Seminarium Monitorowanie populacji zwierząt łownych i zrównoważone łowiectwo Doświadczenia z inwentaryzacji ssaków kopytnych metodą pędzeń próbnych w północno-wschodniej Polsce Tomasz Borowik, Bogumiła Jędrzejewska Instytut Biologii Ssaków PAN Piotr Wawrzyniak Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku Lipowy Most 14.06.2011 (1) Metody bezpośrednie bezpośrednie liczenie zwierząt na całej powierzchni liczenia z powietrza znakowanie części populacji i powtórne odłowy pędzenia próbne liczenia zwierząt wychodzących na żer liczenia z punktów obserwacyjnych w górach liczenia w świetle reflektorów liczenia przy użyciu kamer termowizyjnych Fot. Tomasz Kamiński
(2) Metody pośrednie określanie wpływu zwierząt na środowisko liczenia tropów w siatce oddziałów liczenia odchodów liczenia po głosach Fot. Marcin Churski Fot. Sławomir Bąk WYBÓR METODY Dokładność wyników Rodzaj środowiska Rodzaj zachowań sezonowość wystąpień Zasoby ludzkie, finansowe Możliwości czasowe Warunki atmosferyczne Fot. Tomasz Podgórski
PĘDZENIA PRÓBNE Warunki konieczne: minimalna powierzchnia miotu 100 ha stosunek boków 1:1, 1:1,5 Fot. Leif Sonnichsen łączna inwentaryzowana powierzchnia min. 10% łącznej powierzchni wybór powierzchni: - reprezentatywność środowisk - dostępność (obecność dróg dojazdowych) - brak grodzeń - prowadzone prace z zakresu pozyskania drewna - znajomość zachowań zwierząt (preferencje sezonowe) dostępność obszaru (tereny podmokłe) sprawna organizacja PĘDZENIA PRÓBNE Fot. Leif Sonnichsen
PUSZCZA AUGUSTOWSKA, styczeń 2009 45 miotów 10% powierzchni Lasy iglaste Lasy mieszane Lasy liściaste Gatunek Zagęszczenie (+/-BSŚ) N osobników/km 2 N zwierząt (+/-BSŚ/N) Błąd procentowy Szacowana liczba zwierząt w sezonie sprzed inwentaryzacji ŁOŚ 0,55 (0,10) 529 (95) 18% 474 JELEŃ 4,28 (0,68) 4126 (660) 16% 1569 SARNA 4,32 (0,44) 4160 (416) 10% 2006 DZIK 2,62 (0,56) 2525 (530) 21% 883 Analiza procentowych błędów szacunku liczebności na przykładzie pędzeń przeprowadzonych w Puszczy Augustowskiej Obszar N MIOTÓW ŁOŚ JELEŃ SARNA DZIK N. Augustów 11 49 39 18 55 N. Płaska 10 20 36 16 30 N. Szczebra 8 45 37 25 43 N. Pomorze 7 41 38 31 100 N. Głęboki Bród 4 58 26 44 100 N. Wigierski PN 3 100 27 24 63 N. Suwałki 2 100 39 73 15 Puszcza Augustowska 45 18 16 10 21
PUSZCZA KNYSZYŃSKA Lasy iglaste Lasy mieszane Lasy liściaste 9 miotów N. Krynki 10% powierzchni, luty 2009 10 miotów N. Czarna Białostocka 10% powierzchni, styczeń 2001 Gatunek Zagęszczenie (+/-BSŚ) N osobników/km 2 N zwierząt (+/-BSŚ/N) Błąd procentowy Szacowana liczba zwierząt w sezonie sprzed inwentaryzacji Krynki Czarna Białostocka Krynki Czarna Białostocka Krynki Czarna Białostocka Krynki Czarna Białostocka ŁOŚ 0,60 (0,31) 0,82 (0,57) 75 (39) 163 (70) 52% 70% 18 168 JELEŃ 4,89 (1,41) 4,49 (1,28) 604 (175) 896 (251) 29% 28% 192 388 SARNA 5,14 (1,45) 5,90 (1,46) 637 (178) 1177(294) 28% 25% 273 1433 DZIK 2,62 (0,56) 1,64 (1,09) 389 (191) 328 (216) 49% 66% 275 845 Biebrzański Park Narodowy, styczeń 2009 9 miotów 4% powierzchni Gatunek Zagęszczenie (+/-BSŚ) N osobników/km 2 N zwierząt (+/-BSŚ/N) Błąd procentowy ŁOŚ 3,53 (2,07) 636 (369) +/-58 JELEŃ 2,65 (1,50) 477 (272) +/-57% SARNA 14,3 (3,32) 2561 (589) +/-23% DZIK 0,55 (0,55) 90 (90) +/-100%
Białowieski Park Narodowy, O.O. Orłówka 2 mioty 15% powierzchni Fot. Tomasz Kamiński Porównanie zagęszczeń jelenia, dzika oraz sarny w O.O. Orłówka BPN z lasami gospodarczymi BPN O.O. Orłówka Lasy gospodarcze* 1990/91 1991/92 1996/97 1998/99 2009/10 * Dane Instytut Badawczy Leśnictwa
Plusy: Metoda pędzeń próbnych możliwość objęcia inwentaryzacją znacznych powierzchni metoda dobra zarówno dla terenów leśnych jak i otwartych możliwość określenia struktury wiekowo-płciowej możliwość realizacji w jeden dzień stosunkowo łatwa obróbka danych możliwość określenia błędów oszacowania Minusy: Metoda pędzeń próbnych metoda pracochłonna (konieczność zaangażowania dużej liczby obserwatorów i naganiaczy) metoda kosztowna wymaga dobrej organizacji wymaga dobrej widoczności w terenie problemy z wypłoszeniem zwierząt precyzja określania płci i wieku zależna od umiejętności obserwatora wyliczenie liczebności wymaga znajomości podstaw statystyki matematycznej nie do zastosowania przy niskich zagęszczeniach kopytnych oraz silnej tendencji zwierząt do agregacji
WNIOSKI pędzenia próbne są wiarygodną metodą szacunku liczebności ssaków kopytnych w warunkach kompleksów leśnych północno-wschodniej Polski dokładność uzyskanych wyników zależy przede wszystkim od: - liczby miotów - udziału, jaki inwentaryzowana powierzchnia stanowi w całości obszaru - czasu realizacji pędzeń (agregacja zwierzyny) - zagęszczenia poszczególnych gatunków - sprawności organizacyjnej (właściwa liczba uczestników, utrzymywanie linii nagonki, właściwa motywacja uczestników) Dziękuję za uwag