Układ krwiotwórczy. 4/3/2011 anatomia i fizjologia człowieka

Transkrypt

1 Układ krwiotwórczy

2 Zadania krwi 1. Nieustannym dostarczeniu komórkom i tkankom substancji odżywczych i tlenu, 2. Zabraniu z nich produktów rozpadu, które powstają w procesach przemiany i muszą ulec wydaleniu z ustroju, 3. Utrzymaniu stałości składu środowiska wewnętrznego ustroju niezależnie od ciągle zachodzących zmian pod wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrznych, 4. Zapewnieniu łączności pomiędzy poszczególnymi częściami i narządami ustroju za pomocą różnych substancji krążących we krwi (hormony), 5. Ochronie ustroju przed różnymi czynnikami szkodliwymi przenikającymi do niego z zewnątrz (ciałami obcymi, drobnoustrojami).

3 Składniki krwi i ich funkcje W krwioobiegu u dorosłego człowieka znajduje się 5-5,5 litra krwi Ilościowo krew u człowieka stanowi ok.6,5% ciężaru ciała u kobiety i ok.7% u mężczyzny. W skład krwi wchodzą: osocze oraz elementy morfotyczne czyli krwinki czerwone, białe i płytki krwi.

4 Osocze (wodny roztwór krwi stanowi 55% objętości krwi ) Zawiera ono około 92% wody 7% związków organicznych 1% soli mineralnych.

5 Związki organiczne osocza białka krwi : albuminy (4%), globuliny (2,8%), i fibrynogen (0,4%). związki azotowe: aminokwasy, mocznik, kwas moczowy, kreatynina związki bezazotowe: cukier gronowy, tłuszcze i lipidy, oraz w śladowych ilościach kwas mlekowy, witaminy, enzymy, hormony, barwniki

6 Sole mineralne Z jonów najwięcej jest : Na+, Cl- i HCO3-, a w mniejszym stopniu występują: K+, Ca2+, Mg2+, HPO42-, SO42-.

7 Składniki morfotyczne (ELEMENTY UPOSTACIOWNE KRWI) Krwinki czerwone (erytrocyty ) Krwinki płytowe (płytki krwi, trombocyty) Krwinki białe (leukocyty)

8 Erytrocyty Ich liczba zależy od płci i wieku. I tak u noworodków występuje ich ok. 7 ml w 1 mm3, u mężczyzn- ok. 5 ml w 1 mm3, a u kobiet- ok. 4,5 ml w 1 mm3. Dojrzałe erytrocyty nie posiadają jądra i mają kształt dwuwklęsłych dysków. Krwinki czerwone produkowane są w szpiku kostnym czerwonym. U dorosłego człowieka powstają w kościach czaszki, kręgosłupie, żebrach, mostku oraz górnych częściach kości ramiennych i udowych. Żyją od 3 do 4 miesięcy. Po tym okresie ulegają rozpadowi, głównie w śledzionie.

9 Hemoglobina W erytrocytach występuje czerwony barwnikhemoglobina (Hb). Hemoglobina jest to substancja białkowa połączona z atomem żelaza. Dzięki hemoglobinie erytrocyty nietrwale łączą się z tlenem lub dwutlenkiem węgla. Hemoglobina odgrywa podstawową rolę przy oddychaniu jako przenośnik gazów, szczególnie tlenu. W transporcie dwutlenku węgla hemoglobina bierze niewielki udział, jest on bowiem przenoszony szczególnie przez osocze.

10 Leukocyty 1. Krwinki białe są większe od czerwonych. Posiadają one jądro komórkowe, które ma swoisty kształt u poszczególnych rodzajów leukocytów. Ich liczba u zdrowego człowieka wacha się od 5 do 6 tysięcy w 1 mm3. Krwinki białe są zróżnicowane pod względem budowy i funkcji. I tak dzieli się je na: Granulocyty monocyty limfocyty

11 Trombocyty Trombocyty są fragmentami komórek macierzystych, wytwarzanych w czerwonym szpiku kostnym. W 1 ml krwi człowieka znajduje się ich od 200 do 400 tys. Biorą one udział w procesie krzepnięcia krwi.

12 Krzepnięcie krwi Krzepnięcie polega na zmienianiu się krwi płynnej w niepłynną masę, wskutek przekształcenia się rozpuszczalnego fibrynogenu (białko) w nierozpuszczalny włóknik (fibryna). Włóknik ten tworzy siatkę, w której delikatnych oczkach zamknięte są krwinki czerwone i ustaje krwawienie. W procesie krzepnięcia udział wiele substancji zawartych w płytkach krwi, osoczu oraz ścianach naczyń krwionośnych

13 Po zranieniu ciała, płytki krwi ulegają zlepianiu i dochodzi do ich rozpadu. Z uszkodzonych trombocytów uwalniany jest enzym trombokinaza, która przekształca nieaktywną protrombinę w bardzo aktywny enzym- trombinę. Trombina zdolna jest w ciągu kilku sekund przekształcić fibrynogen w fibrynę. Należy podkreślić, że protrombina jest białkiem występującym w osoczu, ale jest wytwarzana w wątrobie. Do procesu krzepnięcia krwi niezbędne są jony wapnia i witamina K.

14 Choroby krwi Anemia (niedokrwistość ) Białaczka Hemofilia (krwawiączka)

15 Anemia (niedokrwistość) Jest to stan chorobowy, w którym występuje zmniejszona ilość hemoglobiny często połączona ze zmniejszeniem liczby erytrocytów. Objawami anemii są: Ogólne osłabienie i łatwe męczenie się przy niewielkim wysiłku fizycznym, ponieważ jest mniejsza ilość transportowanego tlenu (zmniejszona ilość hemoglobiny nie pozwala na transport większej ilości tlenu do prawidłowego funkcjonowania organizmu) Bladość skóry i błon śluzowych jamy ustnej oraz spojówek oka

16 Białaczka Jest to choroba nowotworowa szpiku kostnego i węzłów chłonnych. Przy tej chorobie leukocyty namnażają się w bardzo szybkim tempie i wypierają erytrocyty i trombocyty, co najczęściej prowadzi do anemii, nieprawidłowej krzepliwości krwi, a także do braku prawidłowych leukocytów we krwi. Przy białaczce towarzyszy zwiększona podatność na zakażenia, powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych.

17 Hemofilia (krwawiączka) Jest to dziedziczna choroba objawiająca się słabą krzepliwością krwi. Występuje ona przede wszystkim u mężczyzn, kobiety zazwyczaj są nosicielkami. Objawami tej choroby są m. in. Duże, ciężkie do zatamowania krwotoki, występujące nawet po niewielkich urazach.

18 Układ AB 0 Obecność antygenów tego układu stwierdza się nie tylko w krwinkach czerwonych, ale i wszystkich komórkach poza neuronami a w płynach ustrojowych (poza płynem mózgowo-rdzeniowym) u ponad 80% populacji (tzw. wydzielacze). Występowanie antygenu A i B (jednego lub drugiego albo obu naraz) albo ich braku (grupa zero) zależy od dwóch genów.

19 Pierwszy odpowiada za syntezę enzymu dołączającego substancję podstawową (antygen) H (cukier). Występują dwa allele: H - kodujący enzym h - allel niemy (brak produktu białkowego) Występują trzy podstawowe allele: A (istnieją podtypy różniące się stopniem ekspresji i antygenowości A1 - najsilniejszy i A2 oraz rzadsze: A3, Ax, Am) B (istnieją podtypy Bx i Bm jednak nie mają znaczenia diagnostycznego) 0 - allel niemy

20 Fenotypową grupę krwi kodują odpowiednio: Grupę A1 mają osoby o genotypie: A10, A1A1, A1A2 Grupę A2 mają osoby o genotypie: A2A2 lub A20 Grupę B mają osoby o genotypie: BB lub B0 Grupę A1B mają osoby o genotypie: A1B Grupę A2B mają osoby o genotypie: A2B Grupę 0 mają osoby o genotypie: 00

21 Poza antygenami każda grupa krwi charakteryzuje się odpowiednim zestawem naturalnych przeciwciał należących do klasy IgM: Grupa A1: anty-b Grupa A2: anty-b i niekiedy anty-a1 Grupa B: anty-a Grupa 0: anty-a i anty-b Grupa A1B: brak naturalnych przeciwciał Grupa A2B: mogą wystąpić anty-a1

22 Układ Rh Nazwa Rh wzięła się od małp rezusów Rhesus, u których po raz pierwszy wykryto ten układ. Obejmuje ponad 47 antygenów, lecz 5 z nich, które kodowane są przez 3 geny, ma znaczenie praktyczne: antygen C: genotypy CC lub Cc antygen c: genotyp cc antygen e: genotyp ee antygen D: genotypy DD lub Dd. Allel d jest genem niemym i genotyp dd nie koduje żadnego antygenu antygen E: genotypy EE lub Ee

23 Najsilniejszy jest antygen D i to jego obecność powoduje zaliczenie kogoś do grupy Rh+ a brak Rh-. Przeciwciała anty-d nie występują normalnie we krwi osób z grupą Rh-, natomiast mogą się pojawić po kontakcie z antygenem D. Wśród ludzi rasy białej około 85% posiada czynnik Rh.

24 Zasady krwiolecznictwa Ogólny schemat zgodności grup krwi w układzie AB0. Osoba z grupą krwi 0 może być dawcą dla pozostałych grup, osoby z grupami A i B mogą być dawcami dla osób z grupą krwi AB.

25 przetaczana krew musi być zgodna w układzie AB0 i antygenie D układu Rh wykonuje się próbę krzyżową: czy zachodzi aglutynacja między erytrocytami dawcy a surowicą biorcy oraz surowicą dawcy, a erytrocytami biorcy (eliminuje to błędy w określeniu grupy i konflikt serologiczny u osób z grupą "Bombay") u osób u których wystąpił kiedyś konflikt serologiczny dobiera się również krew w pozostałych 4 podstawowych antygenach układu Rh i zgodną w antygenie K układu Kell w bardzo rzadkich przypadkach powstaje konflikt na tle niezgodności w układzie: MNSs - antygeny S i U, Kidd - antygen Ik, Kell - antygen K

26 Krew grupy 0- można przetoczyć każdej osobie. Chory mający grupę AB+ może otrzymać dowolną krew. Osoba posiadająca grupę krwi 0- ma najmniejszą szansę, że przypadkowy człowiek może być dla niej dawcą.

27 Dziedziczenie grup krwi (układu AB 0 oraz układu Rh)]

28 Antygen D oddziedziczony choćby od jednego z rodziców decyduje o tym, że dziecko będzie miało układ Rh+. Może wystąpić przypadek, ukazany w tabelce, gdy oboje rodzice mają układ Rh+ a ich dziecko będzie miało układ Rh-. Natomiast jeżeli oboje rodzice mają układ Rh-, a więc nie mają antygenu D, wtedy ich dziecko też go nie będzie miało i oddziedziczy układ Rh-.

29 Dziękuje za uwagę