WYCIECZKA DO LABORATORIUM W ramach projektu e-szkoła udaliśmy się do laboratorium w Krotoszynie na ul. Bolewskiego Mieliśmy okazję przeprowadzić wywiad z kierowniczką laboratorium Panią Hanną Czubak Oprowadzała nas Pani Renata Konieczna.
Spis treści Oto niektóre z pytań, które zadawaliśmy: 1. Czego możemy dowiedzieć się z analizy krwi? 2. Jak określa się grupę krwi? 3. Na czym polega praca w laboratorium? 4. Co to jest konflikt serologiczny?
I. Czego możemy dowiedzieć się z analizy krwi? Analiza krwi to badanie laboratoryjne, które ma na celu określenie składników krwi i innych rozpuszczonych w niej substancji. Badanie krwi dostarcza informacji o czynności układu krwiotwórczego i wielu innych narządów (np. wątroby, nerek, gruczołów dokrewnych). Niektóre badania krwi (np. morfologia) należą do podstawowych badań wykonywanych przy ocenie zdrowia pacjenta.
Co oznacza się w analizie krwi? Analizę rozpoczyna się od badania hematologicznego, czyli liczenia zawartych w niej komórek (krwinek czerwonych erytrocytów, krwinek białych leukocytów, płytek trombocytów). Oznacza się również przeciętną wielkość erytrocytów, hematokryt (procentowa objętość komórek krwi w objętości całej krwi) oraz stężenie hemoglobiny białka zawartego w erytrocytach, którego zadaniem jest przenoszenie tlenu. Jeżeli ilość krwinek czerwonych jest poniżej normy, mamy do czynienia z niedokrwistością. Ilość krwinek białych zwiększa się w czasie infekcji i w białaczce. Płytki odgrywają zasadniczą rolę w krzepnięciu jeśli jest ich za mało, dochodzi do krwotoków. Kolejna analiza (badania biochemiczne) dotyczy ilości związków chemicznych rozpuszczonych w osoczu krwi, m.in. glukozy, cholesterolu, bilirubiny, mocznika, trójglicerydy, żelaza, kreatyniny. Badanie krwi przeprowadza się również by określić stężenie hormonów, by określić czynnik zakaźny lub by badać krzepliwość. Bada się również grupy krwi u jej dawców i osób, które mają być poddane transfuzji.
II. Jak określa się grupę krwi? CZEMU SŁUŻY BADANIE? Grupę krwi oznacza się po to, aby mieć możliwość dobrania odpowiedniego dawcy przy konieczności przetaczania krwi. Potencjalny dawca krwi musi mieć tę samą grupę krwi w układzie AB0, co biorca krwi (jedynie w ściśle określonych sytuacjach możliwe jest odstępstwo od tej reguły). Nie oznacza to jeszcze, że krew dawcy jest zgodna do przetoczenia z krwią biorcy. Biorca może mieć bowiem w osoczu krwi inne przeciwciała skierowane przeciwko krwinkom czerwonym dawcy, co mogłoby wywołać niekorzystne reakcje poprzetoczeniowe o różnym stopniu nasilenia - groźne dla życia biorcy. O zgodności do przetoczenia krwi dawcy z krwią biorcy rozstrzyga ostatecznie próba krzyżowa (patrz: "Próba krzyżowa"). W wielu przypadkach, szczególnie kiedy dotyczy to osoby zdrowej, nie przebywającej w szpitalu, badanie wykonuje się jedynie w celu wpisania grupy krwi do dowodu tożsamości, zaspokojenie własnej ciekawości albo przewidywania grupy krwi potomstwa. Badanie polega na ocenie zachowania się badanych krwinek czerwonych w obecności surowicy wzorcowej - zawierającej określone przeciwciała, albo badanej surowicy w obecności krwinek wzorcowych - zawierających znane antygeny. Podczas wykonywania oznaczenia obserwuje się, czy nałożona na płytkę szklaną kropla surowicy powoduje aglutynację kropli dodanych krwinek. Aglutynacja jest to zlepianie się krwinek czerwonych pod wpływem surowicy (określając dokładniej - przeciwciał zawartych w surowicy) w duże, widoczne gołym okiem skupiska krwinek. Rutynowe oznaczenie grupy krwi dotyczy układu grupowego AB0 i Rh. Dysponując wzorcowymi krwinkami czerwonymi i wzorcowymi surowicami - można ustalić grupę krwi u danej osoby. Badanie wykonuje się na płytce szklanej, oceniając obecność lub brak aglutynacji między kroplą krwinek i kroplą surowicy według schematu na rycinie.
Pojawienie się aglutynacji badanych krwinek czerwonych z surowicą zawierającą przeciwciała przeciwko antygenowi A (przeciwciała anty-a) albo przeciwciała przeciwko antygenowi B (przeciwciała anty-b), albo przeciwciała zarówno przeciwko antygenowi A, jak i B (przeciwciała anty-a+b) wskazuje, które z antygenów układu AB0 są na krwinkach obecne. Brak aglutynacji oznacza brak danego antygenu na krwinkach. W ten sposób określa się jedną z czterech głównych grup krwi: grupę A - jeżeli zaszła reakcja aglutynacji badanych krwinek tylko z surowicami zawierającymi przeciwciała anty-a, grupę B - jeżeli zaszła reakcja aglutynacji badanych krwinek tylko z surowicami zawierającymi przeciwciała anty-b, grupę AB - jeżeli zaszła reakcja aglutynacji badanych krwinek z surowicami zawierającymi przeciwciała anty-a i anty-b, grupę 0 - jeżeli nie doszło do aglutynacji z żadną z surowic wzorcowych. Wykrycie regularnych przeciwciał anty-a lub anty-b w badanej surowicy, za pomocą krwinek wzorcowych grupy A lub B, potwierdza wynik oznaczenia. Rutynowe oznaczenie grupy krwi w układzie Rh sprowadza się do wykazania obecności lub braku antygenu D w badanych krwinkach czerwonych za pomocą surowicy wzorcowej, zawierającej przeciwciała anty-d. Oznaczenie grupy krwi u noworodka z krwi pępowinowej wymaga powtórnego oznaczenia z krwi pobranej z żyły, jeżeli wynik badania ma być wpisany np. do książeczki zdrowia dziecka.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA Konieczność przetoczenia krwi z powodu nagłej utraty krwi. Konieczność przetoczenia krwi w celu leczenia niedokrwistości. Przed każdym zabiegiem chirurgicznym, jeśli przewiduje się utratę krwi w trakcie zabiegu. Przewidywanie grupy krwi potomstwa. Chęć zaspokojenia własnej ciekawości. Badanie może być wykonywane bez zlecenia lekarza BADANIA POPRZEDZAJĄCE Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań, jakkolwiek w praktyce często jest to morfologia krwi (przede wszystkim hematokryt, stężenie hemoglobiny). SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Nie ma specjalnych zaleceń. OPIS BADANIA Badanemu pobiera się około 5-10 ml krwi żylnej. U noworodków krew do badania pobiera się z pępowiny. Przy konieczności prawie jednoczesnego ustalania grupy krwi i wykonywania próby krzyżowej, choremu pobiera się krew do wykonania tych badań dwa razy. Nie wolno bowiem do wykonania próby krzyżowej użyć krwi, z której wykonano oznaczenie grupy krwi. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu. INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna). JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Nie ma specjalnych zaleceń. MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Brak powikłań, z wyjątkiem niekiedy niewielkiego krwawienia lub krwiaka w miejscu wkłucia igły po pobraniu krwi do badania.
III. Na czym polega praca w labolatorium? W LABOLATORUM WYKONUJE SIĘ: ANALIZĘ KRWI -BADANIE HEMATOLOGICZNE, -MORFOLOGICZNE, -BIOCHEMICZNE OKREŚLA SIĘ GRUPĘ KRWI I GROMADZI JEJ ZAPASY ANALIZĘ MOCZU
IV. Co to jest konflikt serologiczny? konflikt serologiczny, zaburzenia immunologiczne wynikające z niezgodności antygenowej; wytwarzanie przez matkę przeciwciał odpornościowych skierowanych przeciw antygenom płodu (niezgodność w układzie Rh, AB0); także zaburzenia poprzetoczeniowe.
SCHEMAT PRZEDSTAWIAJĄCY KONFLIKT SEROLOGICZNY
KONIEC DZIĘKUJĘ ZA OBEJRZENIE PREZENTACI PRZYGOTOWAŁ : MARCIN LINDNER