DIAGNOZA SYTUACJI W ZAKRESIE POWIĄZAŃ TRANSPORTOWYCH (WERSJA ROBOCZA) WROCŁAW, MAJ 2014 r. www.irt.wroc.pl
SPIS TREŚCI 1. CHARAKTERYSTYKA SIECI TRANSPORTOWEJ 3 2. TRANSPORT KOLEJOWY 3 3. TRANSPORT LOTNICZY 8 4. ŻEGLUGA ŚRÓDLĄDOWA 8 5. TRANSPORT DROGOWY 9 5.1. Drogi krajowe 9 5.2. Drogi wojewódzkie 11 5.3. Powiązania ośrodków osadniczych na podstawie Generalnego Pomiaru Ruchu 2010 13 5.4. Projektowane i planowane inwestycje drogowe 15 6. ZESPÓŁ AUTORSKI 17
1. CHARAKTERYSTYKA SIECI TRANSPORTOWEJ Legnicko - Głogowski Obszar Funkcjonalny położony jest na skrzyżowaniu istotnych szlaków transportowych (drogowych i kolejowych) o znaczeniu krajowym i europejskim. Zlokalizowany jest w zasięgu III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Berlin/Drezno Wrocław Katowice Kraków Przemyśl Lwów Kijów, stanowiącego element osi, która powinna łączyć Europę Środkową z Ukrainą, Morzem Czarnym, Morzem Kaspijskim i krajami Azji oraz Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego CETC 1 relacji: Skania Szczecin Praga Bratysława Wiedeń Budapeszt Ljubljana Triest. Obecna polityka europejska dużą wagę przywiązuje do korytarzy transportowych, które są filarem nowej bazowej sieci transportowej Unii Europejskiej TEN-T 2. Przez obszar LGOF przebiega drogowy korytarz transportowy Bałtyk - Adriatyk łączący porty morskie w Świnoujściu i Szczecinie z południem Europy. 2. TRANSPORT KOLEJOWY Legnicko - Głogowski Obszar Funkcjonalny charakteryzuje się rozbudowaną siecią kolejową. Przez jego obszar przebiegają trzy magistralne linie kolejowe objęte umowami europejskimi AGC/AGTC 3, oraz wchodzące w skład transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T E-30 (/Görlitz -/ Zgorzelec - Wrocław - Katowice - Kraków - Przemyśl - Medyka /- Mostiska/) CE-30 (/Görlitz -/ Zgorzelec - Wrocław - Katowice - Kraków - Przemyśl - Medyka /- Mostiska/) CE-59 (Świnoujście Szczecin Kostrzyn Zielona Góra Wrocław Opole Chałupki /- Bohumin/). Poza liniami magistralnymi sieć kolejowa LGOF uzupełniona jest poprzez następujące linie pierwszorzędne tj.: nr 14 (Łódź Kaliska - Zasieki/Forst), 137 (Katowice - Legnica), 275 (na odc. Rzeszotary - Gubinek), 279 (Lubań - Węgliniec), 284 (Legnica - Jerzmanice Zdrój), 289 (Legnica - Rudna Gwizdanów) oraz 296 (Wielkie Piekary - Miłkowice). Dopełnieniem sieci są linie drugorzędne, znaczenia miejscowego oraz linia przemysłowa Lubin - Polkowice/Sieroszowice, która jednak eksploatowana jest wyłącznie w ruchu towarowym pomiędzy właściwymi jednostkami organizacyjnymi KGHM Polska Miedź S.A. i zarządzana jest przez PMT Linie Kolejowe Sp. z o.o. [Rys. 2, 5]. 1 Korytarz transportowy CETC przebiega z południowej Skandynawii przez morze Bałtyckie do Zachodniej części polski, następnie przez Czechy, zachodnią część Słowacji i Węgier dociera do Chorwacji i Morza Adriatyckiego. 2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1315/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej i uchylające decyzję nr 661/2010/UE 3 Umowa europejska o głównych międzynarodowych liniach kolejowych (AGC) sporządzona w Genewie dnia 31 maja 1985 r. oraz Umowa europejska o ważnych międzynarodowych liniach transportu kombinowanego i obiektach towarzyszących (AGTC) sporządzona w Genewie dnia 1 lutego 1991 r.
RYS. 1
RYS. 2
Pomimo rozbudowanej sieci kolejowej obszar ten odznacza się widocznymi niedostatkami w stanie infrastruktury kolejowej, które w znaczący sposób ograniczają możliwość realizowania kolejowych połączeń pasażerskich. Poza wykonaną modernizacją magistrali E-30 (do prędkości V=160km\h) w ramach funduszy unijnych na lata 2007 2013 4, pozostała część infrastruktury nie spełnia wymagań, stawianych nowoczesnemu systemowi transportowemu i wymaga szybkiej modernizacji bądź budowy nowych elementów. Na obszarze LGOF czynne połączenia w ruchu pasażerskim realizowane są jedynie na czterech liniach kolejowych nr 275/282 (E-30), nr 273 (CE-59) oraz linia nr 137 (niezelektryfikowana)[rys. 3]. Jednocześnie linie kolejowe mogące tworzyć główne powiązania kolejowe w ramach obszaru funkcjonalnego tj. linie nr 289 i 284 oraz linia nr 14 (niezelektryfikowana) ze względu na bardzo niską prędkość handlową wyłączone zostały z ruchu pasażerskiego. Lata zaniedbań i brak jakichkolwiek działań doprowadziły do wysokiego stopnia degradacji infrastruktury i w konsekwencji do braku możliwości konkurowania z innymi formami transportu. W chwili obecnej prowadzony jest na nich jedynie ruch towarowy. Wyjątkowo niewykorzystany wydaje się potencjał linii kolejowej nr 289 (Legnica - Rudna Gwizdanów), która stanowi jedyny zelektryfikowany łączniki pomiędzy magistralami CE- 59 oraz E-30 i jest alternatywą dla transportu drogowego. Linia ta stanowi podstawowy ciąg komunikacyjny dla najważniejszych miast Legnicko - Głogowskiego Obszaru Funkcjonalnego, który dodatkowo w całości znajduje się w korytarzu transportowym CETC. Ze względu na zły stan techniczny infrastruktury kolejowej uniemożliwiający efektywne uruchomienie połączeń pasażerskich w regionie, podstawowy środek komunikacji stanowią mikrobusy oraz transport indywidualny. Przygotowany i poddany konsultacjom społecznym przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju projekt Dokumentu Implementacyjnego do Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.) 5 zakłada m.in. inwestycje w zakresie poprawy infrastruktury kolejowej, które w części lub w całości przebiegają przez obszar LGOF i mogą zostać wykonane w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020. W Dokumencie tym zawarte zostały następujące propozycje projektów: Prace na linii kolejowej CE-59 na odcinku Wrocław Brochów/Grabiszyn - Głogów - Zielona Góra - Rzepin - Szczecin Podjuchy, Prace na linii kolejowej nr 289 na odcinku Legnica - Rudna Gwizdanów, Prace na liniach kolejowych nr 14, 815, 816 na odcinku Ostrów Wlkp. - (Krotoszyn) - Leszno - Głogów wraz z elektryfikacją odcinka Krotoszyn /Durzyn - Leszno - Głogów. 4 Modernizacja linii kolejowej E 30, etap II. Wdrożenie ERTMS/ETCS i ERTMS/GSM-R w Polsce na odcinku Legnica - Wrocław - Opole" POIiŚ 7.1-14 5 Dokument Implementacyjny do Strategii Rozwoju Transport do 2020 (z perspektywą do 2030 r.) jest uszczegółowieniem Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. określa cele operacyjne do realizacji w latach 2014 2020 w obszarze transportu drogowego, kolejowego, morskiego i wodnego śródlądowego przy wykorzystaniu środków funduszy UE (Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa, grudzień 2013 r.).
RYS. 3
Dla zwiększenia konkurencyjności transportu kolejowego w Legnicko - Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym niezbędne jest podwyższenie parametrów eksploatacyjnych, zwłaszcza podniesienia prędkości handlowej pociągów co bezpośrednio wpłynie na atrakcyjność i konkurencyjność transportu kolejowego. Sprawnie działający system powiązań kolejowych gwarantuje ułatwiony dostęp do miejsc pracy, różnego rodzaju usług (w tym wyższego rzędu), zapewnia dostęp do węzłów dalekobieżnych oraz do górskich ośrodków turystycznych, zlokalizowanych w południowej części województwa. Dodatkowo wzmocnienie węzła Legnica daje możliwość kontynuowania podróży zarówno w komunikacji regionalnej, krajowej, jak również międzynarodowej, w tym także w kierunku najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. W opinii Rady Unii Europejskiej, wyrażonej w zaleceniach, Polska powinna skoncentrować się głównie na przyspieszeniu wdrażania projektów inwestycyjnych w kolejnictwie. 3. TRANSPORT LOTNICZY Na terenie Legnicko - Głogowskiego Obszaru funkcjonalnego rozmieszczone są cztery obiekty lotniskowe, z czego tylko lotnisko w Lubinie jest aktualnie obiektem użytkowanym i uwzględnionym w lokalnych dokumentach z zakresu planowania przestrzennego. Trzy obiekty lotniskowe nieużytkowane znajdują się w Legnicy, we wsi Łukaszów w gminie Zagrodno oraz w Orsku w gminie Rudna. Odnośnie nieużytkowanego lotniska w Legnicy samorząd lokalny na jego terenie przewiduje strefę gospodarczą i aktywizację inwestycyjną z całkowitą eliminacją funkcji lotniczej, co zawarte jest w aktualnie opracowywanych lokalnych dokumentach planistycznych. Dodatkowo w miejscowości Rynarcice (gmina Rudna) oraz w miejscowości Grodziec Mały (gmina Głogów) gminy we własnym zakresie planują przeznaczenie terenów pod funkcje lotnicze. 4. ŻEGLUGA ŚRÓDLĄDOWA Jedyną żeglowną rzeką Legnicko Głogowskiego Obszaru Funkcjonalnego jest Odra, drugą pod względem długości rzeka w Polsce. Jej długość wynosi 855 km, z czego 741,6 km przebiega w Polsce. Wyróżnia się cztery regiony wodne: region Górnej Odry od granicy państwa do ujścia Kłodnicy, region Środkowej Odry od ujścia Kłodnicy do ujścia Nysy Łużyckiej, region Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz region Warty od ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia do Jeziora Dąbie Odcinek Odry objęty niniejszym opracowaniem od Malczyc (km 306,5 rzeki) do Dobrzejowic (km 412 rzeki), stanowi część rejonu środkowej Odry, tzw. odcinka Odry swobodnie płynącej. Przebiega w północno wschodniej części obszaru na długości ok.105,5 km. Na tym odcinku Odrzańska Droga Wodna posiada II klasę żeglowności i charakteryzuje się najgorszymi (odcinek od Brzegu Dolnego do ujścia Warty) parametrami technicznymi i żeglugowymi. Przez 90% okresu nawigacyjnego głębokości na niektórych odcinkach spadają poniżej 1,3 m uniemożliwiając żeglugę. Ocenia się również, że na niektórych odcinkach zniszczonych jest 40% budowli regulacyjnych. Kilkudziesięcioletnie zaniedbania inwestycyjne skutkuje pogarszającym się stanem
infrastruktury portowej (port w Głogowie 6 395 km Odry). Wszystko to powoduje znaczne utrudnienia w prowadzeniu żeglugi na cele gospodarcze. Sytuację może poprawić nieco zakończenie budowy stopnia wodnego Malczyce (300 km rzeki Odry). Jej korzystne dla żeglugi skutki będą jednak najbardziej odczuwalne na odcinku od Brzegu Dolnego do Malczyc, czyli poza obszarem LGOF-u. Natomiast pewną szansą dla podtrzymania aktywności na rzece Odrze, w jej obecnym stanie zagospodarowania, jest rozwój turystyki i żeglugi turystyczno rekreacyjnej. Bogactwo przyrodnicze skupiające bogactwo siedlisk i gatunków fauny i flory przyciąga coraz liczniejsza grupę turystów. 5. TRANSPORT DROGOWY 5.1. DROGI KRAJOWE Przez obszar Legnicko-Głogowskiego Obszaru Funkcjonalnego przebiega łącznie siedem dróg krajowych (o numerach 3, A4, 12, 18, A18, 36 i 94). Drogi krajowe na obszarze opracowania zarządzane są przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad Oddział we Wrocławiu oraz przez Zarząd Dróg Miejskich w mieście na prawach powiatu Legnicy. Spośród wyżej wymienionych dróg krajowych, największe znaczenie ze względu na prowadzenie dużego ruchu mają drogi: Autostrada A4 (granica z Niemcami Zgorzelec Legnica Wrocław Opole Gliwice Katowice Kraków Tarnów Rzeszów granica z Ukrainą), Droga nr 3 (Świnoujście Szczecin Gorzów Wielkopolski Zielona Góra Nowa Sól Polkowice Lubin Legnica Jawor Jelenia Góra Szklarska Poręba granica z Republiką Czeską), Droga nr 94 (Zgorzelec Bolesławiec Krzywa Legnica Środa Śląska Wrocław Opole Bytom Kraków Tarnów). Średni dobowy ruch na drogach krajowych w 2010 r. w Polsce wyniósł 9 888 poj./dobę, a w województwie dolnośląskim 10 913 poj./dobę. Obszar LGOF cechuje się bardzo dobrym położeniem komunikacyjnym, przez który przebiega wiele dróg wchodzących w skład międzynarodowej sieci TEN-T (w jej skład wchodzą: A4, A18, 3 i 18). Legnicko-Głogowski Obszar Funkcjonalny jest powiązany drogami o wysokiej klasie technicznej z bardzo ważnymi ośrodkami osadniczymi, m.in. takimi jak Berlin, Drezno, Lipsk, Wrocław, Katowice czy Kraków. 6 Port rzeczny w Głogowie (ul. Topolowa 2). Powierzchnia całkowita portu wynosi 4,59 ha, w tym basen portowy 2,42 ha. Port posiada węzeł transportowo-składowy. Jego zdolność przeładunkowa to max 3 tys. tonoperacji/doba. Budowle: - nabrzeże przeładunkowe pionowe żelbet 223 mb., - zasobnia ze ścianą oporową o poj. 45.000 ton, - bocznica kolejowa o długości 446 mb, odgałęzia się w stacji Głogów od toru stacyjnego nr 9 rozjazdem nr 61 w km 281,026 linii kolejowej Łódź Kaliska-Tuplice. Budynki: hala warsztatowa, budynek administracyjno-biurowy z zapleczem sanitarno-socjalnym i własną stacją transformatorową. Teren z infrastrukturą: energetyczną, wodno-ściekową, oświetlony i ogrodzony.
RYS. 4
5.2. DROGI WOJEWÓDZKIE Sieć dróg wojewódzkich przebiegających przez Legnicko-Głogowski Obszar Funkcjonalny obejmuje łącznie 25 dróg: DW 104 (Trzęsów Leszkowice), DW 292 (Nowa Sól Bytom Odrzański Głogów Studzionki Nieszczyce Chobienia Ścinawa Prochowice), DW 296 (Kożuchów Żagań Iłowa Ruszów Węgliniec A4 węzeł Godzieszów Lubań), DW 297 (Nowa Sól Szprotawa A18 węzeł Golnice A4 węzeł Bolesławiec Bolesławiec Lwówek Śląski Pasiecznik), DW 298 (Kłobuczyn Nielubia), DW 305 (Bolewice Nowy Tomyśl Wolsztyn Wschowa Wroniniec), DW 319 (Stare Strącze Krzepielów Grodziec Mały Głogów), DW 321 (Przyborów Siedlisko Różanówka Kierzno Grodziec Mały), DW 323 (Leszno Góra Luboszyce Ciechanów Radoszyce Nieszczyce Studzionki Rudna Rynarcice Lubin), 324 (Szlichtyngowa Wroniniec Góra Załęcze), 328 (Nowe Miasteczko Przemków Chocianów Chojnów A4 węzeł Chojnów Złotoryja Świerzawa Wojcieszów Kaczorów Marciszów), 329 (Głogów Jerzmanowa Potoczek Nowe Osiedle), 330 (Bytnik Pęcław Leszkowice Bełcz Wielki Luboszyce Uwaga: brak mostu i przeprawy promowej przez rzekę Odrę), 331 (Chocianów Polkowice Tarnówek Rynarcice) 333 (Ciechanów Lubów Chobienia) 334 (Chobienia Jemielno Krzelów Moczydlnica Dworska Uwaga: brak mostu i przeprawy promowej przez rzekę Odrę), 335 (Chojnów Lubin), 338 (Wińsko Moczydlnica Dworska Wołów Lubiąż Kawice), 345 (Wilczków A4 węzeł Budziszów Wielki Jenków Strzegom), 350 (Łęknica Przewóz Gozdnica Ruszów Osiecznica Kliczków Bolesławiec), 357 (Radomierzyce Lubań Nowogrodziec Zebrzydowa Osiecznica), 363 (Bolesławiec Złotoryja Jawor Jenków), 364 (Gryfów Śląski Lwówek Śląski Złotoryja A4 węzeł Złotoryja Legnica), 365 (Jelenia Góra Świerzawa Jawor), 374 (Jawor Strzegom Stanowice Świebodzice). Drogi wojewódzkie na obszarze opracowania zarządzane są przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei. Średni dobowy ruch na drogach wojewódzkich w 2010 r. w Polsce wyniósł 3 398 poj./dobę, a w województwie dolnośląskim 3 337 poj./dobę.
RYS. 5
5.3. POWIĄZANIA OŚRODKÓW OSADNICZYCH NA PODSTAWIE GENERALNEGO POMIARU RUCHU 2010 W celu wskazania głównych węzłów komunikacyjnych obszaru funkcjonalnego poddano analizie rozmieszczenie przestrzenne dróg o największym natężeniu ruchu i stanowiących przy tym najistotniejsze powiązania komunikacyjne ośrodków osadniczych Legnicko Głogowskiego Obszaru Funkcjonalnego. Przyjęto, że są to szlaki, na których średni dobowy ruch pojazdów przekracza 7 tys. (wg danych z GPR 2010). Największe obciążenie zanotowano na autostradzie A4 (około 25 tys. poj./24h), można przypuszczać, że w zdecydowanej większości jest to ruch tranzytowy, gdyż w okolicach węzła Legnica obciążenie zmniejsza się jedynie o około 3 tysiące pojazdów. Bardzo duże obciążenie występuje na drodze krajowej numer nr 3 na odcinku pomiędzy Polkowicami a Lubinem, przez który w ciągu doby przejeżdża około 24 tys. pojazdów, a także między Lubinem a Legnicą około 17 tysięcy pojazdów na dobę oraz między Legnicą a Jaworem około 11 tysięcy pojazdów na dobę. Bardzo obciążony jest też odcinek pomiędzy Polkowicami a Głogowem składający się z drogi krajowej numer 3 oraz drogi wojewódzkiej numer 329, na dobę przejeżdża tamtędy pomiędzy 13 a 19 tys. pojazdów. Można wywnioskować, że najsilniejszymi węzłami generującymi ruch w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym jest 5 miast: Legnica, Lubin, Polkowice, Głogów i Jawor. Wszystkie oprócz Głogowa leżą bezpośrednio przy drodze krajowej numer 3. Obciążenia wskazuje mapa natężenia ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym.
RYS. 6
5.4. PROJEKTOWANE I PLANOWANE INWESTYCJE DROGOWE Legnicko-Głogowski Obszar Funkcjonalny charakteryzuje bardzo dobre skomunikowanie drogowe w układzie równoleżnikowym, brak natomiast połączeń o wyższej klasie technicznej w układzie południkowym. Zadaniem realizującym tego rodzaju wysokiej klasy połączenie drogowe ma pełnić planowana droga ekspresowa S-3. Droga ta będzie także stanowiła obwodnicę wielu ważnych ośrodków wchodzących w skład obszaru (Polkowic, Lubina, Legnicy i Jawora). Niemałe znaczenie dla poprawy dostępności transportowej obszaru funkcjonalnego będzie miała także przebudowa południowej jezdni autostrady A18 na odcinku Olszyna-Golnice, która znacznie przyczyni się do poprawy jakości LGOF z Berlinem. W dokumencie implementacyjnym do Strategii Rozwoju Transportu na liście projektów drogowych znalazły się: - budowa odcinka drogi ekspresowej S3 w relacji Sulechów (woj. lubuskie) Legnica, - budowa odcinka drogi ekspresowej S3 w relacji Legnica-Lubawka, - przebudowa południowej jezdni autostrady A18 na odcinku Olszyna-Golnice. Barierą ograniczającą system transportowy w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym jest rzeka Odra przepływająca przez jego północny obszar. Odczuwalna jest zbyt mała ilość przepraw mostowych, których brak zdecydowanie ogranicza dostępność transportową ośrodków położonych na północ od Odry do głównych ośrodków osadniczych obszaru LGOF. W Wieloletniej Prognozie Finansowej Samorządu Województwa Dolnośląskiego na lata 2011-2024 zostały zapisane dwie inwestycje w ciągu dróg wojewódzkich, wchodzące w skład LGOF, które będą pełniły bardzo ważną rolę w sieci transportowej obszaru funkcjonalnego: - Usprawnienie połączeń z drogami krajowymi i autostradami Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 297 (w części będzie stanowiła obwodnicę Bolesławca), - Obwodnice i obejścia miejscowości Budowa obwodnicy m.złotoryja od drogi 364 do drogi nr 328 (na trasie Legnica-Jelenia Góra). Po zrealizowaniu wyżej wymienionych inwestycji, wszystkie najważniejsze generatory ruchu oprócz Głogowa, będą miały obwodnicę drogową. Bez wątpienia konieczne jest także wybudowanie obwodnicy Głogowa, przez którego obszar przebiega wysoce intensywny ruch kołowy.
RYS. 7
6. ZESPÓŁ AUTORSKI Jakub Rosowski transport kolejowy Robert Banasik transport lotniczy Aleksandra Sieradzka-Stasiak żegluga śródlądowa Meciej Samulewicz transport samochodowy