Globalizacja szansa czy zagrożenie Autor: Beata Łuba Królik
Skrócony opis lekcji W trakcie lekcji uczniowie poznają i prezentują różne stanowiska, poglądy, fakty na temat procesu globalizacji. Lekcja omawia również zagadnienia związane z inwestycjami zagranicznymi w Polsce oraz uświadamia uczniom czynniki przyciągające lub/i odpychające potencjalnych inwestorów. Cele lekcji Uczeń powinien: umieć zdefiniować pojęcia: globalizacja, inwestycje zagraniczne, koncerny globalne, uświadomić sobie korzyści i zagrożenia wynikające z globalizacji, rozumieć znaczenie inwestycji zagranicznych w tworzeniu gospodarki globalnej, poznać słabe i mocne strony Polski z punktu widzenia potencjalnych inwestorów, umieć analizować dane statystyczne oraz prezentować argumenty. Słowa kluczowe globalizacja, handel zagraniczny. Metody realizacji zajęć łańcuch skojarzeń, myślące kapelusze, analiza danych statystycznych, praca z tekstem, analiza SWOT. Adresat uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. 2
Materiały pomocnicze tabela Globalne bingo, tekst Myślące kapelusze, tekst W globalnej sieci, dane statystyczne dotyczące inwestycji zagranicznych w Polsce, studium przypadku Bez nas nie pojadą, papierowe kapelusze, po 2 sztuki w kolorach: żółty, czerwony, niebieski, czarny, zielony, biały. Wstęp merytoryczny Rozwijający się handel międzynarodowy jest przyczyną globalizacji procesu łączenia się gospodarek poszczególnych ów w światowy organizm gospodarczy. Gospodarki owe stają się coraz silniej powiązane i wzajemnie uzależnione od siebie, działają na podobnych zasadach, dzięki czemu przepływ dóbr, kapitału, informacji, technologii jest coraz łatwiejszy. Przedsiębiorstwa narodowe rozwijają się w międzynarodowe koncerny, posiadające oddziały w różnych ach. Proces globalizacji gospodarki ma swoich zwolenników i przeciwników. Prof. Jan Winiecki, kierownik Katedry Międzynarodowego Handlu i Finansów Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie mówi, że Globalizacja nie jest niczym nowym, lecz logiczną konsekwencją liberalnego kapitalizmu, ponieważ jego zdolności tworzenia bogactwa są w tych warunkach jeszcze większe. Globalizacja zwiększa też zakres wolności mas. Odmiennego zdania jest Peter Kenen z Instytutu Gospodarki Międzynarodowej w Waszyngtonie Wskutek globalizacji możemy być podzieleni na zdrowe, stabilne państwa i morze upadających ów. To może być nowa zimna, wojna. źródło NBPortal 3
Proponowany przebieg zajęć 1. Na początku lekcji, jako rozgrzewkę zaproponuj uczniom zabawę Globalne bingo. Rozdaj uczniom karty (materiał pomocniczy nr 1), zadaniem uczniów będzie jak najszybsze zebranie podpisów na kartce. Osoba, która pierwsza zbierze podpisy jest zwycięzcą. 2. Podsumowując zabawę zapytaj uczniów, jakie państwa znalazły się na ich kartach, jaki rodzaj miały te powiązania (gospodarczy, kulturalny itp.). Powiedz uczniom, że te wszystkie powiązania Polski z innymi państwami określają relacje naszego u z resztą świata. Zaznacz, że tak się dzieje na całym świece - gospodarki owe stają się coraz bardziej powiązane i uzależnione od siebie. Następuje proces łączenia się gospodarek poszczególnych ów w światowy system gospodarczy, proces ten nazywamy globalizacją. Powiedz, że globalizacja jest skutkiem coraz większej specjalizacji ów i rozwijającego się handlu międzynarodowego. Dzięki swobodnemu przepływowi towarów, kapitału, pracy, technologii przedsiębiorstwa narodowe mają możliwość tworzenia filii w innych ach. Powstają koncerny, przedsiębiorstwa międzynarodowe. Jednym z ważniejszych czynników rozwoju gospodarki światowej, oprócz handlu międzynarodowego, są inwestycje zagraniczne. 3. Zapytaj uczniów, czy w Polsce działają koncerny międzynarodowe? Czy w regionie zamieszkania uczniów istnieją przedsiębiorstwa zagraniczne? Podkreśl, że również w polskiej gospodarce napływający kapitał zagraniczny odgrywa coraz większą rolę. Polska wchodząc w system gospodarki globalnej musi uczestniczyć i uczestniczy w światowym wyścigu o kapitał. 4. Poproś o zgłoszenie się 12 ochotników oraz wylosowanie wcześniej przygotowanych papierowych kapeluszy. Przygotuj po 2 kapelusze w sześciu kolorach: czarny, zielony, żółty, czerwony, niebieski, biały. W ten sposób powstanie 6 par. Każdej parze daj odpowiednią instrukcję (materiał pomocniczy nr 2). Wyjaśnij, że zadaniem grup będzie przygotowanie się do dyskusji na temat globalizacji. Każdy kapelusz symbolizuje sześć różnych sposobów myślenia, analizy, rozwiązywania problemów i argumentacji. W ten sposób uczniowie będą mogli spojrzeć na omawiany problem z różnych perspektyw. Daj uczniom 20 30 min na przygotowanie argumentów. 4
5. W tym czasie pozostałych uczniów poproś o przygotowanie krótkiej wypowiedzi na temat inwestycji zagranicznych w Polsce (materiał pomocniczy nr 3). 6. Po zakończeniu prac poproś osoby przygotowujące informacje o inwestycjach zagranicznych o krótkie sprawozdanie z pracy. Zwróć uwagę pozostałych uczniów, biorących udział w dyskusji, na to, że przedstawione informacje mogą być przydatne w trakcie dyskusji. 7. Osoby biorące udział w dyskusji poproś o zajęcie miejsca na środku klasy i przedstawienie swoich stanowisk na temat procesu globalizacji. 8. Po zakończeniu dyskusji, podziel uczniów na grupy, rozdaj arkusze analizy SWOT (materiał pomocniczy nr 4). Poproś uczniów, aby korzystając z informacji przedstawionych w trakcie lekcji określili korzyści i zagrożenia jakie wynikają z globalizacji oraz wskazali silne i słabe strony polskiej gospodarki (czynniki przyciągające i odpychające potencjalnych inwestorów) w procesie włączania się do gospodarki globalnej. 9. Po zakończeniu pracy, poproś przedstawicieli grup o prezentację wyników. Podsumowując zajęcia, poproś uczniów o zapoznanie się z tekstem Bez nas nie pojadą (materiał pomocniczy nr 5), przedstawiającym, na przykładzie przemysłu motoryzacyjnego, powiązania polskiej gospodarki z gospodarką światową. Zaproponuj, aby w domu uczniowie znaleźli inny przykład globalnych powiązań oraz podali firmy ponadnarodowe działające w Polsce. 5
Uwagi dla prowadzącego W trakcie lekcji wykorzystano m.in. metodę myślących kapeluszy, dzięki której uczniowie będą mogli spojrzeć na omawiany problem z różnych perspektyw oraz analizę SWOT, która uczy pracy zespołowej, zmusza do wnikliwego analizowania problemu, jednak jest czasochłonna. Ważny jest dobór grup. W każdej powinni się znaleźć uczniowie aktywni, kreatywni oraz tacy, którzy są słabszymi uczniami. Zapewni to mniej więcej równe tempo pracy nad zadaniem. Ważne jest dokładne omówienie z uczniami pytań stawianych w analizie SWOT, co ułatwi wykonanie zadania. Przygotowując dyskusję na temat globalizacji, możesz poprosić uczniów o samodzielne zebranie informacji na ten temat z gazet, TV, Internetu. Omawiane w trakcie lekcji zagadnienie inwestycji zagranicznych nie wyczerpuje tematu, chcąc je rozszerzyć należy uzupełnić informacje o aktualne dane na ten temat. 6
Materiały dla uczniów Materiał pomocniczy nr 1 Tabela Globalne bingo. Znajdź osoby, które spełniają warunki wymienione w tabeli. Każda osoba z grupy może podpisać się na Twojej kartce tylko raz. Kto pierwszy zbierze wszystkie podpisy, krzyczy BINGO!!! Jest zwycięzcą w tej grze. Tabela do uzupełnienia Globalne Bingo Globalne bingo Podróżował za granicę...... Kibicuje zagranicznemu sportowcowi (drużynie)...... Ma przyjaciela za granicę...... Ma zagraniczny samochód...... Ma na sobie ubranie wyprodukowane za granicą...... Oglądał niedawno film zagraniczny...... 7
Tabela do uzupełnienia Globalne Bingo Globalne bingo Lubi jedzenie z jakiegoś innego u Uczy się języka obcego Lubi zespół zagraniczny.................. Potrafi wymienić nazwisko polityka z innego u...... Czytał ostatnio jakiś reportaż o innym u...... Używa zagranicznych kosmetyków...... Tabela do uzupełnienia Globalne Bingo Globalne bingo Posiada w domu zagraniczny sprzęt...... Dostaje listy z zagranicy...... Zna obiekt architektoniczny charakterystyczny dla innego u...... Fascynuje się kulturą innego u... Lubi literaturę obcą... Zna nazwisko zagranicznego malarza... 8
......... Materiał pomocniczy nr 2 Myślące kapelusze instrukcja dla grup Przeczytajcie instrukcje odpowiednią dla Waszego kapelusza i przygotujcie się do przeprowadzenie dyskusji na temat Globalizacja szansa czy zagrożenie. Każdy kapelusz symbolizuje sześć różnych sposobów myślenia, analizy, rozwiązywania problemów i argumentacji. Przedstawione w instrukcjach argumenty są tylko przykładem, możecie również przedstawiać własne poglądy, znane fakty, dane itp. Pamiętajcie, w jakim kolorze myślicie. Kapelusz czerwony emocje Czerwień ukazuje emocje i uczucia, wyraża przypuszczenia i kieruje się intuicją (zarówno pozytywną jak i negatywną). Mając czerwony kapelusz na głowie masz prawo do wyrażania emocji bez ich uzasadniania. Brzmi to mniej więcej tak- czuję, że to świetny pomysł lub nie podoba mi się to, nie mogę się z tym zgodzić, to jest okropne, precz z tym! Waszym zadaniem jest myślenie w kolorze czerwonym, a więc reagowanie emocjami na przedstawiane w trakcie dyskusji argumenty innych osób. Kapelusz biały fakty Biały to czystość, sterylność, chłodna logika oparta na faktach, które są sprawdzalne. Ludzie biali operują konkretnymi zestawami z dokumentów, analiz, statystyk. Nie oceniają zdarzeń tylko je komentują na tyle na ile pozwalają im posiadane dane. Oto kilka informacji, które mogą być przydatne w trakcie dyskusji: Jeden z ostatnich raportów Banku Światowego Globalizacja, wzrost i bieda ukazuje wiele faktów związanych z globalizacją. 9
Autorzy dokumentu wskazują, że w ostatnich 130 latach można wyróżnić 3 fale globalizacji, czyli otwierania się na przepływ ludzi, towarów, kapitału i informacji. I fala, czyli megamigracja miała miejsce w latach 1870 1914. Rozwój transportu i redukcja ceł doprowadziły do podwojenia udziału eksportu w światowym dochodzie. Trzykrotnie wzrósł udział zagranicznego kapitału w relacji do dochodu ówczesnych rozwijających się ów Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. 60 mln. osób wyemigrowało z Europy, głównie do Ameryki Północnej i innych części Nowego Świata. Podobna grupa opuściła Chiny i Indie, kierując się do mniej zaludnionych ów, takich jak Sri Lanka, Wietnam, Birma i Filipiny. W okresie międzywojennym nastąpił regres globalizacji, zatriumfował protekcjonizm. Tempo wzrostu gospodarki światowej wyraźnie spadło, a zróżnicowanie dochodów zaczęło się zwiększać. Z II falą globalizacji mieliśmy do czynienia w latach 1950 1980. Objęła ona głównie bogate państwa Zachodu i polegała na usuwaniu barier handlowych między nimi. Większość ów Trzeciego Świata pozostawała w okowach protekcjonizmu, starając się pod osłoną ceł rozwinąć owy przemysł. W państwach bogatych tempo wzrostu gospodarczego było zdecydowanie szybsze, a jednocześnie zmniejszyło się zróżnicowanie dochodów między tymi ami. Mniej więcej od 1980 r. świat objęła trzecia fala globalizacji, która trwa do dziś. Od drugiej odróżnia ją to, że wiele ów Trzeciego Świata otworzyło się na handel międzynarodowy i napływ zagranicznego kapitału. Do liberalizacyjnej czołówki należą Chiny, Brazylia, Indie, Meksyk, Malezja, Tajlandia oraz niektóre e postsocjalistyczne, w tym Węgry, Polska i państwa nadbałtyckie. W biedniejszych ach objętych globalizacją, gdzie żyje około 3 mld ludzi, tempo wzrostu gospodarczego wzrosło z 1 proc. w latach 60. do 5 proc. w latach 90. Natomiast e Trzeciego Świata, które pozostały poza nawiasem globalizacji zdecydowana większość Afryki i Bliskiego Wschodu pozostają coraz bardziej w tyle. Ich dochód w latach 90. wręcz spadł i odpowiednio rosły obszary nędzy. Trzecia falę globalizacji cechuje również ogromny wzrost inwestycji w tych ach Trzeciego Świata, które zlikwidowały bariery blokujące napływ zagranicznego kapitału. W efekcie wartość zainwestowanych funduszy wzrosła z 28 mld USD w latach 70. Do 306 mld USD w 1997 r. Zwiększyły się zwłaszcza inwestycje bezpośrednie, które polegają na kupowaniu przedsiębiorstw lub zakładaniu firm przez zewnętrznych inwestorów. A właśnie te inwestycje według cytowanych badań potężnie wzmacniają wzrost gospodarczy ów przyjmujących. 10
Wyjątkowy sukces w przyciąganiu zagranicznych inwestycji bezpośrednich odniosły Chile i Malezja. Wartość inwestycji przekracza tam 2 tys. USD na mieszkańca. Ale w USA wskaźnik ten jest jeszcze wyższy 3,2 tys. USD. Tymczasem na przeciętnego Afrykanina przypadają 124 USD zagranicznych inwestycji bezpośrednich. W ach Trzeciego Świata, które włączyły się w proces globalizacji, obszar biedy zmniejszył się w latach 1993 1997 o 14 proc., w tym samym czasie wzrósł on o 4 proc w państwach mniej otwartych. Historia gospodarcza i współczesność pokazują, że otwarte gospodarki zawsze miały się lepiej niż chronione przez konkurencję. I to zarówno bogate, jak i biedne. Otwarte Niemcy zachodnie, osiągnęły znacznie wyższy poziom zamożności niż zamknięte za murem Niemcy wschodnie. Podobnie Korea Południowa osiągnęła wielokrotnie wyższy standard niż Korea Północna. Rozpaczliwie biedny Hongkong stał się klasyczną liberalną otwartą gospodarką po II wojnie światowej, podczas gdy Chiny poszły w odwrotną drogę. Rezultat? Pod koniec XX wieku PKB na mieszkańca w Hongkongu był 25 razy wyższy. Kapelusz czarny pesymizm Kolor czarny kojarzy się z krytyką, przerysowaniem sytuacji zagrożenia, niepowodzenia. Ludzie czarni uwielbiają krytykować, wskazywać zagrożenia, niedociągnięcia, widzą wszystko w czarnych kolorach. Przygotowując się do dyskusji zapoznajcie się z argumentami antyglobalistów. Globalizacja zwiększa przepaść między bogatą i biedną częścią świata. Kraje biedne są wykorzystywane przez korporacje międzynarodowe inwestujące u nich, nigdy om biednym nie uda się dołączyć do tych, którzy na globalizacji zyskają. Kraje bogate wbrew deklaracjom nie otwierają swoich rynków dla towarów z państw słabo rozwiniętych np. dla tekstyliów czy towarów rolnych, aby umożliwić im rozwój. Zawsze, kiedy dochodzi do wyboru między interesem ubogich rolników z ów Trzeciego Świata a interesem rolników z własnego u, e rozwinięte zawsze bronią tych drugich. Większość zysków zabierają i tak korporacje międzynarodowe. Globalizacja więc zubaża - szczególnie biedne społeczeństwa. Doprowadza do wzrostu bezrobocia, gdyż najczęściej koncerny globalne zaczynają swoją działalność od zwalniania części pracowników. Globalizacja przyczynia się również do niszczenia środowiska naturalnego. Firmy zagraniczne prowadzą rabunkową gospodarkę i nie dbają o ochronę środowiska naturalnego w u, w którym inwestują. 11
Globalizacja zagraża wolności uzależnia biednych od bogatych. Kraje biedne uzależniają się od ów bogatych i tracą wolność gospodarczą, a w konsekwencji polityczną. Kraje biedne uspokaja się pomocą zagraniczną, która w większości przypadków nie jest odpowiednio wydatkowana. Kapelusz niebieski równowaga Niebieski to kolor chłodnego, bezstronnego obserwatora. Ludzie niebiescy kontrolują, pilnują innych kapelusz ( wewnętrzny szef grupy). Waszym zadaniem jest kontrolowanie i porządkowanie przebiegu dyskusji. Kapelusz żółty optymizm Ludzie żółci są optymistami, widzą świetlaną przyszłość, wszystko jest dla nich pozytywne. Przygotowując się do dyskusji przeczytajcie poniższy tekst: Globalizacja to nic innego jak otwarte gospodarki i wynikające stąd możliwości swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i siły roboczej. W ach objętych globalizacją zmniejsza się zróżnicowanie dochodów i wzmacnia się wzrost gospodarczy w porównaniu z tymi częściami świata, do których globalizacja nie dotarła. Przykładem mogą być otwarte Niemcy zachodnie, które osiągnęły znacznie wyższy poziom zamożności niż zamknięte za murem Niemcy wschodnie. Napływ know how, nowoczesnych metod zarządzania umożliwiają dostęp do rynków zewnętrznych. Im bardziej jest otwarty gospodarczo, tym większe prawdopodobieństwo, że wraz z towarami trafiać będą do niego nowe idee polityczne, społeczne itp. Obecność globalnych koncernów zmusza lokalne firmy do modernizacji oraz restrukturyzacji produktów i usług, zwiększa efektywność, a poprzez przepływ kadr przekazuje im wiedzę pozwalającą sprostać tym wyzwaniom. Globalizacja oznacza przede wszystkim obniżanie kosztów (głównie poprzez redukcję zatrudnienia), spadek cen towarów i usług, podnoszenie wydajności firm oraz wzrost dochodów akcjonariuszy. Doświadczenia państw zachodnich pokazują, że redukcja zatrudnienia nie wiąże się z dramatami pracowników otrzymują oni odprawę, która pozwala na założenie własnych firm bądź przekwalifikowanie się. Niektóre firmy, np. Novartis, tworzą wręcz specjalne fundusze wspomagające zakładanie firm przez zwalniane osoby. 12
W miarę bogacenia się u, co w dużej mierze zależy od otwarcia na świat, poziom zanieczyszczenia środowiska spada. Kraje bogatsze bardziej dbają o swoje środowisko, mogą więcej funduszy przeznaczyć na nowoczesne technologie i ochronę środowiska. Jesteśmy świadkami powstawania globalnego kapitalizmu sieciowego - wielkie korporacje obrośnięte są mniejszymi kooperantami. Doskonale sobie radzą w tym systemie małe i średnie firmy, pod warunkiem, że mają stabilne kontakty z ponadnarodowymi korporacjami. Co prawda korporacje zbierają gros zysków, ale też ponoszą ryzyko i koszty wprowadzania nowych produktów i technologii. Małe i średnie firmy korzystają z napływu innowacji i nowoczesnych standardów zarządzania, co pozwala osiągać szybki wzrost wydajności. W społeczeństwach rozwiniętych coraz bardziej widać wzrost świadomości konieczności pomocy om biednym, ale e bogate muszą też widzieć jasne korzyści dla siebie. Kapelusz zielony możliwości Zielony to kolor innowacyjnych badaczy. Zielony oznacza twórczość, nowe pomysły. W trakcie dyskusji zwróćcie uwagę na to, jak pomóc biednym om Trzeciego Świata czy poprzez zwalczanie liberalizmu, czy raczej walcząc z protekcjonizmem w ach bogatych, który jest wymierzony w import z ów biednych,. Dotyczy to zwłaszcza przywozu tekstyliów i produktów rolnych. Wykorzystajcie też opinie prof. Stanisława Gomułki, wykładowcy w London School of Economics (źródło: Gazeta Wyborcza 22.08.2002). Mówiąc o gospodarce światowej i zmniejszaniu różnic pomiędzy ami biednymi i bogatymi, powinniśmy zwrócić uwagę na Indie i Chiny. Moim zdaniem to właśnie te dwa e w dużej mierze zdecydują o tym, jak będzie wyglądał globalny wzrost gospodarczy. Chiny są najludniejszą i bardzo dynamicznie rozwijającą się gospodarką. Indie wkrótce do nich dołączą pod względem populacji i również rozwijają się szybko. To nowi gracze na globalnym rynku. Te e będą importerami żywności, wiec może to pomóc najbiedniejszym, otworzą się dla nich nowe rynki zbytu. Jeśli chodzi o handel międzynarodowy, sprawa kluczową są tekstylia, słabo przetworzone produkty, towary rolne. I tu w ramach WTO mamy postęp, członkowie tego ugrupowania stopniowo będą dążyć do liberalizacji rynków, może nie od razu, ale tendencje do otwierania rynków już widać. I to jest szansa na prawdziwie globalną gospodarkę. 13
Źródło: Opracowano na podstawie artykułów: Globalizacja i aberracja J. Winiecki, Wprost, 24.03.2002, Rozumu i odwagi L. Balcerowicz, Wprost, 12.05.2002, W globalnej sieci L. Balcerowicz, Wprost, 13.04.1997. 14
Materiał pomocniczy nr 3 Tekst W globalnej sieci Bezpośrednie inwestycje zagraniczne oraz związane z nimi korporacje transnarodowe występowały na szeroką skalę w XIX wieku. Największym zagranicznym inwestorem były w wówczas przedsiębiorstwa brytyjskie, zaś główne miejsce lokat stanowiły kopalnie, plantacje i koleje w ach obecnego Trzeciego Świata, a także w Stanach Zjednoczonych. W okresie międzywojennym nabrały rozpędu zagraniczne inwestycje w przemyśle przetwórczym, a w czołówce zagranicznych inwestorów pojawiły się firmy amerykańskie. Wtedy to właśnie Ford i General Motors ustanowiły swoje filie w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Większość amerykańskich inwestycji nadal jednak trafiała do ów rozwijających się i przemysłu surowcowego. Wielki kryzys lat 30. i związane z nim cofnięcie liberalizmu w gospodarce świata, a następnie II wojna światowa doprowadziły do spadku rozmiarów bezpośrednich inwestycji zagranicznych i skali działania korporacji międzynarodowych. W 1949 r. Przypadała na nie znacznie mniejsza część światowej działalności gospodarczej niż w 1920 r. Lata 1950-1970 stoją pod znakiem ekspansji amerykańskich inwestycji i korporacji. Głównym miejscem ich lokat staje się przemysł w Europie Zachodniej i w mniejszym stopniu w Kanadzie. Zasób amerykańskich inwestycji w ach zachodnioeuropejskich powiększył się w tym czasie piętnastokrotnie. Jednocześnie dramatycznie obniżył się udział ów rozwijających się jako miejsca napływu zagranicznych inwestycji. Wynikało to nie tylko ze spadku ich naturalnej atrakcyjności w porównaniu ze światem już rozwiniętym, ale także z niechętnej zagranicznym inwestycjom polityki gospodarczej wielu z nich. Niektóre e Trzeciego Świata odgrodziły się od zagranicy murem protekcjonizmu, spoza którego starały się przyciągnąć międzynarodowe korporacje do wybranych sektorów swojej gospodarki. Była to wyjątkowo zła polityka, gdyż kapitał zagraniczny nie był wystawiany na zewnętrzną konkurencję, a więc mógł w u lokaty swobodnie realizować zyski monopolowe np. przez ustalanie wyjątkowo wysokich cen. Koszty protekcjonizmu w handlu zagranicznym i selektywnego przyciągania zagranicznych przedsiębiorstw ponosili obywatele tych państw. Również w Polsce od kilku lat obserwuje się systematyczny wzrost wartości napływającego kapitału. Inwestorzy zagraniczni najchętniej lokują kapitał w produkcję żywności, papierosów, napojów, samochodów ciężarowych, chemii, papieru. Ostatnio zwiększyło się również zainteresowanie pośrednictwem finansowym i przemysłem motoryzacyjnym. Specjaliści PAIZ uważają, że już wkrótce drugą po przetwórstwie żywności wiodącą branżą przyciągającą kapitał zagraniczny stanie się przemysł motoryzacyjny. 15
Tak jest w przypadku Hiszpanii, do której tak często jest porównywana Polska. Kraj ten osiągnął nowoczesny poziom rozwoju głównie dzięki napływowi zagranicznego kapitału. Jest jednym z największych w Europie producentów samochodów. Tyle, że hiszpańskie fabryki samochodów są własnością niemieckiego Volkswagena i francuskiego Renaulta. Czy to przeszkadza rozwojowi hiszpańskiej gospodarki? Wytwarzany w Hiszpanii produkt daje zatrudnienie i płace hiszpańskim pracownikom, a podatki hiszpańskiemu państwu. Zapewne podobna będzie droga Polski. Jak podkreśla Edward M. Graham, dzięki zagranicznym inwestycjom od kilkunastu lat dokonuje się najgłębsza w historii integracji gospodarki światowej. Około jednej trzeciej światowego handlu to przepływy w ramach międzynarodowych korporacji. Na przedsiębiorstwa te przypada też większość na badania i prace rozwojowe. Źródło: za Wprost 15.02.1998; Gazeta Wyborcza 24.09.1997; Gazeta Wyborcza 4-5.04 1998; Wprost l3.04.1997. 16
Materiał pomocniczy nr 4 Dane statystyczne Tabela 1. Kto ile inwestuje w Polsce wartość BIZ w 2012r Kraj mln euro Niemcy 26 897,6 Holandia 26 285,4 Francja 21 938,4 Luksemburg 18 222,8 Włochy 9982,9 Hiszpania 9703,8 Szwecja 8363,6 USA 8129,9 Wielka Brytania 7540,9 Cypr 5923,8 Źródło: NBP 17
Tabela 2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce w latach 1994 2011 (dane w mld euro) rok Mld euro 1994 1,6 1995 2,8 1996 3,6 1997 4,3 1998 5,7 1999 6,8 2000 10,3 2001 6,4 2002 4,4 2003 4,1 2004 10,2 2005 8,3 2006 15,6 2007 17,2 2008 10,1 2009 9,4 2010 10,5 2011 13,6 Źródło: NBP 18
Materiał pomocniczy nr 5 Studium przypadku Bez nas nie pojadą" Polska jest uznanym w świecie producentem części samochodowych. Polska Izba Motoryzacyjna doliczyła się aż 52 producentów markowych akcesoriów i podzespołów samochodowych. Zatrudniają one ok. 86 tys. osób (2001r). Ten rynek ciągle się rozwija, w przeciwieństwie do producentów gotowych aut, by wspomnieć tylko o kłopotach polskich fabryk Daewoo i Fiata. Polskim robotnikom zaufało wiele samochodowych koncernów. Wśród nich jest Toyota, która zainwestuje w 2003r. w rozbudowę kieleckiej fabryki łożysk i świec zapłonowych. Z Kielc będą pochodziły wszystkie łożyska montowane w europejskich modelach toyoty. Oprócz Toyoty już od 35 lat nasze firmy produkują części dla Fiata. Dziś nie ma europejskiego samochodu, w którym nie byłoby części z Polski. Nawet w luksusowych jaguarach montuje się węże gumowe, używane m.in. do chłodzenia i klimatyzacji, a wiec produkowane w wałbrzyskim Metzeller Automotive Hose Systems. Wielu naszych producentów nie zadowala się współpraca z jednym tylko koncernem samochodowym. Z 52 wymienionych na liście PIM trzy czwarte to filie markowych producentów akcesoriów, takich jak Bosch, sprzedające swoje wyroby zarówno Peugeotowi i Citroenowi, jak i Renault czy Suzuki. Podobnie działa też kilka rodzimych firm, które samodzielnie nawiązały kontakty handlowe z producentami. Przykładem może być Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej w Ełku, obsługujący i Forda, i Volkswagena, i parę jeszcze innych firm. Zaskakuje wszechstronność ełckiego zakładu, który w ofercie ma kilkanaście urządzeń, od reflektorów, przez klamki, po przewody akumulatorowe. Tylko na cztery firmy wyłączność mają poszczególne koncerny. Są to: Volkswagen Motor Polska z Polkowic (silniki turbo diesel), Volkswagen Elektrosystemy z Gorzowa Wielkopolskiego (wiązki elektryczne), wspomniana Toyota Motor Manufacturing Poland z Wałbrzycha i Isuzu Motor Polska z Tych. Ta ostatnia firma jest jak dotąd największym producentem części w Polsce. Wszystkie zakłady motoryzacyjne działające w Polsce mają europejskie certyfikaty, zapewniające jakość zgodną z normami ISO, a większość - także certyfikaty zgodności produkcji ze znacznie bardziej rygorystycznymi normami amerykańskimi QS 9000. Dziesięć lat temu było to nie do pomyślenia, ale Polacy okazali się świetnymi fachowcami. Na przykład montowane najpierw na Żeraniu, a potem w Gliwicach ople miały lepsze oceny w centrali General Motors niż oryginalne pojazdy wyprodukowane w Niemczech. 19
Niestety do tego, by zmontować własne auto, nie wystarczą zdolni inżynierowie oraz technologiczny potencjał. Musi się jeszcze znaleźć koncern samochodowy, który wyłoży pieniądze na organizację produkcji, badania, marketing. Dopóki nie udaje się ściągnąć do Polski takiego inwestora, dopóty możemy się tylko pocieszać, że bez naszych części światowy przemysł samochodowy daleko nie pojedzie. Żródło: Newseek, 17.03.2002 r. 20
Słownik Globalizacja proces łączenia się gospodarek poszczególnych ów w światowy system gospodarczy. Inwestycje bezpośrednie polegają na tym, że przedsiębiorstwo z jednego u tworzy w innym u - jako właściciel - przedsiębiorstwo, albo przejmuje znaczący udział w już istniejącej owej firmie. Słowo bezpośredni sygnalizuje, że zagraniczny inwestor jest aktywny, tzn. ma wpływ na działanie swojej firmy za granicą. Przedsiębiorstwo tworzone lub przejmowane w danym u przez korporację zagraniczną nazywa się jego filią. Inwestycje pośrednie polegają na nabyciu przez inwestora niewielkich pakietów akcji lub obligacji firm. Bezpośrednie oddziaływanie na funkcjonowanie firmy jest niemożliwe, lecz pozwala partycypować w zyskach firmy. Głównym motywem dokonywania inwestycji portfelowych jest rozkładanie ryzyka (tak czynią np. wielkie towarzystwa emerytalne lub ubezpieczeniowe), a także nadzieja na wzrost kursu nabytych papierów wartościowych w przypadku aktywnych uczestników giełdy. Bibliografia Krystyna Brząkalik Pracuję, zarabiam, gospodaruję, Juka, Warszawa 2002, Edward de Bono Sześć kapeluszy, czyli sześć sposobów myślenia Wyd. medium, 1996, E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie- przewodnik po metodach aktywizujących, SFS Kielce 2001. Przydatne adresy internetowe www.paiz.gov.pl, www.stat.gov.pl. 21
www.nbp.pl