Instytut prowadzi działalność: diagnostyczną,

Transkrypt

1 Zakład Immunologii Hematologicznej i Transfuzjologicznej w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii Instytut Hematologii i Transfuzjologii, utworzony w 1951 r., jest głównym w kraju ośrodkiem naukowym w zakresie swoich dyscyplin tytułowych oraz referencyjnym ośrodkiem kliniczno-diagnostycznym. Jednostka współpracuje z licznymi ośrodkami w kraju i za granicą. m Instytut prowadzi działalność: diagnostyczną, leczniczą, naukową, organizacyjną oraz dydaktyczną poprzez różne formy kształcenia naukowego, specjalistycznego i ustawicznego. W zakresie swoich dziedzin Instytut jest organem doradczym, a w niektórych sprawach również wykonawczym Ministerstwa Zdrowia. Dawniej Instytut zajmował się także działalnością produkcyjną. Polegała ona na opracowywaniu i uruchamianiu w małej skali produkcji leków krwiopochodnych, krwiozastępczych oraz zestawów odczynników przekazywanych następnie do produkcji przemysłowej. Jedną z głównych działalności Instytutu jest działalność diagnostyczna, która obejmuje szeroki zakres badań laboratoryjnych niezbędnych w diagnostyce chorób układu krwiotwórczego i chłonnego, układu hemostazy, chorób metabolicznych (w tym porfirii) oraz badania z zakresu immunologii transfuzjologicznej, diagnostyki allo- i autoimmunizacji antygenami komórek krwi, diagnostyki konfliktu matczyno-płodowego, powikłań potransfuzyjnych, wrodzonych i nabytych anemii hemolitycznych i badań chimeryzmu. W Instytucie prowadzone są również badania wirusologiczne w zakresie diagnostyki i epidemiologii wirusów ważnych ze względu bezpieczeństwa przetoczeń krwi oraz immunogenetyczne typowanie biorców i dawców do przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych. Instytut wykonuje również szeroki zakres badań obrazowych, diagnostykę chorób naczyń i badania endoskopowe. Warto dodać, że masowe badania są specjalnością IHIT. W końcu lat 90. zostało w polskim krwiodawstwie wprowadzone masowe wykrywanie wirusów: HIV, HCV i HBV. W ramach działalności diagnostycznej IHIT funkcjonują m.in. następujące jednostki: Zakład Transfuzjologii, Zakład Diagnostyki Hematologicznej, Zakład Hemostazy i Chorób Metabolicznych, Zakład Immunologii Hematologicznej i Transfuzjologicznej, Zakład Wirusologii, Zakład Immunogenetyki. Poniżej prezentujemy działalność jednego z zakładów działających w ramach IHIT, jakim jest Zakład Immunologii Hematologicznej i Transfuzjologicznej. ZAKŁAD IMMUNOLOGII HEMATOLOGICZNEJ I TRANSFUZJOLOGICZNEJ Zakład prowadzi działalność diagnostyczną, naukową, dydaktyczną i ekspercką w zakresie immunologii hematologicznej i transfuzjologicznej, nad którą czuwa kierownik Zakładu, prof. dr hab. n. med. Ewa Brojer specjalista laboratoryjnej transfuzjologii medycznej. Siedziba Zakładu znajduje się w Warszawie przy ul. Chocimskiej w zabytkowych budynkach, w których przed wojną mieściła się Fabryka Kakao, Czekolady i Cukierków Jana Fruzińskiego. Zakład Immunologii Hematologicznej i Transfuzjologicznej u swoich początków funkcjonował jako Zakład Serologii. Jego wieloletnim kierownikiem była prof. dr hab. n. med. Halina Seyfriedowa, a po Jej przejściu na emeryturę prof. dr hab. med. Barbara Żupańska. Celem działalności Zakładu jest opracowywanie i wdrażanie metod badawczych zapewniających bezpieczne przetaczanie krwi i jej składników, nowoczesnych metod diagnostyki allo- i autoimmunizacji antygenami erytrocytów, Zakład prowadzi działalność diagnostyczną, naukową, dydaktyczną i ekspercką w zakresie immunologii hematologicznej i transfuzjologicznej płytek i leukocytów, wrodzonych i nabytych anemii hemolitycznych i badań chimeryzmu. Od lat 60. trwają badania naukowe i wdrożeniowe nad antygenami i przeciwciałami do krwinek czerwonych. Badania nad płytkami krwi prowadzone są od lat 70., a od połowy lat 80. koncentrują się one nad zagadnieniem konfliktów płytkowych u kobiet w ciąży. Prace badawcze rozpoczęła prof. dr hab. Barbara Żupańska, wieloletnia kierowniczka Zakładu Immunologii Hematologicznej i Transfuzjologicznej. Obecnie główne prace nad małopłytkowością spoczywają w rękach prof. dr hab. n. med. Krystyny Maślanki i dr n. med. Małgorzaty Uhrynowskiej (kierownika Pracowni Immunopatologii Ciąży oraz Pracowni Niedokrwistości Uwarunkowanych Genetycznie). Do głównych zadań Zakładu należy również nadzór merytoryczny nad badaniami w dziedzinie immunologii transfuzjologicznej prowadzonymi w jednostkach Publicznej Służby Krwi. Zakład współpracuje z Narodowym Centrum Krwi oraz z Regionalnymi Centrami Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Ponadto jednostka prowadzi programy oceny jakości i audytuje laboratoria funkcjonujące w centrach krwiodawstwa i w szpitalach, 8

2 W LABORATORIUM LABORATORIUM 5-6/2015 fot. P. Prencel Badania wykonywane w Pracowni Immunologii Leukocytów i Płytek Krwi Komora laminarna w Pracowni Immunologii Leukocytów i Płytek Krwi Płytka z testu enzymatycznego ELISA do wykrywania przeciwciał anty-hla Cytometr przepływowy wykorzystywany do badania matczyno-płodowego oraz badania antygenów i przeciwciał płytek krwi i granulocytów które zajmują się badaniami przedtransfuzyjnymi i badaniami w zakresie konfliktów matczyno-płodowych. Jednym z nich jest Krajowy Program Zewnętrznej Oceny Jakości dla Laboratoriów Immunologii Transfuzjologicznej, w którym uczestniczy blisko 400 laboratoriów. Zakład prowadzi także badania dopuszczające odczynniki z zakresu immunologii transfuzjologicznej oraz wykonuje ekspertyzy dotyczące aparatury. Zakład zajmuje się organizacją szkoleń, kursów i wykładów dla diagnostów specjalizujących się w laboratoryjnej transfuzjologii medycznej, dla lekarzy specjalizujących się w hematologii i transfuzjologii klinicznej oraz dla lekarzy ginekologów, położników i neonatologów. W ramach Zakładu funkcjonują następujące Pracownie: Immunologii Krwinek Czerwonych, Immunologii Leukocytów i Płytek Krwi, Immunopatologii Ciąży, Niedokrwistości Uwarunkowanych Genetycznie, Grup Krwi i Prób Zgodności oraz Genetyki Komórek Krwi i Chimeryzmu. Pracownie wchodzące w skład Zakładu biorą udział w międzynarodowych programach zewnętrznej kontroli jakości (UK NEQAS i programy oceny jakości Międzynarodowego Towarzystwa Przetaczania Krwi [ISBT]). Naukowe zainteresowania Zakładu wiążą się z profilem prowadzonej działalności diagnostycznej i eksperckiej i dotyczą immunologii krwinek czerwonych, płytek krwi i granulocytów, konfliktów matczyno-płodowych i chorób płodu i noworodka wywołanych przez alloprzeciwciała skierowane do antygenów tych komórek (choroba hemolityczna płodu noworodka, alloimmunologiczna małopłytkowość płodu/noworodka, alloimmunologiczna granulocytopenia płodu/noworodka), badań chimeryzmu po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych i diagnostyki wrodzonych i nabytych niedokrwistości hemolitycznych oraz dyserytropoetycznych. PRACOWNIA IMMUNOLOGII KRWINEK CZERWONYCH W Pracowni, której kierownikiem jest dr n. farm. Bogumiła Michalewska, specjalista laboratoryjnej transfuzjologii medycznej, wykonywany jest pełny zakres diagnostyki w dziedzinie immunologii transfuzjologicznej, w tym badania konsultacyjne dla laboratoriów centrów krwiodawstwa w przypadkach zaistnienia trudności w określeniu swoistości przeciwciał występujących u chorych i kobiet w ciąży. Określenie swoistości przeciwciał oraz ustalenie antygenów obecnych u chorego i dawcy krwi jest konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa transfuzji. Uzyskanie prawidłowego wyniku wymaga doboru odpowiednich metod badawczych różnych dla różnych przeciwciał i antygenów. Potrzebne jest więc bardzo duże doświadczenie. To właśnie wiedza i doświadczenie know-how stanowią najważniejszą wartość zespołu Pracowni. Dodatkowo badania prowadzone są w oparciu o wykorzystanie zasobów banku próbek krwinek o rzadkich antygenach i próbek osocza z przeciwciałami o unikalnych swoistościach (SCARF); jednocześnie, dzięki dostępowi do międzynarodowych baz danych o dawcach o unikalnych antygenach, Pracownia służy informacjami o dostępności krwi do przetoczenia. Pracownia prowadzi też badania diagnostyczne niedokrwistości autoimmunohemolitycznych i diagnostykę hemolitycznych odczynów poprzetoczeniowych. 9

3 Prowadzona jest też diagnostyka serologiczna tzw. słabych odmian antygenów, szczególnie w układzie AB0 i Rh. We współpracy z pracownią Genetyki Komórek Krwi ustala się, jakie jest podłoże obserwowanych niekiedy u chorych i dawców odstępstw od powszechnie występujących tzw. prawidłowych wyników oznaczeń grup krwi. Przeprowadzana jest również szczegółowa serologiczna diagnostyka niedokrwistości, której przyczyną są produkowane przez chorego patologiczne autoprzeciwciała (niedokrwistość autoimmunohemolityczna NAIH). Nietypowy schemat reakcji otrzymywany w laboratoriach pozornie wykluczał to rozpoznanie, jednak zastosowanie w Pracowni dodatkowego panelu testów oraz właściwa interpretacja wyników wskazywała na NAIH. Konsultowanie z Pracownią rzadkich przypadków, często bardzo ciężkiej niedokrwistości, występującej szczególnie u dzieci, pozwoliło klinicystom na zastosowanie właściwego dla choroby leczenia oraz dobranie do transfuzji odpowiedniej krwi. Ponadto Pracownia prowadzi badania wyjaśniające przyczyny pozornie nieprawidłowego dziedziczenia grup krwi w rodzinie (rodzice grupy O, a dziecko grupy A) czy rozbieżnych wyników oznaczenia antygenu RhD w różnych laboratoriach (w jednym osoba jest określona jako RhD+, a w innym RhD-). Wnioski można wyciągnąć po niekiedy żmudnej analizie DNA kodującego badane antygeny. PRACOWNIA IMMUNOPATOLOGII CIĄŻY Pracownia kierowana jest przez dr n. med. Małgorzatę Uhrynowską, specjalistę transfuzjologii klinicznej, zajmuje się diagnozą konfliktu matczyno-płodowego w zakresie wszystkich antygenów czerwonokrwinkowych, również jako jedyna w Polsce w zakresie antygenów powszechnych i tzw. prywatnych. Diagnozuje też, we współpracy z Pracownią Immunologii Leukocytów i Płytek Krwi, małopłytkowość i granulocytopenię płodowo-noworodkową. We współpracy z Pracownią Niedokrwistości Uwarunkowanych Genetycznie Pracownia wykonuje badania przecieku matczyno-płodowego za pomocą cytometrii przepływowej. Kobiety w ciąży z małopłytkowością oraz kobiety z przeciwciałami objęte są kompleksową opieką w Poradni Hematologicznej dla Kobiet w Ciąży w Przychodni Specjalistycznej. Pracownia Immunologii Leukocytów i Płytek Krwi PRACOWNIA GRUP KRWI I PRÓB ZGODNOŚCI Pracownia wykonuje wszystkie badania przedtransfuzyjne, w tym oznaczanie grupy krwi, próby zgodności, dobieranie krwi dla biorców z alloprzeciwciałami lub/i autoprzeciwciałami, a także badania ukierunkowane na wykrywanie i identyfikację przeciwciał odpornościowych oraz oznaczanie fenotypu erytrocytów. Badania te u chorych leczonych w Instytucie są szczególnie trudne, bo chorzy ci są często wielokrotnymi biorcami krwi i na skutek wielokrotnych transfuzji wykrywane są u nich przeciwciała do różnych antygenów. Dobranie zgodnej krwi do transfuzji wymaga dużego doświadczenia i wiedzy. Kierownikiem Pracowni jest mgr Beata Wojciechowska, specjalista laboratoryjnej transfuzjologii medycznej. PRACOWNIA IMMUNOLOGII LEUKOCYTÓW I PŁYTEK KRWI Pracownia funkcjonuje pod opieką mgr Patrycji Łopacz, specjalisty laboratoryjnej transfuzjologii medycznej. Jako jedyna w Polsce prowadzi od wielu lat szeroki zakres badań wysokospecjalistycznych, obejmujących diagnostykę konfliktów matczyno-płodowych w zakresie antygenów płytek krwi lub granulocytów, auto- i alloimmunologicznych małopłytkowości oraz granulocytopenii pierwotnych i wtórnych. Pracownia zajmuje się diagnostyką niehemolitycznych odczynów poprzetoczeniowych i jako referencyjna w Polsce szczegółową diagnostyką powikłania typu ostrego poprzetoczeniowego uszkodzenia płuc (transfusion-related acute lung injury TRALI) z obszaru całego kraju. Dzięki wielu metodom diagnostycznym służącym do wykrywania przeciwciał anty-hla oraz anty-hpa Pracownia ma możliwość zdiagnozowania immunologicznych przyczyn oporności na przetaczane koncentraty płytek krwi. Pracownia prowadzi także diagnostykę małopłytkowości polekowych (wykrywanie przeciwciał przeciwpłytkowych heparynozależnych), diagnostykę małopłytkowości rzekomej (wykrywanie przeciwciał EDTA-zależnych) oraz diagnostykę niedoborów glikoprotein błonowych płytek krwi (trombastenia Glanzmanna, zespół Bernarda-Souliera). W Pracowni wykonywane są badania przeciwciał i antygenów płytek, limfocytów i granulocytów. Stosuje się różne testy z użyciem tych komórek lub izolowanych z nich glikoprotein zawierających epitopy antygenowe, np. bezpośredni test immunofluorescencyjny (BIFT), testy immunoenzymatyczne (MAIPA, PAKPLUS, MAIGA i ELISA), test limfocytotoksyczny (LCT). W Pracowni wykonywane są próby krzyżowe leukocytarno-płytkowe dla chorych ze stwierdzoną obecnością przeciwciał anty-hla i/lub anty-hpa w celu doboru dawców płytek krwi dla pacjentów wymagających transfuzji KKP. W Pracowni oznacza się też poziom retikulopłytek we krwi jako czynnik prognostyczny odnowy szpiku 10

4 W LABORATORIUM LABORATORIUM 5-6/2015 Pracownia Immunologii Krwinek Czerwonych po przeszczepieniu macierzystych komórek krwiotwórczych (HSCT hematopoetic stem cell transplantation) oraz jeden z czynników w diagnostyce małopłytkowości. PRACOWNIA GENETYKI KOMÓREK KRWI I CHIMERYZMU W Pracowni prowadzonej przez dr n. przyr. Katarzynę Guz, specjalistę laboratoryjnej transfuzjologii medycznej, wykonywane są unikatowe w skali kraju wysokospecjalistyczne badania genotypowania antygenów komórek krwi oraz badania chimeryzmu poprzeszczepowego. Badania genotypowania antygenów komórek krwi dotyczą antygenów krwinek płytkowych, krwinek czerwonych i granulocytów i prowadzone są w ramach diagnostyki konfliktów matczyno-płodowych oraz analiz auto- i alloimmunizacji u chorych. W Pracowni prowadzone są też badania weryfikacyjne krwiodawców z rozbieżnymi wynikami fenotypowania w celu identyfikacji wariantów genów kodujących antygeny komórek krwi. W badaniach genetycznych antygenów krwinek czerwonych na szczególne podkreślenie zasługuje wprowadzona do praktyki nieinwazyjna prenatalna diagnostyka molekularna antygenów RhD, c, E i K płodu, wykrywanych w wolno krążącym w osoczu kobiety ciężarnej płodowym DNA. Dzięki nim można ustalić, czy płód ma antygen, do którego skierowane są przeciwciała obecne u matki czyli czy grozi mu choroba wywołana przez te przeciwciała. Nieinwazyjne genotypowanie grup krwi płodu z krwi matki można wykonać już w 2. trymestrze ciąży (od tygodnia). Badanie pozwala uniknąć inwazyjnych metod określania grupy krwi u płodów, które wykonywane jest z krwi pępowinowej pobranej poprzez tzw. kordocentezę, czyli nakłucie żyły pępowinowej. Genotypowanie genu RHD płodu może też służyć do kwalifikacji do podania immunoglobuliny anty-d w ciąży, która ma zapobiegać tworzeniu przeciwciał do antygenu RhD przez matkę. Ta tzw. immunoprofilaktyka śródciążowa konfliktu RhD jest wykonywana między tygodniem ciąży, gdy u matki nie wykrywa się przeciwciał anty-d. Dzięki badaniom genetycznym wykonywanym z krwi matki można ustalić, czy płód jest RhD-dodatni, czy ujemny. Immunoglobulina jest potrzebna tylko w tym pierwszym przypadku. Gdy dziecko jest RhD-ujemne immunoglobuliny nie podaje się. Zespół Pracowni wykonuje również badanie chimeryzmu po allo-hsct, które polega na ustaleniu genotypu markerów STR u dawcy i biorcy sprzed przeszczepienia komórek krwiodawczych (allo-hsct) oraz ilościowej analizie chimeryzmu poprzez określenie udziału procentowego genotypu dawcy (proporcji markerów STR dawcy vs markerów STR biorcy) we krwi lub szpiku biorcy po allo-hsct. Od marca 2014 r. w Pracowni wykonywane są także badania genetyczne w kierunku alfa- i beta-talasemii oraz wariantów hemoglobin. Talasemia określana jest różnymi nazwami: niedokrwistość śródziemnomorska lub niedokrwistość tarczowatokrwinkowa, a ciężka postać beta-talasemii to inaczej niedokrwistość Cooleya, od nazwiska pediatry, który opisał ją w 1925 r. Talasemie i warianty hemoglobin są spowodowane zmianami w materiale genetycznym, obejmującymi geny i/lub elementy regulatorowe globin, czego wynikiem są zaburzenia w budowie/strukturze (np. warianty hemoglobiny) i/lub ilości/ekspresji (np. talasemie) hemoglobiny. Niektóre z tych zmian w materiale genetycznym są bezobjawowe, a inne powodują poważne zagrożenie dla życia człowieka. Najcięższe postaci tych zaburzeń to: choroba sierpowatokrwinkowa (SCD), beta-talasemia major (Cooley s anemia) oraz Hb Bart s hydrops fetalis (alfa-talasemia). PRACOWNIA NIEDOKRWISTOŚCI UWARUNKOWANYCH GENETYCZNIE W Pracowni wykonywane są unikatowe badania diagnostyczne w kierunku: sferocytozy wrodzonej, hemoglobinopatii, talasemii, enzymopatii krwinki czerwonej, nocnej napadowej hemoglobinurii oraz wrodzonych niedokrwistości dyserytropoetycznych. Te badania wykonuje się dla chorych z całej Polski. Większość z wrodzonych niedokrwistości to choroby występujące przede wszystkim w regionach basenu Morza Sródziemnego, w Afryce i Azji. Wraz z nasilającym się napływem migrantów z tych regionów choroby te, wymagające bardzo specjalistycznej diagnostyki, coraz częściej są diagnozowane u mieszkańców Polski. Wykonywane badania oparte są na technikach biochemicznych oraz na metodzie cytometrii przepływowej. We współpracy z Pracownią Genetyki Komórek Krwi i Chimeryzmu zespół Pracowni wprowadził badania genetyczne w kierunku alfa- i beta-talasemii oraz wariantów hemoglobin. W badaniach tych identyfikuje się mutacje odpowiedzialne za zaburzenia w produkcji hemoglobin. We współpracy z Pracownią Immunopatologii Ciąży wykonywane są też badania przecieku płodowo-matczynego oraz ocena materiału uzyskanego na drodze kordocentezy metodą cytometrii przepływowej. P.o. kierownika Pracowni jest dr n. med. Małgorzata Uhrynowska. 11

5 Sprzęt wykorzystywany do badań w Pracowni Genetyki Komórek Krwi i Chimeryzmu GRANT PREVFNAIT BADANIA NAD ALLOIMMUNOLOGICZNĄ MAŁOPŁYTKOWOŚCIĄ PŁODÓW I NOWORODKÓW FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW PROGRAMU POLSKO-NORWESKIEJ WSPÓŁPRACY BADAWCZEJ W ramach grantu pt. Zapobieganie alloimmunologicznej małopłytkowości płodów i noworodków (AIMPN) w Polsce ( Prevention of foetal/neonatal alloimmune thrombocytopenia (FNAIT) in Polish new-borns ), finansowanego ze środków Programu Polsko-Norweskiej Współpracy Badawczej, prowadzonego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata , Zakład Immunologii IHiT prowadzi aktualnie badania nad konfliktem matczyno-płodowym w zakresie antygenu HPA-1a płytek, którego konsekwencją może być groźna choroba płodu lub noworodka. Badania prowadzone są wspólnie z Uniwersytetem w Tromsø, (Norwegia) we współpracy z II Kliniką Ginekologii i Położnictwa CMKP w Warszawie. Uniwersytet w Tromsø, podobnie jak Zakład Immunologii, ma wieloletnie doświadczenie w pracy nad konfliktami płytkowymi. Okres realizacji projektu obejmuje okres r r. Celem projektu jest wdrożenie mało kosztownych metod identyfikacji kobiet, u których na płytkach krwi nie ma antygenu HPA1a, których potomstwo jest potencjalnie zagrożone chorobą zwaną alloimmunologiczną małopłytkowościa płodu/noworodka (AIMPN). Przyczyną choroby są przeciwciała tworzone przez organizm matki czyli tzw. konflikt płytkowy, który może wystąpić, gdy dziecko odziedziczy antygen HPA-1a od ojca. Choroba ta występuje rzadko (1/1000 ciąż), ale może okazać się niezwykle groźna i powodować krwawienia u płodu lub niemowlęcia. Krwawienia mogą spowodować uszkodzenia mózgu, a w nielicznych przypadkach doprowadzić nawet do śmierci dziecka. Naszym celem jest przeprowadzenie szerokich badań antygenu HPA1a u polskich kobiet; około 98% z nich otrzyma wynik świadczący o tym, że nie są zagrożone konfliktem płytkowym HPA-1. Pozostałe 2% to kobiety HPA-1aujemne potencjalnie zagrożone. Te kobiety będą poddane regularnym badaniom diagnostycznym w czasie trwania ciąży, aby w odpowiednim momencie zastosować leczenie i doprowadzić do urodzenia zdrowego dziecka. Jednym z celów projektu jest ustalenie, jakie badania (tzw. jakie biomarkery) mogą być przydatne w przewidywaniu choroby u płodu wiadomo bowiem, że nie zawsze choroba występuje. Wyniki projektu pozwolą opracować system badań przeglądowych możliwy do zastosowania w przyszłości u polskich kobiet będzie to długoterminowy efekt projektu. Projekt ma również aspekt czysto naukowy, ponieważ próbki krwi badanych kobiet będą służyły do utworzenia biobanku materiału służącego do badań nad patomechanizmem choroby. Dzięki przeprowadzonym badaniom poprawi się z pewnością w Polsce system wykrywania i leczenia AIMPN. Bardzo wszechstronne akcje informacyjne skierowane do lekarzy, położnych oraz do samych kobiet Do głównych zadań Zakładu należy również nadzór merytoryczny nad badaniami w dziedzinie immunologii transfuzjologicznej prowadzonymi w jednostkach Publicznej Służby Krwi zwiększają z pewnością świadomość i wiedzę o tej rzadkiej, lecz groźnej chorobie. Zespoły polski i norweski od wielu lat zajmują się pracami diagnostycznymi i naukowymi nad AIMPN i obie strony będą czerpać korzyści ze współpracy w ramach projektu. Projekt ten może stanowić podstawę wieloletniej współpracy, między innymi ze względu na utworzenie wspólnego biobanku próbek. Norweski grant wystarczy na przebadanie około 20 tys. ciężarnych Polek. Badanie jest bezpłatne i mogą się na nie zgłaszać kobiety w ciąży, najlepiej między 8. a 20. tygodniem ciąży. Do badania potrzeba jedynie 4 ml krwi. Pobranie krwi jest możliwe w 260 punktach pobrań w całej Polsce. Nie tylko w miastach wojewódzkich. Adresy tych punktów oraz szersze informacje o projekcie znaleźć można na stronie internetowej www. konfliktplytkowy.ihit.waw.pl. Oprac. Aleksandra Garniewska Zapraszamy do odwiedzenia stron internetowych: