Rozdział 1. Analiza demograficznych uwarunkowań edukacji w Konstantynowie Łódzkim

Transkrypt

1 Rozdział 1. Analiza demograficznych uwarunkowań edukacji w Konstantynowie Łódzkim Sytuacja demograficzna w kraju jest jednym z istotnych czynników, który rzutuje na zmiany w systemie oświaty. Prowadzenie analiz sytuacji ludnościowej w kraju umoŝliwia władzom oświatowym przewidywanie okresów wyŝu i niŝu demograficznego oraz czasu ich trwania. Analizy demograficzne pozwalają takŝe przewidzieć zapotrzebowanie instytucji oświatowych na wykwalifikowanych pracowników. Szczyt wyŝu demograficznego przypadł na rok Do 1998 r. tempo przyrostu ludności rocznie w Polsce było dodatnie (średnioroczna stopa przyrostu ludności w pierwszej pięciolatce lat 90. wynosiła 0,15%, zaś w drugiej połowie lat 90. juŝ tylko 0,02%), a od 1999 tempo to jest ujemne wynosząc - 0,03% (-13 tys.), w 2000 r. - 0,02% (-10 tys.), zaś w końcu 2001 r. o ok. 0,03% mniej niŝ przed rokiem. Ludność Polski liczyła w 2001 r tys. osób, z czego ok. 62% stanowili mieszkańcy miast. Lata 90. są zatem okresem pogłębiającej się depresji urodzeniowej, której towarzyszy obserwowane od 1989 r. zjawisko redukcji niezapewniającej prostą zastępowalność pokoleń. Dzieci, które znalazły się w systemie edukacyjnym w badanym okresie lat są z tzw. pokolenia niŝu demograficznego. Schemat 1. Przyrost naturalny ludności w latach (źródło: GUS, 2002) 1 1 Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2001 roku, z dn

2 1. 1. Ogólne dane demograficzne Ludność wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci Gminę Konstantynów Łódzki w latach faktycznie zamieszkiwała następująca liczba mieszkańców: W 2005 r.: osób, 2006 r.: osób, 2007 r.: osób. Widoczny zatem jest nieznaczny wzrost na przestrzeni dwóch lat (przyrost: 0,43% - 76 osób). Na terenie gminy według faktycznego miejsca zamieszkania większa jest populacja kobiet, niŝ męŝczyzn. Stosunek ten na przestrzeni lat wyniósł w roku 2005: 1,14 a w następnych latach- 1,15. Szczegółowe dane na temat ludności gminy Konstantynów Łódzki według miejsca zameldowania i faktycznego miejsca zamieszkania w latach prezentuje tabela 2. Kategoria Jednostka miary S F S F S F ogółem osoba męŝczyźni osoba kobiety osoba S stałe miejsce zamieszkania F faktyczne miejsce zamieszkania Tabela 2. Ludność wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci w gminie Konstantynów Łódzki w latach (stan na 31 XII) Ruch naturalny według płci W latach na terenie gminy Konstantynów Łódzki odnotowano wzrost liczby urodzeń 2005: 132, 2006: 141, 2007: 144. Oznacza to wzrost na przestrzeni dwóch lat o 6,82%. Uwzględniając jednak liczbę zgonów przyrost naturalny ma wartość ujemną : minus 69, 2006: minus 49, 2007: minus 52. Szczegółowe dane na temat przyrostu naturalnego w gminie Konstantynów Łódzki latach prezentuje tabela 3. 2 Opracowanie na podstawie danych GUS 9

3 Kategoria Jednostka miary U Z P U Z P U Z P ogółem osoba męŝczyźni osoba kobiety osoba U urodzenia Ŝywe Z zgony P przyrost naturalny Tabela 3. Urodzenia Ŝywe, zgony i przyrost naturalny w gminie Konstantynów Łódzki w latach (stan na 31 XII) Ludność wg pojedynczych roczników. Udział dzieci i młodzieŝy szkolnej w populacji mieszkańców gminy Konstantynów Łódzki Analiza stanu ludności gminy Konstantynów Łódzki wskazuje, Ŝe w róŝnych grupach wiekowych istotnych dla poszczególnych typów placówek oświatowych występują odmienne tendencje. W przedziale wiekowym 0-2 lata, a więc istotnym dla strategicznego planowania funkcjonowania przedszkoli, liczba urodzeń zwiększyła się z 396 w roku 2005 do 425 w roku W udziale procentowym ogółu populacji gminy przekłada się to równieŝ na tendencję wzrostową : 2,26% do 2007: 2,41%. Jest to populacja, która od roku 2008 przez trzy kolejne lata będzie rekrutować się do placówek przedszkolnych. Kolejna grupa wiekowa 3-6 lat to populacja dzieci w wieku przedszkolnym. Liczba dzieci w latach wahała się od 550 w roku 2005, poprzez 560 w roku 2006, aby spaść do 548 w roku Podobnie wygląda to w przypadku udziału procentowego w populacji - 3,18: 3,14: 3,11%. Warto jednocześnie spojrzeć na dane demograficzne przez pryzmat liczby dzieci w wieku przedszkolnym uczęszczających do placówek w Konstantynowie Łódzkim. W roku 2005/06 było to odpowiednio 170 dzieci (30,9% populacji w danej grupie wiekowej), 2006/ dzieci (40,17%) i w roku 2007/ dzieci (41,24%). Widoczna jest zatem tendencja wzrostowa. Liczba dzieci w wieku szkolnym 7-12 lat w latach ma tendencję malejącą od 1048 w roku 2005, przez 985 w roku następnym, aŝ do 942 w roku Przekłada się to równieŝ na spadek udziału procentowego w ogólnej populacji mieszkańców Konstantynowa 3 Opracowanie na podstawie danych GUS 10

4 Łódzkiego - 5,98: 5,60: 5,35%. Uwzględniając liczbę dzieci uczęszczających do trzech szkół podstawowych oznacza to, Ŝe w roku szkolnym 2005/06 uczęszczało 1051 uczniów wobec 1048 uczniów odnotowanych przez GUS, 2006/ uczniów wobec 985 odnotowanych przez GUS i w roku szkolnym 2007/ wobec 942 (GUS). Zatem zauwaŝalny jest odpływ uczniów poza teren gminy. Podobnie populacja młodzieŝy gimnazjalnej ma tendencję malejącą w latach : 605: 589. W udziale procentowym tendencja równieŝ ma wartość malejącą 3,56: 3,44: 3,35%. W odniesieniu do liczby uczniów gimnazjum w Konstantynowie Łódzkim dane te kształtują się następująco: w roku szkolnym 2005/ uczniów wobec 624 (GUS), 2006/ uczniów wobec 605 (GUS) i w roku 2006/ wobec 589 (GUS). Widoczny jest znaczny odpływ uczniów gimnazjum poza teren gminy, jednak wartości te maleją w ostatnim z badanych lat szkolnych. Szczegółowe dane na temat opisywanych grup wiekowych prezentuje tabela 4. Rocznik Liczba urodzeń Udział Udział Liczba Populacja Liczba Populacja % % urodzeń gminy urodzeń gminy rocznika rocznika Populacja gminy Udział % rocznika ,76% 141 0,80% 140 0,80% ,78% 141 0,80% 141 0,80% ,72% 140 0,80% 144 0,82% 396 2,26% 422 2,40% 425 2,41% 0,00% ,67% 130 0,74% 139 0,79% ,87% 123 0,70% 133 0,76% ,90% 148 0,84% 125 0,71% ,70% 159 0,90% 151 0,86% 550 3,14% 560 3,18% 548 3,11% 0,00% ,84% ,70% ,89% ,99% 147 0,84% 127 0,72% ,82% 177 1,01% 147 0,83% ,09% 148 0,84% 179 1,02% ,13% 191 1,09% 145 0,82% ,12% 198 1,13% 187 1,06% ,98% 985 5,60% 942 5,35% 0,00% ,12% 192 1,09% 201 1,14% ,25% 197 1,12% 194 1,10% ,19% 216 1,23% 194 1,10% 624 3,56% 605 3,44% 589 3,35% Tabela 4. Ludność wg pojedynczych roczników wieku w gminie Konstantynów Łódzki w latach (stan na 31 XII) 4 4 Opracowanie na podstawie danych GUS 11

5 Inne dane uzyskano z analizy udziału procentowego uczniów faktycznie wykazanych przez władze oświatowe gminy Konstantynów Łódzki. Udział procentowy faktyczny jest niŝszy o ok. 0,3%, ale zachowuje tendencję spadkową. Dane na temat faktycznego udziału procentowego uczniów szkół podstawowych i gimnazjum prezentuje tabela 5. Rok Liczba mieszkańców gminy 5 Liczba uczniów w wieku 7-15 lat Udział procentowy faktyczny Udział procentowy demograficzny ,20 % 9,54 % ,60 % 9,04 % ,40 % 8,70 % Tabela 5. Udział procentowy populacji mieszkańców w wieku 7-15 lat w ogólnej liczbie mieszkańców gminy Konstantynów Łódzki w roku Migracje gminne na pobyt stały wg typu, kierunku i płci migrantów W zestawieniach statystycznych uwzględniono migracje wewnętrzne i zewnętrzne na terenie gminy Konstantynów Łódzki w latach W przypadku migracji w zakresie zameldowania w latach zaobserwowano wzrost meldunków z 223 w roku 2005 do 280 w roku Brak danych GUS odnośnie roku Jednocześnie odnotowano spadek meldunków z zagranicy z 10 do 3. W przypadku migracji w zakresie wymeldowań wewnętrznym w latach odnotowano spadek 181:156 przy wzroście wymeldowań za granicę - 3:8. Brak danych GUS za rok Migracje wewnętrznym w obecnych wielkościach mogą wpływać na populację szkolną w gminie Konstantynów Łódzki w przeciwieństwie do migracji zagranicznych, które mają wielkości marginalne. Szczegółowe wartości w temacie migracji wewnętrznych i zewnętrznych prezentują tabela 6 i tabela 7. 5 zamieszkanie faktyczne w ciągu roku 6 Opracowanie na podstawie danych GUS oraz sprawozdania S-02/2005, S-02/2006, raportu SIO 2007 na dzień 30 września 12

6 Kategoria Jednostka miary ogółem osoba męŝczyźni osoba kobiety osoba Tabela 6. Migracje wewnętrzne i zagraniczne (zameldowania) w gminie Konstantynów Łódzki w latach Kategoria Jednostka miary ogółem osoba męŝczyźni osoba kobiety osoba Tabela 7. Migracje wewnętrzne i zagraniczne (wymeldowania) w gminie Konstantynów Łódzki w latach Opracowanie na podstawie opracowań GUS 8 Opracowanie własne na podstawie danych UM w Konstantynowie Łódzkim 13

7 1.5. Prognozy demograficzne dla ludności powiatu pabianickiego Rok Kod wieku Grupa wieku razem Ogółem Miasta Wieś męŝczyźni kobiety razem męŝczyźni kobiety razem męŝczyźni kobiety Ogółem Ogółem Tabela 8. Funkcjonalne grupy wiekowe. Prognoza demograficzna dla powiatu pabianickiego do roku 2015 dla osób w przedziale wiekowym 3-15 lat 9 Biorąc pod uwagę prognozy demograficzne wg danych GUS dla całego powiatu pabianickiego, gdyŝ nie uzyskano z GUS odrębnych danych tylko dla Konstantynowa Łódzkiego okazuje się, w grupie wiekowej dzieci od 3 do 6 roku Ŝycia przewidywany jest spadek z ogółu 3534 dzieci w 2010 r. do 3426 w 2015 r., a więc o 108 osób. Tym samym naleŝy liczyć się z mniejszym zapotrzebowaniem w tym powiecie na edukację przedszkolną. W grupie wiekowej dzieci od 7 do 12 r.ŝ. przewiduje się wyŝszy spadek z ogółu 5824 dzieci w 2010 r. do 5386 w 2015 r., a więc o 438 dzieci w okresie edukacji na poziomie szkoły podstawowej. Natomiast wśród dzieci w wieku gimnazjalnym, a więc od 13 do 15 lat przewiduje się spadek liczby osób z 3480 w 2010 r. do 2900 w 2015 r., a więc o 580 dzieci. Postanowiono zatem przyjrzeć się uwarunkowaniom demograficznym przez pryzmat danych o obwodach szkolnych i występujących w nich procesach migracyjnych Liczba uczniów w obwodach szkolnych Populacja uczniów szkół na terenie gminy Konstantynów Łódzki podzielona została na trzy obwody szkolne i jeden gimnazjalny. Obwody, z których rekrutują się uczniowie szkół podstawowych róŝnią się znacznie. Obwód Szkoły Podstawowej Nr 1 liczył w kolejnych 9 Opracowanie na podstawie danych GUS 14

8 latach odpowiednio - 93:86:81 uczniów, w Szkole Podstawowej Nr 2 odpowiednio 170:168:170, a w Szkole Podstawowej Nr 5 odpowiednio 772:713:627. Występuje zatem bardzo duŝa dysproporcja pomiędzy liczbą uczniów uczęszczających do placówek. Porównując np. SP1 do SP5 wynosi ona 1:7,74 (2007/08) czy w SP2 w stosunku do SP5-1:3,69 (2007/08). Jednocześnie warta podkreślenia jest migracja uczniów tak między placówkami, jak i poza teren gminy. W pierwszym przypadku SP1 przyjmuje ok.1,5 razy więcej uczniów, niŝ liczy jej obwód demograficzny, natomiast pozostałe szkoły podstawowe odnotowują deficyt (z wyjątkiem SP5 w roku sz. 2007/08). Bilansując wartości migracyjne moŝna wywnioskować, Ŝe stale ma miejsce odpływ uczniów poza teren gminy lub do placówek nie prowadzonych przez gminę Konstantynów Łódzki. Szczególnie wyraźna jest liczba 47 uczniów szkół podstawowych w roku szkolnym 2007/08 nie uczęszczających do Ŝadnej ze szkół podstawowych na terenie miasta. Z zestawienia widać równieŝ, Ŝe w przypadku największej ze szkół podstawowych następuje gwałtowny spadek liczby uczniów w obwodzie demograficznym obejmując kolejno 772:713:627 uczniów. W sumie liczba dzieci w obwodach demograficznych zmniejszyła się z 1035 w roku 2005 do 878 w roku Obwód gimnazjum publicznego w Konstantynowie Łódzkim liczył w latach odpowiednio 607: 559: 586 uczniów. Zatem na przestrzeni analizowanego okresu nastąpił spadek populacji mieszkańców w wieku z załoŝenia mających obowiązek realizacji obowiązku szkolnego. W latach obowiązku szkolnego w Gimnazjum Nr 1 nie realizowało: w roku szkolnym 2005/06-48 uczniów, w roku szkolnym 2006/07-2 uczniów i w roku szkolnym 2007/08-39 uczniów. Nastąpił zatem ogólny spadek liczby uczniów nie spełniających obowiązku kształcenia w gimnazjum rejonowym pomiędzy rokiem 2005 a Jednak warto zauwaŝyć, Ŝe w roku 2006 obowiązek szkolny z obwodu realizowało 99,63% uczniów. Poprawiła się natomiast sytuacja w Szkole Podstawowej Nr 5, w której odnotowano przyrost dzieci spoza obwodu, który jeszcze w roku 2005/06 był ujemny i wynosił -21, zaś w roku 2007/08 był dodatni wynosząc +11 uczniów spoza obwodu. Równie wysoki przyrost uczniów spoza obwodu ma Szkoła Podstawowa Nr 1, który w roku szk 2007/2008 wyniósł +55 uczniów. 15

9 Sukcesywnie ujemny wskaźnik jest w Szkole Podstawowej Nr 2, wynosząc w roku szk. 2007/08 odpływ z obwodu 19 uczniów. Precyzyjna analiza danych o liczbie dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym na terenie gminy jest warunkiem koniecznym opracowania sensownego programu rozwoju edukacji. Szczegółowe dane na temat liczby uczniów w obwodach szkolnych w gminie Konstantynów Łódzki w latach prezentuje tabela 9. Placówka 2005/ / /08 OD UF B OD UF B OD UF B SP Szkoła podstawowa SP SP razem Gimnazjum G OD obwody demograficzne UF Uczniowie faktycznie uczęszczający B bilans Tabela 9. Liczba uczniów w obwodach szkolnych w gminie Konstantynów Łódzki w latach Migracje międzygminne dzieci szkolnych gminy Konstantynów Łódzki 11 Placówka 2005/ / /08 W Z W Z W Z SP Szkoła podstawowa SP SP Gimnazjum G W wewnętrzna Z zewnętrzna Tabela 10. Migracje międzygminne dzieci szkolnych gminy Konstantynów Łódzki 10 Opracowanie na podstawie danych GUS 11 Brak całościowych danych 16

10 1.8. Sieć szkolna Gmina Konstantynów Łódzki nie posiada danych na temat powierzchni w km kwadratowych obwodów szkolnych i liczby mieszkańców je zamieszkujących. Stąd niemoŝliwe jest wyliczenie wskaźnika gęstości szkół na terenie gminy. Tymczasem ze struktury sieci szkolnej dowiadujemy się, jaka jest dominująca wielkość szkoły, stopień jej pokrycia zapotrzebowania na kadry nauczycielskie i in. informacje. Brak całościowej, systemowej informacji o sieci szkół powaŝnie utrudnia dostosowywanie tej sieci do zmian demograficznych i na rynku pracy. Dlatego konieczne jest w najbliŝszym okresie podjęcie analiz w tym właśnie zakresie Wskaźnik dostępności szkół na terenie gminy Konstantynów Łódzki Wskaźnik dostępności szkół wynika ze stosunku liczby uczniów do liczby mieszkańców, a więc wynika ze stopnia koncentracji szkół w gminie. Rozmieszczenie tych szkół moŝe bowiem powodować zróŝnicowanie dostępności szkolnej młodzieŝy między poszczególnymi jej osiedlami (rejonami czy dzielnicami). Miarą tej dostępności i moŝliwości kształcenia się jest liczba uczniów gimnazjum w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Z danych dotyczących liczby mieszkańców gminy oraz liczby uczniów gimnazjum moŝna wyliczyć wskaźnik dostępności szkół. W latach przyjął on następujące wartości: ,0314, ,0323, ,0322. Zaobserwowano zatem wzrost wskaźnika względem 2005 roku i utrzymanie jego wartości na podobnym poziomie w latach następnych. Zestawienie wskaźnika dostępności szkół zawiera tabela 11. Rok Liczba mieszkańców gminy 12 Liczba uczniów gimnazjum Wskaźnik dostępności szkół , , ,0322 Tabela 11. Wskaźnik dostępności szkół w gminie Konstantynów Łódzki w latach zamieszkanie faktyczne w roku 13 Opracowanie na podstawie danych GUS oraz sprawozdania S-02/2005, S-02/2006, raportu SIO 2007 na dzień 30 września 17