PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Warszawa, 14 grudnia 2012 r. DART-SMP-6040-10/11(49) Magdalena Gaj P4 sp. z o.o. ul. Taśmowa 7 02-677 Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 pkt 1 i pkt 2 lit. a, lit. b i lit. c w związku z art. 21 oraz art. 22 ust. 1 i ust. 2, art. 34 ust. 1 i ust. 2, art. 36, art. 37 ust. 1 i ust. 2, art. 44 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. z 2004 r., Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą Prawo telekomunikacyjne lub PT, oraz art. 104 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), zwanej dalej kpa, w związku z art. 206 ust. 1 PT: I. określam rynek właściwy jako rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (sieci telefonii komórkowej) P4 sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (zwanej dalej również Spółką, P4 lub Operatorem ); II. ustalam, że na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (sieci telefonii komórkowej) P4 sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie występuje przedsiębiorca telekomunikacyjny o znaczącej pozycji rynkowej; III. wyznaczam P4 sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie jako przedsiębiorcę telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (sieci telefonii komórkowej) P4 sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie; IV. utrzymuję określone w decyzji nr DART SMP 6043-10/07 (34) z dnia 18 grudnia 2008 r. następujące obowiązki regulacyjne: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 36 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a także oferowaniu usług oraz udostępnianiu informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zależnymi;
V. zmieniam określone decyzją nr DART SMP 6043-10/07 (34) z dnia 18 grudnia 2008 r. następujące obowiązki regulacyjne: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 34 ust. 1 i 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, nadając mu następujące brzmienie: obowiązek uwzględniania uzasadnionych wniosków przedsiębiorców telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, w tym użytkowania elementów sieci oraz udogodnień towarzyszących, w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (sieci telefonii komórkowej) P4 sp. z o.o. w szczególności poprzez: - zapewnienie określonych elementów sieci telekomunikacyjnej, w tym linii i łączy, niezbędnych do zapewnienia dostępu do sieci; - przyznawanie dostępu do interfejsów, protokołów lub innych kluczowych technologii niezbędnych dla interoperacyjności usług, w tym usług sieci wirtualnych; - zapewnienie infrastruktury telekomunikacyjnej, kolokacji oraz innych form wspólnego korzystania z budynków; - zapewnienie funkcji sieci niezbędnych do zapewnienia pełnej interoperacyjności usług, w tym świadczenia usług w sieciach inteligentnych; - zapewnienie połączenia sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych oraz udogodnień z nimi związanych; - prowadzenie negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w dobrej wierze oraz utrzymanie uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego do określonych sieci telekomunikacyjnych, urządzeń lub udogodnień towarzyszących; - uwzględnianie uzasadnionych wniosków o dostęp telekomunikacyjny poprzez interfejs systemu informatycznego; 2. obowiązek, o którym mowa w art. 37 ust. 1 i 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, nadając mu następujące brzmienie: obowiązek polegający na ogłaszaniu informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, dotyczących specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a także opłat, przy czym: - zakres informacji obejmuje wszystkie informacje dotyczące specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a także opłat, niezbędne do przygotowania przez zainteresowanych operatorów wniosku w sprawie zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego; - publikacja wskazanych powyżej informacji nastąpi w formie elektronicznej na oficjalnej stronie internetowej P4 sp. z o.o.; - informacje należy ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia niniejszej decyzji; w przypadku zmiany zakresu bądź treści publikowanej informacji należy ją ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 1 tygodnia od dnia wprowadzenia zmiany; 3. obowiązek, nałożony na podstawie art. 44 ustawy Prawo telekomunikacyjne, 2
polegający na zakazie stosowania przez P4 sp. z o.o. zawyżonych stawek za zakańczanie połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 sp. z o.o., poprzez jego uchylenie; VI. nakładam, na podstawie art. 44 ustawy Prawo telekomunikacyjne, obowiązek polegający na stosowaniu opłat za zakończenie połączenia w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 sp. z o.o. w wysokości określonej w zamieszonym poniżej harmonogramie (dalej także: glide path), wyliczonej w oparciu o stworzony przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (dalej także: Prezes UKE, Regulator ) model operatora efektywnego. Tabela 1. Harmonogram zastosowania MTR 1 w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 Od daty doręczenia decyzji, jednak nie wcześniej niż od dnia 1/01/2013, do 30/06/2013 Od 01/07/2013 Wysokość stawki za zakańczanie połączeń w publicznej, ruchomej sieci telefonicznej P4 w PLN/min. 0,0826 0,0429 VII. Decyzja niniejsza na podstawie art. 206 ust. 2aa w związku z art. 206 ust. 2 pkt 1 i pkt 2 PT podlega natychmiastowemu wykonaniu. VIII. Załącznik nr 1 do niniejszej decyzji, zawierający dane stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa, stanowi integralną część niniejszej decyzji. IX. Załącznik nr 2 do niniejszej decyzji, zawierający opis modelu kalkulacji kosztów według metodologii PURE LRIC 2, stanowi integralną część niniejszej decyzji. X. Załącznik nr 3 do niniejszej decyzji, zawierający stosowany przez Prezesa UKE model kalkulacji kosztów operatora efektywnego w formie pliku xls., zapisany na płycie CD, stanowi integralną część niniejszej decyzji. XI. Załącznik nr 4 do niniejszej decyzji zawierający komentarz Prezesa UKE do stanowisk zgłoszonych przez uczestników postępowania konsultacyjnego, jakie zostało przeprowadzone w dniach od 3 sierpnia 2012 r. do 3 września 2012 r., stanowi integralną część niniejszej decyzji. 1 MTR (ang. Mobile Termination Rates) stawki za zakańczanie połączeń w sieciach ruchomych 2 Metodologia PURE LRIC - ang. Pure Long Run Incremental Cost metodologia uwzględniająca czyste długookresowe koszty przyrostowe 3
1.1. Przebieg postępowania UZASADNIENIE 1.1.W dniu 17 czerwca 2011 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwany dalej Prezesem UKE lub Regulatorem ) zwrócił się do P4 sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, na podstawie art. 6 ust. 1 PT, o przekazanie danych do analizy rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4. 1.2.W piśmie z dnia 15 lipca 2011 r. (data wpływu: 18 lipca 2011 r.) P4 przedstawiła dane żądane przez Prezesa UKE pismem z dnia 17 czerwca 2011 r. zastrzegając jednocześnie, że przekazane informacje, z wyjątkiem Załącznika 3, stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. 1.3. W korespondencji mailowej z dnia 26 lipca 2011 r. P4 udzieliła dodatkowych wyjaśnień dotyczących przekazanych wcześniej informacji. 1.4.Pismem z dnia 29 lipca 2011 r. (numer: DART-SMP-6040-10/11(1)) Prezes UKE zawiadomił P4 o wszczęciu postępowania w sprawie: a. określenia rynku właściwego, b. ustalenia, czy na rynku właściwym występuje przedsiębiorca telekomunikacyjny o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorcy telekomunikacyjni zajmujący kolektywną pozycję znaczącą, c. wyznaczenia przedsiębiorcy telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą, w przypadku stwierdzenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja oraz nałożenia na tego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą obowiązków regulacyjnych, d. utrzymania, zmiany albo uchylenia obowiązków regulacyjnych nałożonych na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą przed przeprowadzeniem analizy rynku. 1.5.W dniu 12 sierpnia 2011 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego dalej również Prezesem UOKiK ) o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego dotyczącego projektu niniejszej decyzji. 1.6.W dniu 12 września 2011 r. do Prezesa UKE wpłynęło stanowisko konsultacyjne P4 sp. z o.o. do projektu niniejszej decyzji. 1.7.Pismem z dnia 12 września 2011 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przedstawił swoje uwagi w przedmiocie konsultowanego projektu niniejszej decyzji. 1.8.Pismem z dnia 21 września 2011 r. Prezes UKE wezwał P4 sp. z o.o. do uzupełnienia braków formalnych występujących w piśmie P4 z dnia 12 września 2011 r. 4
1.9.W dniu 30 września 2011 r. na stronie internetowej Urzędu Komunikacji Elektronicznej został opublikowany komentarz Prezesa UKE do nadesłanych w toku postępowania stanowisk konsultacyjnych. 3 1.10. W dniu 4 października 2011 r. Prezes UKE notyfikował Komisji Europejskiej (zwanej dalej również Komisją lub KE ) projekt przedmiotowej decyzji. 1.11. Pismem z dnia 4 października 2011 r. KE wystosowała do Prezesa UKE potwierdzenie otrzymania powiadomienia na podstawie art. 7 Dyrektywy 2002/21/WE. 1.12. W dniu 11 października 2011 r. KE wystosowała do Prezesa UKE zapytania w przedmiocie niniejszej decyzji. 1.13. Pismem z dnia 19 października 2011 r. Prezes UKE udzielił odpowiedzi na pytania wystosowane przez KE. 1.14. Pismem z dnia 27 października 2011 r, Prezes UKE udzielił KE dodatkowych wyjaśnień. 1.15. W dniu 4 listopada 2011 r. KE wydała decyzję SG-Greffe (2011) D/18688, w której przekazała Prezesowi UKE swoje wątpliwości co do notyfikowanego projektu niniejszej decyzji. 1.16. W dniu 8 grudnia 2011 r. BEREC wydał opinię popierającą wątpliwości KE wyrażone w decyzji SG-Greffe (2011) D/18688 1.17. W dniu 11 stycznia 2012 r. Prezes UKE spotkał się z przedstawicielami KE oraz BEREC. Efektem przedmiotowego spotkania było wspólne oświadczenie dotyczące regulacji rynku, które zostało opublikowane na stronie internetowej Urzędu Komunikacji Elektronicznej 4. 1.18. W dniu 12 stycznia 2012 r. Prezes UKE wycofał notyfikowany projekt niniejszej decyzji. 1.19. W dniu 24 stycznia 2012 r. Prezes UKE zwrócił się do P4 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, na podstawie art. 6 ust. 1-3 PT, o przekazanie dodatkowych danych do analizy rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4. 1.20. W piśmie z dnia 16 lutego 2012 r. P4 przedstawiła dane żądane przez Prezesa UKE pismem z dnia 24 stycznia 2012 r. zastrzegając jednocześnie, że dane zawarte te stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. 1.21. W dniu 28 marca 2012 r. Prezes UKE spotkał się z przedstawicielami operatorów telefonii komórkowej celem omówienia sytuacji na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w sieciach ruchomych oraz przedstawienia harmonogramu dalszych działań regulacyjnych. 1.22. W dniu 20 czerwca 2012 r. do Prezesa UKE wpłynął wniosek P4 o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów stanowiących załączniki do przedmiotowego pisma. 3 http://www.uke.gov.pl/uke/index.jsp?place=lead01&news_cat_id=470&news_id=7219&layout=3& page=text 4 http://www.uke.gov.pl/uke/index.jsp?news_cat_id=231&news_id=7662&layout=3&page=text&plac e=lead01 5
1.23. W dniu 26 lipca 2012 r. do Prezesa UKE wpłynął wniosek P4 o dołączenia do akt sprawy modelu bottom-up przygotowanego przez Prezesa UKE. 1.24. Pismem z dnia 3 sierpnia 2012 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego dotyczącego projektu przedmiotowej decyzji. 1.25. W dniach od 3 sierpnia 2012 r. do 3 września 2012 r. przeprowadzone zostało postepowanie konsultacyjne dotyczące projektu niniejszej decyzji. W wyznaczonym terminie stanowiska konsultacyjne złożyły: P4, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, Polska Telefonia Komórkowa Centertel sp. z o.o. oraz Telekomunikacja Polska S.A. Stanowiska konsultacyjne wraz z komentarzem zostały opublikowane na stronie internetowej urzędu w dniu 2 października 2012 r. 1.26. Pismem z dnia 8 sierpnia 2012 r. Prezes UKE poinformował strony postępowania o włączeniu do akt sprawy stosowanego przez Prezesa UKE modelu kalkulacji kosztów operatora efektywnego oraz opisu modelu kalkulacji kosztów według metodologii PURE LRIC dokumentacji modelu bottom-up LRIC 1.27. W dniu 8 sierpnia 2012 r. Prezes UKE wydał postanowienie ograniczające stronom prawo wglądu do stosowanego przez Prezesa UKE modelu kalkulacji kosztów operatora efektywnego w zakresie w jakim zawiera w swej treści informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa, tj. operatorów telekomunikacyjnych, którzy przedstawili zastrzeżone dane na potrzeby stworzenia modelu. 1.28. Pismem z dnia 10 sierpnia 2012 r. Prezes UKE zawiadomił P4 o dołączeniu do akt sprawy korespondencji Prezesa UKE z operatorami telefonii ruchomej mającej na celu zgromadzenie danych niezbędnych do zasilenia modelu kalkulacji kosztów bottom-up. 1.29. W dniu 10 sierpnia 2012 r. Prezes UKE wydał postanowienie o ograniczeniu prawa wglądu do korespondencji Prezesa UKE z operatorami telefonii ruchomej mającej na celu zgromadzenie danych niezbędnych do zasilenia modelu kalkulacji kosztów bottom-up, w zakresie w jakim stanowi ona tajemnicę przedsiębiorstwa, tj. zawiera zastrzeżone dane przedstawione przez operatorów telekomunikacyjnych. 1.30. W dniu 20 sierpnia 2012 r. P4 przesłała do Prezesa UKE wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy w zakresie postanowienia z dnia 8 sierpnia 2012 r. 1.31. W dniu 30 sierpnia 2012 r. P4 złożyła wniosek o udostępnienie wglądu do modelu bottom-up uzupełnionego o dane operatora efektywnego. 1.32. W dniu 28 września 2012 r. Prezes UKE wydał postanowienie stwierdzające niedopuszczalność złożenia przez P4 wskazanego powyżej wniosku. 1.33. Pismem z dnia 28 września 2012 r. Prezes UKE notyfikował Komisji Europejskiej projekt niniejszej decyzji. 1.34. W dniu 2 października 2012 r. KE poinformowała Prezesa UKE o zarejestrowaniu notyfikacji projektu niniejszej decyzji. 6
1.35. W dniu 5 października 2012 r. do Prezesa UKE wpłynął wniosek ITiP z dnia 5 października 2012 r. o dopuszczenie go na prawach strony do toczącego się postępowania. ITiP w uzasadnieniu swojego wniosku wskazał, iż dopuszczenie go do toczącego się postępowania pozostaje w związku z celami statutowymi ITiP a ponadto jest zgodne z interesem społecznym przejawiającym się możliwością uczestnictwa w postępowaniu organizacji społecznej, w tym m. in. przedstawianiem stanowisk i opinii w zakresie kwestii istotnych dla rozwoju rynku telekomunikacyjnego, w tym odnośnie wpływu wyniku przedmiotowego postępowania na zakres i warunki usług telekomunikacyjnych na szczeblu hurtowym i detalicznym. 1.36. W dniu 8 października 2012 r. KE nadesłała do Prezesa UKE prośbę o udzielenie dodatkowych wyjaśnień w przedmiocie notyfikowanego projektu decyzji. 1.37. W dniu 11 października 2012 r. Prezes UKE udzielił odpowiedzi na pytania postawione przez KE. 1.38. W dniu 24 października Prezes UKE wezwał ITiP do usunięcia braków formalnych wniosku z dnia 5 października 2012 r. 1.39. W dniu 31 października 2012 r. KE przekazała Prezesowi UKE uwagi do notyfikowanego projektu decyzji. 1.40. W dniu 7 listopada 2012 r. Prezes UKE wezwał P4 do przekazania jawnych wersji pism nadesłanych przez P4 w toku postępowania i oznaczonych jako dokumenty stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa. 1.41. W dniu 7 listopada 2012 r. Prezes UKE wydał postanowienie, w którym przedłużył termin załatwienia toczącego się postępowania do dnia 28 lutego 2013 r. 1.42. W dniu 7 listopada 2012 r. do Prezesa UKE wpłynęło pismo ITiP stanowiące uzupełnienie braków, do którego Prezes UKE wezwał ITiP w dniu 24 października 2012 r. 1.43. W dniu 8 listopada 2012 r. Prezes UKE przekazał projekt niniejszej decyzji Prezesowi UOKiK celem zajęcia przez ten organ stanowisko w myśl art. 106 1 k.p.a. 1.44. W dniu 8 listopada 2012 r. Prezes UKE poinformował P4 o przekazaniu projektu decyzji Prezesowi UOKiK. 1.45. W dniu 9 listopada 2012 r. P4 przekazała Prezesowi UKE jawne wersje pism wskazanych w wezwaniu z dnia 7 listopada 2012 r. 1.46. W dniu 23 listopada 2012 r. Prezes UKE wydał postanowienie odmawiające dopuszczenia ITiP do udziału w toczącym się postępowaniu. 1.47. W dniu 23 listopada 2012 r. Prezes UOKiK wydał, na podstawie art. 106 5 k.p.a. postanowienie uznające za zasadne proponowane przez Prezesa UKE rozstrzygnięcie zawarte w niniejszej decyzji. 1.48. W dniu 26 listopada 2012 r. Prezes UKE otrzymał decyzję KE dotyczącą rozstrzygania sporów dotyczących zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych sieciach łączności ruchomej w Polsce. 7
1.49. W dniu 28 listopada 2012 r. Prezes UKE powiadomił P4 o włączeniu dokumentów do akt sprawy oraz wyznaczył stronie termin na wypowiedzenie się co do zebranych materiałów i dowodów. 1.50. W dniu 6 grudnia 2012 r. do Prezesa UKE wpłynął wniosek ITiP o ponowne rozpatrzenie sprawy w przedmiocie dopuszczenia ITiP do udziału w niniejszym postępowaniu. 1.51. W dniu 14 grudnia 2012 r. Prezes UKE wydał postanowienie, w którym utrzymał w mocy postanowienie z dnia 23 listopada 2012 r. w przedmiocie odmowy dopuszczenia ITiP do udziału w niniejszym postępowaniu. Biorąc pod uwagę ustalony stan faktyczny Prezes UKE zważył, co następuje: 1.2. Stan prawny Z przepisu art. 21 PT wynika nałożony na Prezesa UKE obowiązek przeprowadzenia analizy rynków właściwych w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych. Zgodnie z przepisem art. 22 ust. 1 PT, analiza ta powinna być przeprowadzana nie rzadziej niż co 2 lata. Przepis art. 22 ust. 1 PT określa również cele postępowania, jakie Prezes UKE przeprowadza po dokonaniu analizy, o jakiej mówi przepis art. 21 PT. Są nimi: 1. określenie rynku właściwego, uwzględniając uwarunkowania krajowe oraz w najwyższym możliwym stopniu zalecenie Komisji Europejskiej i wytyczne, o których mowa w art. 19 ust. 3 PT, w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych, 2. ustalenie, że na rynku właściwym występuje przedsiębiorca telekomunikacyjny o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorcy telekomunikacyjni zajmujący kolektywną pozycję znaczącą, 3. wyznaczenie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą, w przypadku stwierdzenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja oraz nałożenie na tego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą obowiązków regulacyjnych 4. utrzymanie, zmiana albo uchylenie obowiązków regulacyjnych nałożonych na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą przed przeprowadzeniem analizy rynku. Zgodnie z art. 24 pkt 1 i pkt 2 lit. a, lit. b i lit. c ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeżeli Prezes UKE ustali, że na rynku właściwym występuje przedsiębiorca telekomunikacyjny o znaczącej pozycji rynkowej, określa rynek właściwy, mając na uwadze poziom rozwoju krajowego rynku produktów i usług telekomunikacyjnych, zgodnie z prawem konkurencji, ponadto wyznacza przedsiębiorcę telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej oraz nakłada, utrzymuje lub zmienia nałożone obowiązki regulacyjne, jeżeli przedsiębiorca ten nie utracił znaczącej pozycji rynkowej oraz warunki na rynku uzasadniają zmianę nałożonych obowiązków. Zgodnie z definicją, określoną w art. 25a ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, przedsiębiorca telekomunikacyjny zajmuje znaczącą pozycję rynkową, jeżeli na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną 8
odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa Unii Europejskiej. Z kolei zgodnie z art. 25a ust. 2 PT, Prezes UKE przy ocenie pozycji rynkowej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego na rynku właściwym bierze pod uwagę kryteria wymienione w wytycznych Komisji Europejskiej w sprawie analizy rynku i ustalania znaczącej pozycji rynkowej. Zgodnie z Wytycznymi Komisji Europejskiej nr 2002/C 165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (Dz. U. C165/6 z 2002 r.) zwanymi dalej Wytycznymi Komisji do kryteriów tych należą m.in.: 1) udział przedsiębiorcy w rynku właściwym, 2) całkowita wielkość przedsiębiorstwa, 3) brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej, 4) istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy, 5) brak albo niewielki poziom równoważącej siły nabywczej, 6) łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, 7) ekonomie skali, 8) ekonomie zakresu, 9) pionowe zintegrowanie przedsiębiorcy, 10) poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaży przedsiębiorcy, 11) brak potencjalnej konkurencji, 12) istnienie barier dla dalszego rozwoju przedsiębiorcy oraz rynku właściwego, 13) zróżnicowanie produktów/usług (np. produkty lub usługi wiązane). Zgodnie z motywem 79 Wytycznych Komisji źródłem pozycji dominującej może być kombinacja kryteriów wymienionych powyżej. Oznacza to, że pozycja dominująca nie musi opierać się na wszystkich kryteriach wymienionych w Wytycznych Komisji. W odniesieniu do rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych, na którym istnieje zawsze tylko jeden przedsiębiorca posiadający status monopolisty zasadne są stwierdzenia z 75 motywu Wytycznych, wg których zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, bardzo duże udziały w rynku przekraczające 50 % są same w sobie, pomijając wyjątkowe okoliczności, dowodem na istnienie pozycji dominującej. Przedsiębiorstwo posiadające duży udział w rynku można uznać za posiadające znaczącą pozycję rynkową, to znaczy zajmujące pozycję dominującą, jeśli jego udział w rynku przez długi czas pozostawał na stałym poziomie 5. Zważywszy na to, że na przedmiotowym rynku, ze względu na jego zawężenie do obszaru sieci danego operatora, przedsiębiorca niezmiennie ma i w perspektywie długoterminowej będzie mieć nadal udziały pod względem 5 Wytyczne Komisji (motyw 75): According to established case-law, very large market shares - in excess of 50% - are in themselves, save in exceptional circumstances, evidence of the existence of a dominant position. An undertaking with a large market share may be presumed to have SMP, that is, to be in a dominant position, if its market share has remained stable over time. 9
sprzedaży usługi w wysokości 100%, kryterium udziału w rynku stanowi tu wystarczający dowód istnienia pozycji znaczącej. Jak wskazuje się w Wytycznych Komisji 6, właściwe rynki definiowane dla celów regulacji sektorowych będą zawsze oceniane na zasadzie prognozowania, gdyż krajowe organy regulacyjne uwzględnią w swej ocenie przyszły rozwój rynku. Podstawą dla przeprowadzenia analizy rynku powinna być kompleksowa, zorientowana przyszłościowo ocena struktury i funkcjonowania badanego rynku. W związku z tym działania ex ante Regulatora mogą być podejmowane również zanim dany przedsiębiorca zacznie faktycznie funkcjonować na rynku w charakterze operatora. Z założenia regulacja ex ante ma doprowadzić do wykreowania konkurencyjnego rynku telekomunikacyjnego i zapobiegać jego potencjalnym naruszeniom w przyszłości. W sytuacjach szczególnych rynków, o charakterze monopolu naturalnego, co jest charakterystyczne również dla rynku zakańczania połączeń głosowych w sieciach telefonii ruchomej, z istoty rzeczy niemożliwe jest doprowadzenie do powstania konkurencyjnego rynku. Celem Prezesa UKE staje się wówczas doprowadzenie, w wyniku nałożenia obowiązków regulacyjnych na przedsiębiorców telekomunikacyjnych, do takiej sytuacji rynkowej i stworzenia takich warunków konkurowania, jakie miałyby miejsce w warunkach skutecznej konkurencji. Stosownie do normy art. 25c pkt 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, decyzje dotyczące m.in. wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nałożenia/utrzymania/zmiany obowiązków regulacyjnych określonych w ustawie są wydawane przez Prezesa UKE po zasięgnięciu opinii Prezesa UOKiK. W przedmiotowych decyzjach Prezes UKE nakłada, utrzymuje, zmienia lub znosi obowiązki regulacyjne, o których mowa w art. 34, art. 36-40, art. 42, art. 44-47 i art. 72 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne, biorąc pod uwagę adekwatność i proporcjonalność danego obowiązku do zidentyfikowanych problemów rynkowych, których rozwiązanie służy realizacji celów określonych w art. 1 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jakimi są stworzenie warunków dla: 1) wspierania równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych, 2) rozwoju i wykorzystania nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej, 3) zapewnienia ładu w gospodarce numeracją, częstotliwościami oraz zasobami orbitalnymi, 4) zapewnienia użytkownikom maksymalnych korzyści w zakresie różnorodności, ceny i jakości usług telekomunikacyjnych, 5) zapewnienia neutralności technologicznej. 6 Wytyczne Komisji Sekcja 1.3. (motyw 27): On the other hand, relevant markets defined for the purposes of sector-specific regulation will always be assessed on a forward looking basis, as the NRA will include in its assessment an appreciation of the future development of the market. (...) The starting point for carrying out a market analysis for the purpose of Article 15 of the framework Directive is not the existence of an agreement or concerted practice within the scope of Article 81 EC Treaty, nor a concentration within the scope of the Merger Regulation, nor an alleged abuse of dominance within the scope of Article 82 EC Treaty, but is based on an overall forward-looking assessment of the structure and the functioning of the market under examination. 10
Szczegółowe uzasadnienie zastosowania wyżej wymienionych przepisów w przedmiotowej sprawie znajduje się w następnych rozdziałach uzasadnienia niniejszej decyzji. 2. Definicja rynku właściwego 2.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, rynek towarów 7, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Rynki właściwe, podlegające analizie przez Prezesa UKE, a następnie w przypadku braku skutecznej konkurencji poddane regulacji, określa Prezes UKE stosownie do dyspozycji art. 22 ust. 1 PT, uwzględniając uwarunkowania krajowe oraz w największym możliwym stopniu zalecenie Komisji i wytyczne, o których mowa w art. 19 ust. 3 PT, w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych. Wytyczne Komisji, którymi zgodnie z art. 19 ust. 3 PT, powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków i ustaleniu znaczącej pozycji rynkowej w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych, przewidują, iż na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji, tak jak zostały one przedstawione przez Komisję w Zaleceniu 2007/879/WE dotyczącym właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (Dz. U. UE. L 344/65 z 2007 r.) 8 zwanym dalej Zaleceniem, i zgodnie z art. 15 ust. 1 dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U. UE L 108/33 z 2002 r. z późn. zm.), zwanej dalej dyrektywą ramową. Wspomniane wyżej Zalecenie wskazuje kryteria, których łączne spełnienie oznacza, że dany rynek podlega regulacji ex ante przez Prezesa UKE. Pierwszym kryterium jest obecność wysokich i trwałych barier w dostępie do rynku. Mogą one mieć charakter strukturalny, prawny lub regulacyjny. Drugie kryterium dotyczy efektywnej konkurencji w odpowiednim horyzoncie czasowym i zbadania stopnia tej konkurencji, natomiast trzecie kryterium stanowi, iż samo prawo konkurencji nie jest wystarczające, by usunąć konkretne nieprawidłowości rynkowe. Kryteria te stosuje się łącznie, a więc niespełnienie już jednego z nich oznacza, że rynek nie podlega regulacji ex ante. W Zaleceniu Komisja Europejska określiła rynki właściwe, które spełniają te trzy kryteria, a jednym z nich jest rynek zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych sieciach telefonii komórkowej. Nieobowiązujące już 7 Zgodnie z art. 4 pkt 7 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, pod pojęciem towarów rozumie się: rzeczy, jak również energię, papiery wartościowe i inne prawa majątkowe, usługi, a także roboty budowlane. 8 http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2007:344:0065:0069:pl:pdf 11
rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie określenia rynków właściwych 9 definiowało ten rynek jako rynek zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. Należy jednak wskazać, że różnice w definicji wynikają jedynie z odmiennego polskiego tłumaczenia Zalecenia. Zarówno bowiem w obecnie obowiązującym Zaleceniu, jak i w jego poprzedniej wersji z 2003 roku, definicja przedmiotowego rynku jest taka sama 10. Tym samym Prezes UKE uznaje, że oba ww. określenia dotyczą tego samego rynku właściwego, dlatego też stosowane są w niniejszej decyzji zamiennie. Jednocześnie Komisja Europejska podkreśliła, że krajowe organy regulacyjne mogą określać inne, niż wymienione w Zaleceniu rynki właściwe, jeżeli tylko będą one spełniały łącznie opisane wyżej kryteria. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej wyrażonym w Nocie wyjaśniającej do Zalecenia 11 (dalej także: Nota wyjaśniająca ) Punktem wyjścia dla definicji i określenia rynków jest scharakteryzowanie rynków detalicznych w perspektywie czasowej z uwzględnieniem substytucji po stronie popytu i po stronie podaży. Po scharakteryzowaniu i określeniu rynków detalicznych, czyli rynków, na których odbywa się gra podaży i popytu użytkowników końcowych, należy określić właściwe rynki hurtowe, czyli rynki, na których odbywa się gra popytu i podaży produktów dla osób trzecich zaopatrujących użytkowników końcowych 12 Z uwagi na powyższe, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4. 2.2. Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Analiza Prezesa UKE wykazała, że połączenie telefoniczne jest produktem detalicznym powiązanym bezpośrednio z hurtowym rynkiem zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4. Połączeniem telefonicznym zgodnie z art. 2 pkt 26 ustawy Prawo telekomunikacyjne jest połączenie ustanowione za pomocą publicznie dostępnej usługi telefonicznej, pozwalającej na dwukierunkową łączność w czasie rzeczywistym. Publicznie dostępną usługą telefoniczną jest natomiast zgodnie z art. 2 pkt 30 PT usługa telekomunikacyjna, która jest dostępna dla ogółu użytkowników, w celu inicjowania i odbierania połączeń krajowych i międzynarodowych oraz uzyskania dostępu do służb ustawowo powołanych do niesienia pomocy, poprzez 9 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz.U. z 2004 r., Nr 242, poz. 2420). 10 Voice call termination on individual mobile networks. 11 Explanatory Note Accompanying document to the Commission Recommendation on Relevant Product and Service Markets within the electronic communications sector susceptible to ex ante regulation in accordance with Directive 2002/21/EC of the European Parliament and of the Council on a common regulatory framework for electronic communications networks and services (Second edition) {(C(2007) 5406)} 12 Nota wyjaśniająca do Zalecenia Komisji (ust. 2.1): The starting point for the identification of markets susceptible to ex ante regulation is the definition of retail markets over a given time horizon, taking into account demand-side and supply-side substitutability. Having defined retail markets, which are markets involving the supply and demand of end-users, it is then appropriate to identify the corresponding wholesale markets which are markets involving the demand and supply of products to a third party wishing to supply end-users. 12
numer lub numery ustalone w krajowym lub międzynarodowym planie numeracji telefonicznej. Usługa połączeń telefonicznych zakłada więc zarówno inicjowanie, jak i odbieranie połączeń telefonicznych. Każdy użytkownik końcowy powinien więc mieć możliwość odbierania połączeń telefonicznych, realizowanych przez różnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych i ich użytkowników końcowych. Precyzując, Prezes UKE za detaliczny odpowiednik hurtowej usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 uznał następujące połączenia telefoniczne: - ze stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych, - z ruchomych publicznych sieci telefonicznych. 2.3. Rynek produktowy na poziomie hurtowym W Zaleceniu wyodrębniono na poziomie hurtowym rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych sieciach telefonii komórkowej. Nota wyjaśniająca przedstawia wskazany rynek produktowy w następujący sposób: Zakańczanie połączeń w telefonii komórkowej stanowi element zarówno usług połączeń w ramach telefonii komórkowej (które są zakańczane w innych sieciach telefonii komórkowej), jak również połączeń, które wychodzą od użytkowników sieci stacjonarnych, które są zakańczane w sieciach telefonii komórkowej. W Nocie wyjaśniającej Komisja stwierdza dalej, iż Na poziomie usług detalicznych połączenie (lub wiadomość tekstowa) przesyłane na terminal danego użytkownika nie stanowi substytutu połączenia (lub wiadomości tekstowej) do innego użytkownika, a to ograniczenie substytucji popytu utrzymuje się również na poziomie hurtowym. W odniesieniu do substytucji podaży, jeśli dostawca zakańczania połączenia podniesie jego cenę, wówczas alternatywnym dostawcom nie jest łatwo przejść na dostawy na tym rynku, ponieważ potrzebowaliby oni w tym celu danych z kart SIM użytkowników. Jednakże rynek jest szerszy niż zakańczanie połączeń na danym terminalu użytkownika, ponieważ operatorzy nie są w stanie stosować dyskryminacji cenowej względem opłat za zakańczanie połączeń do różnych użytkowników swojej sieci. Właściwy rynek jest zatem co najmniej tak szeroki, jak zakańczanie połączeń przez każdego operatora 13. Kierując się ustaleniami Komisji Europejskiej oraz własną analizą, Prezes UKE stoi na stanowisku, iż usługa zakańczania połączeń głosowych w sieci P4 jest usługą dostępu do sieci Spółki dla operatorów publicznych stacjonarnych i ruchomych sieci telefonicznych, niezbędną do świadczenia użytkownikom końcowym usług telekomunikacyjnych. Operatorzy sieci stacjonarnych i ruchomych muszą nabyć 5 Nota wyjaśniająca (par 4.3.): Mobile call termination is an input both to the provision of mobile calls (that terminate on other mobile networks) but also to calls that are originated by callers on networks serving fixed locations that terminate on mobile networks. ( ) At a retail level, a call (or a SMS) to a given user or user s terminal is not a substitute for a call (or a SMS) to another user and this limitation on demand substitution follows through at the wholesale level. In respect of supply substitution, if the supplier of call termination raises its price, it is not easy for alternative suppliers to switch to supply that market because they would need the SIM card details of that user to do so. However, the market is wider than call termination on a given user terminal because it is not possible for an operator to readily price discriminate between termination charges to different users across their network. Therefore the relevant market is at least as wide as termination for each operator. 13
usługi zakańczania połączeń od P4 chcąc zakończyć połączenie u użytkownika końcowego P4, podobnie jak i muszą nabyć taką usługę od innych operatorów sieci stacjonarnych i ruchomych chcąc zakończyć połączenia u użytkowników końcowych tych operatorów. Usługi te nie są zatem substytutami ze względu na preferencje strony popytowej. Strona popytowa, czyli pośrednio użytkownicy końcowi operatorów sieci stacjonarnych i ruchomych, są w danym momencie zainteresowani zakończeniem połączenia w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 i nie może być ono wtedy zastąpione zakańczaniem połączeń w innej sieci, ze względu na posiadanych przez P4 użytkowników końcowych. Biorąc pod uwagę powyższe Prezes UKE postanowił włączyć do zakresu produktowego rynku na szczeblu hurtowym następujące usługi: zakańczanie połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4, inicjowanych w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych (tzw. połączenia F2M ang. fixed-to-mobile), zakańczanie połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4, inicjowanych w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych (tzw. połączenia M2M ang. mobile-to-mobile). 2.4. Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangażowane w proces popytu i podaży właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar można odróżnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przeważające warunki konkurencji są znacząco różne 14. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera art. 4 pkt 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z ww. definicją rynek geograficzny oznacza obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Zgodnie z powyższym zakres geograficzny rynku podlegającego analizie przez Prezesa UKE należy określić jako rynek zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia. Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE potwierdziła stanowisko Komisji. Usługa zakańczania połączeń świadczona w sieci telefonicznej P4 nie może być zastąpiona usługą zakańczania połączeń w sieci telefonicznej innego operatora. Proces popytu i podaży usług zakańczania połączeń głosowych w sieci komórkowej P4 obejmuje obszar, na którym panują podobne lub wystarczająco jednorodne warunki konkurencji, czyli obszar wyznaczony przez ruchomą publiczną sieć telefoniczną P4. Jest to tożsame z faktem, iż obszar geograficzny rynku właściwego jest zgodny z zasięgiem geograficznym sieci telefonicznej P4. 14 Wytyczne Komisji (motyw 56): ( ) the relevant geographic market comprises an area in which the undertakings concerned are involved in the supply and demand of the relevant products or services, in which area the conditions of competition are similar or sufficiently homogeneous and which can be distinguished from neighbouring areas in which the prevailing conditions of competition are appreciably different. 14
3. Charakterystyka analizowanego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego W niniejszej decyzji Prezes UKE poddał analizie rynek właściwy, który tworzy na terenie Polski ruchoma publiczna sieć telefoniczna P4. Klientami (kupującymi) tworzącymi popyt na tym rynku są przedsiębiorcy telekomunikacyjni działający na rynku telefonii stacjonarnej lub ruchomej, którzy chcą świadczyć użytkownikom końcowym usługi połączeń głosowych zakańczanych w sieci telefonicznej P4. Dostawcą usług (sprzedającym) na tym rynku jest P4, do którego użytkowników końcowych wykonywane są połączenia głosowe inicjowane zarówno w sieciach stacjonarnych i sieciach ruchomych. Działalność na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem publicznej ruchomej sieci telefonicznej P4 prowadzi zatem jedynie P4. Przy czym zgodnie z art. 2 pkt 41 PT świadczenie usług telekomunikacyjnych to wykonywanie usług za pomocą własnej sieci, z wykorzystaniem sieci innego operatora lub sprzedaż we własnym imieniu i na własny rachunek usługi telekomunikacyjnej wykonywanej przez innego dostawcę usług. Oznacza to, że świadczenie usług telekomunikacyjnych (w tym również usługi zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej) może polegać na wykonywaniu usług z wykorzystaniem sieci innego operatora lub też na sprzedaży we własnym imieniu i na własny rachunek usługi telekomunikacyjnej wykonywanej przez innego dostawcę usług. Ma to istotne znaczenie w przypadku operatora takiego jak P4, korzystającego z elementów infrastruktury sieciowej innego operatora (Polkomtel sp. z o.o., zwanej dalej także Polkomtel oraz PTK Centertel sp. z o.o., zwanej dalej także PTK Centertel ). 3.1. Działalność na rynku detalicznym 3.1.1.Działalnośc podmiotu na rynku detalicznym Spółka, działająca pod marką Play, rozpoczęła komercyjną działalność na analizowanym rynku w marcu 2007 r. na podstawie wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych pod numerem 92. P4 świadczy usługi użytkownikom końcowym korzystając z częstotliwości GSM 900 oraz UMTS 2000. P4 świadczył wg stanu na 31 grudnia 2011 r. m.in. następujące usługi: (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 1 zał. 1) P4 rozpoczął rynkową działalność po osiągnięciu przez rynek telefonii ruchomej w Polsce poziomu pełnego nasycenia. Z końcem 2009 roku, penetracja rynku wyniosła w Polsce 117,4% natomiast z końcem 2010 r. nasycenie rynku wyniosło w Polsce 123,2 %. W dniu 31 grudnia 2009 r. liczba klientów P4 wynosiła (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 2 zał. 1), zaś na koniec analizowanego okresu, tj. w dniu 31 grudnia 2011 r. - (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 3 zał. 1). Większość klientów sieci Play stanowią użytkownicy usług post-paid. 15
Wykres 1. Rozkład klientów sieci P4 (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 4 zał. 1) Źródło: P4. Podobnie jak większość debiutujących w ostatnich latach operatorów telefonii ruchomej, P4 kieruje swoją ofertę głównie do konkretnego segmentu klientów docelowych, który stanowią młodzi użytkownicy zainteresowani korzystaniem z usług multimedialnych. Posiadający zarówno ofertę abonamentową jak i przedpłaconą, Operator działa w grupie tzw. Mobile Challengers, tzn. grupie europejskich operatorów propagujących działania na rzecz konkurencyjności, w tym oferujących atrakcyjne cenowo usługi w roamingu międzynarodowym. W skład grupy wchodzą: AVEA, BASE, Bouygues Telecom, E-Plus Gruppe, Play, 3 Group, Tušmobil, WIND Hellad. Obok usług telefonii ruchomej P4 oferuje także mobilny dostęp do Internetu Play Online oraz telefonię stacjonarną Play Domowy. 3.1.2. Przeszkody utrudniające wejście i ekspansję na rynku detalicznym Późno wchodzący na rynek operatorzy MNO 15 nie mają szans na uzyskanie udziału rynkowego porównywalnego do udziału operatorów zasiedziałych. Jest to spowodowane mniejszą skalą działania nowo wchodzących podmiotów oraz nałożeniem się na to przewagi konkurencyjnej działających MNO wynikających z wcześniejszego wejścia na rynek telefonii ruchomej (wysoka penetracja rynku, lojalność marki, rozpoznawalność marki, efekty sieciowe wynikające z dużo wyższej liczby abonentów). 1) Wysoka penetracja rynku Polski rynek telefonii ruchomej jest rynkiem dojrzałym i jego rozwój, mierzony wzrostem nasycenia usługami, nie przebiega już tak gwałtownie jak w latach ubiegłych. Operatorom bardziej zależy na utrzymaniu i maksymalnym zagospodarowaniu istniejącej bazy klientów lub pozyskaniu klientów innych operatorów, mniej natomiast na utrzymywaniu wysokiej liczby, często już nieaktywnych kart SIM. Do marca 2007 r. na detalicznym rynku telefonii ruchomej działalność prowadziły tylko trzy podmioty MNO, obecnie na rynku funkcjonuje kilkunastu operatorów (MNO i MVNO 16 ). Poziom nasycenia rynku przekroczył wówczas 100% i wyniósł na koniec 2007 r. 108.6%. W 2011 r. wskaźnik ten oscylował w granicach 131,6%. 15 MNO ang. Mobile Network Operator operator infrastrukturalny 16 MVNO - ang. Mobile Virtual Network Operator - Operator wirtualnej ruchomej sieci telefonicznej. 16
Wykres 2. Liczba użytkowników oraz nasycenie rynku telefonii ruchomej w Polsce Źródło: UKE. Wejście na rynek nowego operatora, w sytuacji gdy nasycenie przekroczyło 100%, wymaga podjęcia przez niego szeregu działań mających głównie na celu odebranie klientów konkurencji, w mniejszym stopniu zaś szukanie nowych, niezagospodarowanych jeszcze segmentów (nowych klientów). 2) Lojalność marki Działaniami mającymi na celu przeciwdziałanie odchodzeniu własnych klientów do innych sieci są programy lojalnościowe, które w ostatnich latach są mocno rozwinięte u każdego MNO. Ich forma może być bardzo różnorodna - od rabatów i upustów na usługi, tańszy zakup sprzętu, po wszelkiego rodzaju bonusy takie jak np. gadżety czy też zaproszenia i bilety na imprezy sponsorowane przez daną sieć. 3) Efekty sieciowe Rynek telekomunikacyjny ze względu na swoją specyfikę jest rynkiem, na którym występują efekty sieciowe związane z wykorzystaniem infrastruktury. Rozmiar sieci danego operatora ma zasadnicze znaczenie zarówno dla operatorów, jak i dla użytkowników końcowych, gdyż większe sieci przyjmują więcej ruchu niż generują go na zewnątrz. Wynika to z polityki cenowej operatorów, którzy różnicują ceny w zależności od kierunku połączenia (droższe połączenia off-net, tańsze połączenia on-net). W efekcie, im dana sieć jest większa (im ma więcej użytkowników końcowych) tym większy jest udział połączeń wykonywanych przez użytkowników tej sieci. Siła efektu sieciowego, z jaką muszą się liczyć nowo wchodzący na rynek operatorzy MNO, była i jest nadal bardzo duża. Zależy ona od udziału danego operatora w rynku. Dla przykładu udziały operatorów MNO działających na rynku od kilkunastu lat oscylują wokół 30%, udział nowego operatora (P4) w połowie 2011 r. kształtował się na poziomie 14,1% biorąc pod uwagę liczbę klientów. Analiza rozkładu ruchu w sieciach operatorów telefonii ruchomej wskazuje wyraźnie, że od kilku lat następuje zwiększanie się ruchu on-net (w sieci danego operatora) kosztem ruchu off-net (poza sieć). Na koniec 2010 r.. ruch on-net stanowił ok. 61,4 % całego ruchu w sieciach ruchomych. Operatorzy zasiedziali realizują w ramach własnej sieci ok. 56-68% ruchu, podczas gdy dla nowo wchodzących na rynek wskaźnik ten na 17
ogół nie przekracza 10%. Skutkuje to znaczną asymetrią w rozliczeniach międzyoperatorskich. Operatorzy zasiedziali wykorzystują swoją przewagę wynikającą z efektów sieciowych poprzez stosowanie bardzo niskich cen za połączenia wewnątrz sieci (onnet), co dodatkowo zachęca abonentów do budowy zamkniętych grup użytkowników (calling clubs). Takie oferty występują obecnie we wszystkich sieciach mobilnych w Polsce: w ramach tych taryf opłaty za ruch w zamkniętej grupie mogą być niemal zerowe (ściślej rzecz biorąc ryczałtowe, czego konsekwencją jest niska przeliczeniowa cena za jednostkę usługi). Dla podmiotów nowo wchodzących na rynek istnieje zagrożenie, że z powodu efektów sieciowych przychody z działalności na rynku telefonii ruchomej nie pokryją kosztów i nie pozwolą na osiągnięcie zwrotu z inwestycji. 4) Słaba rozpoznawalność marki Kolejnym utrudnieniem na jakie napotykają nowo wchodzący operatorzy jest słaba rozpoznawalność nowej marki. Dla operatora zjawisko to wiąże się z koniecznością ponoszenia wyższych nakładów na promocję i marketing, aby móc skutecznie wypromować markę i co za tym idzie, przyciągnąć potencjalnych klientów. Wykres 3. Spontaniczna znajomość sieci (marek) telefonii komórkowej (N=1600 dla 2010 r. oraz N=1356 dla 2011 r.) Źródło: Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2010 roku. Klienci indywidualni, PBS DGA sp. z o.o. i CBM INDICATOR sp. o.o. na zlecenie UKE, grudzień 2010; Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2011 roku. Klienci indywidualni, PBS DGA sp. z o.o. i CBM INDICATOR sp. o.o. na zlecenie UKE, grudzień 2011. Uwagi: Marka Era została zastąpiona w czerwcu 2011 roku marką T-Mobile. Spontaniczna znajomość pozostałych operatorów telefonów komórkowych nie przekraczała 1%. Na podstawie przeprowadzanych corocznie na zlecenie Prezesa UKE badań konsumenckich można stwierdzić, że operatorzy telefonii ruchomej funkcjonujący na 18
polskim rynku od kilkunastu lat posiadają bardzo wysoki i jednocześnie zbliżony poziom znajomości spontanicznej (samodzielne podanie nazwy przez respondenta). Wskazuje to na zakorzenioną w świadomości społecznej równowagę znajomości firm świadczących usługi z zakresu telefonii komórkowej w Polsce. Najlepiej rozpoznawalną siecią telefonii komórkowej jest Orange. W 2010 r. wymieniało ją ponad 81%, a w 2011 ponad 86% respondentów. Na podobnym poziomie utrzymuje się znajomość sieci Plus (ponad 82% w 2011 r.), nieco mniej respondentów wskazało T-Mobile (blisko 76%), co związane jest prawdopodobnie z rebrandingiem marki Era na T-Mobile. Markę Play zna już mniej ankietowanych, operator od początku swej działalności prowadzi jednak intensywną kampanię reklamową, której efekty widać we wzrastającej rozpoznawalności sieci. Jej znajomość deklarowało w 2010 roku około 61% ankietowanych, rok później już blisko 67%. Podmioty wchodzące na rynek jako pierwsze zyskują z tego faktu znaczne korzyści, natomiast przedsiębiorcy telekomunikacyjni później rozpoczynający działalność napotykają na znaczne bariery skutecznego konkurowania. Korzyści operatorów zasiedziałych wynikają przede wszystkim z możliwości zbudowania ekonomii skali, pozyskaniu lojalnych klientów, przywiązaniu ich do marki. Nie są one natomiast wynikiem mniejszej efektywności nowych podmiotów. 3.2. Struktura własnościowa P4 jest spółką zależną od Tollerton Investments Limited (50,3%) oraz Novator Telecom Poland S.a.r.l. (49,7%). Wykres 4. Struktura własnościowa P4 wg stanu na 31.12.2011r. (tajemnica przedsiębiorstwa pkt. 5 zał. 1) Źródło: P4. 3.3. Infrastruktura Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. infrastruktura P4 obejmowała m.in.: Tabela 2. Elementy infrastruktury P4 wg stanu na 31.12.2011 r. (tajemnica przedsiębiorstwa pkt. 6 zał. 1) Źródło: P4. W analizowanym okresie P4 świadczył usługi telekomunikacyjne z wykorzystaniem zarówno infrastruktury własnej, jak i infrastruktury Polkomtel sp. z o.o. oraz PTK Centertel sp. z o.o. 3.4. Analiza cen na rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci P4 Kształtowanie się cen stanowi jeden z istotnych elementów analizy, który umożliwia ocenę tendencji występujących na rynku i pomaga określić panującą na nim sytuację konkurencyjną. Na rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych mamy do czynienia z indywidualnymi rynkami tworzonymi w obrębie sieci poszczególnych operatorów. W związku z tym, na każdym takim rynku występuje tylko jeden podmiot. W wyniku przeprowadzonych analiz Prezes UKE wydał, do chwili obecnej, decyzje stwierdzające brak skutecznej konkurencji na danym rynku oraz ustalenie statusu podmiotu posiadającego znaczącą pozycję 19