OWIES WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i wyniki doświadczeń Powierzchnia uprawy owsa w naszym kraju wynosi około 600 tys. ha i była wyższa w porównaniu z rokiem ubiegłym (wg danych GUS). W strukturze zasiewów zbóż ( z mieszankami zbożowymi) wg ostatnich danych owies zajmuje około 8%, w województwie mazowieckim powierzchnia uprawy wynosi około 18%. Wyprodukowane ziarno w 87% przeznaczane jest na paszę. Owies można uprawiać zarówno na glebach piaszczystych, jak i gliniastych, jednak odpowiednio uwilgotnionych. Spośród wszystkich zbóż jarych owies najsilniej reaguje na opóźniony siew. Wyróżnia się większą odpornością na niskie ph gleby, dlatego może być z powodzeniem uprawiany zarówno na glebach o odczynie kwaśnym, jak i obojętnym. Jego tolerancyjność wynika z małej wrażliwości na niedobór wapnia i nadmiar jonów glinu, a także manganu w roztworze glebowym. Spełnia ważną rolę fitosanitarną w płodozmianie z dużym udziałem zbóż, polegającą na zmniejszeniu presji chorób podsuszkowych w monokulturze zbóż. Owies dobrze znosi uprawę po zbożach a sam jest dość dobrym przedplonem dla innych zbóż. Charakteryzuje się niską podatnością na zachwaszczanie. Jego uprawa nie tylko ogranicza występowanie chwastów na plantacji w sezonie wegetacyjnym, ale także i podczas uprawy rośliny następczej. Wymaga gleb nieco mniej żyznych ale wilgotnych. Najlepszymi przedplonami dla owsa są rośliny okopowe na oborniku oraz bobowate. W praktyce najczęściej uprawiany jest po zbożach. Najgorszym przedplonem dla owsa jest jęczmień. Owies ma dużą wartość w żywieniu człowieka. Ziarno owsa odznacza się bardzo dobrym składem aminokwasowym białka oraz zawiera znaczne ilości wartościowego tłuszczu. Owies ma cenne właściwości pobudzające przemianę materii, smakowe, dietetyczne i lecznicze. Produkty owsiane mogą regulować poziom cholesterolu we krwi. Tłuszcz zawarty w owsie jest bardziej strawny niż innych zbóż, zapobiega powstawaniu zakrzepów. Pełni też odpowiedzialną rolę w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy. Szersze zastosowanie owsa w żywieniu zwłaszcza niektórych zwierząt ogranicza duża zawartość łuski (25-30%), a tym samym nadmierna zawartość włókna. Nowe możliwości wykorzystania owsa w żywieniu zwierząt i przemyśle spożywczym dały wyhodowane odmiany nieoplewione. Owies można też wykorzystywać jako źródło energii. W krajowym rejestrze znajduje się 30 odmian owsa jarego: 25 zwyczajnego i 5 nagiego. Owies nagi charakteryzuje się większą zawartością białka (o około 3,3 %) i tłuszczu (o 3,1%), większa jest też o 15 kg/hl gęstość w stanie zsypnym niż u owsa zwyczajnego. Niestety poziom plonowania tych odmian jest niższy niż u form oplewionych. W krajowym rejestrze przeważają odmiany rodzimych hodowli poza 3 odmianami zagranicznymi: Scorpion, Armani i Monsun. Głównie są to odmiany żółtoziarniste preferowane w produkcji (wyjątek stanowi odmiana Gniady o brązowej barwie łuski). W roku 2017 na terenie Mazowsza założono 3 doświadczenia z 11 odmianami owsa, założone były jak w latach poprzednich tylko na jednym poziomie agrotechniki. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie - DANKO Hodowla Roślin ZHR O/ Laski Plonowanie owsa w minionym sezonie wegetacyjnym było niższe o 10 dt/ha niż w roku 2016. Bardzo duże było też zróżnicowanie między punktami doświadczalnymi od 79,0 dt/ha w Kawęczynie do 36,3 dt/ha w Laskach spowodowane znacznym niedoborem opadów poprzedzające okres strzelania w źdźbło oraz wiechowania. Z odmian badanych w naszych doświadczeniach najlepiej plonowały odmiany Kozak i Monsun zarejestrowane w roku 2017 oraz odmiany Elegant i Harnaś. Porażenie przez choroby helmintosporiozę i mączniaka prawdziwego było na podobnym poziomie jak w latach poprzednich, wystąpiło nieznacznie wyższe porażenie rdzą wieńcową. 1
Tabela 1. OWIES. Odmiany badane. Rok zbioru: 2017 Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 BINGO* 2009 2 ARDEN* 2010 3 KOMFORT* 2013 4 HARNAŚ* 2014 5 NAWIGATOR* 2015 6 PASKAL* 2015 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o. o. Grupa IHAR, DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR, Małopolska Hodowla Roślin -HBP sp.zo.o. ul. Zbożowa 4, PL-30-002 Kraków Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR, Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR, 7 ELEGANT* 2016 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o. o. Grupa IHAR, 8 ROMULUS* 2016 9 ARMANI* 2017 10 KOZAK* 2017 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan IGP Polska sp. z o.o. sp. k., ul. Wyspiańskiego 43, PL 60-751 Poznań Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR, 11 MONSUN* 2017 * - odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Staszewska 70, PL- 62-100 Wągrowiec 2
Tabela 2. OWIES. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2017 Miejscowość Seroczyn Kawęczyn Laski Powiat Siedlce Sochaczew Grójec Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 4 3 Klasa bonitacyjna gleby IVa III a IIIb PH gleby w KCI 6,42 5,6 6,3 Przedplon Groch siewny Rzepak ozimy Groch siewny Data siewu (dzień, m-c, rok) 01.04 28.03 29.03 Obsada nasion (szt./m 2 ) 450 450 450 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 05.08 03.08 10.08 Nawożenie mineralne N (kg/ha) 80 80 98,3 P2O5 (kg/ha) 45 45 54 K2O (kg/ha) 90 90 81 Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Domnic 060FS Domnic 060FS Domnic 060FS Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Gold 450 EC- 1l Lintur 70 Mustang Forte WG+Chwastox Extra 195SE- 0,8l 300SL-130g+1 l Insektycyd (nazwa dawka/ha) Minuet 100EW-0,1l Minuet 100EW-0,1l - Bulldock 025EC - 0,25 l Tabela 3. OWIES. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2017 Lp. Cecha Seroczyn Kawęczyn Laski 1 Wiechowanie (dzień, m-c) 16.06 14.06 14.06 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 18.07 18.07 30.07 3 Wysokość roślin (cm) 76,9 105,4 72,5 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 0 ) 9,0 8,8 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 0 ) 8,3 6,7 9,0 Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 6 Mączniak 9,0 8,8 9,0 7 Rdza wieńcowa 8,5 6,4 9,0 8 Helmintosporioza 8,1 8,4 9,0 9 Septorioza liści 9,0 9,0 9,0 10 Masa 1000 ziaren (g) 45,4 46,1 37,3 11 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 11,6 12,3 11,1 12 Plon ziarna (dt/ha) 61,4 79,0 36,3 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian Skala 9 0 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 najmniej korzystny 3
Tabela 4. OWIES. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2017 Lp Odmiana Seroczyn Kawęczyn Laski Wzorzec dt/ha 61,4 79,0 36,3 1 Bingo 107 99 93 2 Arden 101 97 94 3 Komfort 92 99 98 4 Harnaś 101 104 111 5 Nawigator 96 103 105 6 Paskal 105 98 91 7 Elegant 98 106 113 8 Romulus 100 100 90 9 Armani 97 92 65 10 Kozak 104 103 114 11 Monsun 98 99 126 Wzorzec: badane odmiany Tabela 5. OWIES. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2017, 2016, 2015 Lp. Odmiana 2017 2016 2015 2016-2017 2015-2017 Wzorzec dt/ha 59,0 68,3 58,9 63,7 62,1 1 Bingo 100 99 102 100 100 2 Arden 98 100 111 99 103 3 Komfort 96 99 107 98 101 4 Harnaś 105 100 96 102 100 5 Nawigator 101 100 96 101 99 6 Paskal 99 100 98 100 99 7 Elegant 105 100-102 - 8 Romulus 98 104-101 - 9 Armani 88 - - - - 10 Kozak 105 - - - - 11 Monsun 104 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 Wzorzec: badane odmiany 4
Tabela 6. OWIES. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby. Rok zbioru: 2017, 2015-2017 Lp. Odmiana Liczba lat badań Rdza Mączniak Helmintosporioza wieńcowa prawdziwy 2017 2017 2017 2015-2017 Wzorzec (skala 9 0 ) 7,4 8,7 8,3 8,3 1 Bingo 3 0,1-0,2 0,1 0,0 2 Arden 3 0,4-0,5 0,6 0,3 3 Komfort 3-0,9-0,2-0,1 0,2 4 Harnaś 3 0,1 0,2 0,1-0,1 5 Nawigator 3 0,7 0,2-0,3-0,1 6 Paskal 3-0,1 0,2-0,4-0,2 7 Elegant 2 0,4 0,2-0,1-8 Romulus 2 0,2 0,2 0,2-9 Armani 1-0,4 0,2 0,1-10 Kozak 1 0,1 0,2 0,1-11 Monsun 1-0,4-0,2-0,3 - Liczba doświadczeń 2 1 2 8 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Tabela 7. OWIES. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru: 2017, 2015-2017 Lp. Odmiana Liczba lat badań Wyleganie przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) (skala 9 0 ) 2017 2015-2017 2017 2015-2017 2017 2015-2017 Wzorzec (skala 9 0 ) 7,5 7,2 84,9 93,8 42,9 40,3 1 Bingo 3 0,6 0,4-0,8 1,1 4,6 4,1 2 Arden 3 0,1 0,0 3,3 3,2-4,1-1,7 3 Komfort 3-1,2-0,7-0,8 1,0-3,7-2,4 4 Harnaś 3 0,5 0,6-4,8-3,1-4,5-2,2 5 Nawigator 3 0,6-0,2 2,9-1,7 1,5-4,0 6 Paskal 3-0,5-0,2-3,3-3,1-0,7-0,9 7 Elegant 2 0,6-4,7 - -3,6-8 Romulus 2-0,5-0,9 - -0,4-9 Armani 1-1,2 - -3,2-8,0-10 Kozak 1 0,3-5,5-1,0-11 Monsun 1 0,1 - -4,4-1,8 - Liczba doświadczeń 2 5 3 9 3 9 Wzorzec: wszystkie badane odmiany 5
OWIES CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH I ZAREJESTROWANYCH W ROKU 2017 (sporządzona na podstawie listy opisowej odmian) 1. ARMANI - Odmiana żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską dość duży, bez łuski duży do bardzo dużego. Odporność na mączniaka prawdziwego dość duża, na helmintosporiozę i septoriozę liści średnia, na rdzę owsa dość mała. Rośliny niskie, o dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania dość wczesny, dojrzewania średni. Udział łuski mały do bardzo małego, masa 1000 ziaren i wyrównanie ziaren dość duże, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka średnia, tłuszczu dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. 2. KOZAK - Odmiana żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską i bez łuski dość duży. Odporność na mączniaka prawdziwego i rdzę owsa średnia, na septoriozę liści i helmintosporiozę dość duża. Rośliny dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i dojrzewania dość wczesny. Udział łuski dość mały, masa 1000 ziaren i gęstość w stanie zsypnym średnia, wyrównanie ziaren dość małe. Zawartość białka średnia, tłuszczu dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. 3. MONSUN - Odmiana żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską średni, bez łuski dość duży. Odporność na mączniaka prawdziwego dość mała, na rdzę owsa, septoriozę liści i helmintosporiozę średnia. Rośliny średniej wysokości, o średniej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i dojrzewania średni. Udział łuski średni, masa 1000 ziaren średnia, gęstość w stanie zsypnym dość duża, wyrównanie ziaren średnie. Zawartość białka dość duża, tłuszczu średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. 6