układanie przewodów pod tynkiem przykład rys. 11, eliminuje problem wyliczania kompensacji. Dzi ki tylko - S niewielkim siłom wynikajàcym z napr eƒ osiowych, spowodowanych rozszerzalnoêcià S termicznà przewodu, wydłu enie rurociàgu redukowane jest prawie całkowicie wyst pujàcymi oporami tarcia. siatka siatka kolanko kolanko 9 9 Rys. 11 9 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 11

wytyczne projektowania i monta u w Systemie HB Plast Nale y jednak pami taç aby: umieêciç rur wystarczajàco gł boko w Êcianie; pozostawiç jej pewien luz promieniowy (np. poprzez oplecenie rury tekturà falistà, wełnà mineralnà, piankà poliuretanowà itp.); pozostawiç niewielkà przestrzeƒ na wydłu enie si rury w miejscach zmiany kierunku jej prowadzenia; przymocowaç rur do Êciany; zastosowaç siatk Rabitza lub podobnà dla wzmocnienia warstwy tynku; pokryç bruzd tynkiem o pewnej minimalnej gruboêci. W przypadku małych Êrednic, tj. 16 do 32 mm, gruboêç tynku musi wynosiç odpowiednio od 2,0 do 4,0 cm. Prowadzenie rurociàgu w podłodze (stropie) polega na zalaniu go po prostu betonem (z zastrze eniem, e rura powinna byç opleciona tektur falistà lub otulinà termoizolacyjnà). Warstwa betonu powinna mieç gruboêç co najmniej 4 cm, celem wyeliminowania prawdopodobieƒstwa uszkodzenia rury przez wpływy zewn trzne (naciski). 4.5. Mocowanie rur Istotnym elementem przy monta u instalacji z PP jest prawidłowe mocowanie rurociàgów, które powinno zapobiec niekontrolowanemu ruchowi zainstalowanej rury. Na sposób mocowania wpływajà przede wszystkim siły rozszerzalnoêci cieplnej przewodu oraz ci ar rurociàgu wraz z przepływajàcym medium. Sprawdzone w praktyce rozstawy podpór, przy których podczas eksploatacji rurociàgu wyst pujà minimalne wyboczenia przewodów, podane sà na koƒcu. 4.5. Mocowanie rur Dla przewodów pionowych mo na zwi kszyç odległoêci mi dzy podporami o ok. 30% (tabela nr 7, 8 - strona 23). 4.6. Przechodzenia przez Êcian i stropy - 4.6. PrzejÊcia przez Êciany i stropy wykonywane sà najcz Êciej w postaci tulei z innej rury z tworzywa sztucznego - o wi kszej Êrednicy. Tuleja ta spełnia jednoczeênie rol podpory Êlizgowej. Przykładowe przejêcie przez strop pokazane jest na rysunku. tuleja strop rura 4.7. Izolacje Rys. 12 12 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

instrukcja zgrzewania rur i kształtek Systemu HB Plast 5. Instrukcja zgrzewania rur i kszta tek Systemu HB Plast Łàczenie elementów Systemu HB Plast nale y wykonywaç zgodnie z poni szymi wytycznymi: wyposa yç zgrzewark polifuzyjnà w odpowiednie koƒcówki grzewcze, tak aby ka da koƒcówka całà swà tylnà płaszczyznà przylegała do powierzchni zgrzewarki; podłàczyç zgrzewark do sieci i włàczyç wyłàcznik główny powinny zapaliç si lampka zasilania i termostatu; gdy koƒcówki grzewcze osiàgnà temperatur 260 ± 3 C, dioda termostatu zgaênie i mo na przystàpiç do zgrzewania (zgrzewarki nie nale y wyłàczaç, lampka zasilania powinna si ciàgle Êwieciç) zaznaczyç na rurze gł bokoêç zgrzewania wg podanej tabeli nr 1 (strona 14); wszystkie zanieczyszczenia koƒcówek grzewczych nale y usunàç czystà szmatkà nasàczonà wodnym roztworem alkoholu; w celu wykonania zgrzewu nale y wsuwaç jednoczeênie rur do wn trza jednej koƒcówki grzewczej, a kształtk na trzpieƒ drugiej koƒcówki do wyczuwalnego oporu; według podanej w tabeli wartoêci odliczyç czas grzania od momentu pełnego wsuni cia; równoczeênie zdjàç rur i kształtk z koƒcówek i nie obracajàc wcisnàç rur w kształtk do zaznaczonej gł bokoêci; od tej chwili upływa czas zgrzewania, w którym mo na dokonaç drobnej korekty połàczenia (do 5 odchyłki osiowej); po upływie czasu zgrzewania połàczenie jest ju nieodkształcalne i nale y odczekaç takà iloêç minut jakà podano w tabeli dla czasu ch odzenia. Pełnà wytrzymałoêç zgrzew uzyskuje po około dwóch godzinach. Uwagi do procesu zgrzewania: wszystkie czynnoêci w fazie zgrzewania właêciwego nale y wykonywaç bez wzajemnego obracania rury w stosunku do kształtki i koƒcówek grzewczych; nale y pami taç, e czasy grzania sà ró ne dla elementów o ró nych Êrednicach; w przypadku zgrzewania rur STABI z wkładkà aluminiowà nale y w fazie przygotowania usunàç specjalnym zdzierakiem płaszcz aluminiowy z rury na gł bokoêç zgrzewu; ci cia rur dokonywaç przy pomocy specjalnych no yc do tworzyw sztucznych; nale y u ywaç tylko zgrzewarek przystosowanych do zgrzewania polifuzyjnego; przy pracach w niskich temperaturach otoczenia, z uwagi na szybkie chłodzenie zgrzewanych elementów, czas grzania nale y wydłu yç o około 50%; w przypadku zgrzewania rur z typoszeregu PN 10 czas grzania powinien byç o około 30% krótszy ni czas grzania kształtek podany w tabeli; rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 13

instrukcja zgrzewania rur i kształtek Systemu HB Plast w przypadku zbyt gł bokiego zestrugania wkładki aluminiowej w rurze STABI, wskutek czego koƒcówka rury wchodzi w gniazdo kamienia grzewczego za luêno, nale y wyregulowaç odpowiednio gł bokoêç ostrza zdzieraka lub koƒcówk rury podgrzewaç dwukrotnie. Pierwsze podgrzanie ma na celu powi kszenie Êrednicy zewn trznej (od kilku do kilkunastu sekund w zale noêci od Êrednicy). Po pierwszym podgrzaniu nale y rur ostudziç i przystàpiç do procesu właêciwego zgrzewania. Tabela 1. Tabela do instrukcji zgrzewania Êrednica zewn trzna rury [mm] gł bokoêç zgrzewania [mm] czas grzania [s] czas zgrzewania [s] czas chłodzenia [min] 16 13 5 4 2 20 14 5 4 2 25 15 7 4 2 32 16,5 8 6 4 40 18 12 6 4 50 20 18 6 4 63 24 24 8 6 75 26 30 10 8 90 29 40 10 8 110 32,5 50 10 8 14 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

pakowanie, przechowywanie i transport 6. Pakowanie, przechowywanie i transport 6.1. Pakowanie Rury nale y wiàzaç w równoległe wiàzki, bez krzy owania i pakowaç w r kawy foliowe. Wiàzanie rur powinno byç wykonane przy koƒcach i w połowie długoêci wiàzki. Waga wiàzki nie powinna przekraczaç 30 kg. 6.2. Przechowywanie i transport Rury polipropylenowe nale y przewoziç i składowaç w pozycji poziomej, tak, aby całà swojà długoêcià le ały na twardej i równej powierzchni. Dopuszcza si składowanie rur na podkładach uło onych w małej odległoêci. WysokoÊç sterty rur przy składowaniu nie powinna przekraczaç 1,0 m. Podczas transportu i na miejscu monta u rur nie nale y przeciàgaç tylko przenosiç. W czasie przechowywania i transportu rury powinny byç chronione przed bezpoêrednim działaniem promieni słonecznych i opadów atmosferycznych. Wystarczajàcà ochronà przed promieniowaniem UV jest pozostawienie materiału w fabrycznych opakowaniach transportowych (worki foliowe, kartony). Przy przemieszczaniu i transporcie rur PP-R w temperaturze około 0 C i ni szej nale y zachowaç szczególne Êrodki ostro noêci ze wzgl du na ich podwy szonà kruchoêç w niskich temperaturach.trzeba pami taç, e w niskich temperaturach (poni ej 0 C) polipropylen staje si kruchy i przy silnych uderzeniach mogà nastàpiç mikrop kni cia. Liczba warstw składowania i ładowania rur nie powinna przekroczyç oêmiu wiàzek, natomiast kształtki Systemu HB Plast, pakowane w kartonach, mogà byç ustawiane maksymalnie na wysokoêç szeêciu warstw. Rury i kształtki polipropylenowe mo na przewoziç dowolnymi Êrodkami transportu. rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 15

próba ciênieniowa 7. Próba ciênieniowa Prób ciênieniowà przeprowadzamy zgodnie z PN-ENV12108. Prób ciênieniowà przeprowadzamy po up ywie 24 godzin od zakoƒczenia ostatniego zgrzewu w instalacji. Armatura i inne elementy na czas próby od àczamy zast pujàc je zaêlepkami lub zaworami odcinajàcymi. Nape nionà instalacj odpowietrzamy. W najni szym punkcie instalacji pod àczamy pomp ciênieniowà oraz manometr. Próba ciênieniowa mo e byç przeprowadzona na dwa sposoby, wed ug procedury testowej A lub B. Instalacj poddajemy dzia aniu ciênieniu 1,5-krotnej wartoêci najwy szego ciênienia roboczego. W okresie 30 minut ciênienie 2-krotnie podnosimy do wartoêci pierwotnej w obu przypadkach. Procedura testowa A 1) W czasie 30 minut dwukrotnie podnosimy ciênienie do wartoêci 1,0x 1,5-krotnej wartoêci najwy szego ciênienia roboczego. 2) Redukujemy ciênienie przez nag e upuszczenie wody z systemu 0,5x do 0,5 wartoêci ciênienia projektowego zgodnie z rysunkiem obok. 3) Zamykamy zawór. Powrót sta ego ciênienia wy szego ni 0,5 wartoêci ciênienia projektowego oznacza prawid owoêç wykonania instalacji. 0 a 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 min 4) Instalacj kontrolujemy przez kolejne 90 minut. Sprawdzamy ewentualne przecieki. JeÊli w czasie 90 min ciênienie obni y si, oznacza to istnienie przecieku w instalacji. 5) Wyniki testu nale y zanotowaç. Procedura testowa B 1) W czasie 30 minut dwukrotnie podnosimy ciênienie do wartoêci 1,5-krotnej wartoêci najwy szego ciênienia roboczego. Po up ywie kolejnych 30 minut sprawdzamy wartoêç ciênienia i kontrolujemy obecnoêç ewentualnych przecieków. Je eli ciênienie obni y o si nie wi cej 0,6 bara przyjmujemy, e system nie ma przecieków. 0 10 20 30 40 50 60 120 180 min 2) Kontynujemy test bez dalszego pompowania, jeêli po up ywie 120 minut ciênienie obni y si o wi cej ni 0,2 bara - oznacza to przeciek w instalacji. W przeciwnym wypadku instalacja jest sprawna. 3) Wyniki testu nale y zanotowaç. bar 1,5x bar pompowanie P 1 < 0,6 bar P 2 < 0,2 bar Z przebiegu próby powinien byç sporzàdzony protokó (wzór protoko u na stronie 17). Przeprowadzenie prób ciênieniowych jest niezb dne do uznania ewentualnej reklamacji. 16 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

protokół z przeprowadzenia próby ciênieniowej BUDOWA OBIEKT PROTOKÓŁ Z PRZEPROWADZENIA PRÓBY CIÂNIENIOWEJ w dniu CHARAKTERYSTYKA INSTALACJI instalacj wykonano z rur i kształtek PP typu 3 typoszeregu...... w nast pujàcych iloêciach: Êrednica rurociàgu Ø 16 Ø 20 Ø 25 Ø 32 Ø 40 Ø 50 Ø 63 Ø 75 Ø 90 typoszereg długoêç rurociàgu Ø 110 Najwy szy punkt wypływu zamocowano... m nad manometrem. Aparatura kontrolno-pomiarowa zastosowana do próby: manometr klasy... numer fabryczny... ciênienie robocze bar procedura testowa B ciênienie próby bar ciênienie robocze bar procedura testowa A ciênienie po pierwszych 30 min bar ciênienie po pierwszych 30 min ciênienie po nast pnych 30 min ciênienie po kolejnych 120 min bar bar bar ciênienie po nast pnych 90 min bar rezultat próby wst pnej spadek ciênienia bar (maks. 0,2 bara) Komisja w składzie 1. przedstawiciel inwestora 2. inspektor nadzoru 3. kierownik budowy 4. przedstawiciel wykonawcy 5. przedstawiciel u ytkownika 6.... W oparciu o wyniki przeprowadzonej próby ciênieniowej uznaje si instalacj za szczelnà i dopuszcza si jà do eksploatacji. rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 17

18 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

tabele i wykresy 8. Tabele i wykresy Tabela 2. Charakterystyka materiałowa polipropylenu typ 3 własnoêç jednostka miary wartoêç ci ar właêciwy g/cm 3 0,895 Êredni ci ar molekularny - 500000 współczynnik topliwoêci g/10 min 0,5 zakres temperatury topnienia Tabela Charakterystyka materiałowa polipropylenu C typ Tabela Charakterystyka materiałowa polipropylenu typ 140-150 własność Tabela 1 Charakterystyka materiałowa jednostka polipropylenu miary typ moduł spr ystoêci podłu nej N/mm 2 wartość 3 własność Tabela Charakterystyka materiałowa jednostka polipropylenu miary typ wartość 800 ciężar własność Tabela właściwy g/cm3 jednostka miary 0,895 wartość ciężar Tabela Charakterystyka materiałowa polipropylenu typ właściwy g/cm3 0,895 wydłu enie do rozerwania własność Tabela Charakterystyka Charakterystyka materiałowa materiałowa polipropylenu średni ciężar molekularny jednostka polipropylenu typ miary typ % 500000 wartość ciężar Tabela właściwy 1 Charakterystyka materiałowa g/cm3 polipropylenu typ 0,895 3 800 własność średni ciężar molekularny jednostka miary 500000 wartość ciężar własność współczynnik średni właściwy ciężar molekularny topliwości g/10 g/cm3 jednostka miary min 0,5 napr enie przy granicy plastycznoêci współczynnik topliwości g/10 min N/mm 2 500000 0,895 wartość własność Tabela 1 Charakterystyka materiałowa jednostka polipropylenu miary typ wartość 3 ciężar własność właściwy g/cm3 jednostka miary 0,5 wartość ciężar 21 zakres współczynnik średni właściwy ciężar temperatury molekularny topliwości topnienia C g/10 g/cm3 min 140 0,5 500000 0,895 ciężar właściwy g/cm3 0,895-150 ciężar własność Tabela zakres średni ciężar temperatury molekularny topnienia C 140 500000-150 wytrzymałoêç na rozerwanie moduł zakres współczynnik średni właściwy 1 Charakterystyka materiałowa ciężar temperatury sprężystości molekularny topliwości podłużnej topnienia N/mm2 C g/10 g/cm3 jednostka polipropylenu miary typ min N/mm 2 800 140 0,5 500000 0,895 wartość 3 średni ciężar molekularny 500000-150 moduł współczynnik sprężystości topliwości podłużnej N/mm2 g/10 min 800 0,5 40 ciężar Tabela wydłużenie moduł zakres współczynnik średni właściwy ciężar 1 molekularny temperatury sprężystości do topliwości Charakterystyka materiałowa rozerwania podłużnej topnienia % N/mm2 C g/10 g/cm3 polipropylenu min typ 800 140 0,5 500000 0,895 3 własność współczynnik topliwości g/10 jednostka min miary 0,5 wartość -150 wydłużenie zakres temperatury do rozerwania topnienia % C 800 140-150 współczynnik rozszerzalnoêci liniowej moduł zakres współczynnik średni ciężar temperatury molekularny topliwości sprężystości podłużnej topnienia N/mm2 C g/10 min 1/K 800 140 0,5 500000 własność Tabela 1 Charakterystyka materiałowa jednostka polipropylenu miary typ wartość 3-150 1,5 przewodnoêç cieplna wytrzymałość wydłużenie moduł zakres temperatury sprężystości do na rozerwania podłużnej topnienia % N/mm2 C W/m K 800 140-150 0,24 ciepło właêciwe współczynnik naprężenie średni ciężar przy molekularny rozszerzalności granicy plastyczności liniowej 1/K N/mm2 kj/kg K 1,5 21 500000 10-4 2,0 stała dielektryczna przewodność współczynnik cielpna rozszerzalności liniowej W/m 1/K K - 0,24 1,5 10-4 2,3 Tabela 3. WartoÊç współczynnika strat miejscowych Współczynnik stała Tabela dielektryczna chropowatości Wartość PP-R wynosi współczynnika ca. 0,007 mm, dla strat porównania miejscowych stal ocynkowana 2,3 stała współczynnik wytrzymałość ca. 0,15 mm. Współczynnik Tabela naprężenie dielektryczna chropowatości przy rozszerzalności granicy rozerwania Wartość plastyczności liniowej współczynnika strat 1/K N/mm2 PP-R wynosi ca. 0,007 mm, dla porównania N/mm2 miejscowych 2,3 1,5 40 stal ocynkowana 21 10-4 ca. 0,15 mm. nr opór miejscowy Współczynnik stała ciepło dielektryczna właściwe Tabela 2chropowatości Wartość PP-R wynosi współczynnika ca. 0,007 mm, dla strat porównania kj/kg K miejscowych stal symbol ocynkowana 2,0 symbol graficzny 2,3 ca. 0,15 mm. Współczynnik współ. współczynnik oporu nr przewodność współczynnik opór miejscowypp-r wynosi ca. 0,007 mm, dla porównania stal ocynkowana ca. 0,15 mm. Współczynnik wytrzymałość cielpna rozszerzalności nr Tabela opór chropowatości na rozerwania liniowej W/m 1/K miejscowy Wartość PP-R wynosi współczynnika ca. 0,007 mm, dla strat porównania N/mm2 K 0,24 1,5 miejscowych stal ocynkowana graficzny symbol 40 10-4 stała dielektryczna 2,3 ca. 0,15 mm. oporu współ. ciepło graficzny symbol oporu współ. 1 złàczka nr Tabela przewodność Współczynnik współczynnik właściwe 1 cielpna Tabela opór złączka chropowatości rozszerzalności miejscowy Wartość Wartość PP-R liniowej współczynnika strat kj/kg W/m wynosi współczynnika ca. 0,007 mm, dla strat porównania 1/K miejscowych K 2,0 0,24 miejscowych stal ocynkowana 1,5 graficzny ca. 10 0,15-4 mm. oporu 0,25 0,25 stała ciepło nr Tabela 1 opór złączka symbol współ. miejscowy Wartość współczynnika strat miejscowych Tabela przewodność dielektryczna właściwe 2 cielpna Wartość współczynnika strat kj/kg miejscowych K 2,0 W/m K 2,3 0,25 2nr 1 redukcja opór złączka miejscowy graficzny symbol 0,24 oporu współ. o 2 średnice symbol współ. 0,55 0,25 Współczynnik stała opór miejscowy graficzny oporu 2 redukcja o 2 Êrednice ciepło dielektryczna 2a 2nr Tabela 1 właściwe chropowatości PP-R wynosi ca. 0,007 mm, dla porównania stal ocynkowana symbol ca. 0,15 mm. 2 redukcja opór złączka miejscowy o 32 Wartość współ. średnice współczynnika strat kj/kg miejscowych K graficzny oporu 0,85 0,55 0,25 0,55 graficzny symbol 2,0 2,3 oporu współ. Współczynnik 2a redukcja o 3 Êrednice 2a2 nr redukcja opór złączka chropowatości miejscowy o 32 średnice PP-R wynosi ca. 0,007 mm, dla porównania stal ocynkowana 0,85 0,55 0,25 złączka graficzny ca. 0,15 mm. stała dielektryczna oporu 0,25 0,85 3 2a 2 kolano redukcja złączka 90 o 32 symbol 2,3 współ. nr Tabela 2opór miejscowy Wartość średnice współczynnika strat miejscowych 2,0 0,85 0,55 0,25 Współczynnik 1 złączka graficzny oporu 0,25 32a kolano redukcja chropowatości 90 3 średnice PP-R wynosi ca. 0,007 mm, dla porównania stal ocynkowana ca. 0,15 mm. 2,0 0,85 0,55 redukcja średnice 0,55 3 kolano 90 43 2a Tabela 1 2 kolano redukcja złączka45 90 Wartość średnice współczynnika strat miejscowych symbol współ. 0,6 2,0 0,85 0,55 0,25 2,0 42a kolano 45 0,6 0,85 32a 2nr kolano redukcja redukcja opór miejscowy 90 o 2 średnice średnice graficzny oporu 2,0 0,85 0,55 5 42a trójnik kolano redukcja kolano odpływ 45 3 średnice symbol współ. 90 1,8 0,6 0,85 2nr Tabela 2 redukcja opór miejscowy Wartość współczynnika strat miejscowych o 2 średnice 2,0 0,55 4 kolano 45 5a 54 1 trójnik kolano złączka odpływ 45 90 graficzny oporu zredukowany 3,6 1,8 0,6 2,0 0,25 32a kolano redukcja 90 o 3 średnice 2,0 0,85 0,6 5 5a 6 6a 7 7a 8 8a trójnik odpływ 6 6a 65a 2 trójnik odpływ zredukowany 6a6 5a5 2a trójnik dopływ 7a 76a trójnik dopływ zredukowany 7a7 6a 5a 6a6 5 ciężar naprężenie wydłużenie zakres właściwy temperatury przy do rozerwania granicy topnienia plastyczności N/mm2 % C g/cm3 21 800 140 0,895-150 naprężenie moduł sprężystości przy granicy podłużnej plastyczności N/mm2 21 800 wytrzymałość naprężenie wydłużenie moduł zakres współczynnik temperatury sprężystości topliwości przy do na rozerwania podłużnej topnienia granicy plastyczności % N/mm2 C g/10 min 40 21 800 140 0,5-150 ciężar własność moduł średni właściwy ciężar sprężystości molekularny podłużnej N/mm2 g/cm3 jednostka miary 800 500000 0,895 wartość wytrzymałość naprężenie wydłużenie przy do rozszerzalności rozerwania na granicy plastyczności liniowej 1/K N/mm2 1,5 40 21 800 ciężar wydłużenie współczynnik średni do rozerwania 800 10-4 współczynnik naprężenie przy rozszerzalności granicy plastyczności liniowej 1/K 1,5 21 10-4 przewodność wytrzymałość naprężenie wydłużenie moduł właściwy ciężar molekularny topliwości g/10 sprężystości przy do rozerwania cielpna granicy podłużnej rozerwania plastyczności W/m N/mm2 % N/mm2 g/cm3 min 0,5 500000 K 0,24 21 800 0,895 zakres współczynnik temperatury topliwości topnienia C g/10 min 140 0,5-150 przewodność wytrzymałość cielpna W/m K 0,24 40 ciepło przewodność współczynnik wytrzymałość naprężenie wydłużenie przy do właściwe cielpna rozszerzalności na rozerwania granicy rozerwania plastyczności liniowej kj/kg W/m 1/K N/mm2 % K K 2,0 0,24 1,5 21 800 wytrzymałość moduł zakres rozerwania 10-4 ciepło współczynnik wytrzymałość naprężenie współczynnik temperatury sprężystości właściwe przy rozszerzalności topliwości podłużnej topnienia N/mm2 C na granicy rozerwania plastyczności liniowej kj/kg 1/K N/mm2 g/10 min 800 140 K 2,0 1,5 40 21 0,5-150 10-4 stała ciepło współczynnik wydłużenie moduł dielektryczna właściwe rozszerzalności liniowej kj/kg 1/K K 2,0 2,3 1,5 10 stała przewodność dielektryczna cielpna W/m K 2,3 0,24-4 Współczynnik stała ciepło przewodność współczynnik wytrzymałość zakres temperatury sprężystości do rozerwania podłużnej dielektryczna właściwe chropowatości cielpna rozszerzalności rozerwania topnienia % N/mm2 liniowej 1/K N/mm2 C 800 PP-R wynosi ca. 0,007 mm, dla porównania kj/kg W/m K K stal ocynkowana 2,0 0,24 1,5 40 140-150 10 przewodność cielpna W/m K 2,3 0,24 ca. 0,15-4 naprężenie wydłużenie mm. Współczynnik ciepło właściwe chropowatości PP-R wynosi ca. 0,007 mm, dla porównania kj/kg stal ocynkowana 2,0 ca. 0,15 mm. Współczynnik stała ciepło przewodność współczynnik moduł sprężystości przy do rozerwania granicy plastyczności N/mm2 21 dielektryczna właściwe cielpna rozszerzalności podłużnej % liniowej chropowatości PP-R wynosi ca. 0,007 mm, dla porównania kj/kg W/m 1/K N/mm2 800 800 K K stal ocynkowana 2,0 0,24 1,5 10-4 ciepło wytrzymałość naprężenie właściwe przy granicy rozerwania plastyczności kj/kg N/mm2 K 2,0 2,3 40 21 ca. 0,15 mm. stała wydłużenie ciepło przewodność dielektryczna do rozerwania właściwe cielpna % kj/kg W/m K 2,0 2,3 800 0,24 trójnik dopływ obustronny 8a 8a8 7a 6a 5a 7a trójnik dopływ obustronny 8a 7a 76 5 zredukowany trójnik dopływ odpływ trójnik odpływ obustronny 8a 8a 87 6 trójnik dopływ trójnik odpływ obustronny 8a 7a 6a zredukowany symbol współ. 5a5 3nr 1 trójnik kolano opór złączka miejscowy odpływ 45 90 zredukowany 3,6 1,8 0,6 2,0 kolano 45 0,6 5a 5 2 trójnik kolano redukcja odpływ 45 o 2 średnice graficzny oporu 0,25 zredukowany 3,6 1,8 0,6 0,55 43 2a trójnik kolano dopływ 45 90 1,3 0,6 2,0 1 redukcja 3 średnice 0,85 trójnik redukcja złączka dopływ odpływ o 2 średnice zredukowany zredukowany 2,6 1,3 3,6 1,8 0,55 0,25 trójnik odpływ 1,8 4 trójnik kolano redukcja dopływ odpływ 45 o 3 średnice zredukowany 2,6 1,3 3,6 1,8 0,6 0,85 5a zredukowany 3,6 6a 5a 53 2 trójnik trójnik kolano redukcja odpływ odpływ 90 o 2 średnice zredukowany 2,6 3,6 1,8 2,0 0,55 6 7 5a trójnik dopływ dopływ odpływ obustronny zredukowany 1,3 4,2 3,6 65 43 2a trójnik kolano redukcja dopływ odpływ 45 90 o 3 średnice obustronny zredukowany zredukowany 9,0 4,2 2,6 1,3 1,8 0,6 2,0 0,85 dopływ 1,3 trójnik dopływ odpływ obustronny zredukowany zredukowany 9,0 4,2 2,6 1,3 3,6 4 zredukowany 2,6 7a 6a 3 7 trójnik kolano dopływ dopływ 45 odpływ 90 zredukowany obustronny zredukowany 9,0 2,6 1,3 0,6 1,8 2,0 4,2 8 6a dopływ obustronny 2,2 2,6 87a 65a trójnik odpływ dopływ odpływ zredukowany obustronny zredukowany zredukowany 5,0 2,2 9,0 4,2 1,3 3,6 54 trójnik kolano odpływ 45 1,8 0,6 7 obustronny 4,2 trójnik trójnik dopływ odpływ obustronny zredukowany zredukowany zredukowany 5,0 2,2 9,0 4,2 2,6 3,6 zredukowany 9,0 trójnik trójnik dopływ dopływ obustronny obustronny zredukowany 5,0 9,0 4,2 1,3 1,8 98 7a z przejściem obustronny zredukowany 0,8 2,2 9,0 98a 76a 5a trójnik z odpływ dopływ odpływ przejściem obustronny zredukowany zredukowany 0,8 5,0 2,2 4,2 2,6 3,6 6 trójnik dopływ 1,3 odpływ 2,2 10 98a8 7a 6a złączka trójnik trójnik z odpływ dopływ dopływ przejściem gwintem obustronny zredukowany bez elementu zredukowany współpracującego 0,4 0,8 5,0 2,2 9,0 2,6 10 złączka z gwintem bez elementu zredukowany współpracującego 0,4 5,0 9 trójnik z odpływ odpływ dopływ przejściem obustronny zredukowany 0,8 5,0 2,2 4,2 1,3 11 10 złączka odpływ przejściem gwintem z bez redukcją elementu bez współpracującego elem. współpracującego 0,85 0,4 5,0 8 trójnik odpływ dopływ obustronny zredukowany zredukowany 2,2 9,0 2,6 11 10 7 złączka złączka trójnik dopływ gwintem z redukcją bez elem. współpracującego 0,85 kolano przejściowe przejściem obustronny gwintem bez elementu współpracującegoz gwintem 0,4 4,2 przejściem 0,8 12 11 8a 10 97a złączka trójnik odpływ z redukcją bez elem. współpracującego 2,2 0,85 12 zewnętrznym kolano przejściowe z dopływ przejściem gwintem obustronny bez elementu zredukowany 5,0 współpracującegoz gwintem 0,4 9,0 10 87 złączka trójnik odpływ dopływ gwintem obustronny bez elementu współpracującego 11 z redukcją bez elem. 0,4 2,2 4,2 10 złączka gwintem bez elementu współpracującego 0,85 0,4 13 12 11 10 kolano złączka przejściowe z gwintem zewnętrznym zredukowane 3,5 2,2 13 zewnętrznym z gwintem bez redukcją elementu bez współpracującego elem. współpracującego 0,85 0,4 11 8 złączka trójnik kolano przejściowe odpływ 12 gwintem obustronny bez z redukcją gwintem elementu bez zewnętrznym współpracującego elem. współpracującego zredukowane z gwintem 3,5 0,85 2,2 11 złączka 2,2 13 12 zewnętrznym kolano przejściowe gwintem redukcją z gwintem bez zewnętrznym elem. współpracującego zredukowane gwintem 0,85 11 10 8a złączka trójnik odpływ kolano przejściowe z gwintem obustronny z bez bez redukcją elementu zredukowany elementu bez współpracującego współpracującego elem. współpracującego z gwintem 3,5 2,2 0,85 0,4 5,0 9 trójnik z przejściem 9 trójnik z przejêciem 9 zewnętrznym kolano przejściowe bez elementu współpracującego z gwintem 8a 7a trójnik z odpływ dopływ przejściem obustronny zredukowany 0,8 5,0 9,0 0,8 10 złàczka z gwintem bez 1612 8 trójnik 1613 elementu zewnętrznym kolano przejściowe odpływ obustronny bez elementu współpracującego gwintem współpracujàcego 2,2 12 zewnętrznym z gwintem zewnętrznym zredukowane 3,5 2,2 0,4 1613 12 11 złączka kolano zewnętrznym kolano przejściowe gwintem z bez redukcją elementu bez współpracującego elem. współpracującego z gwintem przejściowe gwintem zewnętrznym zredukowane 3,5 2,2 0,85 10 98a złączka trójnik z odpływ przejściem obustronny zredukowany gwintem bez elementu współpracującego 0,4 5,0 13 kolano zewnętrznym przejściowe gwintem zewnętrznym zredukowane 3,5 13 kolano przejściowe bez gwintem elementu zewnętrznym współpracującego zredukowane z gwintem 3,5 11 złàczka z gwintem z redukcjà 1613 12 11 10 9 16 bez kolano złączka trójnik zewnętrznym elem. z przejściowe przejściem gwintem współpracujàcego z bez z redukcją gwintem elementu bez zewnętrznym współpracującego elem. współpracującego zredukowane 3,5 2,2 0,85 0,4 0,85 16 1613 kolano przejściowe z gwintem zewnętrznym zredukowane z gwintem 3,5 12 11 10 złączka z gwintem z bez redukcją elementu bez współpracującego elem. współpracującego 2,2 0,85 0,4 16 zewnętrznym kolano przejêciowe bez elementu kolano współpracujàcego przejściowe bez elementu współpracującego z gwintem 12 1613 12 11 kolano złączka zewnętrznym przejściowe z gwintem z z redukcją gwintem bez zewnętrznym elem. współpracującego zredukowane 3,5 2,2 0,85 2,2 z gwintem zewn trznym 13 kolano kolano przejściowe przejściowe bez z gwintem elementu zewnętrznym współpracującego zredukowane z gwintem 12 3,5 2,2 16 zewnętrznym 13 kolano przejêciowe z 16 gwintem 13 kolano zewn trznym przejściowe z zredukowane gwintem zewnętrznym zredukowane 3,5 3,5 16 1,8 3,6 1,3 2,6 4,2 9,0 2,2 5,0 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 19

tabele i wykresy Tabela 4. Straty ciênienia wody obliczeniowa pr dkoêç przepływu V (m/s) strata ciênienia Z (kpa) obliczeniowa pr dkoêç przepływu V (m/s) strata ciênienia Z (kpa) 0,1 0,01 2,6 3,38 0,2 0,02 2,7 3,65 0,3 0,05 2,8 3,92 0,4 0,08 2,9 4,21 0,5 0,13 3,0 4,50 0,6 0,18 3,1 4,80 0,7 0,25 3,2 5,10 0,8 0,32 3,3 5,50 0,9 0,41 3,4 5,80 1,0 0,50 3,5 6,10 1,1 0,61 3,6 6,50 1,2 0,72 3,7 6,80 1,3 0,85 3,8 7,20 1,4 0,98 3,9 7,60 1,5 1,13 4,0 8,00 1,6 1,28 4,1 8,40 1,7 1,45 4,2 8,80 1,8 1,62 4,3 9,20 1,9 1,81 4,4 9,70 2,0 2,00 4,5 10,10 2,1 2,21 4,6 10,60 2,2 2,42 4,7 11,00 2,3 2,65 4,8 11,50 2,4 2,88 4,9 12,00 2,5 3,13 5,0 12,50 20 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

tabele i wykresy Tabela 5. Straty ciênienia wody o temp. 10ºC wywołane oporami tarcia wewnàtrz rur z polipropylenu Q (L/s) R (Pa/m) 16 x 2,7 20 x 3,4 25 x 4,2 32 x 5,4 40 x 6,7 V (m/s) R (Pa/m) V (m/s) R (Pa/m) V (m/s) R (Pa/m) V (m/s) R (Pa/m) 0,01 34,3 0,1 13,4 0,1 0,02 117,1 0,2 44,0 0,1 14,6 0,1 4,2 0,1 0,03 240,3 0,3 88,1 0,2 29,0 0,1 8,4 0,1 3,1 0,1 0,04 400,3 0,5 144,1 0,3 47,3 0,2 13,7 0,1 5,0 0,1 0,05 594,5 0,6 211,0 0,4 69,1 0,2 20,0 0,1 7,3 0,1 0,06 821.4 0,7 288,3 0,4 94,2 0,3 27,2 0,2 10,0 0,1 0,07 1079,6 0,8 375,2 0,5 122,4 0,3 35,4 0,2 13,0 0,1 0,08 1368,0 0,9 471,5 0,6 153,6 0,4 44,4 0,2 16,3 0,1 0,09 1685,8 1,0 576,8 0,7 187,6 0,4 54,3 0,3 19,9 0,2 0,10 2032,0 1,1 690,7 0,7 224,4 0,5 64,9 0,3 23,8 0,2 0,12 2807,6 1,4 943,4 0,9 305,9 0,6 88,5 0,3 32,5 0,2 0,14 3690,1 1,6 1228,1 1,0 397,5 0,6 115,0 0,4 42,3 0,3 0,16 4675,9 1,8 1543,2 1,2 498,7 0,7 144,3 0,5 53,0 0,3 0,18 5761,8 2,0 1887,6 1,3 609,2 0,8 176,3 0,5 64,8 0,3 0,20 6945,4 2,3 2260,4 1,5 728,6 0,9 210,9 0,6 77,5 0,4 0,30 14253,6 3,4 4522,7 2,2 1451,1 1,4 420,1 0,8 154,3 0,5 0,40 7398,0 2,9 2365,9 1,8 685,1 1,1 251,7 0,7 0,50 10836,4 3,7 3456,7 2,3 1001,1 1,4 367,8 0,9 0,60 14802,3 4,4 4712,0 2,8 1364,9 1,7 501,4 1,1 0,70 19268,3 5,1 6123,0 3,2 1773,8 2,0 651,7 1,3 0,80 7682,5 3,7 2225,9 2,3 817,7 1,4 0,90 9384,6 4,2 2719,3 2,5 999,0 1,6 1,00 11224,5 4,2 3252,8 2,8 1195,0 1,8 1,20 15300,6 5,5 4434,7 3,4 1629,1 2,2 1,40 19882,0 6,5 5763,3 4,0 2117,2 2,5 1,60 7232,1 4,5 2656,7 2,9 1,80 8835,3 5,1 3245,6 3,2 2,00 10568,5 5,7 3882,2 3,6 2,20 12427,4 6,2 4565,0 4,0 2,40 14408,6 6,8 5292,7 4,3 2,60 16508,9 7,4 6064,2 4,7 2,80 18725,5 7,9 6878,3 5,0 3,00 7734,2 5,4 3,20 8631,0 5,8 3,40 9568,0 6,1 3,60 10544,3 6,5 3,80 11959,4 6,8 4,00 12612,5 7,2 4,20 13703,2 7,6 4,40 14830,8 7,9 4,60 15994,9 8,3 4,80 17195,0 8,6 5,00 18430,6 9,0 5,20 19701,3 9,4 5,40 5,60 5,80 6,00 6,20 6,40 6,60 6,80 7,00 7,50 8,00 9,00 10,00 V (m/s) rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 21

tabele i wykresy Tabela 6. Straty ciênienia wody o temp. 10ºC wywołane oporami tarcia wewnàtrz rur z polipropylenu Q (L/s) R (Pa/m) 50 x 8,4 63 x 10,5 75 x 12,5 90 x 15,0 V (m/s) R (Pa/m) V (m/s) R (Pa/m) V (m/s) R (Pa/m) 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 2,3 0,1 0,06 3,1 0,1 0,07 4,0 0,1 1,7 0,1 0,08 5,1 0,1 2,2 0,1 0,09 6,2 0,1 2,6 0,1 0,10 7,4 0,1 3,1 0,1 0,12 10,2 0,1 4,2 0,1 0,14 13,2 0,2 5,4 0,1 0,16 16,6 0,2 6,8 0,1 0,18 20,3 0,2 8,2 0,1 0,20 24,3 0,2 9,8 0,1 0,30 48,6 0,3 19,1 0,2 0,40 79,5 0,5 30,7 0,3 12,6 0,2 0,50 116,4 0,6 44,3 0,4 18,7 0,2 0,60 158,9 0,7 59,9 0,4 23,9 0,3 0,70 206,9 0,8 77,3 0,5 29,9 0,3 0,80 259,9 0,9 96,3 0,6 38,6 0,4 12,6 0,3 0,90 317,9 1,0 117,0 0,6 48,2 0,4 15,8 0,3 1,00 380,6 1,2 139,2 0,7 59,3 0,5 19,1 0,4 1,20 519,7 1,4 188,1 0,9 70,2 0,6 25,4 0,4 1,40 676,4 1,6 242,6 1,0 88,2 0,7 30,9 0,5 1,60 849,8 1,8 302,5 1,2 112,4 0,8 40,1 0,6 1,80 1039,3 2,1 367,4 1,3 138,8 0,9 48,8 0,6 2,00 1244,4 2,3 437,2 1,4 185,8 1,0 64,1 0,7 2,20 1464,4 2,5 511,7 1,6 192,8 1,0 72,9 0,8 2,40 1699,5 2,8 590,7 1,7 224,6 1,1 81,3 0,9 2,60 1948,6 3,0 674,2 1,9 268,1 1,2 92,0 0,9 2,80 2211,8 3,2 761,9 2,0 300,4 1,3 100,4 1,0 3,00 2488,6 3,5 853,9 2,0 342,9 1,4 124,7 1,1 3,20 2778,8 3,7 949,9 2,3 389,5 1,5 147,1 1,1 3,40 3082,2 3,9 1049,9 2,5 422,6 1,6 161,7 1,2 3,60 3398,5 4,2 1153,7 2,6 476,2 1,7 180,0 1,3 3,80 3727,6 4,4 1261,5 2,7 514,4 1,8 197,2 1,4 4,00 4069,1 4,6 1372,9 2,9 536,1 1,9 209,5 1,4 4,20 4423,0 4,9 1488,1 3,0 566,4 2,0 225,3 1,5 4,40 4789,1 5,1 1606,9 3,2 609,1 2,2 254,0 1,6 4,60 5167,1 5,3 1729,3 3,3 654,8 2,3 274,7 1,6 4,80 5557,0 5,5 1855,1 3,5 705,2 2,4 294,9 1,7 5,00 5958,6 5,8 1984,5 3,6 765,1 2,5 312,6 1,8 5,20 6371,7 6,0 2117,2 3,8 815,7 2,6 324,7 1,9 5,40 6796,3 6,2 2253,3 3,9 864,5 2,7 340,0 1,9 5,60 7232,2 6,5 2392,7 4,0 904,3 2,7 364,2 2,0 5,80 7679,2 6,7 2535,5 4,2 950,8 2,8 399,4 2,1 6,00 8137,3 6,9 2681,4 4,3 1030,0 2,9 425,8 2,1 6,20 8606,4 7,2 2831,6 4,5 1115,4 3,0 451,0 2,2 6,40 9086,4 7,4 2982,9 4,6 1210,2 3,1 486,0 2,3 6,60 9577,1 7,6 3138,3 4,8 1299,8 3,2 520,2 2,4 6,80 10078,4 7,9 3296,9 4,9 1365,7 3,3 552,3 2,4 7,00 10950,4 8,1 3458,5 5,1 1428,2 3,4 574,0 2,5 7,50 11915,8 8,7 3875,7 5,4 1525,0 3,6 607,5 2,7 8,00 13305,5 9,2 4311,5 5,8 1760,8 3,8 640,0 2,9 9,00 16272,9 10,4 5236,9 6,5 2020,0 4,0 710,0 3,2 10,00 19483,8 11,6 6231,9 7,2 2480,0 4,3 805,0 3,6 V (m/s) 22 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

tabele i wykresy Tabela 7. Standardowe rury Systemu HB Plast d [mm] odległoêç mi dzy podporami przy temperaturze wody 20ºC 30ºC 40ºC 50ºC 60ºC 70ºC 80ºC 16 60 59 58 53 47 45 42 20 65 63 61 60 58 53 48 25 75 74 70 68 66 61 56 32 90 88 86 83 80 75 70 40 110 110 105 100 95 90 85 50 125 120 115 110 105 100 90 63 140 135 130 125 120 115 105 75 155 150 145 135 130 125 115 90 165 160 155 145 140 130 120 110 165 160 155 145 140 130 120 Tabela 8. Rury stabi Systemu HB Plast d [mm] odległoêç mi dzy podporami przy temperaturze wody 20ºC 30ºC 40ºC 50ºC 60ºC 70ºC 80ºC 16 115 108 100 95 84 82 80 20 120 115 109 105 104 100 95 25 140 130 125 121 118 112 108 32 160 158 154 150 145 140 135 40 185 175 168 164 160 155 150 50 200 188 185 175 170 165 155 63 210 205 195 187 180 175 165 75 230 225 215 195 182 180 170 90 230 225 215 195 182 180 170 110 230 225 215 195 182 180 170 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 23

izolacje 9. Izolacje Polipropylen charakteryzuje si niezwykle niskà przewodnoêcià cieplnà, co obni a zdecydowanie straty cieplne rur nieizolowanych. Z tego wzgl du mo na w znacznym stopniu ograniczyç zakres izolowania rurociàgów w porównaniu z instalacjami stalowymi czy miedzianymi. Obliczeniowà gruboêç izolacji cieplnej dla rur przewodowych z polipropylenu typ 3 podaje tabela 9 (strona 24) na podstawie normy PN-B-02421:2000. Rury System HB Plast z uwagi na swojà neutralnoêç mogà byç izolowane gotowymi otulinami z materiałów o bardzo małym współczynniku przewodzenia ciepła, takich jak pianka poliuretanowa (g = 0,037) lub guma porowata (g = 0,041), co w połàczeniu z niskim współczynnikiem przewodzenia polipropylenu (g = 0,037) daje w efekcie małe gruboêci izolacji termicznych. GruboÊci izolacji zawarte w tabeli obliczone zostały na podstawie normy PN-B-0242/2000 okreêlajàcej dopuszczalnà jednostkowà strat ciepła przewodów instalacji cieplnych. W instalacjach ciepłej wody u ytkowej zaleca si izolowanie poziomów i pionów, natomiast w instalacjach centralnego ogrzewania poziomów przechodzàcych przez pomieszczenia nieogrzewane oraz pionów usytuowanych w bruzdach Êcian zewn trznych. Przy izolowaniu przewodów nale y zwróciç szczególnà uwag na kolana pełniàce rol kompensacji naturalnej, aby izolacja nie ograniczała mo liwoêci przesuni cia si kolana o wartoêç obliczeniowego wydłu enia kompensowanych odcinków (przypadek kolan w naro ach Êcian zewn trznych). Tabela 9. Obliczanie gruboêci izolacji Dz x g [mm] pianka poliuretanowa guma porowata ciepła woda (55ºC) C.O. (70ºC) ciepła woda (55ºC) C.O. (70ºC) 16 x 2,7 10 11 14 16 20 x 3,4 10 11 14 16 25 x 4,2 11 11 15 16 32 x 5,4 12 12 15 16 40 x 6,7 13 13 18 19 50 x 8,4 15 15 20 20 63 x 10,5 16 17 22 22 24 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O.

tabele i wykresy Wykres 1. Standardowe rury Standardowe PP SDR 6 (PN rury 20), PP, PN et 20, = 0,15 mm/mk 100 100 80 Standardowe rury PP, PN 20, 1 m 2 m 3 m 4 m 5 m 6 m 8 m 1 m 2 m 3 m 4 m 5 m 6 m 8 m 10 m 80 60 60 50 50 40 40 30 30 20 20 10 100 10 20 30 40 50 60 80 100 110 120 130 140 150 160 0 10 20 30 40 50 60 80 100 110 120 130 140 150 160 10 m Wykres 2. Rury Stabi et = 0,03 mm/mk 100 100 80 80 60 60 50 50 40 40 30 30 20 20 10 1 m 2 m 3 m 4 m 5 m 6 m 8 m 10 m 1 m 2 m 3 m 4 m 5 m 6 m 8 m 10 m 100 10 20 30 40 50 60 0 10 20 30 40 50 60 22 22 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 25

tabele i wykresy Wykres 3. Dla zakresu temperatur roboczych od 0 do 90 odczytanà z tabeli 6 strat ciênienia przemno yç przez odpowiedni współczynnik temperaturowy z poni szego wykresu 10 20 30 40 50 60 80 = 0,82 oraz dla t = 55 C = 0,86 26 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 23

tabele i wykresy Wykres 4. Wykres trwałoêci rur z PP-R typ 3 30 80 20 60 15 20 C 50 40 10 40 C 35 28 60 C 25 20 15 10 p 20 16 12 10 2 5 4 3 2 80 C C 120 C PN - 25 PN - 20 10-1 10 0 10 1 10 2 10 3 10 4 10 5 10 6 1 rok 50 lat - p = 2 2 rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 27

tabele i wykresy Wykres 5 i 6. Układ wykresów do przybli onego, graficznego okreêlenia długoêci zginanego ramienia Ls 100 1 m 2 m 3 m 4 m 5 m 6 m 8 m 10 m Wykres 5 i 6. Układ wykresów do przybli onego, graficznego okreêlenia długoêci zginanego ramienia Ls 80 60 50 40 30 20 10 d = 40 mm t = 50 C 0 10 20 30 40 50 60 80 100 110 120 130 140 150 160 180 10 20 30 40 50 60 80 100 110 120 130 140 150 160 Ø Ø Ø 63 mm Ø 50 mm s 160 150 140 130 120 110 100 80 60 50 40 Ø 40 mm Ø 32 mm Ø 25 mm Ø 20 mm Ø 16 mm s = 120 cm 30 20 10 0 28 s rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 25

odpornoêç chemiczna Systemu HB Plast 10. OdpornoÊç chemiczna Systemu HB Plast Tabela 10. OdpornoÊç chemiczna substancja st enie zachowanie w stosunku do materiału PP w temperaturze 20ºC 60ºC 100ºC 1, 2-dwuaminoetan techn. czysty + + 1, 2-dwubromoetan / 1, 3-butadien gazowy techn. czysty / - 2-butendiol-1,4 techn. czysty + + 2-butindiol-1,4 techn. czysty + 4-metynopentanol-2 + Acetamid + + Aceton (keton dwumetylowy) techn. czysty + + Akrylan butylu + Akrylonitryl techn. czysty + Aldehyd benzoesowy, roztw. wodny ka de + Aldehyd krotonowy techn. czysty + Aldehyd octowy techn. czysty / Aldehyd octowy roztw. wodny ka de + + Alkohol allilowy 96% + + Alkohol amylowy techn. czysty + + + Alkohol benzylowy + + Alkohol butylowy (butanol) + Alkohol etylowy 96% + + + Alkohol fenylowo-metylowy + Alkohol furfurylowy + /V Alkohol izobutylowy + Alkohol izopropylowy techn. czysty + + + Alkohol palmitynowy + + Alkohol propargilowy, roztw. wodny 7% + + Alkohole woskowe techn. czyste / - Alkoholowy roztw. tłuszczu kokosowego techn. czysty + / Ałun chromowo-potasowy, roztw. wodny nasycony + + Ałun chromowy, roztw. wodny nasycony + + Amidy kwasu tłuszczowego + Amoniak, gazowy + + Amoniak, płynny + Anilina (aminobenzen) ka de + + Anizol (metoksybenzen, eter metylowo-fenylowy) / / Asfalt + /V Aspiryna + Atrament + + Azotan amonowy (saletra amonowa), roztw. wodny ka de + + + rury do instalacji wewn trznych: woda zimna i ciepła, C.O. 29