Innowacje społeczne w miejscu pracy Advanced Workplaces for Advanced Business EUWIN regional workshop Warsaw 19 October 2015 Prof. Boleslaw Rok Dyrektor Centrum Etyki Biznesu i Innowacji Społecznych
Wprowadzenie Innowacje społeczne: zestaw pomysłów, koncepcji, form organizacyjnych i strategii, powstających w odpowiedzi na istotne potrzeby społeczne lub wychodzące naprzeciw tym potrzebom i służące podnoszeniu jakości życia człowieka. Innowacje społeczne sformalizowane lub niesformalizowane, przedsięwzięcia społeczne lub towarzyszące działalności gospodarczej, w sektorze prywatnym lub publicznym. Przyczyniają się do poprawy jakości życia człowieka zarówno w miejscu pracy, jak i w innych obszarach jego funkcjonowania. Wstępne wyniki uzyskane w projekcie Rola innowacji społecznych w budowaniu jakości życia w miejscu pracy, realizowanym w okresie 1.01.2014 31.12.2016 w Akademii Leona Koźmińskiego, prof. ALK dr hab. Bolesław Rok, dr Marta Strumińska-Kutra
Społeczna innowacyjność przedsiębiorstw Społeczna innowacyjność przedsiębiorstw (corporate social innovation), R.M. Kanter (1999) umożliwia tworzenie wartości społecznej poprzez innowacyjne rozwiązania biznesowe, które jednocześnie budują wartość dla firmy, wzmacniając podstawy organizacyjnego uczenia się i motywację pracowników. Innowacje społeczne to rozwój i wdrażanie nowych produktów lub usług w celu spełniania ważnych potrzeb społecznych i tworzenia nowych relacji społecznych, budowania i wzmacniania możliwości współpracy. Innowacje społeczne to taki typ innowacji, który ma charakter społeczny zarówno w warstwie celów, jak i środków. Wdrażanie innowacji społecznych ma z jednej strony wzmacniać przedsiębiorstwa, ich wartość i konkurencyjność na rynku globalnym, a z drugiej przyczyniać się do zapewnienia spójności społecznej, podnoszenia jakości życia wszystkich obywateli poprzez umożliwianie efektywnego współdziałania i współpracy różnych interesariuszy.
Innowacje w miejscu pracy Innowacje w miejscu pracy: potencjał wykorzystywania z pożytkiem pomysłów, umiejętności i zgromadzonej przez doświadczenie wiedzy wszystkich grup pracowników (Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, 2011). Przynoszą szereg korzyści, m.in. poziom satysfakcji z wykonywanej pracy, niższa absencja chorobowa, oszczędność energii, racjonalizacja wykorzystania zasobów, a także inne usprawnienia środowiska pracy. Do innowacji społecznych w miejscy pracy można zaliczyć inicjatywy na rzecz polepszenia warunków socjalno-bytowych pracowników, warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, usprawnienia organizacji pracy i przebiegu procesów technologicznych. Mogą to być również wszelkie dobrowolne inicjatywy na rzecz pracowników, np. pakiet dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych, polityka corporate wellness, programy etyczne, system wolontariatu pracowniczego, instrumenty zarządzania partycypacyjnego.
Oczekiwania wobec pracodawcy Gwarantuje umowę o pracę Jest wiarygodny, słowny i lojalny Ma dobrą opinię Jest uczciwy (przestrzega prawa, płaci pensję, nie wykorzystuje pracowników np. nie zmusza do nadgodzin) Jasno określa zakres obowiązków Zapewnia dobre warunki pracy (dba o przestrzeń pracy i pracowników) Docenia pracowników Zapewnia dobre zarobki i gwarantuje jasne systemy premiowe, dodatki Terminowo wypłaca wynagrodzenia Słucha pracowników Jest elastyczny np. w sprawie godzin pracy Daje możliwość rozwoju (szkolenia i awans) Ma siedzibę w możliwie wygodnej lokalizacji nie może cwaniakować ma być dla ludzi powinien mieć duże ucho przestrzega praw ma mu zależeć na pracowniku uczciwie płaci
Jakie zmiany są potrzebne Zbyt mocno rozbudowana biurokracja w firmach, która utrudnia i wydłuża proces załatwiania najprostszych potrzeb (np. pozyskania odzieży roboczej czy artykułów papierniczych) Zbyt duża liczba procedur dodających obowiązków, zwiększających ilość dokumentacji i wydłużających proces wykonywanej pracy Zmiany technologiczne, sprzęt jego wymiana i/lub lepsza konserwacja Warunki pracy niedostosowanie przestrzeni i pomieszczeń do oczekiwań pracowników, np. zmiana open space ów na pokoje, odpowiednia temperatura w biurze, miejsca parkingowe Korekta wynagrodzeń i prawidłowe rozliczanie nadgodzin Brak poszanowania godzin pracy pracowników i respektowania prawa do przerw Niedostosowanie obowiązków do czasu pracy i możliwości pracownika. Niedocenianie pracowników Lepsze słuchanie głosów, pomysłów i opinii pracowników.
Pracownicza frustracja W firmach często brak odpowiedniego systemu, który umożliwiłby pracownikom rozmowy o ich potrzebach, a jeśli nawet jest, to nie działa on właściwie. Nawet zgłaszając potrzebę zmiany, pracownicy nie doczekują się odpowiedzi. Czują się niesłuchani, zniechęca ich to do aktywności. Pracownicy odnoszą wrażenie, że nie mają wpływu na zmiany i działania podejmowane przez firmę, w której pracują. Sadzą, że nikt ich nie słucha. Pomysły pracownika nikt na nie nie patrzy. Wchodzi jednym uchem, wychodzi drugim. Nie mamy na nic wpływu. Jesteśmy anonimowi dla szefostwa. (FGI 4, Warszawa, Magda, specjalista ds. kosztów, transport kolejowy) Kiedyś zgłaszaliśmy [problemy i pomysły], ale... nie ma odzewu. (FGI 2, Wrocław, Justyna, księgowa) Szeregowi pracownicy nie mają najmniejszego wpływu na nic. Jeżeli mają jakiś pomysł to mogą zaproponować coś, ale nie będą wiedzieć co się z tym dzieje dalej. (IDI 8, Piotrków Trybunalski, M, mistrz zmiany działu utrzymania ruchu)
Podejście do innowacji w miejscu pracy Pracownicy podchodzą do innowacji nieufnie. Strach przed konsekwencjami innowacji wiąże się głównie z obawą przed redukcją zatrudnienia i zwiększeniem zakresu obowiązków, z braku zrozumienia procesu, z konieczności poniesienia pewnych wyrzeczeń czy nabycia dodatkowych umiejętności. Często jest to lęk przed reorganizacją miejsca pracy lub jej stratą. Rozmówcy przyznają, że zmiany często wprowadzane są zbyt wolno i bez odpowiedniego przygotowania. Podkreślają, że wybór innowacji, które realizuje firma, jest często przypadkowy lub działania w obrębie innowacji nie są zrównoważone. Inwestuje się w jedne obszary głównie technologie innych obszarów się nie zauważa. Wpływa to na niezadowolenie pracowników, którzy nie widzą realnych korzyści dla siebie.
Wnioski z dotychczasowych badań Polscy pracodawcy nie mają u badanych dobrej opinii. Pracownik i pracodawca nie działają wspólnie zajmują antagonistyczne pozycje. Polskie firmy są mocno ustrukturyzowane. Hierarchia jest w nich kluczowa. Osoby zajmujące różne szczeble w strukturze mogą liczyć na całkowicie inne traktowanie w firmie. Dla pracownika ważne jest posiadanie stałej umowy o pracę. Daje ona poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa. Mało która firma ma odpowiedni sposób motywowania pracowników. Nie wszystkim firmom zależy też na ich rozwoju. Firmy dużo uwagi przykładają do przestrzegania przepisów BHP. Najbardziej o poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy dbają firmy z kapitałem zagranicznym. Pracodawcy nie traktują pracowników jak partnerów. Nie ma odpowiedniego systemu umożliwiającego pracownikom rozmowę o ich potrzebach. Szeregowy personel nie ma wpływu (lub jego wpływ jest bardzo niewielki) na sytuację firmy.
Wnioski dotyczące innowacji w miejscu pracy Rozmówcy podchodzą bardzo nieufnie do innowacji, pomimo że chcą zmian w miejscu pracy. Ich strach wynika z konieczności reorganizacji miejsca pracy i braku rzetelnych informacji. Pracownicy chcieliby mieć wpływ na działania firmy. Często próbują zgłaszać propozycje wprowadzania zmian, ale szybko się zniechęcają, gdy ich starania nie przynoszą żadnych rezultatów. Brak zaangażowania oddala ich od firmy, zmniejsza lojalność. Pracownicy obawiają się, że ich aktywność skupi na sobie uwagę pracodawcy, zwiększy zakres ich obowiązków. Z kolei nieudane działania innowacyjne mogą skończyć się zwolnieniem. Najwięcej zmian wprowadzanych w firmach dotyczy produktów lub technologii. Zdecydowanie rzadziej pracuje się nad procesami i systemem organizacji pracy.
Dziękuję Projekt Rola innowacji społecznych w budowaniu jakości życia w miejscu pracy realizowany w okresie 1.01.2014 31.12.2016. Finansowany przez CIOP w ramach programu wieloletniego Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy Wykonawca: Akademia Leona Koźmińskiego