Dodatni BTA choroba hemolityczna noworodka, ostry i opóźniony odczyn hemolityczny

Transkrypt

1 Dodatni BTA choroba hemolityczna noworodka, ostry i opóźniony odczyn hemolityczny Bezpośredni test antyglobulinowy (BTA, ang. direct antiglobulin test, DAT) stał się podstawowym badaniem w diagnozowaniu reakcji poprzetoczeniowej, choroby hemolitycznej noworodka (ang. haemolytic disease of the fetus and newborn, HDFN) i niedokrwistości autoimmunohemolitycznej (ang. autoimmune haemolytic anemia, AIHA). BTA oparty jest na zjawisku aglutynacji krwinek czerwonych, które mają na swojej powierzchni cząsteczki IgG lub C3 w wyniku reakcji z przeciwciałami in vivo. Po dodaniu odczynnika antyglobulinowego uwidacznia się reakcja aglutynacji. W przypadku techniki probówkowej do wykonania testu potrzebne są gęste krwinki 4-krotnie przemyte dużą objętością roztworu NaCl o temperaturze 4 8 C, z których sporządza 3 4% zawiesinę. Do probówki przenosi się 2 krople zawiesiny, wiruje i dokładnie usuwa nasącz. Po dodaniu 2 kropli odczynnika antyglobulinowego należy materiał odwirować. Po tej czynności należy delikatnie wstrząsnąć osad krwinek i obserwować obecność aglutynatów. BTA należy interpretować porównując wyniki do kontroli dodatniej i ujemnej, wykonanych przy użyciu krwinek opłaszczonych przeciwciałami anty-d. W przypadku dodatniej autokontroli można podejrzewać AIHA, HDFN oraz powikłania poprzetoczeniowe. Wykonanie BTA techniką mikrokolumnową wymaga małego nakładu energii i

2 technicznie jest dość łatwe. Wśród przyczyn dodatniego wyniku BTA można wymienić: HDFN AHTR (ostry odczyn hemolityczny, ang. acute hemolytic transfusion reaction) DHTR (opóźniony odczyn hemolityczny, ang. delayed hemolytic transfusion reaction) biernie nabyte przeciwciała limfocyty pasażerskie niespecyficzne wiązanie IgG dziedziczenie AIHA leki aktywację komplementu Choroba hemolityczna noworodka HDFN jest to zespół objawów klinicznych rozwijających się u noworodka lub płodu w wyniku konfliktu matczyno płodowego. Krwinki czerwone płodu mogą dostać się do krwiobiegu matki w czasie porodu, poronienia czy w końcowym okresie ciąży. Po przedostaniu się krwinek RhD-dodatnich do krwiobiegu matki RhDujemnej jej organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciw antygenowi D obecnemu na erytrocytach dziecka. Odpowiedź pierwotna trwa nawet do kilku miesięcy, stąd też po tym czasie w surowicy matki pojawiają się alloprzeciwciała odpornościowe klasy IgG. Przeciwciała IgG mają zdolność przenikania bariery łożyskowej w następnych ciążach. W przypadku płodu RhD-dodatniego przeciwciała IgG matki niszczą jego krwinki czerwone prowadząc do głębokiej niedokrwistości. Po porodzie nadal trwa niszczenie krwinek czerwonych dziecka, co powoduje szybki wzrost poziomu bilirubiny we krwi. Kiedy stężenie bilirubiny przekroczy próg bariery krew-mózg, może dojść do uszkodzenia mózgu noworodka a nawet śmierci.

3 W HDFN dochodzi do hemolizy w wyniku wiązania się matczynych przeciwciał z antygenem na krwinkach czerwonych dziecka i przy łączeniu się fragmentu Fc przeciwciała z receptorem na makrofagach, znajdujących się w śledzionie płodu. Hemoliza wykazuje zależność stopnia jej nasilenia od podklasy przeciwciał IgG (silna hemoliza przy IgG1 i IgG3), miana przeciwciał oraz ekspresji antygenów na powierzchni erytrocytów. Występowanie choroby hemolitycznej noworodka zostało zminimalizowane dzięki wykonywaniu podstawowych badań diagnostycznych w czasie ciąży i po porodzie oraz profilaktyce z wykorzystaniem immunoglobuliny anty-d. Należy pamiętać, że konflikt serologiczny oraz choroba hemolityczna noworodków mogą dotyczyć innych antygenów niż antygen D. Wszystkie przeciwciała z układu Rh mają potencjalny wpływ na HTR (eng. hemolytic transfusion reaction) i HDFN. Przy czym przeciwciała anty-c są najważniejsze zaraz po anty-d, występując 7/10000 porodów i wywołując HDFN, natomiast przeciwciała anty-c, anty-e oraz anty-e rzadko wywołują HDFN. Konflikt serologiczny może także wystąpić w innych układach grupowych przykładowo z powodu przeciwciał anty-k z układu Kell, anty-fya z układu Duffy czy anty-s z układu MNS. Wyjątkowo niebezpieczne są przeciwciała anty-k klasy IgG działając supresyjnie na erytropoezę. W tym przypadku statystyki mówią o tym, że 1/1000 badanych kobiet wytwarza te przeciwciała, 1/20000 ciąż występuje HDFN, 1/ porodów występuje zgon płodu. HDFN może mieć podłoże związane z brakiem zgodności w układzie ABO. U matki z grupą krwi O może dojść do konfliktu matczyno-płodowego z dzieckiem grupy A lub B, gdy kobieta wytworzy przeciwciała anty-a lub anty-b klasy IgG. Konflikt ten jednak zazwyczaj nie zagraża płodowi, gdyż antygeny A i B osiągają prawidłową ekspresję w okresie okołoporodowym lub po porodzie. HDFN występuje już w pierwszej ciąży i jeżeli się rozwinie, ma często łagodny przebieg. Statystycznie w 1/150 porodów pojawia się patologiczna żółtaczka, 1/3000 porodów ciężka postać HDFN i konieczność transfuzji wymiennej. Podczas poszukiwania przeciwciał odpornościowych anty-a lub anty-b w surowicy matki należy pamiętać, że nie wykrycie przeciwciał IgG bezpośrednio po porodzie nie wyklucza HDFN. Reakcje poprzetoczeniowe Reakcje poprzetoczeniowe stanowią różnorodną grupę niekorzystnych reakcji na

4 przetoczenie składników krwi, pojawiając się zazwyczaj w trakcie transfuzji, lub w krótkim czasie po jej zakończeniu. Istnieje wiele podziałów odczynów poprzetoczeniowych. W tej pracy zostanie przytoczony podział według AABB. Reakcje poprzetoczeniowe mogą być wczesne (w trakcie lub do 24 godzin po przetoczeniu) i opóźnione (po 24 godzinach od przetoczenia). Reakcje wczesne można podzielić na immunologiczne (ostry odczyn hemolityczny, niehemolityczny odczyn gorączkowy, pokrzywka, reakcja anafilaktyczna, ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc -TRALI) oraz nieimmunologiczne (posocznica poprzetoczeniowa, hipotensja związana ze stosowaniem inhibitorów ACE, przeciążenie krążenia, hemoliza nieimmunologiczna, zator powietrzny, hipokalcemia, hipotermia). Reakcje późne można podzielić na immunologiczne (alloimmunizacja do antygenów krwinek czerwonych, białych, płytkowych lub białek osocza, opóźniony odczyn hemolityczny, poprzetoczeniowa choroba przeszczep przeciw biorcy (GvHD, małopłytkowa plamica poprzetoczeniowa, immunomodulacja) oraz nieimmunologiczne (przeciążenie żelazem). AHTR należy do wczesnych immunologiczmych reakcji poprzetoczeniowych. Przyczyną jego wystąpienia może być przetoczenie jednostek o nieprawidłowej grupie krwi czyli niezgodność w zakresie antygenów krwinek czerwonych w układzie ABO i antygenie D z układu Rh. Przykładem może być przetoczenie 2 jednostek koncentratu krwinek czerwonych grupy A pacjentowi z grupą O. Odczyn objawia się dreszczami, gorączką, hemoglobinemią, hemoglobinurią, hipotensją, niewydolnością nerek ze skąpomoczem, DIC, bólem pleców, bólem w miejscu wkłucia, niepokojem. Istnieją jednak działania pozwalające na uniknięcie wystąpienia problemu poprzez eliminację pomyłek przy przetoczeniu. DHTR należy do opóźnionych reakcji poprzetoczeniowych. Może do niego dojść u osób uczulonych poprzednimi przetoczeniami lub ciążami. Przyczyną jego wystąpienia jest odpowiedź anamnestyczna na antygeny krwinek czerwonych. Odczyn objawia się gorączką, obniżeniem stężenia hemoglobiny, zażółceniem skóry oraz obecnością przeciwciał. DHTR pojawia się zazwyczaj między 3 a 21 dniem po transfuzji krwi zgodnej serologicznie. W takim przypadku ważna jest identyfikacja wytworzonych przeciwciał i przetaczanie odpowiednio dobranej krwi. W przypadku immunizacji w przeszłości, dotyczącej zwykle układów innych niż ABO, kiedy poziom przeciwciał obniży się poniżej progowego, próba krzyżowa

5 będzie ujemna. Natomiast przy ponownym przetoczeniu powstanie odpowiedź wtórna i przetoczone krwinki ulegną hemolizie pozanaczyniowej w śledzionie. Przyczyn dodatniego bezpośredniego testu antyglobulinowego jest wiele. Choroba hemolityczna noworodka oraz odczyny poprzetoczeniowe mogą być niebezpieczne nie tylko dla zdrowia ale i dla życia. To uzmysławia nam istotę wykonywania BTA. mgr Agnieszka Helis, diagnosta laboratoryjny Opracowano na postawie: Kurs doskonalący dla diagnostów Immunologia Krwinki czerwonej aspekt teoretyczny, diagnostyczny i kliniczny. RCKiK, Katowice, Daniels G., Bromilow I. Essential guide to blood groups. Blackwell Publishing, Oxford, Transfusion Science Course. DiaMed GmbH Switzerland, Cressier sur Morat, April 2010 BTA służy do wykrywania przeciwciał niekompletnych, opłaszczających powierzchnę krwinki czerwonej Data publikacji: r.