Gdy zostanę TATĄ będę kochać nad życie Zakład Poprawczy w Witkowie 04-20.08.2015 Kolejna edycja projektu edukacyjnego Gdy zostanę TATĄ została zrealizowana w Zakładzie Poprawczym w Witkowie. Jest to działanie mające na celu z jednej strony przygotowanie chłopców do odpowiedzialnego pełnienia roli ojca w przyszłości, z drugiej odsunięcie decyzji o ojcostwie do momentu osiągnięcia samodzielności i niezależności (zdobycia wykształcenia, pracy itp.). Gdy zostanę tatą TEORIA Ciąża 9 odpowiedzialnych miesięcy Warsztat z położną Dziecko ma prawo Dziecko = odpowiedzialność Ryzykowne zachowania seksualne Nastoletnie rodzicielstwo PRAKTYKA opieka przez 72 godziny nad specjalną laką imitującą niemowle Uczestnicy: Do udziału w projekcie zgłosiło się 8 nastolatków w wieku 16-20 lat, którzy średnio od około dwóch lat przebywają w placówce resocjalizacyjnej. Chłopcy posiadają, co najmniej roczne opóźnienie szkolne. Pięciu wychowanków jest uczniami szkoły zawodowej, pozostali to gimnazjaliści. Uczestnicy projektu pochodzą ze środowiska miejskiego, w którym dorastali w dużych rodzinach (liczba członków rodziny oscyluje od 5 do 10 osób). Zdaniem większości nastolatków relacje w ich domach rodzinnych są bardzo dobre (w rodzinie wszyscy o siebie dbają, panuje ciepła atmosfera). W opinii jednej osoby relacje te są jedynie poprawne, gdyż brakuje zrozumienia. 1
O współżyciu, antykoncepcji, używkach i wizji rodzicielstwa «przed projektem» słów kilka Miłość i osiągnięcie dojrzałości to teoretycznie główne powody, dla których zdaniem chłopców należy podjąć decyzję o współżyciu. Jak wynika z analizy danych zgromadzonych przed projektem w praktyce zasadniczymi pobudkami rozpoczęcia aktywności seksualnej były dobra zabawa, ciekawość i miłość. Inicjacja seksualna w tej grupie miała miejsce w bardzo różnym wieku: 2 osoby rozpoczęły współżycie mając mniej niż 10 lat, 3 osoby między 13 a 15 rokiem życia, 3 kolejnych uczestników powyżej 15 roku życia, 1 osoba jeszcze nie rozpoczęła. Jedynie dwóch nastolatków przyznało, że rzadko stosują antykoncepcje, pozostali zaś korzystają z niej zawsze lub prawie zawsze. Przed przystąpieniem do projektu tylko jeden uczestnik nie chciał mieć jeszcze dziecka, trzech nastolatków uważało, że są już gotowi do roli ojca i chcieliby mieć potomstwo, czterech zaś nie udzieliło jednoznacznej odpowiedzi. Zdaniem chłopców najważniejszymi warunkami do podjęcia decyzji o posiadaniu potomstwa są: odpowiednie warunki bytowe (stałe zatrudnienie, mieszkanie), prawdziwe uczucia i odpowiednio dobrana partnerka (miłość, wzajemne zaufanie pomiędzy partnerami, zawarcie małżeństwa), chęć założenia normalnej rodziny i posiadania kogoś, kogo się będzie kochać bezgranicznie oraz wsparcie z zewnątrz (posiadanie kogoś, kto pomoże w opiece nad dzieckiem). Trzy osoby przed rozpoczęciem warsztatów były zdania, że antykoncepcja jest sprawą jednej osoby w związku (w tym dwie uważały, że zadbać o to powinna), co po zajęciach uległo zmianie. Pozostali uważali, że decyzję o współżyciu podejmuje się wspólnie, tak więc wspólnie należy zadbać o kwestię zabezpieczenia. W ankietach, które chłopcy wypełniali przed projektem pytaliśmy również o rozwój płodu w kontekście zdrowia i trybu życia matki. W kwestii spożywania alkoholu przez kobietę w ciąży nastolatkowie byli jednogłośni nie ma bezpiecznej dawki, więc nie należy pić. Różnica zdania pojawiła się jednak w kontekście ilości papierosów, jakie bezpiecznie może wypalić kobieta w czasie ciąży. Pięciu chłopców uważało, że dopuszczalne jest palenie 2-3 papierosów dziennie, jeden uważa, że jest o zależne od zdrowia kobiety, w opinii pozostałych nie należy palić. Udział w zajęciach pozwolił chłopcom zapoznać się ze skutkami, jakie nikotynizm matki może mieć dla zdrowia malucha, dowiedzieli się m.in., że mały bierny palacz jest nie tylko zatruwany, narażany na kontakt z rakotwórczymi substancjami, ale również otrzymuje wraz z krwią mniej składników odżywczych i o 25% mniej tlenu. Wiedza ta przyczyniła się do zmiany zdania nastolatków na temat palenia 2
przez kobiety w ciąży, co zostało odnotowane w badaniach kwestionariuszowych przeprowadzonych po projekcie. Teoria: Część teoretyczna projektu rozpoczęła się 04 sierpnia 2015 roku. Trzydniowe warsztaty prowadzone przez FpD i położną przebiegły sprawnie i zgodnie z planowanymi założeniami. Wychowankowie początkowo sceptycznie podchodzili do zajęć, ale po pierwszych minutach warsztatów włączyli się w nie, wykazywali zainteresowanie, zadawali pytania związane z przedmiotem warsztatów celne, ważne świadczące o ich zaangażowaniu w zajęcia. Podczas warsztatów omówione zostały zagadnienia dotyczące antykoncepcji i bezpiecznego współżycia, zapłodnienia, objawów ciąży, rozwoju płodu, kalendarza badań ciążowych, emocji towarzyszących obojgu rodzicom, zagrożeń w czasie ciąży (alkoholu, nikotyny, narkotyków, leków), płodowego zespołu alkoholowego, syndromu dziecka potrząsanego, praw dziecka, prawnych, ekonomicznych i społecznych aspektów rodzicielstwa. Największe wrażenie na nastolatkach zrobił blok zajęć poświęcony chorobom przenoszonym drogą płciową. Wyniki anonimowego testu odnoszącego się do ryzykownych zachowań seksualnych pokazały, że niektórzy uczestnicy są w grupie ryzyka oraz że doświadczyli w swoim życiu zachowań sprawiających, iż ich życie seksualne nie jest bezpieczne. Dodatkowymi atutami warsztatów były filmy, zdjęcia, prezentacje, alko gogle i gogle narkotykowe (okulary imitujące stan bycia pod wpływem substancji odurzających), fantomy dzieci z FAS, SBS i głodem narkotykowy, a w czasie zajęć prowadzonych przez położną również lalki (fantomy), które posłużyły do demonstracji działań pielęgnacyjnych. Mimo iż zajęcia trwały kilka godzin, wychowankowie nie okazywali znużenia i uczestniczyli w nich bardzo aktywnie. 3
Praktyka: Lalki wykorzystane w projekcie są odpowiednio programowane i dzięki specjalnej bransoletce, którą otrzymują opiekunowie, reagują wyłącznie na ich pomoc. Tylko opiekun może lalkę nakarmić, uśpić, przewinąć, pocieszyć itp. Tę część zadania można podsumować na podstawie indywidualnych raportów komputerowych. Najtrudniejszym elementem w opiece nad noworodkiem okazały się bezsenne noce i trudność w rozpoznawaniu przyczyny płaczu dziecka. W rozmowach indywidualnych chłopcy przyznawali, że łatwo nie było, nieprzespane noce skutkowały dzienną niedyspozycją. Wówczas sprawdzali się wujkowie, którzy z własnej inicjatywy postanawiali wesprzeć ojców. O tym, jak wyglądała rzeczywistość w tym szczególnym czasie, najlepiej świadczą słowa koordynatorki części praktycznej: Jeden z wychowanków po pierwszej nieprzespanej nocy przekazał opiekę nad dzieckiem innemu z uczestników projektu, a ten po nie swoim doświadczeniu nie chciał podjąć się zadania w swojej rundzie. Inny chłopiec, najmłodszy z uczestników «uśmiercił dziecko» poprzez nieumiejętne utrzymywanie pozycji główki. Poprosił o powtórny eksperyment, ale przetrwał w nim 2,5 godziny, po czym oddał dziecko. W tym czasie uzyskał 100% punktów ( ) Średnia ocena na podstawie zestawienia komputerowego wyniosła 67,8%. Należy przyjąć, że młodzi ojcowie w dość dobrze opiekowali się dziećmi w kontekście czynności pielęgnacyjnych. Czasem zdarzało się, że pielucha nie została zmieniona w odpowiednim momencie lub też tata zbyt późno rozpoznawał płacz sygnalizujący głód. Nie mniej nie odnotowano żadnych rażących uchybień pod kątem zapewnienia podstawowej opieki. Wśród błędnych zachowań najczęściej system odnotowywała nieprawidłowe trzymanie główki niemowlaka (29,4% punktów ujemnych zgromadzonych przez wszystkich uczestników). Problem stanowiło także zapewnienie dziecku właściwej pozycji, zachowanie określane, jako zła pozycja ułożenia dziecka (1,2% punktów ujemnych zgromadzonych przez wszystkich uczestników). W trzech raportach odnotowano także nieostrożne obchodzenie się z dzieckiem (12% punktów ujemnych). Uczestnicy ocenili projekt pozytywnie. Zwracali uwagę na możliwość wcielenia się w rolę ojca: można zobaczyć, jaka to jest trudność, pomaga przygotować się do roli ojca, projekt pokazuje co to jest naprawdę opieka nad dzieckiem, projekt jest potrzebny, ponieważ dużo można się nauczyć. Jak zauważa koordynatorka uczestnicy po udziale w projekcie nie planują przedwcześnie zostać ojcami, ponieważ opieka nad potomstwem, choć krótkotrwała, okazała się dość uciążliwa i pochłaniająca wiele energii 4
i czasu ( ) Uczestniczenie w programie dało im możliwość sprawdzenia się w nowej roli, odpowiedzenia sobie na pytanie «czy już się nadają na tatę?». Zdobyli nową, życiową wiedzę dotyczącą własnych kompetencji (czy ich braku), ale też szeroką, mówiącą o wyzwaniach związanych z ojcostwem. Żaden z nich nie żałował, że zgodził się na uczestniczenie w programie i każdy ambitnie, na miarę własnych możliwości pracował, aby dotrzymać do końca projektu Zebrane opinie wychowanków, koordynatora, prowadzących warsztaty dowodzą, iż projekt przyniósł zakładane rezultaty. W znacznym stopniu poszerza wiedzę nastolatków, pomaga w budowaniu ich kompetencji społecznych, jest doskonałym treningiem wytrwałości i sumienności, jak również jest ważnym narzędziem diagnostycznym. Opracowanie Małgorzata Cwalina Projekt współfinansowany ze środków Samorządu Województwa Wielkopolskiego 5