Zarząd Oddziału PTP w Białymstoku PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁÓW BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA U PERSONELU PIELĘGNIARSKIEGO okres realizacji 2014-2016 BIAŁYSTOK 2015
I. INFORMACJE O PROGRAMIE Istotą programu jest wsparcie informacyjne i pomoc oraz kształtowanie umiejętności w rozwiązywaniu problemu występowania dolegliwości i chorób układu ruchu (zespoły bólowe kręgosłupa) u personelu pielęgniarskiego. 2. Nazwa Programu PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁÓW BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA U PERSONELU PIELĘGNIARSKIEGO 3. Koordynatorzy programu: Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie Oddział w Białymstoku 4. Partnerzy: Podlaski Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Białymstoku Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Białymstoku 5. Realizatorzy programu: Program realizowany będzie w zakładach opieki zdrowotnej przez zespół głównych realizatorów programu oraz zaproszonych do współpracy wykładowców i fizjoterapeutów, przy wsparciu merytorycznym i organizacyjnym koordynatorów programu. 6. Zasięg programu Program zakłada objęcie swoim zasięgiem pielęgniarek z dużych zakładów opieki zdrowotnej, w których potwierdzono badaniami ankietowymi istnienie problemu zespołów bólowych kręgosłupa wśród personelu pielęgniarskiego, z jednoznacznym wyrażeniem przez uczestników zgody na aktywne uczestnictwo w zajęciach terapeutycznych z fizjoterapeutą. 7. Okres realizacji programu: Realizacja programu planowana jest na lata 2014-2016 II. OPIS PROBLEMU Choroby układu ruchu stanowią poważny problem społeczno-ekonomicznych, a ich rozpowszechnienie sprawia, że są zaliczane do chorób społecznych. Są jedną z najczęstszych przyczyn czasowej niezdolności do pracy. Choroba układu ruchu spowodowana sposobem wykonywania pracy to koszty zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Zespoły bólowe kręgosłupa zaliczane są do chorób układu ruchu pośrednio związanych z pracą (dawniej parazawodowe). Są to choroby, w powstaniu których warunki pracy stanowią jeden z możliwych czynników ryzyka wpływających na ujawnienie, przyśpieszenie bądź zaostrzenie choroby. - 2 -
Do rozpoznania choroby pośrednio związanej z pracą konieczne jest udokumentowanie i wykazanie niekorzystnego wpływu warunków lub sposobu wykonywania pracy na powstanie lub przebieg choroby. Czynniki mające wpływ na występowanie bólów kręgosłupa to: ciężka praca fizyczna, podnoszenie i przenoszenie ciężarów, wymuszone, statyczne pozycje ciała, praca w pozycjach ze skręceniem tułowia, w pochyleniu, narażenie na wibrację ogólną. Największy problem zdrowotny osób pracujących stanowią dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowokrzyżowego kręgosłupa. Bóle krzyża mogą świadczyć o różnych stanach chorobowych struktur zlokalizowanych w odcinku lędźwiowo-krzyżowym pleców. Szczególnie często zespoły bólowe kręgosłupa obserwuje się w grupach zawodowych, w których ze względu na sposób wykonywania pracy kręgosłup podlega różnorodnym obciążeniom. Wśród tych grup zawodowych znajdują sie pracownicy medyczni, w tym pielęgniarki, a schorzenia kręgosłupa stają się główna przyczyną absencji w pracy w tej grupie zawodowej. Większość czynności pielęgnacyjno-higieniczno-leczniczych wykonywana jest w pozycji wymuszonej, zarówno w charakterze statycznym jak i dynamicznym, a najbardziej uciążliwe są te które wymagają pokonania ciężaru, zwłaszcza podczas podnoszenia i przemieszczania pacjentów. Międzynarodowa Organizacja Pracy podkreślała potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia pielęgniarek w miejscu pracy. (Konwencja ILO 157 i towarzyszące jej Zalecenia 147 z roku 1977). Światowe Zgromadzenie Zdrowia (WHA) od roku 1979 podkreśla wartość pracy pielęgniarek dla społeczności świata i potrzebę zapewnienia im bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy (WHA 36.11, 42.27, 45.5, 49.12 i 54.12). Międzynarodowe, krajowe i lokalne organizacje oraz wiele rządów jest zachęcanych do wprowadzania środków i regulacji prawnych chroniących pielęgniarki. Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie rekomenduje podjęcie działań, spójnych ze strategią Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy na lata 2006-2012: Wszelkie działania podejmowane w podmiotach działalności leczniczej dotyczące prac transportowych przy podnoszeniu i przemieszczaniu pacjentów muszą uwzględniać zapisy: Dyrektywy nr 90/269/EWG z 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa pracowników (Dz.U. L 156 z 21.6.1990, str. 9), Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U.2000.26.313 z późn. zm.) oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U.1996.114.545 z późn.zm.) Zarządzający podmiotami prowadzącymi działalność leczniczą przy wprowadzaniu zmian szacują koszty, przy czym należy podkreślić, że w rzeczywistości koszty nie są tak duże, a korzyści to m.in. mniejsza absencja w pracy, nieograniczanie wykonywania zadań przy pacjencie, z uwagi na pogłębiające się dolegliwości przekładające się na obniżenie jakości opieki. Z danych wynika, że zakup specjalistycznego sprzętu do opieki tj. łóżka, podnośniki, łatwo ślizgi, czy łóżka do kąpieli to zaledwie 0,3% kosztów jednostki. - 3 -
W profilaktyce zapobiegania zespołom bólowym kręgosłupa należy uwzględnić metody techniczno-organizacyjne i postępowanie medyczne: Dostosowanie ergonomiczne stanowiska pracy do wykonywanych czynności, Stosowanie częstych przerw w pracy, Prowadzenie szkoleń dotyczących zasad fizjologii pracy, Właściwy dobór zdrowotny kandydatów do pracy, Kwalifikowanie osób z zespołem bólowym kręgosłupa do grup czynnego poradnictwa, Właściwa współpraca służb medycyny pracy z pracodawcami, inspektorami BHP, inspekcją sanitarną i inspekcją pracy w zakresie poprawy warunków pracy, mająca na celu eliminacje bądź ograniczenie zawodowych czynników ryzyka choroby parazawodowej. Należy jednak pamiętać, że najskuteczniejszym i najtańszym postępowaniem jest upowszechnianie właściwego stylu życia, dobrych nawyków w życiu codziennym, w pracy zawodowej i podczas wypoczynku. 1. CELE PROGRAMU Cel główny: Poprawa wydolności i funkcjonalności Analiza porównawcza częstotliwości występowania dolegliwości bólowych kręgosłupa wśród losowo wybranych pielęgniarek pracujących w placówkach opieki zdrowotnej na terenie powiatu białostockiego i miasta Białystok. Cele szczegółowe: Przekazanie wiedzy na temat schorzeń kręgosłupa. Uświadomienie związku między charakterem i warunkami środowiska pracy a występowaniem dolegliwości bólowych kręgosłupa u osób świadczących opiekę pielęgniarską. Kształtowanie umiejętności wykonywania ćwiczeń fizycznych wzmacniających układ mięśniowo-kostny; Kształtowanie postawy odpowiedzialności za własne zdrowie; Oczekiwane efekty Poprawa sprawności funkcjonalnej Motywowanie do podejmowania działań prozdrowotnych Wdrażanie w środowisku pracy ergonomicznych zasad bezpieczeństwa pracy Zmniejszenie absencji chorobowej wśród personelu pielęgniarskiego. Doskonalenie działań organizacyjnych służących budowaniu bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy. - 4 -
2. Grupa docelowa Personel pielęgniarski pracujący w zakładach opieki zdrowotnej na terenie powiatu białostockiego i miasta Białystok 3. Planowane działania wdrożeniowe w wytypowanych zakładach opieki zdrowotnej na terenie powiatu białostockiego i miasta Białystok: Rozpoznanie skali problemu (zrealizowano w 2014 roku) Analiza problemu i wstępne opracowanie założeń do badań ankietowych. Przeprowadzenie wstępnych badań ankietowych wśród losowo wybranych pielęgniarek. Planowane działania na rok 2015: Opracowanie ankiet i materiałów edukacyjnych Identyfikacja problemów związanych z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa przeprowadzenie wstępnych badań ankietowych Klasyfikacja i rekrutacja do udziału w szkoleniu warsztatowym Spotkanie szkoleniowo-informacyjne Zajęcia warsztatowe z udziałem fizjoterapeuty Przekazanie uczestnikom warsztatów materiałów edukacyjnych Podsumowanie działań edukacyjnych ankieta ewaluacyjna-wyniki i wnioski Na poszczególne lata realizacji programu będą opracowywane szczegółowe harmonogramy. 4. Monitorowanie i ewaluacja Monitorowanie i ewaluacja programu poprzez: Ocenę stopnia realizacji zadań na każdym z etapów Określenie zmian postaw i zachowań osób objętych działaniami programu - 5 -