Raport nr 2. Zgodnie z umową nr DU-BZ /06 Nr DG-F/15/2006. John Bradley* Janusz Zaleski*/** Paweł Tomaszewski* Marek Zembaty*

Ocena efektu makroekonomicznego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 na gospodarkę województwa dolnośląskiego za pomocą modelu HERMIN Raport nr 2 Zgodnie z umową nr DU-BZ.081-162/06 Nr DG-F/15/2006 John Bradley* Janusz Zaleski*/** Paweł Tomaszewski* Marek Zembaty* *Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego (WARR) **Politechnika Wrocławska Wrocław, sierpień 2006r. Kontakt: Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego S. A., Krupnicza 13, 50-075 Wrocław tel: (48-71) 79 70 402, fax: (48-71) 79 70 407, e-mail: warr@warr.pl

SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 [1] ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PRZYJĘTE PRZY PRZEPROWADZANIU OCENY EFEKTU RPO... 5 1.1 ALOKACJE FUNDUSZY W OKRESIE REALIZACJI RPO... 5 1.2 GŁÓWNE ZAŁOśENIA PRZYJĘTE PRZEZ ZESPÓŁ WARR... 10 [2] WPŁYW RPO NA GOSPODARKĘ WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO... 11 2.1 WPROWADZENIE... 11 2.2 WYNIKI SYMULACJI WPŁYWU RPO... 11 [3] WPŁYW INNYCH PROGRAMÓW OPERACYJNYCH NSRO NA GOSPODARKĘ WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO... 16 [4] WNIOSKI... 18 ANEKS: SZCZEGÓŁOWE WYNIKI SYMULACYJNE WPŁYWU REALIZACJI RPO I NSRO... 21 BIBILIOGRAFIA... 29 2

Wstęp Celem niniejszego raportu jest przedstawienie wyników oceny makroekonomicznego wpływu Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 na gospodarkę województwa dolnośląskiego. Ocena została przeprowadzona przy pomocy regionalnego modelu HERMIN gospodarki województwa dolnośląskiego przez zespół Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego (WARR) pod kierownictwem prof. Janusza Zaleskiego, we współpracy z dr Johnem Bradley em autorem bazowego modelu HERMIN i wieloletnim pracownikiem naukowym irlandzkiego Instytutu Badań Społeczno-Ekonomicznych w Dublinie (The Economic and Social Research Institute - ESRI). Niniejsze opracowanie stanowi drugi 1 z trzech raportów przygotowywanych przez WARR dla Urzędu Marszałkowskiego i dotyczących oceny wpływu RPO. Raporty są opracowywane sukcesywnie w ramach postępów prac nad kolejnymi wersjami RPO i obecny materiał powstał w związku z przyjęciem w dniu 19 czerwca 2006r. przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego nowego projektu Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. Projekt RPO został z kolei następnie przekazany do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (MRR) instytucji koordynującej prace nad 16 RPO. Dokument ten zostanie następnie poddany ocenie ex-ante, której przeprowadzenie zleca i koordynuje MRR. Ewentualne kolejne konsultacje społeczne RPO zostaną przeprowadzone po modyfikacji zapisów Programu wynikającej z rezultatów oceny ex-ante. Po zakończeniu tego etapu będzie moŝliwe opracowanie przez WARR następnego raportu dotyczącego oceny wpływu Programu na gospodarkę województwa. W porównaniu z poprzednim raportem opracowanym wiosną b.r., bieŝący raport uwzględnia z jednej strony przesunięcia w alokacjach środków finansowych pomiędzy priorytetami w ramach RPO 2, a z drugiej strony fakt, iŝ obecnie jest juŝ nieco więcej wiadomo o charakterze działań, które będą wspierane przez Program, przynajmniej jeŝeli chodzi o ich powiązanie z celami Strategii Lizbońskiej, na które to związki w dolnośląskim RPO jest kładzony szczególny nacisk. NaleŜy jednak podkreślić, iŝ nadal brak jest pogłębionej informacji o zakładanej efektywności planowanych do realizacji w ramach RPO przedsięwzięć. Takie załoŝenia co do długookresowej efektywności projektów znajdują swoje odzwierciedlenie w jednym z kluczowych mechanizmów modelu HERMIN dla dolnośląskiej gospodarki, tj. w tzw. elastycznościach (spillovers). 3 Generalnie, poprawnym metodologicznie podejściem, w sytuacji braku wystarczająco szczegółowych danych nt. jakościowej interperetacji róŝnic pomiędzy zaproponowanymi do przeprowadzenia analizy wpływu trzema wariantami alokacji środków RPO, jest stosowanie jednakowych załoŝeń co do wielkości elastyczności. Natomiast, jeŝeli łączy się wariantowe transfery w ramach RPO z kategoriami wydatkowymi identyfikowanymi jako realizujące cele Strategii Lizbońskiej, takie zróŝnicowanie wielkości stosowanych elastyczności w zaleŝności od wariantu staje się juŝ uprawnione i dopuszczalne. Warto w tym miejscu wyraźnie podkreślić, iŝ zaproponowane przez Zamawiającego wszystkie 3 warianty są łączone, choć w róŝnym stopniu z implementacją Strategii Lizbońskiej. Warianty te w niniejszym opracowaniu oznaczone są jako "60", "40" i "25" w związku z przypisanym im rosnącym stopniem realizacji Strategii poprzez odpowiednie 1 Raport nr 1 został przygotowany w kwietniu 2006r. 2 Aktualna wersja RPO z dnia 19.06.2006r., w odróŝnieniu od wersji z 21.03.2006r. zawiera juŝ indykatywną tabelę finansową z podziałem na priorytety i lata w układzie zobowiązań. 3 Więcej informacji o stosowanych elastycznościach zawarto w części [1.2.] dot. załoŝeń oraz w części [2], w której zaprezentowano wyniki symulacyjne efektu RPO. Temu zagadnieniu jest równieŝ częściowo poświęcona część [4], w której podsumowano przeprowadzoną analizę. 3

procentowne wielkości alokacji RPO (60%, 40% i 25%) przeznaczonych na jej implementację. W związku z tym naleŝy zakładać, Ŝe to zróŝnicowanie nie sprowadza się do czysto "sztucznej" w kaŝdym przypadku realokacji transferów, ale Ŝe rzeczywiście odzwierciedla ono stopień determinacji, jaki kładziony jest na realizację tej Strategii w województwie dolnośląskim za pomocą Regionalnego Programu Operacyjnego. Dlatego, w odróŝnieniu od jednolitych załoŝeń co do wielkości elastyczności, jakie przyjęto w poprzednim raporcie, w niniejszym opracowaniu zróŝnicowano je właśnie z uwzględnieniem wielkości alokacji przeznaczonych na Strategię. Niniejszy raport ma nastepującą strukturę: *** Części [1] i [2] dotyczą podstawowego celu opracowania raportu, tj. oceny wpływu RPO na gospodarkę województwa dolnośląskiego. W części [1] zawarto szczegółowy opis metodologii przeliczania transferów w ramach RPO na kategorie ekonomiczne modelu oraz opis głównych załoŝeń przyjętych przez zespół WARR, co stanowiło etap przygotowawczy do przeprowadzenia właściwych symulacji, których główne wyniki przedstawiono w części [2]. Warto podkreślić, iŝ dane wyjściowe zawarte w części [1], tj. alokacje RPO według trzech wariantów ("60", "40" i "25") zostały przekazane WARR przez Zamawiającego. Część [2] zawiera wyniki wpływu RPO na podstawowe parametry makroekonomiczne gospodarki województwa (wpływ na PKB, stopę bezrobocia, wielkość zatrudnienia, niektóre parametry równieŝ w ujęciu sektorowym). Wyniki symulacyjne dla tych wybranych parametrów zostały przedstawione na wykresach. W tej części dokonano analizy uzyskanych symulacji. Wyniki zostały przedstawione porównawczo dla trzech w/w wariantów przy przyjęciu róŝniących się dla poszczególnych wariantów załoŝeń co do długoterminowych efektów RPO, czyli tzw. elastyczności (spillover impacts) wykorzystania wsparcia strukturalnego w ramach tego programu. W części [3] rozszerzono analizę przeprowadzoną w części [2] o przeprowadzenie symulacji pozostałych programów operacyjnych w ramach NSRO oraz łącznego wpływu na gospodarkę województwa wszystkich analizowanych programów. Część [4] stanowi podsumowanie niniejszego opracowania. Do raportu dołączono równieŝ aneks, w którym przedstawiono w tabelarycznej formie szczegółowe wyniki przeprowadzonych symulacji dotyczących RPO i NSRO (z wyłączeniem RPO) dla zestawu kilkunastu parametrów makroekonomicznych, które wcześniej (część [2], [3]) przeanalizowano dla kilku głównych wskaźników. 4

[1] ZałoŜenia wyjściowe przyjęte przy przeprowadzaniu oceny efektu RPO 1.1 Alokacje funduszy w okresie realizacji RPO 4 Przystępując do analizy ekonomicznej RPO 2007-2013 naleŝy wziąć pod uwagę następujące wyjściowe informacje: 1) Wielkość alokacji UE przeznaczonych na realizację RPO w kaŝdym województwie. Jest to kluczowe załoŝenie, poniewaŝ ma bezpośredni wpływ na pozostałe załoŝenia wymienione w części 1.1. Zgodnie z obecnie 5 proponowanym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego algorytmem, środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) przeznaczone na realizację RPO byłyby dzielone pomiędzy 16 województw według trzech kryteriów: 80% środków byłoby dzielone proporcjonalnie do liczby ludności; 10% środków byłoby dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców pomiędzy województwa, w których poziom produktu krajowego brutto na mieszkańca jest niŝszy od 80% średniego poziomu PKB na mieszkańca w kraju; 10% środków byłoby dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców w powiatach, w których stopa bezrobocia przekracza w kaŝdym z ostatnich 3 lat 150% średniej krajowej. Jest to więc generalnie ten sam algorytm, który został zastosowany w okresie 2004-2006 dla funduszy strukturalnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny) w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Zgodnie z tym algorytmem nie wszystkie województwa uczestniczą w podziale środków według wszystkich przyjętych kryteriów. Wszystkie regiony uczestniczą bowiem w podziale 80% ogółu środków, według liczby ludności. W podziale pozostałych 20% środków uczestniczą tylko regiony w których poziom PKB na 1 mieszkańca (mk) jest niŝszy od 80% średniej krajowej (10% alokacji wg tego kryterium) lub w których stopa bezrobocia rejestrowanego w przekroju powiatów jest wyŝsza od 150% średniej krajowej (pozostałe 10% alokacji wg tego kryterium). W związku z powyŝszym, w uzgodnieniu z Urzędem Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego, w niniejszym opracowaniu załoŝono, Ŝe kwota alokacji z Unii Europejskiej na realizację RPO w województwie dolnośląskim będzie wynosić 1228,9 mln euro. 6 4 Wszystkie dane wymienione w części 1.1 niniejszego aneksu zostały przekazane Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. 5 Oświadczenie Minister Rozwoju Regionalnego G. Gęsickiej z dnia 29.06.2006r. w sprawie algorytmów podziału środków unijnych w ramach Narodowej Strategii Spójności (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia). 6 Kwota ta została przekazana przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego (e-mail z dnia 21.07.2006) i tylko nieznacznie róŝni się od kwoty wyliczonej przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego według w/w algorytmu (1229,0 mln euro). Dla celów przeprowadzania analizy efektów RPO przyjęto kwotę przekazaną przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. 5

2) Kompozycja finansowania. Przyjęta kwota alokacji z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO implikuje całą kompozycję finansowania programu, w tym niezbędną kwotę współfinansowania krajowego, ze środków publicznych jak i prywatnych. RPO będzie więc implementowany przy załoŝeniu następujących źródeł finansowania. finansowanie publiczne UE współfinansowanie publiczne krajowe współfinansowanie prywatne 7. Wielkość finansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (finansowanie publiczne UE) wynika z dokumentów programowych, natomiast poziom krajowego współfinansowania publicznego i prywatnego to szacunki poczynione przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. Wysokość płatności w ramach RPO w latach 2007-2015 według źródeł finansowania znajdują się w tabelach 1.1.1, 1.1.2, 1.1.3 odpowiednio dla wariantów alokacji 60, 40, 25 8. Tabela 1.1.1: Płatności w ramach RPO w latach 2007-2015 według źródeł finansowania (w mln Euro) dla wariantu 60. Źródło Udział 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Razem finansowania procentowy UE 8.8 35.5 88.7 177.3 185.8 210.5 260.4 157.1 104.7 1 228.9 73.5% Krajowy wkład publiczny 1.1 4.4 11.0 21.9 22.9 26.0 32.2 19.4 12.9 151.8 9.1% Wkład prywatny 2.1 8.4 21.0 42.0 44.0 49.9 61.7 37.2 24.8 291.2 17.4% Tabela 1.1.2: Płatności w ramach RPO w latach 2007-2015 według źródeł finansowania (w mln Euro) dla wariantu 40. Źródło Udział 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Razem finansowania procentowy UE 8.8 35.5 88.7 177.3 185.8 210.5 260.4 157.1 104.7 1 228.9 76.1% Krajowy wkład publiczny 1.3 5.1 12.7 25.4 26.6 30.1 37.3 22.5 15.0 175.8 10.9% Wkład prywatny 1.5 6.1 15.1 30.2 31.7 35.9 44.4 26.8 17.8 209.4 13.0% Tabela 1.1.3: Płatności w ramach RPO w latach 2007-2015 według źródeł finansowania (w mln Euro) dla wariantu 25. Źródło Udział 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Razem finansowania procentowy UE 8.8 35.5 88.7 177.3 185.8 210.5 260.4 157.1 104.7 1 228.9 79.0% Krajowy wkład publiczny Wkład prywatny 1.4 5.6 14.0 28.1 29.4 33.3 41.2 24.9 16.6 194.5 12.5% 1.0 3.8 9.6 19.1 20.0 22.7 28.1 16.9 11.3 132.4 8.5% 7 Traktowanie współfinansowania prywatnego patrz załoŝenie 3 w części 1.2 niniejszego rozdziału. 8 Te trzy warianty zostały przekazane przez UMWD i róŝnią się co do zakładanego stopnia realizacji strategii lizbońskiej (odpowiednio: 60%, 40% i 25% przeznaczonych na jej implementację). 6

3) Podział alokacji w kaŝdym województwie na poszczególne priorytety RPO. W kaŝdym województwie fundusze w ramach RPO są dzielone pomiędzy priorytety. W przypadku województwa dolnośląskiego obecna wersja dokumentu 9 zawiera 13 priorytetów: Innowacyjność MSP Społeczeństwo informacyjne Transport Środowisko Bezpieczeństwo Energetyka Turystyka Kultura Edukacja Zdrowie Miasta Pomoc techniczna. Wysokości alokacji RPO ze środków unijnych na poszczególne priorytety według trzech wariantów znajdują się w tabeli 1.2. Tabela 1.2: Wysokości alokacji finansowania publicznego UE na poszczególne priorytety. Wariant 25 Wariant 40 Wariant 60 Priorytet Alokacja w mln euro Procentowa alokacja Alokacja w mln euro Procentowa alokacja Alokacja w mln euro Procentowa alokacja 1 61.44 5% 110.60 9% 159.76 13% 2 86.02 7% 196.62 16% 368.67 30% 3 61.44 5% 98.31 8% 135.18 11% 4 245.78 20% 184.33 15% 122.89 10% 5 184.33 15% 110.60 9% 61.44 5% 6 122.89 10% 61.44 5% 36.87 3% 7 61.44 5% 61.44 5% 36.87 3% 8 61.44 5% 73.73 6% 36.87 3% 9 61.44 5% 49.16 4% 36.87 3% 10 61.44 5% 86.02 7% 36.87 3% 11 61.44 5% 36.87 3% 36.87 3% 12 122.89 10% 122.89 10% 122.89 10% 13 36.87 3% 36.87 3% 36.87 3% Razem 1228.90 100% 1228.90 100% 1228.90 100% 9 Projekt Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, wersja z dnia 19.06.2006r. 7

4) Agregacja transferów w kategorie ekonomiczne. Środki przeznaczone na powyŝsze 13 priorytetów są zaagregowane dla celów niniejszej analizy w trzy kategorie ekonomiczne: Infrastruktura podstawowa (IP) Rozwój zasobów ludzkich (RZL) Bezpośrednia pomoc dla sektora produkcyjnego (BPSP). Kwotowe i procentowe alokacje środków UE na kategorie ekonomiczne w układzie poszczególnych priorytetów znajdują się w tabelach 1.3.1, 1.3.2 i 1.3.3 odpowiednio dla wariantu alokacji 60, 40 i 25. Natomiast odpowiadające im środki finansowe przeznaczone na poszczególne kategorie ekonomiczne w okresie realizacji RPO według trzech wariantów zostały przedstawione w tabeli 1.4 10. Tabela 1.3.1: Alokacje środków UE na kategorie ekonomiczne według poszczególnych priorytetów wariantu 60. L.p. Priorytet Alokacje na kategorie ekonomiczne w mln euro Procentowe alokacje na kategorie ekonomiczne IP RZL BPSP IP RZL BPSP 1 Innowacyjność 36.74 0.00 123.01 23% 0% 77% 2 MSP 0.00 0.00 368.67 0% 0% 100% 3 Społeczeństwo informacyjne 67.59 67.59 0.00 50% 50% 0% 4 Transport 92.17 0.00 30.72 75% 0% 25% 5 Środowisko 61.44 0.00 0.00 100% 0% 0% 6 Bezpieczeństwo 36.87 0.00 0.00 100% 0% 0% 7 Energetyka 36.87 0.00 0.00 100% 0% 0% 8 Turystyka 20.28 3.69 12.90 55% 10% 35% 9 Kultura 33.73 2.21 0.92 92% 6% 3% 10 Edukacja 0.00 36.87 0.00 0% 100% 0% 11 Zdrowie 0.00 1.84 35.02 0% 5% 95% 12 Miasta 122.89 0.00 0.00 100% 0% 0% 13 Pomoc techniczna. 0.00 36.87 0.00 0% 100% 0% Razem 508.58 149.07 571.25 10 Alokacje środków z poszczególnych priorytetów do 3 kategorii ekonomicznych otrzymano z UMWD (e-mail z dnia 07.07.2006r.) i zostały one następnie zmodyfikowane w rezultacie spotkania konsultacyjnego przedstawicieli Wydziału Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego z zespołem projektu HERMIN we Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, które odbyło się 20.07.2006r. W kolejnym raporcie alokacje procentowe w ramach 3 w/w kategorii ekonomicznych mogą prawdopodobnie zmienić się w wyniku modyfikacji obecnej wersji RPO, w tym w szczególności w rezultacie konsultacji dokumentu ze środowiskami społeczno-gospodarczymi regionu. 8

Tabela 1.3.2: Alokacje środków UE na kategorie ekonomiczne według poszczególnych priorytetów według wariantu 40. L.p. Priorytet Alokacje na kategorie ekonomiczne w mln euro Procentowe alokacje na kategorie ekonomiczne IP RZL BPSP IP RZL BPSP 1 Innowacyjność 25.44 0.00 85.16 23% 0% 77% 2 MSP 0.00 0.00 196.62 0% 0% 100% 3 Społeczeństwo informacyjne 49.16 49.16 0.00 50% 50% 0% 4 Transport 138.25 0.00 46.08 75% 0% 25% 5 Środowisko 110.60 0.00 0.00 100% 0% 0% 6 Bezpieczeństwo 61.44 0.00 0.00 100% 0% 0% 7 Energetyka 61.44 0.00 0.00 100% 0% 0% 8 Turystyka 40.55 7.37 25.81 55% 10% 35% 9 Kultura 44.98 2.95 1.23 92% 6% 3% 10 Edukacja 0.00 86.02 0.00 0% 100% 0% 11 Zdrowie 0.00 1.84 35.02 0% 5% 95% 12 Miasta 122.89 0.00 0.00 100% 0% 0% 13 Pomoc techniczna. 0.00 36.87 0.00 0% 100% 0% Razem 654.76 184.21 389.93 Tabela 1.3.3: Alokacje środków UE na kategorie ekonomiczne według poszczególnych priorytetów według wariantu 25. L.p. Priorytet Alokacje na kategorie ekonomiczne w mln euro Procentowe alokacje na kategorie ekonomiczne IP RZL BPSP IP RZL BPSP 1 Innowacyjność 14.13 0.00 47.31 23% 0% 77% 2 MSP 0.00 0.00 86.02 0% 0% 100% 3 Społeczeństwo informacyjne 30.72 30.72 0.00 50% 50% 0% 4 Transport 184.33 0.00 61.44 75% 0% 25% 5 Środowisko 184.33 0.00 0.00 100% 0% 0% 6 Bezpieczeństwo 122.89 0.00 0.00 100% 0% 0% 7 Energetyka 61.44 0.00 0.00 100% 0% 0% 8 Turystyka 33.79 6.14 21.51 55% 10% 35% 9 Kultura 56.22 3.69 1.54 92% 6% 3% 10 Edukacja 0.00 61.44 0.00 0% 100% 0% 11 Zdrowie 0.00 3.07 58.37 0% 5% 95% 12 Miasta 122.89 0.00 0.00 100% 0% 0% 13 Pomoc techniczna. 0.00 36.87 0.00 0% 100% 0% Razem 810.77 141.94 276.19 Tabela 1.4: Wysokość środków finansowych UE według trzech wariantów w latach 2007-2015 według kategorii ekonomicznych (w mln euro). Wariant Kategoria Udział 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Razem ekonomiczna procentowy IP 5.84 23.43 58.54 116.99 122.59 138.88 171.80 103.62 69.08 810.77 65.98% 25 RZL 1.02 4.10 10.25 20.48 21.46 24.31 30.08 18.14 12.09 141.94 11.55% BPSP 1.99 7.98 19.94 39.85 41.76 47.31 58.53 35.30 23.53 276.19 22.48% IP 4.71 18.92 47.27 94.48 99.00 112.16 138.74 83.68 55.79 654.76 53.28% 40 RZL 1.33 5.32 13.30 26.58 27.85 31.56 39.03 23.54 15.69 184.21 14.99% BPSP 2.81 11.27 28.15 56.27 58.96 66.79 82.63 49.83 33.22 389.93 31.73% IP 3.66 14.70 36.72 73.39 76.90 87.12 107.77 65.00 43.33 508.58 41.39% 60 RZL 1.07 4.31 10.76 21.51 22.54 25.53 31.59 19.05 12.70 149.07 12.13% BPSP 4.11 16.51 41.24 82.43 86.37 97.86 121.05 73.01 48.67 571.25 46.49% 9

5) Okres realizacji RPO. Przyjęto załoŝenie, Ŝe RPO będzie realizowany przez dziewięcioletni okres od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2015 r. (zgodnie z zasadą n+3 obowiązującą w latach 2007-2010 oraz zasadą n+2 obowiązującą w latach 2011-2013) 11. Procentowa absorpcja środków finansowych na lata 2007-2015 znajdują się w tabeli 1.5. Tabela 1.5: Kwotowa i procentowa absorpcja środków finansowych UE na lata 2007-2015 dla trzech wariantów. Wariant Lata 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Razem Absorpcja 25 40 60 w mln euro Procentowa absorpcja 8.8 35.5 88.7 177.3 185.8 210.5 260.4 157.1 104.7 1228.9 0.72% 2.89% 7.22% 14.43% 15.12% 17.13% 21.19% 12.78% 8.52% 100% 1.2 Główne załoŝenia przyjęte przez zespół WARR W celu dokonania analizy efektów wpływu RPO 2007-2013 na gospodarkę województwa dolnośląskiego za pomocą modelu HERMIN naleŝy przyjąć pewne dodatkowe załoŝenia. ZałoŜenie 1: Alokacja finansowania RPO w ramach kategorii BPSP pomiędzy przemysłem przetwórczym (T) i usługami rynkowymi (N). Istnieją jedynie bardzo ograniczone informacje na temat charakteru proponowanego finansowania BPSW w dokumencie RPO. Początkowo podjęto decyzję, aby rozdzielić wydatki w ramach bezpośredniej pomocy dla sektora produkcyjnego pomiędzy przemysł przetwórczy (T) i usługi rynkowe (N) proporcjonalnie do zatrudnienia w sektorach T i N. Analiza innych dokumentów programowych związanych z wykorzystaniem środków UE w innych krajach członkowskich wskazuje jednak, Ŝe udział przemysłu przetwórczego w funduszach z UE przeznaczonych BPSP jest zazwyczaj wyŝszy niŝ udział w zatrudnieniu ogółem. Stąd teŝ, alokowaliśmy 60% środków BPSP na przemysł przetwórczy, a pozostałe 40% na usługi rynkowe. ZałoŜenie 2: ZałoŜenia dotyczące kursów wymiany. Proponujemy przyjąć kurs wymiany środków UE na poziomie kursu Europejskiego Banku Centralnego (EBC) z dnia 30.03.2006 (tzn. 1 EUR = 3.9262 zł) 12 z jednoczesnym wprowadzeniem mechanizmu jego indeksacji o 2% rocznie w okresie realizacji RPO. ZałoŜenie 3: Pominięcie finansowania prywatnego Finansowanie prywatne jest pośrednio ujęte w makroanalizie jako reakcja sektora prywatnego na inicjatywy sektora publicznego. ZałoŜenie 4: Wielkości elastyczności. 11 Zasada n+3 oznacza, Ŝe część środków zakontraktowanych np. na rok 2010 moŝe zostać wydatkowana równieŝ w latach 2011, 2012 i 2013. 12 Na podstawie wspólnego pisma z Ministerstwa Finansów i z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (sygn. IP-6/9013/W/3016/2006/MP z dnia 28.03.2006). 10

W przypadku niniejszej oceny wpływu RPO przyjęto "standardowe" średnie (0.2-0.1-0.1) dla wariantu "25", wyŝsze (0.25-0.1-0.1.) dla wariantu "40" i wysokie (0.3-0.15-0.1 ) dla wariantu "60" wartości tzw. elastyczności. Zastosowane wartości elastyczności wskazują na zakładane, długotrwałe efekty realizacji po stronie podaŝowej danego programu. NaleŜy podkreślić, Ŝe prace nad częścią finansową Regionalnych Rrogramów Operacyjnych znajdują się nadal w fazie konsultacji i załoŝenie co do wielkości elastyczności moŝe zostać zmienione w kolejnych raportach, kiedy będzie juŝ znanych więcej szczegółów dotyczących struktury alokacji. Uzasadnienie dotyczące róŝnego doboru elastyczności znajduje się we wstępie na stronach 3-4. [2] Wpływ RPO na gospodarkę województwa dolnośląskiego 2.1 Wprowadzenie Zasadniczym celem postawionym przez Zamawiającego w ramach wykonania niniejszego opracowania było przeprowadzenie symulacji makroekonomicznego wpływu RPO na gospodarkę województwa dolnośląskiego w trzech wariantach alokacji środków finansowych na kategorie ekonomiczne i są one oznaczone jako wariant: 60, 40 i 25, do których zastosowano takie same załoŝenia dotyczące wielkości środków finansowych ogółem z UE. Spośród innych wyróŝników warto zauwaŝyć, Ŝe w wariancie 25 na infrastrukturę podstawową przeznaczona jest największa kwota, a w wariancie 60 najmniejsza kwota. Wariant 40 jest natomiast przypadkiem pośrednim. Szczegółowe wysokości alokacji dla poszczególnych wariantów zostały juŝ przedstawione w części [1]. W niniejszej części koncentrujemy się na wpływie RPO na podstawowe zagregowane parametry makroekonomiczne tj. na ogólny poziom PKB, liczbę osób pracujących i stopę bezrobocia oraz na wybrane parametry w układzie sektorowym (sektory ekonomiczne: usługi rynkowe i przetwórstwo przemysłowe), przy załoŝeniu odpowiednich elastyczności dla poszczególnych wariantów. Szczegółowe wyniki symulacji dla trzech wariantów alokacji dla pełnego zestawu analizowanych parametrów makroekonomicznych w latach 2007-2020 są przedstawione w aneksie 1. 2.2 Wyniki symulacji wpływu RPO Podczas przeprowadzania symulacji dla poszczególnych wariantów przyjęto róŝne elastyczności, odpowiednio: (0.3, 0.15, 0.1) dla wariantu 60, (0.25, 0.1, 0.1) dla wariantu 40 i (0.2, 0.1, 0.1) dla wariantu 25. JeŜeli chodzi o metodę prezentacji wyników, to naleŝy zauwaŝyć, Ŝe prezentowany w niniejszej części wpływ regionalny wpływ RPO 13 jest przedstawiony jako zmiana w stosunku do prognozy bazowej tj. "bez RPO". Jeśli więc stwierdzamy, Ŝe wpływ RPO na PKB w roku 2013 wyniesie (na przykład) 3 procent, to chcemy przez to powiedzieć, Ŝe poziom PKB w województwie dolnośląskim będzie o 3 procent wyŝszy, niŝ w prognozie bazowej. NaleŜy to bardzo ściśle odróŝniać od stwierdzeń dotyczących zmian w dynamice wzrostu PKB w województwie dolnośląskim pomiędzy prognozą bazową "bez 13 Uwagi dot. metody prezentacji odnoszą się równieŝ do analizowanego w części [3] dodatkowego wpływu NSRO na poziomie regionalnym. 11

RPO i scenariuszem "z RPO". Warto równieŝ podkreślić, Ŝe realizacja RPO będzie zwiększać wzrost przez ograniczony okres czasu (w miarę jak gospodarka przesuwa się od niŝszego do wyŝszego poziomu PKB), a poziom PKB będzie wyŝszy w perspektywie długookresowej. RPO nie jest więc w stanie zwiększać dynamiki wzrostu w sposób stały. W przypadku większości wskaźników ekonomicznych przedstawiamy wyniki właśnie w ten sposób, tzn. jako procentowe zmiany w stosunku do prognozy bazowej. W przypadku jednak kilku zmiennych (takich jak stopa bezrobocia, regionalny deficyt fiskalny, regionalny bilans handlowy 14 ), przedstawiamy wyniki jako róŝnice w stosunku do prognozy bazowej. Jeśli więc określamy, Ŝe wpływ RPO na stopę bezrobocia województwa dolnośląskiego jest taki, Ŝe stopa bezrobocia zmniejsza się o 2 punkty procentowe, chcemy przez to powiedzieć, Ŝe stopa bezrobocia w scenariuszu z RPO jest o 2 punkty procentowe niŝsza, niŝ w scenariuszu bez RPO. W tabelach i na wykresach zawsze będzie jasno wskazane prawidłowe uŝycie, aby uniknąć wszelkich niejasności. Wyniki symulacji dla PKB (GDPM) w układzie trzech wariantów alokacji zostały przedstawione w formie graficznej na wykresie 2.1. MoŜna zauwaŝyć, Ŝe początkowy wpływ transferów RPO na PKB (plus 0,05 procenta powyŝej poziomu bazowego w roku 2007) jest bardzo niewielki, poniewaŝ jedynie bardzo mała część RPO będzie realizowana w pierwszym roku. Następnie wpływ ten będzie się stopniowo zwiększał i w roku 2013 poziom PKB będzie wyŝszy niŝ w scenariuszu bazowym o około 1,8 procenta. W kolejnych latach widać coraz mniejszy wpływ RPO na poziom regionalnego PKB, który w roku 2020 nadal jest wyŝszy o około 1 procent w stosunku do poziomu ze scenariusza bazowego. Wykres 2.1. Procentowa zmiana PKB (GDPM) 2.0 1.8 1.6 1.4 1.2 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 Na wykresach 2.2 i 2.3 przedstawiono wpływ RPO na sytuację na rynku pracy w województwie dolnośląskim. Do roku 2010 bardzo szybko wzrasta liczba osób pracujących i będzie ona wyŝsza we wszystkich wariantach o około 6 tysięcy (wykres 2.3) a stopa bezrobocia (wykres 2.2) spadnie o około 0,4 punktu procentowego w stosunku do scenariusza bazowego. W kolejnych latach wzrost wpływu RPO w zaleŝności od wariantu jest mniejszy i 14 W części [2] są analizowane wyniki symulacyjne dla kilku głównych parametrów makroekonomicznych. Wyniki dla pełnego zestawu parametrów są zawarte w tabelach aneksu. 12

trwa do roku 2013, w którym stopa bezrobocia zmniejszy się o 0,4-0,6 punktu procentowego a liczba miejsc pracy zwiększy się o 6-8 tysięcy w stosunku do scenariusza bazowego. Po roku 2013 widać bardzo duŝy spadek wpływu RPO na sytuację na rynku pracy, który trwa trzy lata. W latach 2016-2020 róŝnica poziomu stopy bezrobocia oraz liczby osób pracujących w stosunku do scenariusza bazowego będzie na tym samym poziomie. Wykres 2.2. Zmiana stopy bezrobocia w punktach procentowych (UR(d)) 0.3 0.2 0.1 0.0-0.1-0.2-0.3-0.4-0.5-0.6-0.7 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 Wykres 2.3. Bezwzględna zmiana w liczbie osób pracujących (w tys.) (L(d)) 8 6 4 2 0-2 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020-4 Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 Wyniki przeprowadzonych symulacji pozwalają nam na dokonanie dekompozycji zagregowanego efektu realizacji RPO na poszczególne sektory ekonomiczne, tj. przemysł przetwórczy i usługi rynkowe. Na poniŝszym wykresie moŝna zauwaŝyć, Ŝe w trakcie realizacji programu wpływ transferów RPO na poziom produkcji przemysłowej (OT) jest znaczący i osiąga szczyt w roku 2015, w którym wielkość produkcji jest o 2,8-2,9 procenta większa niŝ w symulacjach bazowych. Po 13

zakończeniu transferów w roku 2015 wpływ RPO słabnie, jednak w roku 2020 jest nadal bardzo duŝy i dzięki niemu poziomu produkcji jest o ponad 2 procent wyŝszy niŝ scenariuszu bazowym. Wykres 2.4. Procentowa zmiana wielkości produkcji w sektorze przemysłu przetwórczego (OT) 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 Bardzo podobną dynamikę, jak w przypadku procentowej zmiany wielkości produkcji w sektorze przemysłu przetwórczego widać na wykresie 2.5 przedstawiającym bezwzględną zmianę liczby osób pracujących w tym sektorze. Największy wzrost zatrudnienia w stosunku do scenariusza bazowego jest w roku 2013, w którym powstanie od 2,9 do 3,3 tysiąca dodatkowych miejsc pracy. Po zakończeniu transferów w roku 2015 wpływ RPO słabnie, jednak jest nadal dość duŝy i spowoduje on zwiększenie zatrudnienia w roku 2020 o ponad 2 tysięcy dodatkowych miejsc pracy w stosunku do scenariusza bazowego. Wykres 2.5. Bezwzględna zmiana w liczbie osób pracujących w sektorze przemysłu przetwórczego (w tys. ) (LT(d)) 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 14

Kolejnym analizowanym sektorem, dla którego badamy wpływ RPO są usługi rynkowe (ON). Procentowa zmiana wielkości produkcji w tym sektorze w stosunku do scenariusza bazowego została przedstawiona na wykresie 2.6. Największą róŝnicę procentową pomiędzy wariantem z RPO a scenariuszem bazowym widać w roku 2013 i wynosi ona prawie 1,6 procenta (na co ma niewątpliwy wpływ działalność budowlana stanowiąca w modelu część tego sektora). W kolejnych latach widać duŝy spadek wpływu RPO na produkcję w sektorze usług rynkowych i wynosi on po roku 2016 między 0,2 a 0,5 procenta 15. Porównując uzyskane wyniki symulacji wpływu transerów RPO na wielkość produkcji pomiędzy sektorem usług rynkowych (wykres 2.6) a wcześniej analizowanym sektorem przetwórstwa przemysłowego (wykres 2.4), widać wyraźnie, Ŝe wzrost w tym ostatnim sektorze jest bardziej zrównowaŝony. Wykres 2.6. Procentowa zmiana wielkości produkcji w sektorze usług rynkowych (ON) 1.6 1.4 1.2 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 Na wykresie 2.7 jest przedstawiona z kolei bezwględna zmiana w liczbie osób pracujących w sektorze usług rynkowych. Do roku 2010 następuję duŝy wzrost zatrudnienia w stosunku do scenariusza bazowego, dzięki któremu będzie ok. 4 tys. dodatkowych miejsc pracy. W kolejnych dwóch latach następuje powolny spadek a w roku 2013 ponowny wzrost. Natomiast po roku 2013 następuje gwałtowny spadek i trwa on do roku 2016 w którym to liczba osób pracujących będzie mniejsza o 1,5-5 tysiący w stosunku do scenariusza bazowego. 15 Jest raczej oczywiste, Ŝe wzrost sektora usług rynkowych będzie prawdopodobnie silny w Polsce, jak równieŝ w pozostałej części regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Nasze symulacje jednak dotyczą konkretnych wpływów wariantów szokowych RPO i nie zajmują się tymi zmianami dodatkowymi. 15

Wykres 2.7. Bezwzględna zmiana w liczbie osób pracujących w sektorze usług rynkowych (w tys.) (LLN(d)) 6 4 2 0-2 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020-4 -6 Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 Spadek poziomu liczby pracujących w sektorze usług rynkowych poniŝej poziomu bazowego moŝe wydawać się niepokojący i istnieje ryzyko, iŝ zostanie to zinterpretowane jako poraŝka RPO. Taka interpretacja jest jednak niewłaściwa. NaleŜy pamiętać, Ŝe główny czynnik kształtujący zwiększoną aktywność gospodarczą w regionie pochodzi z faktu, Ŝe lepsze zasoby infrastruktury fizycznej i lepsze zasoby ludzkie zwiększają wydajność gospodarki regionalnej. RPO, traktowany w oderwaniu, nie moŝe sam zwiększyć produkcji w wystarczającym stopniu, aby stworzyć wysoki długookresowy wzrost popytu na pracę, który w konsekwencji powoduje spadek stopy bezrobocia. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe w okresie realizacji RPO województwo dolnośląskie stanie się atrakcyjnym miejscem dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych i to, wraz z postępującą integracją z poszerzonym Jednolitym Rynkiem UE, prawdopodobnie zapewni dalszy wzrost popytu na pracę. [3] Wpływ innych Programów Operacyjnych NSRO na gospodarkę województwa dolnośląskiego W niniejszej części została przeprowadzona analiza wpływu pozostałych Programów Operacyjnych NSRO na PKB gospodarki województwa dolnośląskiego oraz zaprezentowano łączny efekt oddziaływania wszystkich programów NSRO, tj. z uwzględnieniem RPO. Szczegółowe wyniki otrzymane podczas przeprowadzania symulacji efektu wpływu NSRO (bez RPO) zostały zamieszczone w aneksie 1 (tabela A.4). W związku z obiektywnymi trudnościami przeprowadzenia na etapie oceny ex ante nawet przybliŝonej regionalnej alokacji sektorowych programów operacyjnych i transferów z Funduszu Spójności (tj. de facto alokacji NSRO po wyłączeniu RPO), nie jest moŝliwe precyzyjne określenie, w jaki sposób wpływ RPO dla województwa dolnośląskiego prawdopodobnie połączy się z przestrzennym wpływem tej pozostałej części NSRO na województwo dolnośląskie. Tym nie mniej, w niniejszej części spróbujemy dokonać takiej cząstkowej analizy. Zanim jednak przejdziemy do prezentacji wyników połączonego wpływu NSRO i RPO na gospodarkę województwa dolnośląskiego, chcielibyśmy zwrócić uwagę na 16

szersze aspekty wzajemnego powiązania obu gospodarek, tzn. krajowej i regionalnej. Taki związek jest równieŝ załoŝony w jednym z mechanizmów modelu regionalnego gospodarki województwa dolnośląskiego. Poziom aktywności w gospodarce województwa dolnośląskiego jest bowiem bardzo ściśle powiązany z poziomem aktywności w całej polskiej gospodarce. Wysoki procent towarów i usług wytwarzanych w województwie dolnośląskim sprzedawany jest w pozostałej części Polski, jak równieŝ eksportowany zagranicę. W modelu HERMIN województwa dolnośląskiego poziom aktywności przemysłu przetwórczego w Polsce jako całości stanowi kluczową siłę kształtującą aktywność produkcyjną w województwie dolnośląskim, z dodatkowymi efektami przenoszącymi się na sektor usług rynkowych. Pomimo przedstawionych powyŝej powiązań pomiędzy modelem krajowym a wybranym modelem regionalnym (w tym przypadku woj. dolnośląskiego), obecnie nie jesteśmy w stanie przeprowadzić symulacji polskiego modelu krajowego jednocześnie z wszystkimi 16 modelami polskich regionów. Przy braku takich symulacji rozsądnym załoŝeniem byłoby jednak przyjąć, Ŝe wpływ tej pozostałej części (ok. 2/3 alokacji NSRO) na polski PKB jako całości zsumowałby się z lokalnym wpływem RPO (ok. 1/3 alokacji NSRO) na PKB województwa dolnośląskiego, dając w sumie łączny wpływ RPO/NSRO na regionalny PKB. Oczywiście w przypadku analizy wpływu NSRO, jak juŝ wyŝej zaznaczyliśmy, odpowiednie symulacje przeprowadziliśmy zmniejszając pomoc finansową w ramach całego programu NSRO o jedną trzecią całej kwoty alokacji, która ma być przeznaczona na 16 RPO realizowanych przez regionalne władze samorządowe 16. ChociaŜ analizę wpływu NSRO, podobnie jak w przypadku RPO przeprowadziliśmy dla szerokiego zakresu wskaźników ekonomicznych 17, w niniejszej części, do celów zestawienia z wynikami RPO dla Dolnego Śląska, koncentrujemy się jednak tylko na PKB (streszczenie wyników przedstawione jest poniŝej w tabeli 3.1) 18. Analiza uzyskanych wyników wskazuje, Ŝe w roku 2013, roku maksymalnych wydatków, wpływ NSRO 19 powinien zwiększyć poziom krajowego PKB o 5,1 procenta powyŝej prognozy bazowej bez NSRO. Do roku 2015 następuje nieznaczny spadek w tym wzroście, do poziomu 3,6 procenta, po czym zakończone zostają wszystkie działania inwestycyjne w ramach NSRO. Jednak zwiększone zasoby infrastruktury fizycznej i zasoby ludzkie (tzn. wyszkolona siła robocza) nadal przynoszą korzyści nawet po roku 2015. Do roku 2020 wzrost PKB powyŝej prognozy bazowej wynosi 1,8 procenta. Takie wyniki, uzyskane w rezultacie przeprowadzenia odpowiednich symulacji NSRO z załoŝonymi wysokimi elastycznościami (0,4-0,2-0,1) zestawiliśmy z symulacjami wpływu RPO na PKB Dolnego Śląska dla wybranych lat uzyskanymi przy załoŝeniu takich samych 16 ZałoŜenie, Ŝe jedna trzecia łącznych środków w ramach NSRO będzie przeznaczona na RPO, moŝna skorygować na późniejszym etapie, kiedy staną się dostępne kompletne dane dotyczące wszystkich RPO. Na chwilę obecną jedna trzecia jest to po prostu załoŝenie robocze. Pozostałe załoŝenia przyjęte przy przeprowadzaniu symulacji wpływu tej pozostałej części NSRO są analogiczne co tych które przyjęto w opracowaniu dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego J. Bradley, J. Zaleski, P. Tomaszewski, M. Zembaty (2006). 17 Pełen zakres wskaźników, dla których przeprowadzono odpowiednie symulacje wpływu NSRO na polską gospodarkę przedstawiono w aneksie w tabeli A.4 18 Interpretacja wpływu NSRO i RPO na bardziej szczegółowym poziomie sektorowym wymaga znajomości struktury narodowego modelu HERMIN i modeli regionalnych. Te interpretacje sektorowe mogą zostać przekazane przez WARR na Ŝyczenie. 19 Dla uproszczenia dla określenia tej pozostałej (tj. bez 16 RPO) części NSRO, w niniejszej części raportu, uŝywane jest oznaczenie NSRO. 17

elastyczności jak w rozdziale [2] 20. Wyniki wpływu RPO są dla wybranych lat są zawarte, podobnie jak powyŝej omówione rezultaty NSRO w tabeli 3.1. Zestawienie (tj. w tym przypadku dodanie odpowiednich wartości wpływu NSRO i RPO) zostało przedstawione w ostatniej kolumnie. Tak uzyskane wyniki sugerują, Ŝe w roku 2013 łączny wpływ realizacji RPO/NSRO mógłby wynieść między około 6,94 procenta ponad bazowy poziom PKB. W roku 2020, kiedy realizacja całości programów RPO/NSRO byłaby zakończona juŝ od pięciu lat, długookresowy wpływ prawdopodobnie wyniósłby między 2.71 a 2.85 procenta ponad prognozę bazową w zaleŝności od wyboru wariantu alokacji. Tabela 3.1: Wpływ NSRO i RPO na procentową zmianę PKB w stosunku do scenariusza bazowego przy załoŝeniu średnich elastyczności w przypadku RPO i wysokich elastyczności w przypadku NSRO. Wpływ NSRO* na % zmianę Wpływ RPO na % zmianę PKB Łączny wpływ NSRO (w tym RPO) na % zmianę PKB PKB Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 Wariant 60 Wariant 40 Wariant 25 2007 0.14 0.04 0.05 0.05 0.18 0.19 0.19 2013 5.15 1.81 1.79 1.77 6.96 6.94 6.92 2015 3.62 1.49 1.43 1.36 5.11 5.05 4.98 2020 1.82 1.03 0.96 0.89 2.85 2.78 2.71 * - 2/3 alokacji NSRO Trudniej jest połączyć wpływ na liczbę pracujących i stopę bezrobocia, aby uzyskać połączony wpływ RPO/NSRO. Do czasu przeprowadzenia dalszych badań RPO dla innych województw moŝemy jedynie powiedzieć, Ŝe wpływ ten będzie prawdopodobnie większy oraz Ŝe połączony wpływ RPO/NSRO prawdopodobnie zwiększy popyt na siłę roboczą i zmniejszy stopę bezrobocia o więcej niŝ RPO oddzielnie. [4] Wnioski W niniejszym raporcie przedstawiono wyniki symulacyjne wpływu trzech wariantów alokacji RPO na gospodarkę regionalną województwa dolnośląskiego. Przeprowadzona przez Wykonawcę analiza porównawcza w oparciu o obecnie dostępne dane i ich precyzyjność wykazała, Ŝe róŝnice pomiędzy wynikami symulacyjnymi, uzyskanymi z poszczególnych wariantów mieszczą się w zakresie dokładności oszacowań regionalnego modelu HERMIN. Oznacza to, Ŝe ten zakres dokładności oszacowań nie pozwala na obecnym etapie opracowywania RPO jednoznacznie zarekomendować którykolwiek z wariantów jako najlepszy. Istnieje szereg róŝnych powodów skłaniających do sformułowania takiej konkluzji i poniŝej zostaną przedstawione główne czynniki, które ograniczają moŝliwości modelu HERMIN w zakresie dokonania wyboru "optymalnego" sposobu zaprojektowania RPO. Pierwszą przyczyną, niepozwalającą na zarekomendowanie jednego tylko optymalnego wariantu alokacji RPO, są nadal istniejące, do pewnego stopnia, wątpliwości dotyczące przeliczania alokacji z działań w ramach priorytetów RPO na kategorie interwencji funduszy strukturalnych, oraz z kategorii interwencji na kategorie ekonomiczne modelu HERMIN. W rezultacie ten dość skomplikowany proces przeliczeń, z istniejącym czynnikiem 20 (0.3, 0.15, 0.1) dla wariantu 60, (0.25, 0.1, 0.1) dla wariantu 40, (0.2, 0.1, 0.1) dla wariantu 25. 18

subiektywizmu, wiąŝe się z moŝliwymi niedokładnościami, które przekładają się z danych wejściowych na wyniki symulacyjne. Kolejną, spośród głównych przyczyn wpływających na dokładność i wiarygodność uzyskiwanych wyników jest krótki szereg czasowy danych historycznych zawartych w bazie modelu. Jakość modelowania przy wykorzystaniu 5-6 letniego szeregu czasowego, tak jak to ma miejsce w przypadku modeli regionalnych, na pewno musi odbiegać od wyników uzyskiwanych przy symulacjach przeprowadzanych na modelu krajowym, gdzie sam model jest, dzięki duŝo większej dostępności kategorii danych, znacznie bardziej rozbudowany a ich szereg czasowy wynosi obecnie 10 obserwacji rocznych. Odrębnym zagadnieniem jest kwestia długookresowych efektów wsparcia przekazywanego w ramach RPO do sektora MŚP. Generalnie w międzynarodowej literaturze przedmiotu jest bardzo niewiele informacji o charakterze ilościowym (równań matematycznych), które mogłyby zostać wykorzystane do określenia długookresowych efektów podaŝowych, wynikających z transferów środków do tego sektora (kategoria ekonomiczna: Bezpośrednia pomoc dla sektora produkcyjnego - BPSP). Regionalne modele HERMIN gospodarek polskich województw są w stanie zarejestrować krótkotrwałe efekty tego typu wsparcia po stronie popytowej. W przypadku gospodarki Dolnego Śląska w ogóle brak jest danych o długookresowym wpływie pomocy dla sektora MŚP. JednakŜe naleŝy pamiętać, Ŝe generalnie są uznawane teorie ekonomiczne, zgodnie z którymi ukierunkowanie transferów bezpośrednio do sektora przedsiębiorstw, w szczególności z przeznaczeniem na działalność innowacyjnorozwojową, przynosi długookresowe efekty, równieŝ w okresie po ustaniu wsparcia finansowego. W związku z tym, w przypadku tych RPO, w których tego typu nakłady są uwzględnione, moŝna zakładać, Ŝe o ile takie efekty wystąpią, będzie to efekt dodatkowy w stosunku do wpływu popytowego symulacji uzyskiwanych z modelu HERMIN. Reasumując wnioski zawarte w niniejszej części podsumowującej raportu, na moŝliwe ograniczenia w uzyskiwanych wynikach symulacji wpływu RPO na gospodarkę województwa dolnośląskiego rzutują następujące elementy: trudności w kwalifikacji wydatków w ramach priorytetów RPO na odpowiednie kategorie ekonomiczne modelu; zbyt ubogie informacje mikroekonomiczne o jakości i efektywności projektów oraz o kompleksowości Programu; zbyt krótkie szeregi czasowe danych do budowania i kalibrowania modeli regionalnych (5 lat); trudności z kwantyfikacją długotrwałych efektów transferów do sektora MŚP. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe model HERMIN jest narzędziem do analizy wpływu RPO. JeŜeli jednak niedokładne dane są wprowadzane do tego narzędzia, wtedy równieŝ wyniki symulacji są mniej dokładne, niŝ moŝna by oczekiwać. W związku z powyŝszym, na obecnym etapie modelowania na poziomie regionalnym i przy aktualnym ograniczonym poziomie mikroekonomicznej informacji o zawartości komponentów Regionalnych Programów Operacyjnych, nie moŝna wyselekcjonować z jakąkolwiek pewnością tylko jeden wariant RPO spośród wszystkich. 19

PowyŜsze argumenty nie zmieniają jednak konkluzji, iŝ regionalny model HERMIN wskazuje na znacząco pozytywny wpływ absorpcji środków strukturalnych UE przez gospodarkę województwa dolnośląskiego. 20

Aneks: Szczegółowe wyniki symulacyjne wpływu realizacji RPO i NSRO W przeprowadzonych symulacjach przyjęliśmy szereg załoŝeń a główne z nich są zestawione w części [1] niniejszego raportu. Alokacje RPO według kategorii ekonomicznych są zawarte w w/w części [1] raportu. W tej części przedstawiono równieŝ szczegółowo sposób przeliczenia transferów RPO na kategorie ekonomiczne modelu HERMIN. W niniejszym aneksie wyniki symulacji są przedstawione w czterech tabelach. W pierwszych trzech (tabele A.1-3) zaprezentowano wyniki wpływu RPO na gospodarkę województwa dolnośląskiego dla trzech wariantów alokacji środków RPO ( 60, 40, 25 ). W ostatniej tabeli (tabela A.4) zaprezentowano z kolei wyniki wpływu NSRO (bez 16 RPO) na całą polską gospodarkę. PoniŜej wyjaśniono znaczenie poszczególnych zmiennych. W tabelach dwie pierwsze zmienne ( GDPM(g) i L(g) ) pokazują roczne tempo wzrostu PKB oraz roczne tempo wzrostu zatrudnienia ogółem w symulacji bazowej (bez RPO i odpowiednio bez NSRO). Z technicznego punktu widzenia obie te wartości powinny być blisko oficjalnych prognoz, ale zazwyczaj są nieco niŝsze. Nie ma to jednak wpływu na cechy wariantów szokowych polityki dotyczącej RPO/NSRO. W symulacji bazowej (bez RPO i odpowiednio bez NSRO) przedstawiono równieŝ wartość stopy bezrobocia ( UR(l) ). Następne dwie zmienne pokazują środki finansowe UE (GECSFRAE(l)), jak równieŝ współfinansowanie UE plus krajowe publiczne (GECSFRAP(l)), z których obie wartości są wyraŝone jako procent PKB. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe wartości GECSFRAE (część UE) nie zawsze są identyczne ze wskaźnikami wynikającymi z opracowanych ex-ante wytycznych Komisji Europejskiej. Dzieje się tak, poniewaŝ prognozy uzyskane z symulacji bazowej na podstawie modelu HERMIN nie są identyczne z prognozami krajowymi lub DG-ECFIN. Następne dwie zmienne wskazują procentowy wzrost w zasobach podstawowej infrastruktury technicznej (KGINFR) i kapitału ludzkiego (KTRNR) spowodowanych realizacją wariantów szokowych RPO/NSRO. PoniewaŜ większość środków finansowych wydaje się na infrastrukturę techniczną, wzrost w przypadku tej zmiennej jest odpowiednio większy niŝ dla kapitału ludzkiego. 21 Następne cztery zmienne pokazują miary wpływu realizacji wariantów szokowych w postaci RPO/NSRO na gospodarkę ogółem: GDPM przedstawia procentowy wzrost poziomu PKB w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego. NaleŜy podkreślić, Ŝe metodologia modelu HERMIN analizuje zmianę poziomu PKB w wyniku realizacji wariantu szokowego RPO/NSRO. MoŜe więc istnieć (i zazwyczaj istnieje) częściowo stały wzrost poziomu PKB w wyniku realizacji programów RPO/NSRO. Tempo wzrostu PKB jest jedynie podwyŝszone przejściowo (kiedy gospodarka przestawia się z niŝszego na wyŝszy poziom) i nie ma Ŝadnego długoterminowego wzrostu w dynamice. Podobna uwaga dotyczy całej analizy wpływu. 21 Podkreślamy, Ŝe miary KGINFR i KTRNR są zbudowane w sposób, który czyni je jedynie szerokimi wskaźnikami nie dającej się zmierzyć rzeczywistości, która stanowi podstawę symulacji. Jeśli chodzi o szczegóły, patrz Bradley, Petrakis i Traistaru, 2004. 21

L przedstawia procentowy wzrost poziomu zatrudnienia ogółem w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; L(d) przedstawia bezwzględny wzrost poziomu zatrudnienia ogółem w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego (całość zatrudnienia mierzonego w tysiącach); UR(d) przedstawia róŝnicę pomiędzy stopami bezrobocia ze scenariusza bazowego bez RPO/NSRO a scenariuszem z RPO/NSRO wyraŝoną w punktach procentowych; LPROD przedstawia procentowy wzrost poziomu wydajności ogółem w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; Następny zestaw czterech zmiennych powtarza poprzednie zagregowane miary, ale zastosowane do sektora przemysłu przetwórczego: OT przedstawia procentowy wzrost poziomu PKB w przemyśle przetwórczym w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; LT przedstawia procentowy wzrost poziomu zatrudnienia ogółem w przemyśle przetwórczym w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; LT(d) przedstawia bezwzględny wzrost poziomu zatrudnienia ogółem w przemyśle przetwórczym w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego (całość zatrudnienia mierzonego w tysiącach); LPRT przedstawia procentowy wzrost poziomu wydajności w przemyśle przetwórczym w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; Następny zestaw czterech zmiennych dotyczy sektora usług rynkowych i jest analogiczny jak w przypadku przemysłu przetwórczego. NaleŜy podkreślić, Ŝe sektor ten w modelu HERMIN obejmuje równieŝ całą działalność w zakresie budownictwa. W rezultacie działalność w tym sektorze w bardzo duŝym stopniu wzrasta w trakcie etapów wdraŝania programów RPO/NSRO, ale później wykazuje tendencję spadkową po przyjęciu załoŝenia, iŝ programy kończą się gwałtownie pod koniec roku 2015: ON przedstawia procentowy wzrost poziomu PKB w usługach rynkowych w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; LLN przedstawia procentowy wzrost poziomu zatrudnienia ogółem w usługach rynkowych w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; LLN(d) przedstawia bezwzględny wzrost poziomu zatrudnienia w usługach rynkowych w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego (całość zatrudnienia mierzonego w tysiącach); LPRN przedstawia procentowy wzrost poziomu wydajności w usługach rynkowych w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; 22

Następne dwie zmienne mierzą wpływ wariantu szokowego polityki gospodarczej na dwie główne zagregowane pozycje wydatków: konsumpcję gospodarstw domowych oraz inwestycje ogółem: CONS przedstawia procentowy wzrost poziomu konsumpcji gospodarstw domowych w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; I przedstawia wzrost inwestycji w środki trwałe ogółem w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; Następnych pięć zmiennych bada wpływ wariantu szokowego polityki gospodarczej na ceny i płace; PGDPFC przedstawia procentowy wzrost poziomu deflatora PKB ogółem w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; POT przedstawia procentowy wzrost poziomu deflatora PKB w przemyśle przetwórczym w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; PON przedstawia procentowy wzrost poziomu deflatora PKB w usługach rynkowych w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; PCONS przedstawia procentowy wzrost poziomu deflatora konsumpcji gospodarstw domowych w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; WT przedstawia procentowy wzrost poziomu deflatora przeciętnych wynagrodzeń w przemyśle przetwórczym w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; Ostatnie dwie zmienne przedstawiają wpływ wariantu szokowego polityki gospodarczej na równowagę w handlu i w sektorze publicznym: NTSVR(d) przedstawia bezwzględną zmianę w nadwyŝce w handlu netto, wyraŝonej jako procent PKB, w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; GBORR(d) (dotyczy tylko wyników dla NSRO) przedstawia bezwzględną zmianę w zapotrzebowaniu sektora publicznego na kredyty, wyraŝonym jako procent PKB, w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; REGDEFR(d) (dotyczy tylko wyników dla RPO) przedstawia bezwzględną róŝnicę pomiędzy udziałami bilansu sektora publicznego regionu w PKB regionu w stosunku do scenariusza bazowego bez wariantu szokowego ; Opis symboli uŝytych przy zmiennych w tabelach: i. W przypadku, kiedy nie ma dodatkowego symbolu obok nazwy zmiennej, oznacza to, Ŝe wyniki są procentowymi zmianami w stosunku do scenariusza bazowego; ii. W przypadku, kiedy obok nazwy zmiennej znajduje się symbol (g), wskazuje to, Ŝe przedstawione jest proste roczne tempo wzrostu (tzn. wzrost zmiennej w czasie, który NIE jest w stosunku do scenariusza bazowego); 23