KONFERENCJA NAUKOWA SEKCJI PSYCHIATRII DZIECI I MŁODZIEŻY POLSKIEGO TOWARZYSTWA PSYCHIATRYCZNEGO Wisła 13 14 czerwca 2003 STRESZCZENIA Patronat Honorowy Konferencji Jego Magnificencja Rektor Śląskiej Akademii Medycznej Prof. dr hab. Tadeusz Wilczok
2
Spis treści KOMITET NAUKOWY KONFERENCJI 7 KOMITET ORGANIZACYJNY 7 ZARZĄD SEKCJI NAUKOWEJ PSYCHIATRII DZIECI I MŁODZIEŻY PTP 7 MIEJSCE OBRAD 8 SEKRETARIAT KONFERENCJI 8 ZAKWATEROWANIE 8 PROGRAM KONFERENCJI 10 12 czerwca 2003r (czwartek) 10 13 czerwca 2003r (piątek) 10 Sesja I 9.30 12.00 Zaburzenia psychotyczne okresu adolescencji 10 1. Strzelecki D., Rabe-Jabłońska J.: Hipoteza glutaminianergiczna schizofrenii, implikacje terapeutyczne 10 2. Rabe-Jabłońska J.: Kiedy rozpocząć interwencję farmakologiczną w schizofrenii? 12 3. Kotlicka-Antczak M., Rabe-Jabłońska J., Gmitrowicz A.: Dziecięcy rozw j psychoruchowy a przebieg schizofrenii rozpoczynającej się w okresie młodzieńczym 12 4. Namysłowska I.: Problemy teoretyczne, praktyczne i etyczne leczenia objaw w prodromalnych w schizofrenii 13 5. Gromska J., Łucka I., Cebella A., Fryze M., Skwarska K., Stoń P., Sulska E.: Zaburzenia psychotyczne a nadużywanie substancji psychoaktywnych 13 6. Dąbkowski M.: Ocena skuteczności leczenia oraz osiągnięć szkolnych i aktywności r wieśniczej u młodzieży chorej na schizofrenię leczonej przeciwpsychotycznie 14 7. Marcenkowski I., Bikszajewa J., Drużyńska A., Skalska J.: Leki przeciwpsychotyczne atypowe i rehabilitacja medyczno-społeczna dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowania i schizofrenią - doświadczenia własne 16 12.00 12.30 przerwa na kawę 17 Sesja II 12.30 15.00 Zaburzenia odżywiania się 18 1. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I.: Rola oreksyn w regulacji łaknienia - tezy 15 min. 18 2. Sala P., Simon W.: Motywacja u chorych z rozpoznaniem zaburzeń odżywiania się 19 3. J zefik B.: Psychoterapia w leczeniu zaburzeń odżywiania się 20 4. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I., Augustyniak E.: Zarys programu terapeutycznego dla pacjentek z zaburzeniami odżywiania się stosowany w Oddziale Psychiatrii Wieku Rozwojowego w Sosnowcu 20 5. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I., Hyrnik J.: Psychodynamiczne aspekty psychoterapii grupowej w leczeniu zaburzeń odżywiania się - doświadczenia własne Oddziału Psychiatrii Wieku Rozwojowego Centrum Pediatrii w Sosnowcu 21 6. Bryńska A., Kołakowski A.: Schematy poznawcze i psychoterapia poznawcza zaburzeń odżywiania się 22 7. Marquardt M., Skubacz M.: Ericksonowska perspektywa pracy w łączonym modelu terapii anoreksji 22 8. Żechowski C., Namysłowska I., Korolczuk A., Siewierska A., Jabubczyk A., Bażyńska A., Bronowska Z.: Program profilaktyki zaburzeń odżywiania - badania pilotażowe 23 9. Rajewski A.: Ocena psychoterapii i farmakoterapii w bulimii 24 15.00 16.00 obiad 24 Sesja III 16.00 18.00 Psychoterapia w psychiatrii dzieci i młodzieży 25 1. Siewierska A., Namysłowska I.: Psychoterapia indywidualna czy rodzinna? Problem w leczeniu młodzieży 25 2. Szwajca K., Izdebski R., de Barbaro M., Szaszkiewicz W.: Terapia rodzin pacjenta dziecięcego i młodzieżowego na terenie domu w percepcji rodziny 25 3. Ślosarczyk M.: Czy psychoterapia powinna wychowywać? 26 4. Pisula A., Kołakowski A., Skotnicka M., Wolańczyk T., W jtowicz S., Turek M., Wiśniewski A., Błachno M.: Pr ba oceny skuteczności warsztat w dla rodzic w dzieci z zespołem nadpobudliwości 26 5. Chuchacz B., Reczek E.: Wideotrening komunikacji - metoda XXI wieku mogąca zapobiec zaburzeniom psychicznym u dzieci 27 3
6. Iniewicz G., Ulasińska R.: Terapia pacjent w w okresie dojrzewania z objawami depresji trudności i dylematy 28 Warsztaty 18.00 20.00 warsztaty (symultaniczne) 29 1. Bryńska A., Kołakowski A.: Schematy poznawcze i psychoterapia poznawcza zaburzeń odżywiania się. 29 2. Chuchacz B., Reczek E.: Wideotrening komunikacji metoda XXI wieku mogąca zapobiec zaburzeniom psychicznym u dzieci. 29 3. Marquardt M., Skubacz M.: Ericksonowska perspektywa pracy w łączonym modelu terapii anoreksji. 29 4. Pilecki M.: Psychoterapia w leczeniu jadłowstrętu psychicznego - wskazania i przeciwwskazania. 29 5. Pisula A., Kołakowski A., Skotnicka M., Wolańczyk T., W jtowicz S., Turek M., Wiśniewski A., Błachno M.: Pr ba oceny skuteczności warsztat w dla rodzic w dzieci z zespołem nadpobudliwości. 29 6. Żechowski C.: Terapia psychoanalityczna w leczeniu zaburzeń odżywiania się. 29 20.30 bankiet 29 14 czerwca 2003r (sobota) 30 Sesja IV 9.00 11.30 Agresja u dzieci i młodzieży 30 1. Gromska J.: Przemoc a neurobiologia 30 2. Gromska J., Krzykowski G., Pawłowska B., Kr lak A., Stolarz M., Gamrat M., Dołmasiewicz E.: Badania nad zachowaniami seksualnymi między dziećmi w środowiskach pozarodzinnych 30 3. Frączek A.: O źr dłach i psychologicznych mechanizmach agresji interpersonalnej 31 4. Kobus M., Gromska J., Krzykowski G.: Urazy seksualne w dzieciństwie jako przyczyna p źniejszych przestępstw seksualnych 31 5. Dąbkowski M.: Rozważania o przemocy wśr d r wieśnik w - aspekty etyczne 32 11.30 12.00 przerwa na kawę 32 Sesja V 12.00 14.00 Jak wychowywać dziecko w XXI wieku? 33 1. Jaklewicz H.: Młodzież a transformacja 33 2. Szymańska K.: Wsp łczesne problemy wychowania w świetle zadań rozwoju 33 3. John-Borys M.: Percepcja zdrowia i choroby u dorastających w kontekście funkcjonowania rodziny 34 4. Żechowski C., Bażyńska K., Namysłowska I., Bronowska Z., Siewierska A., Jakubczyk A.: Więź z rodzicami i r wieśnikami w ocenie młodzieży hospitalizowanej w oddziale psychiatrycznym 34 14.00 14.30 zakończenie Konferencji 34 14.30 obiad 34 PLAKATY 35 Sesja plakatowa - Zaburzenia psychotyczne okresu adolescencji 35 1. Dąbkowska M.: Ocena obecności przeżyć traumatycznych w dzieciństwie chorych na schizofrenię. 35 2. Gmitrowicz A.: Zachowania samob jcze jako przyczyna hospitalizacji młodzieży z rozpoznaniem schizofrenii F20 i psychozy schizoafektywnej F25 35 3. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I., Sołowi w R., Matuszczyk M. Zastosowanie neuroleptyk w II gener. w leczeniu psychoz schizofrenicznych w Psychiatrii Wieku Rozwojowego 36 4. Kotlicka-Antczak M., Rabe-Jabłońska J., Gmitrowicz A.: Dziecięcy rozw j psychoruchowy a przebieg schizofrenii rozpoczynającej się w okresie młodzieńczym. 36 5. Makarewicz A., Kucharska-Pietura K.: Dynamika jakościowych i ilościowych zmian profilu psychopatologicznego u chorych na schizofrenię w trakcie pierwszej hospitalizacji. 37 6. Wybacz M., Kucharska-Pietura K.: Ocena funkcjonowania poznawczo-emocjonalnego pacjent w we wczesnych stadiach procesu schizofrenicznego. 37 Sesja plakatowa Zaburzenia odżywiania się 38 1. Basińska-Starzycka A., Bażyńska A.K., Bryńska A., Tomaszewicz-Libudzic E., Komender J., Namysłowska I., Moskwa M., Thorell Ł.H.: Odmienne przetwarzanie informacji u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym badania potencjał w wywołanych podczas treningu uwagi. 38 2. Błachno M., Tomaszewicz-Libudzic C., Bryńska A., Wolańczyk T.: Postawa wobec choroby pacjentek z jadłowstrętem psychicznym. 38 3. Brzozowska A., Jagielska G., Tomaszewicz-Libudzic C., Komender J.: Obecność przeciwciał przeciw mięśniowi sercowemu u pacjent w chorych na jadłowstręt psychiczny. 39 4
4. Bryńska A., Wiśniewski A., Tomaszewicz-Libudzic C., Błachno M., Brzozowska-Binda A.: Aktywność ruchowa pacjentek z jadłowstrętem psychicznym a cechy obsesyjno-kompulsyjne. Doniesienie wstępne. 40 5. Bryńska A., Wiśniewski A., Tomaszewicz-Libudzic C., Błachno M., Szymańska U., Wolańczyk T.: Spektrum zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych: objawy obsesyjno-kompulsyjne wśr d pacjentek z jadłowstrętem psychicznym. 40 6. Cebella A., Łucka I., Fryze M., Pietraszczyk-Kędziora B.: Pr ba oceny modelu odżywiania się i funkcjonowania społecznego student w IV roku wydziału lekarskiego AM w Gdańsku. 41 7. Chmielewska D., Kucharska-Pietura K., Makarewicz A., Wysocka A.: Percepcja wyrazu emocjonalnego twarzy w jadłowstręcie psychicznym. 42 8. Dąbkowski M., Gniot B.: Wstępne spostrzeżenia nad leczeniem zaburzeń anorektycznych olanzapiną (Zyprexa) 42 9. Dmitrzak-Węglarz M., Rybakowski F., Słopień A., Czerski P., Hauser J., Rajewski A.: Badanie asocjacyjne alleli gen w kodujących DRD4 i COMT w jadłowstręcie psychicznym 43 10. Grzelak P., Rabe-Jabłońska J., Wyszogrodzka-Kucharska A., Gajewicz W., G raj B.: Zastosowanie protonowej spektroskopii rezonansu magnetycznego w ocenie m zgowia pacjentek z jadłowstrętem psychicznym. 44 11. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I., Augustyniak E., Niezgoda S.,, Matuszczyk M.: Być kobietą? Kobiecość w zaburzeniach odżywiania się. 45 12. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I., Augustyniak E., Matuszczyk M., Siwiec A.: Zarys programu terapeutycznego dla pacjentek z zaburzeniami odżywiania się stosowany w Oddziale Psychiatrii Wieku Rozwojowego w Sosnowcu. 45 13. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I., Hyrnik J., Matuszczyk M., Siwiec A.: Psychodynamiczne aspekty psychoterapii grupowej w leczeniu zaburzeń odżywiania się - doświadczenia własne Oddziału Psychiatrii Wieku Rozwojowego Centrum Pediatrii w Sosnowcu. 46 14. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I., Krzystanek M., Trzeciak H., Szymszal J.: Wpływ fototerapii i fluwoksaminy na aktywność fosfolipazy D w trombocytach pacjent w z rozpoznaniem jadłowstrętu psychicznego. 46 15. Janas-Kozik M.,, Krupka-Matuszczyk I., Krzystanek M., Szymszal J., Augustyniak E.: Przydatność fototerapii w leczeniu jadłowstrętu psychicznego. 48 16. Pietrzak S., Czerebiej M., Muzalewski P., B cker M., Dąbkowski M.: Ocena rozpowszechnienia spektrum zaburzeń odżywiania w populacji student w kierunk w uniwersyteckich 49 17. Pilecki M., Modrzejewska R., Bomba J.: Rozpowszechnienie zaburzonego odżywiania się w populacji uczni w klas drugich krakowskich szk ł ponadpodstawowych w roku szkolnym 2000/2001. 50 18. Pilecki M., J zefik B.: Czynniki kulturowe oraz cechy obrazu siebie wsp łwystępujące z zaburzeniami odżywiania się. 50 19. Rybakowski F., Dmitrzak-Węglarz M., Słopień A., Czerski P., Hauser J., Rajewski A.: Temperament i charakter w jadłowstręcie psychicznym- wpływ gen w transportera serotoniny i receptora 5-HT2A. 51 20. Słopień A., Dmitrzak-Węglarz M., Skibińska M., Rybakowski F., Hauser J., Rajewski A.: Brak asocjacji pomiędzy polimorfizmem genu BDNF a jadłowstrętem psychicznym 52 21. Sobieszczańska S.A., Rabe-Jabłońska J., Skał M., Dunajska A., Wyszogrodzka-Kucharska A.: Ocena wybranych parametr w układu krzepnięcia u pacjentek z rozpoznaniem jadłowstrętu psychicznego 52 22. Szymańska U., Tomaszewicz-Libudzic C., Jagielska G., Komender J., Błachno M.: Zaburzenia metabolizmu kostnego u pacjentek z jadłowstrętem psychicznym. 53 23. Śmiech A., Wyszogrodzka-Kucharska A., Rabe-Jabłońska J., Iwaszkiewicz J.: Ocena metabolizmu kostnego u pacjentek z rozpoznaniem jadłowstrętu psychicznego przy zastosowaniu wskaźnik w przemian kostnych. 54 Sesja plakatowa Psychoterapia w psychiatrii dzieci i młodzieży 55 1. Andrzejowska D., Domagalska-Kurdziel E., Halberda G., Kołakowska A., Skuza R.: Prezentacja pracy szkoły w odniesieniu do uczni w z zaburzeniami psychicznymi i w r żnym wieku. 55 2. Chuchacz B., Reczek E.: Wideotrening komunikacji - metoda XXI wieku mogąca zapobiec zaburzeniom psychicznym u dzieci 55 3. Iniewicz G., Ulasińska R.: Terapia pacjent w w okresie dojrzewania z objawami depresji trudności i dylematy 56 5
4. Orłowska J., Igor Hanuszkiewicz I.: Przychodnia Psychoterapii Dzieci i Młodzieży Stowarzyszenia Dobrej Nadziei 56 5. Pisula A., Kołakowski A., Skotnicka M., Wolańczyk T., W jtowicz S., Turek M., Wiśniewski A, Błachno M.: Pr ba oceny skuteczności warsztat w dla rodzic w dzieci z zespołem nadpobudliwości. 57 6. Izydorczyk B., Czekaj B., Syguda J.: Psychoterapia okresu młodzieńczego - model leczenia w OLN i ZJ DĄBR WKA w Gliwicach 57 7. Izydorczyk B., Czekaj B., Syguda J.: Teoretyczne i praktyczne wyznaczniki modelu leczenia zaburzeń odżywiania w r żnych kategoriach wiekowych - OLN i ZJ DĄBR WKA w Gliwicach 58 8. Szwajca K., Izdebski R., de Barbaro M., Szaszkiewicz W.: Terapia rodzin pacjenta dziecięcego i młodzieżowego na terenie domu w percepcji rodziny. 58 9. Szwajca K., Szaszkiewicz W., Izdebski R., Orłowska J., Szuszkiewicz A., Kaczmarczyk J., Nowakowska S, Hanuszkiewicz I., Treger B.: Po co miastu psychoterapia? 59 Sesja plakatowa Agresja u dzieci i młodzieży 60 1. Błachno M., Kołakowski A., Wolańczyk T., Pisula A., Turek M., Wiśniewski A. Por wnanie samooceny dzieci z ADHD z dziećmi z populacji og lnej. Badanie przy pomocy The Harter Self Esteem Questionnaire (HSEQ). Doniesienie wstępne. 60 2. Butenko L.: Child-Therapist-Parents: From Aggression to Creativity together. 60 3. Horecka-Lewitowicz A., Bocian I., Czechowicz-Nieroda A.: Obraz agresji u dzieci w zależności od wieku i płci. 61 4. Kołakowski A., Wolańczyk T.: Agresja i zaburzenia zachowania w ADHD. 61 5. Wolańczyk T., W jtowicz S., Bryńska A., Kołakowski A., Skotnicka M., Stefanoff P., Komender J.: Zachowania agresywne i niedostosowane (zaburzenia eksternalizacyjne) u dzieci i młodzieży w Polsce badania populacyjne. 62 Sesja plakatowa Varia 64 1. Glapa K., Hawro T., Pietrzak S., Radziejewski P., Czerebiej M., Muzalewski P., Szymczak M., Gałan A., Urbanowska O., B cker M, Gniot B., Dąbkowski M.: Rozpowszechnienie zespołu nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi wśr d dzieci z klas II szk ł podstawowych w Bydgoszczy 64 2. Gorczyca P.: Sprawozdanie z Konferencji Naukowej poświęconej ADHD - Ostunia (Włochy). 64 3. Gorczyca P., Kapinos-Gorczyca A.: Skala CARS w zespole Aspergera. 65 4. Kołakowski A., Pisula A., W jtowicz S., Wolańczyk T., Turek M., Wiśniewski A.: Związek poszczeg lnych pytań diagnostycznych zespołu nadpobudliwości psychoruchowej oraz związek czynnik w rodzinnych i rozwojowych na rozpoznanie zespołu hiperkinetycznego (ICD-10) w grupie dzieci z ADHD (DSM IV). 66 5. Krupka-Matuszczyk I., Janas-Kozik M.,, Augustyniak E., Matuszczyk M. : Jak malują dzieci depresyjne? 66 6. Podbielski Z., Wiśniewski K: Dr hab.n.med. Janina Maria Krasowska (1907-1993) prekursorka psychiatrii rozwojowej w Polsce 68 7. Rzemieniuk T., Sakowska-Maliszewska I., Siwiec A., Koster A.: Neuroinfekcja czy zaburzenie hormonalne przyczyną zaburzeń psychotycznych u 15-letniej dziewczynki? Prezentacja trudnego diagnostycznie przypadku 71 8. Zalewska M.: Metodologiczne aspekty rozpoznawania fobii społecznej u dzieci i młodzieży. 72 WAŻNE INFORMACJE 73 Organizatorzy 73 Patronat medialny 73 Obsługa techniczno-administracyjna 73 Szczeg ły na stronie: www.ekonferencje.pl/szczyrk (adres konferencji pozostaje bez zmian, mimo zmiany lokalizacji Konferencji) 6
Komitet Naukowy Konferencji Przewodnicząca: prof. dr hab. n.med. Irena Namysłowska Członkowie: prof. dr hab. n.med. Jacek Bomba prof. dr hab. n.hum. Adam Frączek prof. dr hab. n.med. Jadwiga Gromska prof. dr hab. n.med. Hanna Jaklewicz dr n.hum. Barbara J zefik prof. dr hab. n.med. Jadwiga Komender prof. dr hab. n.med. Irena Krupka-Matuszczyk prof. dr hab. n.med. Maria Orwid prof. dr hab. n.med. Jolanta Rabe-Jabłońska prof. dr hab. n.med. Andrzej Rajewski dr n.hum. Katarzyna Szymańska Sekretarz: dr n.med. Małgorzata Janas-Kozik Komitet Organizacyjny Przewodnicząca: dr n.med. Małgorzata Janas-Kozik V-ce Przewodnicząca: Aneta Jakubczyk Sekretarz: lek. Maciej Matuszczyk Członkowie: lek. Dorota Burzawa lek. Rafał Sołowi w mgr Ewa Augustyniak mgr Joanna Hyrnik Brygida Kremblewska Krzysztof Płonka Zarząd Sekcji Naukowej Psychiatrii Dzieci i Młodzieży PTP dr n.med. Mirosław Dąbkowski - Przewodniczący dr n.med. Małgorzata Janas-Kozik - V-ce Przewodnicząca lek. Barbara Rolka-Raginia - Sekretarz lek. Hanna Biskupiak - Skarbnik 7
Miejsce obrad ul. Ks. Bp. Juliusza Bursche 3 43-460 Wisła tel. (+48 33) 855 41 55 fax (+48 33) 858 39 58 e-mail: wisla@golebiewski.pl www.golebiewski.pl Sekretariat Konferencji czynny będzie: w dniu 12 czerwca 2003r w godzinach 12.00 22.00 w dniu 13 czerwca 2003r w godzinach 8.00 17.00 w dniu 14 czerwca 2003r w godzinach 8.00 14.00 Zakwaterowanie Dla uczestnik w konferencji zarezerwowano pokoje w Hotelu Gołębiewski w Wiśle. Doba hotelowa rozpoczyna się o godzinie 14.00, a kończy o 12.00. Organizatorzy zapewniają przechowanie bagaży. Hotel posiada parking strzeżony płatny: 20zł/db. Hotel znajduje się blisko dworca PKP w Wiśle Uzdrowisku, ok. 10 minut piechotą od centrum miasta. Oferuje wiele atrakcji m.in. Park Wodny Tropikana: kompleks basen w z licznymi zjeżdżalniami, falą wodną, basenem sportowym, basenami rekreacyjnymi, brodzikami dla dzieci, basenem "kaskadą" jakuzzi, r żnorodnymi saunami, gabinetem masaży i solarium. Goście hotelowi korzystają z kompleksu w godzinach 7.00-22.00, nieodpłatnie. 8
Złe myśli ostaw diabłom, a pełne pogody serce naprzeciw sercu nieś (E. Zegadłowicz) Szanowni Koleżanki i Koledzy Szanowni Państwo 13-14 czerwca 2003 roku w Hotelu Gołębiewski w Wiśle odbędzie się po raz pierwszy w historii psychiatrii dzieci i młodzieży organizowana na Śląsku Konferencja Naukowa Sekcji Naukowej Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Polskiego Towarzystwa Psychiatry-cznego. Dzięki wiedzy, doświadczeniu, wkładowi pracy Komitetu Naukowego Konferencja ta została uhonorowana 12 punktami edukacyjnymi przyznawanymi przez Komisję Kształcenia Ustawicznego Zarządu Gł wnego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. W trakcie jej trwania będzie miało miejsce: 5 sesji gł wnych na następujące tematy: 1. Zaburzenia psychotyczne okresu adolescencji. 2. Zaburzenia odżywiania się. 3. Psychoterapia w psychiatrii dzieci i młodzieży. 4. Agresja u dzieci i młodzieży. 5. Jak wychowywać dziecko w XXI wieku? 6 warsztat w symultanicznych oraz sesja plakatowa na tematy jednoimienne z tematami sesji gł wnych. W imieniu Komitetu Organizacyjnego Konferencji chcę podziękować Jego Magnificencji Rektorowi Śląskiej Akademii Medycznej Panu Prof. dr hab. Tadeuszowi Wilczokowi za objęcie Honorowego Patronatu nad ww. Konferencją, Przewodniczącej Komitetu Naukowego i jednocześnie Konsultantowi Krajowemu ds. Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Pani Prof.dr hab. Irenie Namysłowskiej, Prezesowi Zarządu Gł wnego PTP Panu Prof. dr hab. Jackowi Bombie za patronat naukowy nad całością programu Konferencji i olbrzymie zaangażowanie nad jej stroną naukowo-szkoleniową, Pani Prof.dr hab.n.med. Irenie Krupka-Matuszczyk, kierow-nikowi Katedry i Kliniki Psychiatrii i Psychoterapii ŚAM za doradę naukową i zawsze ciepłe słowa w trakcie organizacji tego przedsięwzięcia, Sponsorom, dzięki kt rym obrady oraz imprezy towarzyszące będą miały miejsce w pięknej, niepowtarzalnej oprawie wnętrz Hotelu Gołębiewski w Wiśle, Naszym Gościom oraz Wam Koleżanki i Koledzy, iż okazaliście zainteresowanie Konferencją. Z wyrazami szacunku i koleżeńskim pozdrowieniem Dr n. med. Małgorzata Janas - Kozik Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego Konferencji Naukowej Sekcji Naukowej Psychiatrii Dzieci i Młodzieży PTP Sekretarz Komitetu Naukowego 9
Program Konferencji 12 czerwca 2003r (czwartek) rejestracja uczestnik w 12.00 22.00 13 czerwca 2003r (piątek) śniadanie 7.30 9.00 rejestracja uczestnik w 8.00 9.00 otwarcie Konferencji 9.00 9.30 Sesja I 9.30 12.00 Zaburzenia psychotyczne okresu adolescencji Moderatorzy: prof. dr hab. n.med. Irena Namysłowska, prof. dr hab. n.med. Jolanta Rabe-Jabłońska, prof. dr hab. n.med. Irena Krupka-Matuszczyk 1. Strzelecki D., Rabe-Jabłońska J.: Hipoteza glutaminianergiczna schizofrenii, implikacje terapeutyczne - tezy 15 min. Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychiatrii Młodzieżowej Katedra Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi W ostatnich latach coraz większe zainteresowanie psychiatrii dotyczy udziału zaburzeń układu glutaminianergicznego w patogenezie schizofrenii. Na rolę receptor w kwasu glutaminowego w patogenezie tej psychozy zwr cono uwagę w związku z psychozomimetycznym działaniem fencyklidyny (PCP). Związek ten powoduje, już po stosunkowo kr tkim czasie działania, wystąpienie objaw w bardzo podobnych do objaw w schizofrenii, tak pozytywnych, jak i negatywnych. Fencyklidyna w trakcie badań molekularnych okazała się blokować działanie jednego z glutaminianergicznych receptor w jonotropowych - receptora NMDA, poprzez wiązanie się wewnątrz kanału jonowego (antagonizm niekompetycyjny). Działanie psychozomimetyczne fencyklidyny nie występuje (lub jest łagodne wyrażone) u dzieci i młodzieży przed okresem adolescencji, co tłumaczy się zmniejszoną wrażliwością receptora na działanie tego związku. Wraz z narastaniem wrażliwości NMDA zauważa się istotny wzrost zachorowań na schizofrenię. Kolejnym etapem badań związanych z układem glutaminianergicznym i jego dysfunkcją w schizofrenii było opracowanie teoretyczne modeli i pr by eksperymentalne oddziaływań mających przywr cić prawidłowe funkcjonowanie receptor w NMDA i co za tym idzie zmniejszenie objaw w psychotycznych. Obecnie najwięcej nadziei wiąże się z podawaniem glicyny, koagonisty receptora NMDA lub jej analog w (seryna, cykloseryna). Związki te mają działanie modulujące, w umiarkowanym stopniu pobudzając funkcję receptora 10
NMDA, co w badaniach eksperymentalnych skutkowało zmniejszeniem nasilenia objaw w negatywnych schizofrenii w stopniu łagodnym bądź umiarkowanym. W ostatnich latach coraz większe zainteresowanie psychiatrii dotyczy udziału zaburzeń układu glutaminianergicznego w patogenezie schizofrenii. Na rolę receptor w kwasu glutaminowego w patogenezie tej psychozy zwr cono uwagę w związku z psychozomimetycznym działaniem fencyklidyny (PCP). Związek ten powoduje, już po stosunkowo kr tkim czasie działania, wystąpienie objaw w bardzo podobnych do objaw w schizofrenii, tak pozytywnych, jak i negatywnych. Fencyklidyna w trakcie badań molekularnych okazała się blokować działanie jednego z glutaminianergicznych receptor w jonotropowych - receptora NMDA, poprzez wiązanie się wewnątrz kanału jonowego (antagonizm niekompetycyjny). Działanie psychozomimetyczne fencyklidyny nie występuje (lub jest łagodne wyrażone) u dzieci i młodzieży przed okresem adolescencji, co tłumaczy się zmniejszoną wrażliwością receptora na działanie tego związku. Wraz z narastaniem wrażliwości NMDA zauważa się istotny wzrost zachorowań na schizofrenię. Kolejnym etapem badań związanych z układem glutaminianergicznym i jego dysfunkcją w schizofrenii było opracowanie teoretyczne modeli i pr by eksperymentalne oddziaływań mających przywr cić prawidłowe funkcjonowanie receptor w NMDA i co za tym idzie zmniejszenie objaw w psychotycznych. Obecnie najwięcej nadziei wiąże się z podawaniem glicyny, koagonisty receptora NMDA lub jej analog w (seryna, cykloseryna). Związki te mają działanie modulujące, w umiarkowanym stopniu pobudzając funkcję receptora NMDA, co w badaniach eksperymentalnych skutkowało zmniejszeniem nasilenia objaw w negatywnych schizofrenii w stopniu łagodnym bądź umiarkowanym. Układ glutaminianergiczny jest największym pobudzającym układem m zgu człowieka. Neurony glutaminianergiczne stanowią ponad połowę wszystkich kom rek nerwowych ośrodkowego układu nerwowego, posiadając wyjątkowo liczną reprezentację w korze m zgu i hipokampach. Pozostaje on w ścisłej zależności morfologicznej i fizjologicznej z działającym hamująco układem GABAergicznym, kt ry zajmuje drugie miejsce pod względem liczebności populacji kom rek nerwowych w OUN (około 45 % kom rek nerwowych). Wypadkową działania pobudzającego układu glutaminianergicznego i hamującego układu GABAergicznego jest stan r wnowagi niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mniejszych, choć stosunkowo lepiej poznanych, bardziej wyspecjalizowanych układ w neurotransmisyjnych: serotoninergicznego, noradrenergicznego, cholinergicznego i dopaminergicznego. Zaburzenia dotyczące układu glutaminianergicznego zaobserwowano w schizofrenii, udarze m zgu, padaczce, chorobach Parkinsona, Huntingtona i Alzheimera, choć nie ustalono na ile mają one w tych jednostkach znaczenie patogenetyczne. Dokładne poznanie budowy i przede wszystkim funkcji układu glutaminianergicznego jest od dłuższego czasu jednym z gł wnych zadań badaczy zajmujących się schizofrenią. Powodzenie w tym zakresie, jak się wydaje, może przybliżyć nas do zrozumienia fenomenu tej psychozy. Obecnie obowiązująca teoria dopaminergiczna nie tłumaczy w spos b wyczerpujący wszystkich aspekt w choroby, szczeg lnie dużo pytań pozostawiając odnośnie powstawania objaw w negatywnych. Środki działające na układ dopaminergiczny, np. amfetamina powodują bowiem jedynie wystąpienie objaw w wytw rczych. Pełniejszy obraz psychozy, obejmujący objawy pozytywne i negatywne, zaobserwowano u ludzi używających fencyklidynę (PCP, anielski pył). Związek ten pierwotnie przeznaczony do zastosowania w anestezjologii, okazał się 11
być halucynogennym środkiem narkotycznym, charakteryzującym się wysokim potencjałem uzależniającym. Jak się okazało w wyniku podjętych badań, działanie PCP polega na niekompetycyjnym blokowaniu jednego z receptor w układu glutaminianergicznego - receptora NMDA. W przypadku ostrego zatrucia u części używających fencyklidyna powoduje ona wystąpienie objaw w pozytywnych, a także jak wspomniano, objaw w negatywnych. Przewlekłe używanie PCP prowadzi do upośledzenia transmisji dopaminergicznej w obrębie kory przedczołowej, co klinicznie ma odpowiadać wystąpieniu objaw w negatywnych. Wynikiem przyjmowania fencyklidyny przez osoby chore na schizofrenię jest przejściowe nasilenie objaw w psychopatologicznych. Dodatkowym argumentem przemawiającym za hipotezą glutaminianergiczną są obserwacje dotyczące działania fencyklidyny przed okresem pokwitania. Ot ż występuje w tym wieku częściowa lub całkowita niewrażliwość na działanie tej substancji wtedy z reguły nie powoduje ona wystąpienia objaw w psychotycznych. Wzrost wrażliwości receptora NMDA na hamujące działanie PCP przypada na okres znacznego wzrostu częstości zachorowań na schizofrenię. 2. Rabe-Jabłońska J.: Kiedy rozpocząć interwencję farmakologiczną w schizofrenii? - tezy 15 min. Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychiatrii Młodzieżowej Katedra Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi W pracy om wiono r żne rozumienie terminu wczesna interwencja, czynniki ryzyka rozwoju schizofrenii, markery schizofrenii. Przedstawiono zasady rozpoznawania predyspozycji do rozwoju schizofrenii, koncepcję schizotaksji, oraz przegląd najnowszego piśmiennictwa na temat naukowych i etycznych podstaw wczesnego leczenie schizofrenii w fazie prepsychotycznej, propozycje takiego leczenia oraz zapobiegania psychozie. Słowa kluczowe: schizofrenia, prodrom, faza prepsychotyczna, czynniki ryzyka, schizotaksja, wczesna interwencja, zapobieganie 3. Kotlicka-Antczak M., Rabe-Jabłońska J., Gmitrowicz A.: Dziecięcy rozw j psychoruchowy a przebieg schizofrenii rozpoczynającej się w okresie młodzieńczym - tezy 15 min. Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychiatrii Młodzieżowej Katedra Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Cel pracy: znalezienie związk w pomiędzy przebiegiem rozwoju psychoruchowego w okresie dziecięcym a obrazem klinicznym i przebiegiem schizofrenii rozpoczynającej się w okresie młodzieńczym. Metody: Na podstawie retrospektywnej analizy Książeczek Zdrowia Dziecka, Kwestionariuszy Rozwoju Dziecka oraz Skali Rozwoju Murraya i Lewisa oceniono rozw j psychoruchowy 50 chorych z rozpoznaniem schizofrenii wg DSM-IV (średni wiek zachorowania 16,4 1,81 lat ; średni czas trwania choroby: 3,9 0,63 lat) oraz 30 os b zdrowych. Przebieg schizofrenii określono analizując dokumentację medyczną, zawierającą także wielokrotne oceny w skali PANSS. Wyniki: Wyr żniono dwie grupy przebiegu schizofrenii: z przewagą 12
objaw w negatywnych lub pozytywnych. Rozw j psychoruchowy chorych z przewaga objaw w negatywnych i przewlekłym przebiegu choroby znacząco odbiegał od rozwoju chorych z dominującymi objawami pozytywnymi jak i rozwoju os b zdrowych. Charakteryzowały go op źnienia w osiąganiu kamieni milowych rozwoju i nabywaniu umiejętności kontroli zwieraczy, występowanie cech słabszej koordynacji ruchowej, op źnień i nieprawidłowości w rozwoju mowy, trudności szkolnych, gorszych kompetencji społecznych. Chorzy na schizofrenię przebiegającą z przewagą objaw w pozytywnych nie r żnili się w zakresie swojego rozwoju psychoruchowego od os b z grupy kontrolnej. Wnioski: zaburzenia rozwoju psychoruchowego w okresie dziecięcym dotyczą jedynie części chorych z rozpoznaniem schizofrenii, tj. grupy o przewlekłym przebiegu, z przewagą objaw w negatywnych. Wyniki sugerują, że zaburzenia schizofreniczne nie są etiologicznie jednorodne, a neurorozwojowy charakter dotyczy jedynie części z nich. 4. Namysłowska I.: Problemy teoretyczne, praktyczne i etyczne leczenia objaw w prodromalnych w schizofrenii - tezy 15 min. Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie W artykule poruszono problemy teoretyczne, praktyczne i etyczne dotyczące wczesnego rozpoznawania i leczenia objaw w prodromalnych schizofrenii. Zwr cono szczeg lną uwagę na problemy etyczne takie jak spos b rekrutacji os b z objawami prodromalnymi (szkoła?, specjalne programy?) i znaczenie tego typu interwencji dla pacjenta i jego rodziny. 5. Gromska J., Łucka I., Cebella A., Fryze M., Skwarska K., Stoń P., Sulska E.: Zaburzenia psychotyczne a nadużywanie substancji psychoaktywnych - tezy 10 min. II Klinika i Katedra Chor b Psychicznych Akademia Medyczna w Gdańsku Cel pracy: Analiza częstości występowania psychoz wywołanych nadużywaniem środk w psychoaktywnych wśr d os b hospitalizowanych po raz pierwszy z powodu zaburzeń psychotycznych; prześledzenie ilościowe i jakościowe kontakt w badanych ze środkami psychoaktywnymi, czasu trwania psychoz, a także podatności na leczenie farmakologiczne. Materiał i metoda: Przeanalizowano dane z 73 historii chor b (52 chłopc w i 21 dziewcząt, średnia wieku 18.8 lat) leczonych w ciągu ostatnich dw ch lat na Oddziale Młodzieżowym II Kliniki Chor b Psychicznych AM w Gdańsku. Zebrano informacje dotyczące wywiadu przedchorobowego, zwłaszcza obciążeń rodzinnych, wywiadu osobniczego, funkcjonowania społecznego, wywiadu dotyczącego przyjmowania środk w psychoaktywnych oraz obrazu klinicznego choroby i jej farmakoterapii. Wyniki: U 21,9% badanych postawiono ostateczne rozpoznanie psychozy wywołanej nadużywaniem środk w psychoaktywnych. W tej grupie zar wno czas od wystąpienia pierwszych objaw w choroby, jak i czas hospitalizacji były kr tsze niż u pozostałych chorych. Zazwyczaj stosowano u nich monoterapię. U 2,7% pacjent w postawiono podw jną diagnozę. Kontakt z narkotykami potwierdziło 52% badanych, z czego 13
u 42,1% rozwinęły się zaburzenia psychotyczne. Najczęściej stosowanymi środkami psychoaktywnymi (bez względu na ostateczną diagnozę) były: cannabinoidy i amfetamina. Obciążenie rodzinne zespołami schizofrenicznymi stwierdzono u 50 % pacjent w z psychozą nie wywołaną środkami psychoaktywnymi, oraz 3,4 % badanych, u kt rych psychoza miała bezpośredni związek z przyjmowaniem narkotyku. Wnioski: Statystycznie znamiennie często stwierdzamy nadużywanie środk w psychoaktywnych wśr d os b cierpiących na zaburzenia psychotyczne. Zar wno czas od wystąpienia pierwszych objaw w choroby, jak i czas hospitalizacji były kr tsze u pacjent w z rozpoznaniem zaburzeń psychotycznych wywołanych nadużywaniem środk w psychoaktywnych, niż u pozostałych chorych, r żnica ta nie była jednak istotna statystycznie. Czas trwania psychozy był u nich istotnie kr tszy. Zazwyczaj stosowano u nich monoterapię. 6. Dąbkowski M.: Ocena skuteczności leczenia oraz osiągnięć szkolnych i aktywności r wieśniczej u młodzieży chorej na schizofrenię leczonej przeciwpsychotycznie - tezy 15 min. Katedra i Klinika Psychiatrii Akademia Medyczna w Bydgoszczy Schizofrenia, będąc chorobą mogącą potencjalnie doprowadzić do dewastacji życia wymaga wdrożenia optymalnego paradygmatu terapeutycznego, celem zapobieżenia wielowymiarowym następstwom psychozy. Zalecane standardy postępowania w leczeniu schizofrenii u dzieci i młodzieży wskazują na bezsporne zalety rozpoczynania leczenia od lek w przeciwpsychotycznych nowej generacji; z jednoczesnym kompleksowym oddziaływaniem psychosocjoterapeutycznym. Oddziaływań pozabiologicznych, nacelowanych na wzmocnienie system w wsparcia, a przede wszystkim na utrzymanie przez chorego dotychczasowego zanurzenia w jemu właściwym millieu społecznym, z zachowaniem poziomu aktywności funkcjonowania nie da się jednak oddzielić od efekt w działania lek w przeciwpsychotycznych. Efekty te zar wno oczekiwane, terapeutyczne, jak i niepożądane, będące następstwem ubocznym leczenia - wyznaczają przestrzeń, w jakiej może dokonywać się praca psycho- i socjo terapeutyczna. Odpowiedni dob r leku może w spos b kapitalny potencjalizować skuteczność oddziaływań psychospołecznych. Zastosowanie innego leku może dramatycznie utrudniać osiągnięcie oczekiwanego efektu: utrzymanie pozytywnej samooceny, poziomu osiągnięć szkolnych a także akceptację społeczną chorego. W przedstawianych quasiprospektywnych badaniach oceniano efekty leczenia przeciwpsychotycznego w kohorcie młodych (w wieku od 14 do 17 lat w chwili rozpoczęcia badań) pacjent w, kolejno włączanych do leczenia w okresie trzech lat, tj. 1997, 1998 i 1999 r. Pacjenci obserwowani byli w warunkach leczenia ambulatoryjnego, część chorych leczenie rozpoczynała od hospitalizacji. Grupa badana obejmowała 387 chorych, u kt rych rozpoznano pierwszy, dotychczas nieleczony epizod schizofrenii (wg DSM - IV - TR) typu paranoidalnego, zdezorganizowanego lub niezr żnicowanego; bądź też zaburzenia typu schizofrenii. 14
Chorym tym podawano jeden lek przeciwpsychotyczny, sporadycznie leki tzw. korygujące objawy niepożądane. Każdy chory poddany był też podstawowym oddziaływaniom psycho i socjoterapeutycznym (diagnostyczna sesja rodzinna, rozmowy podtrzymujące, pozytywne afirmacje zdarzeń życiowych, dokonywanie ich atrybucji). Spośr d 387 chorych zakwalifikowania do oceny: 196 chorych leczonych było risperidonem 191 chorych leczonych było jednym typowym lekiem przeciwpsychotycznym (perazyną, haloperidolem, perfenazyną, flupentixolem lub zuclopentixolem). Okres obserwacji chorych wynosił ok. 2 lata (22 do 26 mies.) Po tym okresie ujawniono, że bez nawrot w i pogorszeń (mierzonych koniecznością zmiany leku lub hospitalizacją) w ciągłym leczeniu tym samym lekiem pozostawało 85 chorych. Z tego: 45 leczonych było risperidonem 40 leczonych było jednym z typowych neuroleptyk w. Obie te grupy chorych, tj. leczonych risperidonem (RIS) oraz leczonych lekiem przeciwpsychotycznym typowym (TYP) por wnano pod względem wieku, płci, wieku przy początku choroby oraz obecności ewentualnych obciążeń dziedzicznych a także ujawnionych przed i około porodowych obciążeń. We wszystkich tych ww. wymiarach nie wykazano r żnic między obiema grupami. W obu grupach (RIS oraz TYP) oceniano też nasilenie choroby, wykorzystując skalę Clinical Global Impression CGI oraz skalę Positive and Negative Symptoms of Schizophrenia Scale - PANSS. Po 2 latach leczenia w obu grupach podobnie wykazano znamienną poprawę w obu skalach w por wnaniu do początku leczenia Dla grupy RIS średni wynik w skali PANSS na początku leczenia i po 2 latach wynosił 106 vs 52; dla grupy TYP wynosił odpowiednio 98 vs 56. Konsekwentnie, średni wskaźnik CGI dla grupy RIS przed i po leczeniu wynosił 4,3 vs 1,6; zaś dla grupy TYP odpowiednio 4,2 vs 1,6. R żnice pomiędzy grupami nie były istotne statystycznie. Znaczące r żnice pomiędzy grupami chorych, leczonych r żnymi lekami obserwowano natomiast na polu funkcjonowania poznawczo-behawioralnym. Jedynie 47,5% chorych z grupy TYP po dw ch latach leczenia uczęszczało do szkoły dziennej, podczas gdy w grupie RIS 86,7% chorych było nadal aktywnymi uczniami (r żnica wysoko znamienna). Powr t poznawczych i wolicjonalnych możliwości ucznia po leczeniu przeciwpsychotycznym obrazują wskaźniki tr josiowej, sześciopunktowej Skali Osiągnięć Szkolnych (modyfikacja własna School Achievement Scale). Ze zbliżonego poziomu przedchorobowego funkcjonowania szkolnego (grupa RIS 13,5 pkt wobec grupy TYP 13,1 pkt) po 2 latach leczenia obie grupy wykazywały deficyty w funkcjonowaniu; ale pacjenci leczeni typowymi neuroleptykami przesunęli się na nieomal dwukrotnie gorszy poziom funkcjonowania aniżeli chorzy leczeni risperidonem (grupa RIS 9,4 wobec grupy TYP 4,8) (P<0,001) Zaangażowanie w sieć interpersonalnych oddziaływań r wieśniczych, oceniane na tr josiowej, czteropunktowej Skali Aktywności R wieśniczej (własna modyfikacja Peer Activity Scale) osiągające w okresie przedchorobowym poziom 7,3 w grupie RIS 15
i 7,6 w grupie TYP - po dw ch latach trwania choroby i leczenia właściwym dla danej grupy lekiem osiągnęło poziom odpowiednio 5,1 i 2,2 (P<0,001). Średnie wskaźniki Skali Global Assessement of Functioning po dw ch latach leczenia osiągnęły 56 w grupie RIS wobec 48 w grupie TYP w por wnaniu do okresu ostrej fazy psychotycznej, gdzie odpowiednio wykazywano 21 wobec 18 (NS). Wnioski: Skuteczność leczenia - mierzona nasileniem objaw w psychopatologicznych i w ocenie klinicznej - pierwszego epizodu schizofrenii oraz zaburzeń schizotypowych u młodzieży jest bardzo zbliżona w obu grupach leczonych risperidonem i typowymi lekami przeciwpsychotycznymi. Risperidon jednakże jest znamiennie bardziej efektywny w poprawie osiągnięć szkolnych oraz aktywności r wieśniczej aniżeli typowe neuroleptyki, a także nieco lepszy w poprawie społecznego funkcjonowania. Uzyskane wyniki sugerują, że młodzi pacjenci z pierwszym epizodem schizofrenii lub zaburzeniami schizofrenopodobnymi, leczeni risperidonem wykazują większą efektywność działania interpersonalnego i większą poprawę funkcji poznawczych pozwalająca im kontynuować edukację oraz zachować lepsze funkcjonowanie społeczne aniżeli leczeni typowymi lekami.. Takie działanie risperidonu stwarza warunki znacznie bardziej sprzyjające wdrożeniu efektywnych oddziaływań socjoterapeutycznych. 7. Marcenkowski I., Bikszajewa J., Drużyńska A., Skalska J.: Leki przeciwpsychotyczne atypowe i rehabilitacja medyczno-społeczna dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowania i schizofrenią - doświadczenia własne tezy 15 min. Ukraiński Instytut Naukowo-Badawczy Psychiatrii Społecznej i Sądowej w Kijowie Cel pracy: Badanie wpływu terapii risperidonem i rehabilitacji medyczno-społecznej na funkcjonowanie poznawcze i społeczne dzieci z og lnymi zaburzeniami rozwoju i młodzieży cierpiącej na schizofrenię. Materiał : Pod naszą obserwacją znajdowało się 40 chorych: 53 dzieci z og lnymi zaburzeniami rozwoju w wieku od 3 do 10 lat (z F.84.0 25, z F. 84.3 11, z F. 84.5 5, z F. 84.4 12 dzieci) i 40 młodych os b cierpiacych na schizofrenię, zaburzenia schizotypowe i majaczeniowe (z F.20 21, z F.21 7, z F.22 5, z F. 23 7 pacjenci). Dzieci z og lnymi zaburzeniami rozwoju podzielono na 3 grupy: a) otrzymujące monoterapię risperidonem, b) otrzymujące pomoc w formie integracji sensorycznej, trening w poznawczych, bihewioralnych i trening w umiętności społecznych, c) otrzymujące terapię kompleksową risperidonem w połączeniu z rehabilitacją. Młode osoby cierpiące na schizofrenię podzielono na 3 grupy: a) otrzymujące terapię lekami przeciwpsychotycznymi konwencjonalnymi; b) pacjenci u kt rych zaostrzenia opanowano w szpitalu lekami przeciwpsychotycznymi (risperidonem) i kt rzy p źniej otrzymowały terapię okresowo podtrzymywaną risperidonem; c) pacjenci u kt rych zaostrzenia opanowano risperidonem na tle wszesnej społecznej interwencji w warunkach ambulatoryjnych i u kt rych przeprowadzono terapię ciągłą podtrzymywaną risperidonem na tle aktywnej rehabilitacji społecznej dziecka i jego rodziny. Zastosowane metody: Przeprowadzono badania: a)zaburzeń funkcjonowania poznawczego przy pomocy zespołu test w CANTAB i COGTEST, b) klinicznych 16
przejaw w zaburzeń przy pomocy PANSS, c) funkcjonowania społecznego przy pomocy SAFE. Otrzymane wyniki: Wskaźniki funkcjonowania poznawczego w grupie dzieci z og lnymi zaburzeniami rozwoju, kt re otrzymywały risperidon na tle rehabilitacji były wyższe, niż w grupie kontrolnej (P< 0,05). U młodych os b cierpiących na schizofrenię, udowodniono wpływ pozytywny terapii długotrwałej risperidonem i wczesnej interwencji na funkcjonowanie poznawcze. Podczas długotrwałej terapii młodzieży cierpiącej na schizofrenię risperidonem w połączeniu z rehabilitacją przy uczestnictwie rodzic w zaburzenia produktywne, trwalość choroby i ilość epizod w psychotycznych w wywiadzie nie wpływają na poziom funkcjonowania społecznego. Wnioski: Na poziom funkcjonowania społecznego u dzieci z og lnymi zaburzeniami rozwoju i u młodzieży cierpiącej na schizofrenię więcej wpływają zaburzenia poznawcze niżeli zaburzenia negatywne. Długotrwała terapia risperidonem zwiększa skuteczność integracji sensorycznej i trening w poznawczych u dzieci z og lnymi zaburzeniami rozwoju i głębokimi zaburzeniami funkcjonowania poznawczego i reintegracji przy wcześniej przejawiającej się schizofrenii. 12.00 12.30 przerwa na kawę 17
Sesja II 12.30 15.00 Zaburzenia odżywiania się Moderatorzy: prof. dr hab. n.med. Jadwiga Komender, prof. dr hab. n.med. Andrzej Rajewski, dr n.hum. Barbara J zefik 1. Janas-Kozik M.*, **, Krupka-Matuszczyk I.*: Rola oreksyn w regulacji łaknienia - tezy 15 min. * Klinika Psychiatrii i Psychoterapii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach ** Oddział Psychiatrii Wieku Rozwojowego Centrum Pediatrii w Sosnowcu Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa, AN) należy do grupy zaburzeń odżywiania się. Rozpatrywane są r żnorodne czynniki biorące udział w powstawaniu tego zaburzenia: 1. indywidualne (genetyczne, biologiczne) 2. osobowościowe 3. społeczno-kulturowe 4. rodzinne Wśr d czynnik w biologicznych rozpatrywany jest udział m.in. neuropeptyd w. Ostatnie lata (1998) zaowocowały odkryciem dw ch neoropeptyd w oreksyn (OXA i OXB), kt re opr cz tego, że traktowane są jako stymulatory łaknienia mają być odpowiedzialne r wnież za gospodarkę energetyczną organizmu. Oreksyny, zwane inaczej hipokretynami, powstają przez rozpad wsp lnego prekursora polipeptydu preprooreksyny. Nazwę swoją zawdzięczają greckiemu słowu orexis = apetyt. Oreksyna A (OXA) jest peptydem złożonym z 33 aminokwas w, są to dwa łańcuchy połączone pomostami Cys 6 Cys 12 i Cys 7 Cys 14. Jest ona potencjalnym symulatorem pobierania pokarmu i wydzielania soku żołądkowego. Pomosty łączące w OXA odgrywają kluczową rolę w aktywacji rec. OXR-1. Oreksyna B (OXB) to peptyd złożony z 28 aminokwas w, bez pomost w pomiędzy łańcuchami, odgrywa gł wnie rolę w gospodarce energetycznej organizmu, nie wpływa na wydzielanie soku żołądkowego. Receptor OXR-1 jest wybi rczym receptorem dla OXA, natomiast receptor OXR-2 nie jest uprzywilejowany dla żadnej z nich. Mogą z nim łączyć się zar wno OXA jak OXB. Oreksyny są produkowane przez niewielką grupę neuron w w podwzg rzu, gł wnie bocznym (LHA), ale r wnież tylnym, czyli w tzw. centrum jedzenia. Oreksyny kontrolują: stan czuwania sen, spożycie pokarmu (OXA 100 x silniej niż OXB), układ neuroendokrynny, czyli trzy najważniejsze rzeczy w psychiatrii. Ich odkrycie być może przyczyni się do poznania mechanizmu jadłowstrętu psychicznego. 18
2. Sala P., Simon W.: Motywacja u chorych z rozpoznaniem zaburzeń odżywiania się - tezy 10 min. Klinika Nerwic Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Pacjenci z rozpoznaniem anoreksji rzadko podejmują leczenie z własnej inicjatywy. Najczęściej odbywa się to poprzez wywieranie zr żnicowanej presji ze strony zaniepokojonych członk w rodziny, znajomych lub nawet wsp łpracownik w. Niewielka część os b zgłaszających się wyłącznie z własnej woli czyni to, aby wreszcie uwolnić się od ustawicznych myśli dotyczących jedzenia, aby pozbyć się depresji, zaburzeń lękowych lub coś zrobić z dużą niedowagą (Vitousek i wsp, 1998). Odchudzanie, głodzenie się i inne objawy zgodne z przekonaniami pacjentek anorektycznych mogą się przyczyniać do nierzetelności w wypełnianiu przez te chore kwestionariuszy, do unikania leczenia, do trudności w podejmowaniu relacji terapeutycznej. K.Vitousek wraz ze swoim zespołem opracowała skalę do pomiaru natężenia obaw przed zmianą. Badania z użyciem tej skali wykazały, że niechęć do podejmowana zmiany swoich postaw była istotnie większa wśr d chorych na anoreksję (Vitousek i wsp. 1998). Za bardziej zmotywowani do podejmowania leczenia uważani są z reguły pacjenci chorzy na bulimię. Chociaż łączy ich z chorymi na anoreksję głęboka zależność obrazu siebie od obrazu swego ciała (Fairburn i Garner, 1986; Wilson i Walsh 1991), to jednak bulimiczki odczuwają stres w związku ze swoimi zaburzeniami jedzenia i chcą to zmienić. W przeciwieństwie do chorych na bulimę duża część pacjentek anorektycznych uważa swoje objawy za swoje osiągniecie. Pomimo tego wiele bulimiczek ma wobec objaw w bardzo ambiwalentny stosunek. Objadanie i przeczyszczanie daje pacjentkom iluzję poczucia kontroli, czego w efekcie nie chcą utracić (Heatherton i Baumeister, 1991; Johnson, 1985). Te właściwości wiążą się z częstymi niepowodzeniami w terapii i dużą liczbą chorych przerywających psychoterapię (u chorych na anoreksję odsetek ten może sięgać nawet 50%) (Vandereycken W., Pierloot R., 1983). Prochaska, DiClemente i Norcross (1992) opracowali teoretyczny i uog lniony model zmiany (ang. model of change), kt ry znalazł szerokie zastosowanie w lepszym zrozumieniu przebiegu psychoterapii. Zgodnie z tym modelem r żne poziomy motywacji oraz stopień gotowości do podjęcia zmian wyrażają się w istnieniu 5 faz: etap prekontemplacji, etap kontemplacji, etap przygotowania, działania i utrzymywania (McConnaughy, Prochaska,Velicer 1983). Ostatnio prowadzone badania wskazały, że w stosunku do zaburzeń odżywiania nie ustalono związku pomiędzy etapem podejmowania zmiany, a częstością porzucania leczenia przez tych chorych. U chorych, kt rzy ukończyli leczenie stwierdzano, że etap kształtowania się motywacji był istotnym czynnikiem wpływającym na stopień poprawy (S.Wolk i M.Devlin, 2001). Istnieją badania dowodzące, że pacjenci chorzy na bulimię przerywający leczenie w por wnaniu z tymi, kt rzy ukończyli pełny program terapii, mają znacząco większe wskaźniki depresji, bezradności oraz wysoki wskaźnik kontroli zewnętrznej (Z.Steel i wsp. 2000). W innym badaniu dotyczącym chorych na bulimię nie udało się ustalić żadnego związku pomiędzy rezygnacją pacjentek z terapii, a takimi ich cechami jak : depresja, lęk, nasilenie symptom w bulimicznych i waga ciała. Do jedynych cech w znaczący spos b odr żniających porzucających terapię od os b, kt re ukończyły 19
program leczenia, były dwie właściwości: nieufność i trudności w tworzeniu właściwych relacji z otoczeniem. U pacjentek z anoreksją, kt re przerwały leczenie stwierdzano wyższe skale złości temperamentalnej, złości tłumionej oraz tej wyrażanej, niskie wskaźniki dotyczące wymiaru ukierunkowania na cel i umiejętności wsp łpracy (Fassino i wsp.2002). Wobec tych bardzo zr żnicowanych, cytowanych powyżej doniesień w obecnej pracy postanowiono odpowiedzieć na pytanie, jakiego typu zmiany w psychopatologii og lnej mogą mieć miejsce w trakcie psychoterapii pacjent w chorych na zaburzenia odżywania. Badano też, czym się charakteryzuje ich motywacja, czy występują r żnice między chorymi, kt rzy ukończyli pełny program leczenia wobec tych, kt rzy terapię przedwcześnie przerwali. 3. J zefik B.: Psychoterapia w leczeniu zaburzeń odżywiania się - tezy 15 min. Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży CM UJ w Krakowie Standardy leczenia zaburzeń odżywiania się wyraźnie podkreślają konieczność prowadzenia psychoterapii jako istotnego elementu procesu leczenia. Mimo wielu doniesień na temat zastosowań r żnorodnych podejść poszukuje się coraz to nowych idei, strategii i technik terapeutycznych, kt re pozwoliłyby na zwiększenie efektywności leczenia, radzenie sobie z problemami pacjent w chorujących chronicznie, zwiększanie motywacji pacjent w do leczenia, przezwyciężanie najdłużej utrzymujących się objaw w związanych z lękiem dotyczącym wyglądu oraz trudnościami akceptacji siebie. W ostatnich latach w terapii rodzin i w indywidualnej pracy z pacjentkami z anoreksją oraz bulimią psychiczną w coraz większym stopniu wykorzystywane są techniki narracyjne. Techniki eksternalizacji pozwalające na oddzielenie osoby pacjenta od objaw w i problem w wydają się być szczeg lnie użyteczne w zaburzeniach odżywiania ze względu na swoistość obrazu klinicznego. Dodatkowo przedmiotem szczeg lnej analizy stają się mechanizmy podtrzymujące istnienie problemu zachodzące na poziomie objawowym, intrapsychicznym, interpersonalnym, rodzinnym i społecznym. Sposoby radzenia sobie z mechanizmami podtrzymującymi chorowanie stają się tym samym jednym z istotnych aspekt w procesu psychoterapii. 4. Janas-Kozik M.*, **, Krupka-Matuszczyk I.*, Augustyniak E.**: Zarys programu terapeutycznego dla pacjentek z zaburzeniami odżywiania się stosowany w Oddziale Psychiatrii Wieku Rozwojowego w Sosnowcu - tezy 10 min. * Klinika Psychiatrii i Psychoterapii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach ** Oddział Psychiatrii Wieku Rozwojowego Centrum Pediatrii w Sosnowcu W wystąpieniu zaprezentowano gł wne kierunki pracy terapeutycznej w leczeniu zaburzeń jedzenia na Oddziale Psychiatrii Wieku Rozwojowego w Centrum Pediatrii w Sosnowcu. Przedstawiono obserwacje własne z zakresu pracy z pacjentkami z zaburzeniami odżywiania się oraz powstały na tej podstawie program terapeutyczny 20