Scenariusz 5 autor: Krystyna Popko-Tomasiewicz Cele ogólne: Edukacja wczesnoszkolna temat: Jak ryba w wodzie! Dlaczego wydra lepiej od nas pływa? rozwijanie wrażliwości zmysłowej, rozbudzanie pasji obserwowania zjawisk przyrodniczych, wdrażanie do samodzielnego prowadzenia obserwacji przyrodniczych, kształtowanie umiejętności służących zdobywaniu wiedzy, kształtowanie szacunku dla przyrody, rozwijanie sprawności manualnej i ruchowej uczestników zajęć, kształtowanie właściwych relacji w grupie, doskonalenie spostrzegawczości. Cele operacyjne: Uczeń potrafi: opowiedzieć o życiu i zachowaniach wydry, wskazać charakterystyczne cechy, które umożliwiają jej życie w wodzie, wskazać cechy wydry, które umożliwiają jej szybkie poruszanie się w wodzie, opisać szczegóły wyglądu zwierzęcia, streścić historię najsłynniejszej wydry w Polsce, obliczać iloczyny w zakresie do 30, umiejętnie pracować w grupie, odwoływać się do swoich doświadczeń. Miejsce: sala. Formy pracy: indywidualna, zbiorowa (zespołowa), grupowa. Metody pracy: opowiadanie, pogadanka (rozmowa kierowana), pokaz, obserwacja, opis, praca z tekstem, gra dydaktyczna. Wiek uczestników: 5-8 lat Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: Minimum 120 minut na realizację wszystkich ćwiczeń. Nauczyciel może dokonać wyboru zadań, tak, aby ich zestaw był optymalny do realizacji z wybraną grupą uczniów. Optymalna liczba uczestników: 20 osób. Materiały i środki dydaktyczne: karty pracy ucznia,
Edukacja wczesnoszkolna przybory do pisania, kredki, 6-7 zestawów kartoników 10 x 10 cm oznaczonych literami A, B lub C, ok. 20 sztuk wyciętych z kartonu małych sylwetek ryb (5 cm x 3 cm), krzyżówka na arkuszu szarego papieru, litery do przymocowania, materiał mocujący, tablice edukacyjne dotyczące tematu: tablica nr 1. Pływająca wydra, tablica nr 2. Wydra. Czynności przygotowawcze nauczyciela: 1. Dla każdego dziecka należy powielić karty pracy (na pojedynczych kartkach w formacie A4 lub mniejszym) oraz przygotować potrzebne materiały. 2. Wykonać ok. 20 sztuk wyciętych z kartonu małych sylwetek ryb (5 cm x 3 cm). 3. Przygotować Encyklopedię zwierząt klasy.. patrz scenariusz nr 4, która była wykorzystywana już podczas zajęć Lekcja tropienia, czyli ni pies ni wydra. 4. Wyeksponować w klasie tablice edukacyjne dotyczące tematu, które prezentowane będą podczas odczytywania opowiadania. 5. Narysować krzyżówkę wg wzoru z karty pracy nr 3 i umocować na tablicy. 6. Opracować zestaw pytań (sprawdzające, naprowadzające, motywujące, zwiększające koncentrację, zwiększające zainteresowanie, stymulujące wyobraźnię, utrwalające) do treści opowiadania. Przebieg zajęć: A. Faza wstępna zajęć czas trwania 30 minut Wydra większość życia spędza w wodzie i jest doskonale przystosowana do tego środowiska. Opływowy kształt ciała, płaska głowa, silny ogon, błony pławne pomiędzy palcami to tylko niektóre cechy umożliwiające sprawne poruszanie się w wodzie. Podczas zajęć pt. Jak ryba w wodzie! Dlaczego wydra lepiej od nas pływa? uczniowie poznają cechy i umiejętności wydry, dzięki którym jest świetnym pływakiem, a woda jest jej żywiołem. 1. Nauczyciel (prowadzący) odczytuje opowiadanie, ilustrując je odpowiednimi tablicami edukacyjnymi oznaczonymi w tekście (tablice nr 1-2). 2. Przeprowadza rozmowę kierowaną z uczniami na temat - Dlaczego wydra pływa lepiej niż my (na podstawie przeczytanego tekstu). Przedstawienie tekstu opowiadania Był piękny, wiosenny dzień, a my jak zwykle musieliśmy siedzieć w szkole i wkuwać tabliczkę mnożenia. Kochani! Pamiętacie zimową wycieczkę do Gorczańskiego Parku Narodowego? zapytała nasza Pani. Tak! odpowiedzieliśmy chórem. Kuba i jego tata pokazywali nam wtedy ślady saren, jeleni, no i oczywiście wydry. Widząc wasze zainteresowanie, postanowiliśmy razem z rodzicami zorganizować wiosną wycieczkę do ogrodu zoologicznego. A skoro jest już początek maja, to w następnym tygodniu we wtorek pojedziemy do krakowskiego ZOO. Hura! krzyknęliśmy. Nasza radość nie miała końca. I chociaż był już piątek, a do wycieczki pozostały zaledwie cztery dni, to wszystkim bardzo się dłużyło. We wtorek kilkanaście minut przed godziną ósmą wszyscy siedzieliśmy już w autobusie. Pani sprawdziła obecność, nasze ubranie, buty i oczywiście prowiant. Po chwili mknęliśmy już w kierunku Krakowa. Kilkunastu z nas odwiedzało ZOO po raz pierwszy i dzięki tej wycieczce na własne oczy mogło zobaczyć niektóre zwierzęta, zwłaszcza te egzotyczne. Spotkaliśmy małpy, słonie, lwy i tygrysy. Ale największe zainteresowanie wzbudziła w nas wydra. Pewnie dlatego, że zimą oglądaliśmy jej ślady, poznaliśmy miejsca gdzie żyje oraz dowiedzieliśmy się o jej niezwykłych zwyczajach. Niestety jej samej nie udało się nam zobaczyć. Ale taka okazja wreszcie nadeszła. Staliśmy przed jej wybiegiem i oglądaliśmy ją z odległości 10 m. To był niepowtarzalny widok! Jaki ona ma śmieszny pyszczek! Patrzy na nas tak, jakby chciała się z nami pobawić zauważyła Ola. Chyba pamiętacie z lekcji o wydrze, że to niezwykle wesołe zwierzę - przypomniała nam Pani. Patrzcie! Ona pływa zupełnie jak foka zawołał Antek. Jak płynie szybko, to wcale nie używa nóg spostrzegł Jasiu. Tutaj jest napisane, że w wodzie wydra używa nóg tylko podczas wolniejszego pływania, gdy się nie śpieszy, np. wtedy, 2 5. Jak ryba w wodzie!
Edukacja wczesnoszkolna gdy obserwuje okolicę, trzymając głowę ponad lustrem wody (tablica nr 1). Przy wykonywaniu nagłych zwrotów czy skrętów bardzo pomocne są błony pławne, które ma między palcami, a także ogon działający jak ster dodała Kasia, która stała akurat obok tabliczki z informacjami na temat wydry. Zwróćcie również uwagę na kształt jej ciała. Jest smukłe i wydłużone. Wygląda jak torpeda. To bardzo pomaga podczas pływania. Mocny, spłaszczony ogon działa jak dodatkowa płetwa. Pływaliście na basenie z płetwami i bez nich. Chyba wiecie, jaka to różnica, prawda? wyjaśniła Pani. Czytałem też, że wydra ma dość duże płuca. Dzięki nim może przebywać pod wodą nawet do 3 minut dodał Kuba. Ja zmierzę czas! Mam stoper w komórce zawołał Michał. Ależ odkrycie! parsknął Marcin. - Wszystkie komórki mają stopery! Uspokójcie się chłopcy! Michał! Proszę zmierz czas, który wydra spędza pod wodą zakomenderowała Pani. A mi najbardziej podoba się jej brązowe futerko powiedziała Ewa. - Jest takie błyszczące. To futerko jest bardzo ważne w życiu wydry (tablica nr 2). Składa się z dwóch warstw. Na wierzchu widać długie, silnie natłuszczone włosy, które chronią zwierzę przed zamakaniem, a pod nimi schowane są krótkie, puchowe, które chronią przed zimnem poinformowała Pani. Dwie minuty proszę Pani. Dwie minuty wydra była pod wodą! pokrzykiwał Michał. To dużo! Rekord w nurkowaniu naszej klasy, który należy do mnie, to półtorej minuty. Ona jest lepsza ode mnie! ze zdziwieniem zauważył Damian. A w czym jest jeszcze lepsza od was? Może ktoś odpowie na moje pytanie? zawołała Pani. Na chwilę zapadła cisza. Jeszcze w wielu. Nawet nie przypuszczacie w jak wielu! - odpowiedział jakiś głos z tyłu. To był pan Tadeusz opiekun wydr w krakowskim ZOO. Po pierwsze ma świetny wzrok. Bezbłędnie rozpoznaje nawet z brzegu położenie ryby w wodzie. My widzimy w wodzie znacznie gorzej, ale o tym będziecie uczyć się na lekcjach fizyki w kolejnych latach. Po drugie, gdy nurkuje, to jej uszy i nos zamykają się i nie wlewa się do nich woda. Chyba wiecie, jakie to ułatwienie podczas nurkowania! Po trzecie wydra ma niezwykle czułe wąsy, tak zwane wibrysy, które znajdują się po obu bokach jej pyszczka. Widzieliście je nieraz u waszych kotów. Działają one jak nasze opuszki palców. Pełnią rolę narządu dotyku i pomagają orientować się nawet w zupełnie mętnej wodzie wyjaśnił pan Tadeusz. To znaczy, że wydra w brudnej wodzie musi dotknąć wąsami rybę, żeby przekonać się o jej obecności? zapytał Michał. Ależ nie. Ryby pływając, powodują drgania wody, które wydra odbiera za pomocą wibrysów. Dzięki nim zwierzę wyczuwa nawet najdrobniejsze zawirowania wody. W ten sposób potrafi omijać przeszkody, nie widząc ich i nie dotykając. Gdyby nie one, mogłaby polować tylko przy dobrej widoczności. Po tych informacjach każdy z nas spojrzał z ogromnym szacunkiem na wydry, które nie zdając sobie sprawy z naszego zainteresowania, wesoło baraszkowały w wodzie. I tak wydry stały się bohaterkami naszej ostatniej wycieczki. Żadne z odwiedzanych zwierząt ani miejsc nie zapadło tak głęboko w naszej pamięci, jak to sympatyczne zwierzę. Cieszymy się, że właśnie one mieszkają w naszej okolicy. B. Ćwiczenia 1. Tak wyglądam! - czas trwania 15 minut. 1. Nauczyciel (prowadzący) rozdaje karty pracy nr 1 i kolorowe kredki. 2. Odczytuje polecenie ćwiczenia, które uczniowie wykonują zgodnie ze wskazówkami. 2. Bądź spostrzegawczy! - czas trwania 15 minut. 1. Nauczyciel (prowadzący) rozdaje karty pracy nr 2 i przybory do pisania. 2. Odczytuje polecenia ćwiczeń, które uczniowie wykonują zgodnie ze wskazówkami. 3. Raz dwa, trzy - wydra patrzy - zabawa ruchowa (ćwiczenie rozciągające mięśnie klatki piersiowej) - czas trwania 10 minut. 1. Nauczyciel (prowadzący) wybiera ucznia, który zagra rolę wydry. Pozostali uczniowie to ryby. 2. Wydaje uczniom polecenia i demonstruje właściwą postawę ciała, jaką mają przyjąć dzieci: stańcie tyłem do ściany, połóżcie na głowę zeszyt, 5. Jak ryba w wodzie! 3
Edukacja wczesnoszkolna zaplećcie ręce na plecach, tak, aby łopatki były ściągnięte, wydra staje po przeciwnej stronie i odwraca się twarzą do ściany, na sygnał - start, ryby płyną ostrożnie w kierunku wydry, tak, aby nie strącić zeszytu, na hasło - raz, dwa trzy wydra patrzy, wydra odwraca się, a uczniowie stają w bezruchu. Odpada ten, który poruszy się lub zgubi zeszyt. Wygrywa ten, który pierwszy dopłynie do wydry, nie gubiąc zeszytu. 3. Nauczyciel (prowadzący) kieruje zabawą i zwraca uwagę na jej bezpieczny przebieg. 4. Krzyżówka o wydrze czas trwania 25 minut I. Nauczyciel (prowadzący) opowiada uczniom o wydrze pana Paska wykorzystując informacje podane poniżej. Najsłynniejsza polska wydra należała do Jana Chryzostoma Paska, żyjącego ponad 300 lat temu. Zwierzę sypiało ze swym panem w jednym łożu, pełniąc rolę budzika i stróża. Rozumiało wydawane jej polecenia. Potrafiło nałowić ryb na biesiadę, a jak trzeba było, to bronić pana, jak pies, przed intruzami. Pan Pasek zabierał wydrę w podróże, budząc tym powszechne zdumienie. Jej sława dotarła do króla Jana III Sobieskiego, który zapragnął mieć to zwierzę u siebie. Właściciel nie mógł odmówić królowi i z ciężkim sercem rozstał się z ukochaną wydrą, która w nowym miejscu bardzo za nim tęskniła. Pewnej nocy zdarła swą obróżkę z dzwoneczkami i uciekła na pola. Przygodny żołnierz nie wiedząc, że jest to królewska wydra zabił ją. Król przez cały dzień nie jadł, i nie gadał z nikim; wszytek dwór jak powarzony. Tak ci i mnie zbawili tak kochanego zwierzęcia, i sami się nie nacieszyli opisał później w swoich pamiętnikach rozżalony Jan Chryzostom Pasek. II. Wydra pana Paska miała swoje imię, które nauczyciel (prowadzący) proponuje odgadnąć. 1. Nauczyciel (prowadzący) rozdaje karty pracy nr 3 i przybory do pisania. 2. Odczytuje polecenie ćwiczenia. 3. Nauczyciel (prowadzący) czyta kolejno hasła, a uczniowie odgadują. 4. Kto poprawnie odgadnie zapisuje hasło w dużej krzyżówce. 5. Wszyscy uczniowie zapisują hasła w swoich kartach zajęć. Rozwiązanie krzyżówki: 1. T R O P 2. B R Ą Z O W Y 3. Ż A B A 5. W Z R O K 4. K A C Z K A 5. Matematyczna wydra - czas trwania 15 minut 1. Nauczyciel (prowadzący) rozdaje karty pracy nr 4 i przybory do pisania. 2. Odczytuje polecenie ćwiczenia, które uczniowie wykonują zgodnie ze wskazówkami. 6. Quiz wyderki dla dzieci starszych - czas trwania 15 minut 1. Nauczyciel (prowadzący) dzieli uczniów na 3 osobowe grupy. 2. Każdej z grup rozdaje powielone pytania quizu oraz po 3 kartoniki. Na każdym z nich napisane jest A lub B lub C. 3. Czyta pytania i przygotowane 3 wersje odpowiedzi. Uczniowie naradzają się i podnoszą odpowiedni kartonik, wskazując na poprawną odpowiedź. 4. Za każdą poprawną odpowiedź grupa otrzymuje rybki. Pytanie 1. Głównym pożywieniem wydry są: a) tatarak, rzęsa wodna i ptaki wodne, b) ryby, żaby i raki, 4 5. Jak ryba w wodzie!
Edukacja wczesnoszkolna c) piżmaki, owady i jaja ptaków wodnych. Pytanie 2. Wydra wykorzystuje ogon do: a) czyszczenia uszu i natłuszczania futra, b) szybkiego nurkowania i sprawnych nawrotów w wodzie, c) znaczenia rewiru i zacierania swoich śladów. Pytanie 3. Wydra Jana Chryzostoma Paska miała na imię: a) Mięczak, b) Robak, c) Bursztynek, Pytanie 4 Wibrysy to: a) tępo zakończone pazury u wydry, b) wąsy czuciowe, które znajdują się z prawej i lewej strony pyszczka wydry, c) ślady na śniegu, które pozostawia biegająca w kółko wydra. Pytanie 5 Wydra codziennie spędza w wodzie wiele godzin, ale jej futro nigdy nie przemaka, ponieważ: a) zawsze pływa z prądem wody, która tylko delikatnie ją muska, b) wierzchnie włosy futra są silnie natłuszczone i nie przepuszczają wody, c) po każdym kilkuminutowym nurkowaniu wychodzi z wody i otrząsa futro. Pytanie 6 - Ciekawostka Gęste futro zapewnia wydrze ochronę przed zimnem i wilgocią. Zgadnij, ile włosów ma wydra na powierzchni skóry o wielkości monety 1 gr. Dla porównania - człowiek na tej powierzchni ma ich ok. 240 sztuk: a) około 1 tysiąca, b) około 50 tysięcy, c) około 100 tysięcy. 7. Prawda czy fałsz? - czas trwania 10 minut. 1. Nauczyciel (prowadzący) rozdaje karty pracy nr 5 i przybory do pisania. 2. Odczytuje polecenie zadania, które uczniowie wykonują zgodnie ze wskazówkami. Wariant dla uczniów młodszych - czas trwania 20 minut 1. Nauczyciel odczytuje kolejne zdania z karty pracy nr 5. 2. Uczniowie wybierają poprawne informacje. Odpowiedzi fałszywe: 1, 3, 5, 8, 10, 11. Zakończenie Opracowujemy notatkę do encyklopedii zwierząt - czas trwania 15 minut 1. Nauczyciel (prowadzący) poleca uczniom, aby każdy z nich przygotował jedno zdanie z informacją o wydrze, którą chciałby zamieścić w klasowej encyklopedii zwierząt. Informacja ma dotyczyć przystosowań wydry do życia w wodzie. 2. Swoje propozycje uczniowie zapisują dużymi literami na przygotowanych kartkach A4 papieru i przyczepiają do tablicy. 3. Nauczyciel odczytuje kolejno wszystkie propozycje i wspólnie z uczniami dokonuje wyboru kilku tekstów do zapisu w encyklopedii. 5. Jak ryba w wodzie! 5
Edukacja wczesnoszkolna Wariant dla uczniów młodszych - czas trwania 20 minut. 1. Nauczyciel (prowadzący) poleca uczniom, aby każdy z nich przygotował rysunek wydry, który chciałby zamieścić w klasowej encyklopedii zwierząt. Rysunek ma przedstawiać jak najwięcej informacji o przystosowaniu wydry do życia w wodzie. 2. Swoje rysunki uczniowie przyczepiają do tablicy. 3. Nauczyciel wspólnie z uczniami dokonuje wyboru kilku rysunków do encyklopedii. Słowniczek trudniejszych pojęć Wibrysy grube i sztywne włosy czuciowe występujące u niektórych ssaków. Umieszczone są najczęściej na policzkach, nad oczami, na górnej i dolnej wardze. Pełnią rolę narządu dotyku. Wybrane pozycje z literatury 1. G. Amann, Ssaki i zwierzęta zmiennocieplne. Atlas, Multico, Warszawa 1994. 2. R. Dzwonkowski, Atlas zwierząt chronionych - ryby, płazy, gady i ssaki, MAC Edukacja, Kielce 2004. 3. H. Okarma, A. Tomanek, Łowiectwo, Wydawnictwo Edukacyjno-Naukowe H2O, Kraków 2008. 4. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków), t. 6, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2004. 5. W. Serafiński, Ssaki Polski. Atlas WSiP, Warszawa 1995. 6. P. Sumiński, J. Goszczyński, J. Romanowski, Ssaki drapieżne Europy, PWRiL, Warszawa 1993. 6 5. Jak ryba w wodzie!
Jak ryba w wodzie! - karta pracy nr 1 Tak wyglądam! Pomaluj odpowiednimi kolorami sylwetkę wydry.
Jak ryba w wodzie! - karta pracy nr 2 Bądź spostrzegawczy! - wariant 1 Odszukaj i zaznacz siedem różnic pomiędzy wydrami.
Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku Jak ryba w wodzie! - karta pracy nr 2 Bądź spostrzegawczy! - wariant 2 Przyjrzyj się obrazkowi i wskaż, który kontur pasuje do nurkującej wydry. Odpowiedź:... B A D C F E
Jak ryba w wodzie! - karta pracy nr 3 Krzyżówka o wydrze Litery umieszczone w ramce, czytane z góry na dół, czyli pionowo, utworzą imię wydry pana Paska. Wpisz je w puste miejsce w zdaniu umieszczonym pod krzyżówką. 1. 2. 3. 4. 5. Poziomo: 1. Pozostawia go na śniegu nie tylko wydra. 2. Kolor sierści wydry. 3. Zjada ją wydra, ale też i bocian. 4. Była z niej niezła dziwaczka. 5. Dzięki niemu, nawet z brzegu, wydra bezbłędnie rozpoznaje położenie ryby w wodzie.... - tak miała na imię ulubiona wydra Pana Paska.
Jak ryba w wodzie! - karta pracy nr 4 Matematyczna wydra 1) Wykonaj działania. 5 x 4 = 9 x 2 = 3 x 4 = 9 x 3 = 6 x 5 = CIEM RZĘ WY NIO! 7 x 2 = 8 x 3 = 4 x 4 = 3 x 5 = 7 x 4 = DRA CHRO ZWIE JEST NYM 2) Wpisz w tabelę: a) w wierszu pierwszym wyniki działań - w kolejności rosnącej, b) w wierszu drugim odpowiadające im sylaby i znaki. 2) Odczytaj hasło!
Jak ryba w wodzie! - karta pracy nr 5 Prawda czy fałsz? Sprawdź, ile wiadomości o wydrze zdołałeś zapamiętać. Przeczytaj zdania. Fałszywe - przekreśl czerwoną kredką. 1. Wydra latem jada głównie miętę rosnącą obficie przy stawach, a zimą pędy wodnych roślin. 2. Wydra zostawia odchody w widocznych miejscach, na wystających kamieniach, kretowiskach, żeby poinformować inne wydry, że ten teren jest zajęty, że to jest jej rewir. 3. Wydra żyje w dużych stadach, liczących do kilkunastu sztuk dorosłych osobników. 4. Wydra jest drapieżnikiem, poluje na ryby, żaby i inne wodne zwierzęta. 5. Wydra zasypia na zimę, bo nie lubi niskich temperatur. 6. Ma gęste futro, które nawet zimą chroni ją przed przemoczeniem i zimnem. 7. Wydra z dziećmi żyje w grupie rodzinnej. Samiec najczęściej jest samotnikiem. 8. Wydra zostawia odchody w widocznych miejscach, na wystających kamieniach, kretowiskach, ponieważ bardzo ładnie pachną. 9. Wydra doskonale pływa i nurkuje. Pod wodą może przebywać maksymalnie do 3 minut. 10. Wydra ma cienkie futerko, dzięki temu latem nie jest jej gorąco. 11. Wydra słabo pływa, więc najczęściej można ją zobaczyć na brzegu. 12. Wydra jest aktywna przez cały rok.
Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku Jak ryba w wodzie! - tablica nr 1 Pływająca wydra
Wydra Jak ryba w wodzie! - Tablica nr 2 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku