Krew i jej składniki należy stosować tylko w przypadkach koniecznych dla ratowania życia lub poprawy zdrowia.

Transkrypt

1 Bezpieczeństwo krwi i jej składników 1 Krew i jej składniki należy stosować tylko w przypadkach koniecznych dla ratowania życia lub poprawy zdrowia % powikłań i błędów związanych z transfuzją stanowią błędy popełniane przez personel medyczny. Transfuzjologia kliniczna pod red. J. Korsak i M. Łętowskiej, Warszawa 2009 r. 3 Najczęstsze błędy Zła identyfikacja chorego. Nieprawidłowe oklejenie probówek. Pomyłki próbek w laboratorium. Brak kontroli zgodności danych na wyniku z pojemnikiem. Przetoczenie krwi bez identyfikacji chorego. 4 Obowiązujące przepisy Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia r. w sprawie leczenia krwią w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w których przebywają pacjenci ze wskazaniami do leczenia krwią i jej składnikami 5 Organizacja leczenia krwią: niezwłoczne, całodobowe zaopatrzenie oddziałów w krew i jej składniki; badania z zakresu immunologii transfuzjologicznej; identyfikację, rejestrowanie i sporządzanie raportów o nieprzewidzianych zdarzeniach związanych z przetoczeniem 6

2 Lekarz odpowiada za: ustalenie wskazań do przetoczenia; poinformowanie pacjenta o ryzyku i korzyściach wynikających z przetoczenia; wypełnienie zamówienia na krewi jej składniki; identyfikację biorcy i kontrolę dokumentacji przed przetoczeniem; zabieg przetoczenia; prawidłowe udokumentowanie zabiegu przetoczenia; 7 Lekarz odpowiada za: obserwację pacjenta w trakcie i po przetoczeniu i podjęcie odpowiednich czynności jeśli wystąpi powikłanie; sporządzenie raportów o nieprzewidzianych zdarzeniach związanych z przetoczeniem; 8 Zadania pielęgniarek (położnych): pobieranie próbek krwi od pacjentów; wydawanie wypełnionego i podpisanego przez lekarza zamówienia na krew; identyfikację biorcy i kontrolę dokumentacji przed przetoczeniem - na zlecenie lekarza; informowanie lekarza o objawach występujących w trakcie i po przetoczeniu, mogących świadczyć o powikłaniu poprzetoczeniowym oraz o zdarzeniach zagrażających życiu i zdrowiu pacjenta; prawidłowe udokumentowanie zabiegu przetoczenia; 9 Pielęgniarki (położne) uprawnione do dokonywania przetoczeń: muszą posiadać zaświadczenie o odbyciu szkolenia; muszą być ujęte na liście pielęgniarek (położnych) uprawnionych do dokonywania przetoczeń ustalanej przez Naczelną Pielęgniarkę lub Przełożoną Pielęgniarek w porozumieniu z Ordynatorem oddziału. 10

3 Dokumentacja przetoczenia: Książka transfuzyjna; wpisów dokonuje pielęgniarka; każdy wpis jest sprawdzany przez lekarza odpowiedzialnego za przetoczenia i potwierdzany jego podpisem imienną pieczątką; Karta informacyjna z leczenia szpitalnego; Księga raportów pielęgniarskich; 11 Dokumentacja dotyczącą leczenia krwią i jej składnikami musi umożliwić prześledzenie losów przetoczenia i związanych z tym badań; przechowywana co najmniej przez 30 lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego zapisu); wpisy nie mogą być usuwane; poprawki w dokumentacji: czytelne; umożliwiające jednoznaczne odróżnienie danych zmienionych od wpisanych po raz pierwszy; opatrzone podpisem osoby wraz z datą dokonania poprawki; 12 O przetoczeniu decyduje lekarz prowadzący leczenie pacjenta po uprzednim poinformowaniu tego pacjenta o konieczności przetoczenia oraz po uzyskaniu jego ustnej zgody na przetoczenie. Brak zgody wymaga pisemnego oświadczenia pacjenta. 13 Postępowanie przed przetoczeniem: sprawdzić, czy w dokumentacji medycznej pacjenta znajduje się wynik badania grupy krwi, wyniki innych badań immunohematologicznych oraz informacje dotyczące poprzednich przetoczeń. wiarygodne są wyłącznie wyniki grupy krwi: w karcie identyfikacyjnej grupy krwi; wynik z pracowni serologii transfuzjologicznej. 14

4 Jeżeli badanie grupy krwi nie zostało przeprowadzone lub wynik jest niewiarygodny: na podstawie wypełnionego i podpisanego przez lekarza zlecenia na badanie grupy krwi należy pobrać próbkę krwi od pacjenta 15 Na podstawie wyniku badania grupy krwi lekarz wypełnia zmówienie indywidualne na krew i jej składniki, które przekazywane jest do banku krwi. Jeśli w podmiocie leczniczym nie ma banku krwi, zamówienie przekazywane jest bezpośrednio do centrum krwiodawstwa. 16 W przypadku planowanego przetoczenia KKCz, KPK lub KG do banku krwi przekazuje się zamówienie indywidualne na krew i jej składniki oraz zlecenie wykonania próby zgodności wraz z odrębnie w tym celu pobraną próbką krwi od pacjenta. 17 W stanie bezpośredniego zagrożenia życia lekarz może podjąć decyzję o przetoczeniu KKCz lub KPK zgodnych w układzie ABO i RhD przed wykonaniem próby zgodności. Dopuszcza się również przetoczenie KKCz lub KPK grupy O RhD minus. 18 W takim przypadku do banku krwi przekazywane jest zlecenie na krew do pilnej transfuzji. Następnie lekarz wypełnia zlecenie na badanie grupy krwi (jeśli nie ma wyniku) oraz zlecenie na wykonanie próby zgodności serologicznej. 19 Pobieranie próbek do badań: krew żylna o objętości ustalonej z pracownią serologii (od niemowląt, małych dzieci oraz dorosłych pacjentów) do suchej probówki jednorazowego użytku. 20

5 Pobieranie krwi na wersenian (EDTA) Dopuszcza się pobieranie krwi na EDTA od: noworodków; niemowląt; małych dzieci; pacjentów z niedokrwistością autoimmunohemolityczną (NAIH); pacjentów, u których badania grupy krwi wykonuje się metodami automatycznymi. 21 Opisywanie próbek: bezpośrednio po pobraniu krwi; w obecności pacjenta; wpisać (na podstawie danych uzyskanych od pacjenta, a jeśli to niemożliwe, z karty gorączkowej, historii choroby lub identyfikatora) na etykiecie probówek: nazwisko i imię (drukowanymi literami); datę urodzenia pacjenta lub numer PESEL (jeżeli posiada); datę i godzinę pobrania krwi. 22 Postępowanie w przypadku pacjenta NN: na zleceniu na badania: wpisać symbol NN oraz numer księgi głównej i numer księgi oddziałowej (jeśli jest nadany) lub numer identyfikacyjny pacjenta na probówce: wpisać symbol NN oraz numer księgi głównej i numer księgi oddziałowej (jeśli jest nadany) lub numer identyfikacyjny pacjenta datę i godzinę pobrania krwi 23 Postępowanie po pobraniu krwi: sprawdzić zgodność danych pacjenta z danymi na etykiecie probówki oraz zleceniach na badania; złożyć czytelny podpis na zleceniach i wpisać datę oraz godzinę pobrania; pobraną próbkę niezwłocznie dostarczyć do pracowni serologii transfuzjologicznej razem ze zleceniami. 24

6 Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia: kontrola zgodności biorcy z każdą jednostką przeznaczoną do przetoczenia przeprowadzana w obecności pacjenta 25 Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia: identyfikacja pacjenta: porównanie imienia i nazwiska, daty urodzenia lub numeru PESEL i grupy krwi z danymi podanymi na wyniku próby zgodności serologicznej porównanie wyników grupy krwi na wyniku próby zgodności serologicznej z grupą krwi na etykiecie pojemnika; porównanie numeru donacji krwi lub jej składnika z numerem na wyniku próby zgodności serologicznej, sprawdzenie, czy jednostka krwi lub jej składnika została przygotowana zgodnie z zamówieniem; sprawdzenie daty ważności składnika. 26 Lekarz lub uprawniona do tego pielęgniarka (położna), po dokonaniu oceny zgodności krwi lub jej składnika z biorcą, podpisują się na wyniku próby zgodności serologicznej. Wynik próby zgodności serologicznej musi być dostępny podczas przetoczenia. 27 W przypadku przetaczania składnika krwi niewymagającego przed podaniem wykonania próby zgodności serologicznej (FFP, KKP krioprecypiatat), lekarz umieszcza w historii choroby adnotację o dokonanej ocenie zgodności składnika z zamówieniem. 28 Dokumentacja godziny rozpoczęcia przetoczenia: wpisać godzinę rozpoczęcia przetoczenia zawartości każdego pojemnika: w książce transfuzyjnej na wyniku próby zgodności serologicznej w protokole znieczulenia ogólnego (jeżeli obowiązuje) w karcie obserwacji (na oddziale intensywnej terapii) 29

7 Rozbieżność podczas kontroli zgodności krwi lub jej składnika z danymi biorcy: nie przetaczać tej jednostki krwi lub składnika; zwrócić do banku krwi (z protokołem zwrotu i wynikiem próby zgodności serologicznej), krew nie może być ponownie dopuszczona do użytku, sporządzić raport o wystąpieniu nieprzewidzianego zdarzenia 30 Przetaczanie krwi i jej składników: lekarz odpowiedzialny za przetoczenie powinien być obecny podczas rozpoczęcia przetoczenia zawartości każdego pojemnika z krwią lub jej składnikiem. planowane przetoczenia powinny odbywać się w okresie pełnej obsady lekarzy i pielęgniarek (położnych) oddziału szpitala. 31 Przetoczenie KPK lub KKCz rozpocząć nie później niż w ciągu 30 minut od ich dostarczenia z banku krwi lub centrum krwiodawstwa, z banku krwi należy sukcesywnie pobierać pojedyncze jednostki krwi, wyjątkowo dopuszcza się przechowywanie krwi na oddziale 32 Warunki przechowywania krwi na oddziale: dopuszczana wyjątkowo (gdy przewiduje się dłuższy czas do rozpoczęcia transfuzji), w zwalidowanej, przeznaczonej wyłącznie do tego celu lodówce, w temperaturze od 2 C 6 C, temperaturę w lodówce należy sprawdzać i zapisywać co 8 godzin. 33 Przetoczenie KKP, rozmrożonego osocza i krioprecypitatu Rozpocząć niezwłocznie po ich otrzymaniu. 34

8 Zasady toczenia składników krwi: stosować jednorazowe sterylne zestawy, nie przetaczać KKP i płynów infuzyjnych przez zestaw użyty do przetaczania KPK lub KKCz, nie dodawać produktów leczniczych do przetaczanej krwi, nie przetaczać 1 j. KPK lub KKCz dłużej niż 4 godziny, a 1 j. KKP, osocza lub krioprecypitatu - dłużej niż 30 minut. 35 Zasady toczenia składników krwi: nie podłączać pacjentowi tego samego zestawu lub składnika krwi po odłączeniu przez jeden zestaw można przetaczać podczas jednego zabiegu 1 j. krwi lub jej składnika zestaw należy też zmienić jeśli po toczeniu podaje się płyny infuzyjne 36 Przetaczanie krwi i jej składników u noworodków i niemowląt: do przetoczeń stosować specjalne zestawy, jeżeli składnik krwi jest podawany strzykawką, należy zastosować specjalny filtr. używane pompy muszą mieć atest i wskazówki producenta, jak należy je stosować 37 Ogrzewanie krwi: wyłącznie w specjalistycznym urządzeniu zaopatrzonym w termometr i system alarmowy, zalecane w przypadku: dorosłych - jeżeli szybkość przetoczenia przekracza 50 ml/min; dzieci - jeżeli szybkość przetoczenia przekracza 15 ml/min; noworodków - w przypadku przetoczenia wymiennego; biorców z klinicznie znaczącymi przeciwciałami typu zimnego. 38

9 Postępowanie po przetoczeniu: pojemniki razem z zestawami opisane nazwiskiem i imieniem pacjenta oraz datą i godziną przetoczenia należy przechowywać w temperaturze 2-6 C przez 72 godziny w specjalnie do tego celu przeznaczonej chłodziarce, a następnie zutylizować w sposób uniemożliwiający pozyskanie danych pacjenta przez osoby nieuprawnione. pojemniki należy zabezpieczyć przed rozlaniem i wtórnym zakażeniem. chłodziarka do przechowywania pojemników po przetoczeniu musi podlegać walidacji oraz kontroli i rejestracji temperatury (3 razy w ciągu doby co 8 godzin). 39 Kontrola stanu biorcy: Przed przetoczeniem, po 15 minutach od rozpoczęcia toczenia każdej jednostki oraz po zakończeniu toczenia należy zmierzyć i zarejestrować ciepłotę ciała, tętno i ciśnienie tętnicze krwi pacjenta. Lekarz odpowiedzialny za przetoczenie lub wyznaczona przez niego pielęgniarka (położna) oraz lekarz przejmujący opiekę nad chorym są obowiązani do obserwacji pacjenta podczas przetoczenia i przez 12 godzin po jego zakończeniu. Pacjent może być wypisany z podmiotu leczniczego przed upływem 12 godzin na własną prośbę. 40 Kontrola stanu biorcy: Pacjenta należy pouczyć o konieczności niezwłocznego zgłoszenia każdego niepokojącego objawu, a w szczególności: dreszczy wysypki zaczerwienienia skóry duszności bólu kończyn lub okolicy lędźwiowej 41 Pacjenci nieprzytomni: pogorszenie stanu ogólnego szczególnie w ciągu minut od rozpoczęcia przetaczania każdej jednostki składnika krwi może być objawem odczynu poprzetoczeniowego. spadek ciśnienia tętniczego, nieuzasadnione krwawienie, będące następstwem rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, hemoglobinuria lub oliguria mogą być pierwszym objawem ostrej hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej. 42

10 W przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego: przerwać przetoczenie powiadomić lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie odłączyć pojemnik ze składnikiem krwi wraz z zestawem do przetaczania utrzymać wkłucie do żyły przetaczać powoli przez nowy sterylny zestaw 0,9% NaCl do czasu wdrożenia odpowiedniego leczenia 43 W przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego: sprawdzić: dane na wszystkich pojemnikach przetaczanych składników wyniki próby zgodności i grupy krwi pacjenta dane identyfikujące biorcę; powiadomić pracownię serologii transfuzjologicznej, która wykonywała badania przed przetoczeniem 44 W przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego: pobrać próbki krwi od pacjenta z innego miejsca wkłucia niż miejsce, w którym dokonywano przetoczenia w celu wykonania badań: serologicznych (5 ml na antykoagulant, co najmniej 5 ml na skrzep) bakteriologicznych (na posiew zgodnie z wymaganiami pracowni bakteriologicznej) 45 W przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego: Powiadomić właściwe centrum, pod którego nadzór merytoryczny podlega dany podmiot leczniczy Powiadomić centrum, z którego otrzymano składniki krwi (jeśli jest to inne centrum niż właściwe) 46

11 Czuwanie nad bezpieczeństwem krwi zestaw procedur nadzoru stosowanych w przypadku: ciężkich niepożądanych zdarzeń ciężkich odczynów u dawców lub biorców podczas kontroli epidemiologicznej dawców 47 Niepożądane zdarzenia Wszystkie przypadki związane z otrzymywaniem, przechowywaniem, badaniem i wydawaniem składników, które mogłyby: doprowadzić do śmierci stanowić zagrożenia dla życia spowodować uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia pacjenta Np: niewykrycie czynnika zakaźnego, błąd w oznaczeniu grupy krwi w układzie ABO, błąd w etykiecie składnika krwi lub pobranej próbki krwi 48 Należy zgłaszać do centrum: Każde ciężkie powikłanie obserwowane u biorcy krwi podczas przetoczenia lub po jego zakończeniu, które można przypisać jakości lub bezpieczeństwu krwi i jej składników. błędy związane z zabiegiem przetaczania błędy związane z pobieraniem próbek, badaniem, przechowywaniem i wydawaniem składników krwi (w tym usunięte przed przetoczeniem) 49 Należy zgłaszać do centrum: wczesne i opóźnione powikłania poprzetoczeniowe (przesyłane do centrum raporty) zakażenia biologicznymi czynnikami zakaźnymi przenoszonymi przez krew alloimmunizację antygenami elementów morfotycznych krwi 50

12 Procedura look-back: wdrażana przez centrum gdy aktualne badanie dawcy wykazuje potwierdzoną obecność zakażenia wirusami HBV, HCV lub HIV ustalenie biorców, którzy w okresie okienka serologicznego u dawcy mogli zakazić się tymi wirusami poinformowanie odbiorcy (szpitala) 51 Procedura look-back: lekarz prowadzący informuje pacjenta, zleca badania w celu potwierdzenia lub wykluczenia zakażenia. podmiot leczniczy informuje centrum o rezultatach wdrożonej procedury, także jeśli odstąpiono od wykonania badań wraz z podaniem przyczyny ich niewykonania. 52 Procedura look-back w przypadku TRALI: po rozpoznaniu u biorcy TRALI lub poprzetoczeniowej duszności w celu stwierdzenia, czy krew i jej składniki od tego samego dawcy spowodowały te powikłania u innych biorców 53 Bezpieczeństwo leczenia krwią: kwalifikacja dawców czułe i swoiste testy stosowane w badaniach wirusologicznych karencjonowanie osocza i krioprecypitatu filtracja składników krwi napromienianie składników krwi inaktywacja czynników zakaźnych ustalenie wskazań do przetoczenia 54