Akademia Młodego Ekonomisty Współpraca w rodzinie Anna Resler Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 30 września 2015 r.
Na jakie pytania będziemy poszukiwali odpowiedzi? Wpływ rywalizacji na rodzinę? Jakie są korzyści przynosi współpraca? Jak rozwijać w dziecku umiejętność kooperacji?
Cywilizacja oparta na dominacji rywalizacji Patrząc na zachowania wokół widzimy, m.in. że: maluchy w przedszkolu walczą o lepszą rękę pani na spacerze, w szkole podstawowej uczniowie licytują się, kto mądrzejszy, dowcipniejszy, sprawniejszy, gimnazjaliści konkurują o lepszą pozycję w grupie, szkole, licealiści o większe powodzenie u płci przeciwnej, także nauczyciele nie są wolni od emocji toru wyścigowego.
Rywalizacja postawa dominacji i walki, polegająca na zaspokajaniu swoich potrzeb bądź osiągnięciu celu kosztem przegranej drugiej strony konfliktu; podstawą tego stylu jest założenie wygranej za wszelką cenę przy równoczesnym ignorowaniu potrzeb drugiej strony.
Czyżby Konsekwencje? Pragnienie sukcesu i indywidualny postęp dla uzyskania coraz to większego prestiżu wzięły górę nad poczuciem wspólnoty, współczucia i więzi?
Jakie korzyści przynosi rywalizacja? powoduje wzrost motywacji do działania, zwiększa gotowość do aktywności i wysiłku, uruchamia ambicję, daje poczucie mocy, daje radość z pokonania przeciwnika, podnosi samoocenę, poczucie własnej wartości, zaspokaja potrzebę osiągnięć, oswaja z sytuacją porażki (trening w bezpiecznych warunkach).
utrata rodzeństwa/rodzica, zyskanie rywala, brak poczucia bezpieczeństwa, obciążenie emocjonalne (stres), ciągła walka, poczucie osamotnienia, konflikt między ja realnym, a ja idealnym, presja, przymus bycia najlepszym, niskie poczucie własnej wartości w wypadku niezrealizowania się (nie bycia najlepszym) i porażki, poczucie, mam wszystkiego mniej,czucie się gorszym, Jakie straty wynikają z rywalizacji?
Jakie straty wynikają z rywalizacji? c.d. przewaga negatywnych uczuć i myśli, przekonanie, że ciągle muszę być czujny aby nie zabrali mi więcej, przymus i wynajdywanie tego, w czym muszę być lepszy, w sytuacji przegranej myślenie, że jestem do niczego, utwierdzanie się w braku sprawczości, znaczenia,
Jakie straty wynikają z rywalizacji? c.d. przekonanie, że: - rodzina to arena walki, - partner w relacji to wróg, - w konflikcie nie ma kompromisu musi być wygrany- przegrany, - rację ma silniejszy, - nikomu nie można ufać, traktowanie siebie i innych przedmiotowo, przekonanie, że można być kochanym i zasługiwać na miłość tylko wtedy, gdy jest się zwycięzcą,
Jakie straty wynikają z rywalizacji? c.d. tendencja do działania samemu, współpraca to ryzyko, nikomu nie można ufać, uzależnienie od silnych emocji, przeżywanie silnych uczuć złości, gniewu, zazdrości niechęci, postrzeganie otaczającego świata jako pola walki, zaburzone relacje.
Współpraca w rodzinie Proszę sobie przypomnieć ostatnią sytuację, w której doświadczyliście Państwo współpracy w rodzinie i poszukajcie odpowiedzi na pytania: Jak do tego doszło? (Jaka ta była sytuacja? Kto zainicjował współpracę? Jak to zrobił? Jaka była reakcja innych w rodzinie?) Jakie uczucia towarzyszyły (Wam i innym)? Jaki był efekt?
Jakie korzyści płyną ze współpracy? bliskość, wsparcie, wzajemna pomoc, zaspokojenie potrzeb: uznania, przynależności, bezpieczeństwa, budowanie zaufania, poczucie jedności, poczucie siły i ważności, poczucie sprawczości, wymiana doświadczeń i informacji, podział pracy (więcej czasu, mniej wysiłku),
Jakie korzyści płyną ze współpracy? c.d. głębsze poznanie poprzez wielostronne spojrzenie na siebie i problem, możliwość dzielenia się, wspólna radość, wzrost poczucia odpowiedzialności, wykorzystanie indywidualnych predyspozycji, uczenie się organizacji, bank pomysłów, większa szansa na osiągnięcie celu, realne poczucie własnej wartości.
Jakie straty wynikają ze współpracy? konieczność kompromisów, uznawanie potrzeb innych, podział gratyfikacji.
Kiedy i jak uczyć umiejętności społecznych?
Kiedy? Ucz umiejętności społecznych jak najwcześniej 1) Organizuj spotkania z innymi dziećmi w domach; 2) Ucz, jak wchodzić w grupę i jak z niej wychodzić; 3) Tłumacz, na czy polega przyjaźń; 4) Całą rodziną ćwiczcie bycie w dobrym kontakcie (uśmiechanie się, komplementowanie wzajemne, uściski rąk); 5) Proponuj zabawy w ćwiczenie zachowań społecznych poza domem (np.: w proszenie o pomoc w sklepie, pytanie o drogę, zakupy w lokalnym sklepie, uśmiechanie się do ludzi, mówienie dzień dobry itp.) 6) Ucz!
Jak? Modelowanie (przykład) Naśladownictwo odgrywanie roli (wzorzec czynności) Identyfikacja (wzór osobowy)
Modelowanie To uczenie się przez obserwację i naśladowanie nowych zachowań, które nie znajdowały się w menu dotychczasowych zachowań dziecka. Modeluj pewność siebie w sytuacjach społecznych 1) Pierwszy mów: Dzień dobry, przedstawiaj się; 2) Bądź przyjazny do ludzi; 3) Praw innym komplementy; 4) Pomagaj innym, gdy widzisz taką potrzebę; 5) Podejmuj ryzyko i komentuj, jak to ważne (np.: Myślałam, że będzie trudniej, Myślałem, że pójdzie mi lepiej, ale przynajmniej wiem co robić następnym razem ).
Modelowanie c.d. Ucz, że istnieje więcej niż jeden sposób patrzenia na sprawy, więcej niż jedno rozwiązanie problemu 1) Porażka uczy, czego mamy nie robić, by osiągnąć to, co chcemy. 2) Ucz dziecko poszukiwania rozwiązań, aż znajdzie właściwe (ćwicz w sytuacjach życia codziennego). Ucz tolerancji i szacunku dla innych Pokazuj, że ludzie nie muszą być idealni, by być wartościowymi. Im więcej okazujesz wyrozumiałości w stosunku do innych, tym bardziej dzieci będą wyrozumiałe wobec siebie... (i ciebie).
Naśladownictwo odgrywanie ról To sytuacja, w której dziecko ma wczuć się w rolę, zachowywać się w określony sposób. Odgrywanie ról pomaga dziecku zmienić swoje zachowanie lub postawy. Ćwicz w domu sytuacje społeczne trudne dla Twojego dziecka (Np.: patrzenie w oczy, rozmowy z innymi dziećmi i dorosłymi, przedstawianie się, rozwiązywanie konfliktów itp.)
Udzielanie informacji zwrotnej Dostarczanie dziecku wiedzy na temat tego, jak dobrze sobie radzi podczas odgrywania przez nie roli. Informacje zwrotne tylko pozytywne! ponieważ prowadzą do: redukcji agresji, redukcji izolacji społecznej, zwiększania umiejętności współpracy w grupie. Rodzaje wzmocnień: materialne, społeczne, pozytywna ocena własnego zachowania.
Identyfikacja To przejmowanie przez dziecko pewnych zachowań czy postaw osób, z którymi jest silnie uczuciowo związane, a więc przede wszystkim rodziców. Dbajcie o ciepłą, serdeczną atmosferę rodzinną, gdyż ona przyczynia się do intensyfikacji procesu utożsamiania się dziecka z modelami, którymi są ojciec i matka. Związek uczuciowy rodziców z dzieckiem jest czynnikiem wpływającym na przebieg i wynik procesu identyfikacji.
Unikaj 1) ośmieszania dziecka, 2) krytykowania ludzi, 3) poniżania siebie, gdy ci coś nie wyjdzie, 4) poniżania dziecka, gdy mu coś nie wyjdzie.
Wspierająca postawa rodzica
Pomóż dzieciom radzić sobie z lękiem o własne znaczenie. Pamiętaj, że każde dziecko chce być wyjątkowe, akceptowane jako ono. Niech rodzina będzie miejscem, gdzie jest się przyjętym takim, jakim się jest (a nie w zależności od umiejętności, osiągnięć, itd.)
Zniechęcaj do rywalizacji (istnieje wystarczająco dużo rywalizacji- nie ma powodu by to wzmacniać). Ciesz się z różnorodności pomiędzy dziećmi/rodzeństwem. Doceń niepowtarzalność, podkreślaj że większość rzeczy nie jest zła lub dobra sama w sobie- nie mogą więc stać się przedmiotem dumy czy żalu.
Traktuj dziecko jako odrębną istotę, a nie w relacji do innych. Nie wpadnij w pułapkę porównywania. Istoty sklonowane czułyby się nikim (na szczęcie takie nie istnieją). Skoncentruj się na tym, aby poznać pragnienia i potrzeby dziecka. Pozwól dziecku doświadczać, podejmować decyzję oraz ponosić ich konsekwencje.
Bądź blisko, lecz nie przytłaczaj. Czuwaj, lecz nie wyręczaj. Ucz zasad, doceniaj, aktywnie słuchaj. Bądź ciekaw swojego dziecka!
Komunikacja
3 części komunikatu JA Ja czuję (jestem)... Wskaż na konkretne uczucia w danej chwili (jestem zły, smutny, zdenerwowany, jest mi przykro, czuje się niepewnie...) kiedy ty... Przedstaw konkretne zachowanie drugiej osoby, które wywołało w nas wcześniejsze emocje. ponieważ... Opisz, jaki wpływ (konsekwencje) ma dla Ciebie przedstawione wcześniej zachowanie, dlaczego wywołuje ono opisane emocje. Chcę Wyraź jasno swe prośby i oczekiwania.
Przykład Czuję Stwierdzenie uczuć Przykłady komunikatu JA Kiedy (ty) Zachowanie problematyczne Ponieważ Konsekwencje Chcę Cele Jestem zły Kiedy nie wykonujesz mojego polecenia Ponieważ opóźnia to nasze wyjście z domu Chciałbym, żebyś, odłożył grę i założył buty Jestem zaniepokojony Kiedy słyszę, że nie chcesz czytać lektury Ponieważ to może wpłynąć na Twoją ocenę z polskiego Chciałbym, żebyś zaczął ją czytać dzisiaj Czuję się smutny Kiedy wyzywasz swojego brata Ponieważ zależy mi na waszej dobrej relacji i nie chcę abyście się obrażali w ten sposób Chciałbym, żebyś powiedział jaką masz do niego prośbę
Skuteczne przekazywanie informacji zwrotnych FUO Fakty - odwoływać się do nich, do zachowania, a nie do osoby Uczucia - własne, wyrażone w sposób łagodny, ale stanowczy Oczekiwania - konkretne wraz z komunikatem wspierającym F U O Piotruś posprzątałeś dziś na biurku. Cieszę się i jestem zadowolona, że zrobiłeś to bez mojej prośby. Chciałbym, częściej doznawać takich niespodzianek. To miłe
Czynniki zachęcające do współpracy
zainteresowanie rodziców dzieckiem (rozmowy, dbanie o jego komfort); wzmacnianie poczucia wartości dziecka, wiara, że poradzi sobie z nowymi wyzwaniami, mimo, iż niekiedy odnosi porażki; oferowanie pomocy w przypadku trudności;
atmosfera szacunku w domu rodzinnym; dbanie o szeroko rozumiany rozwój dziecka (fizyczny, emocjonalny, społeczny, poznawczy); dostosowywanie zadań do możliwości dziecka, zbyt wygórowane ambicje rodzica hamują i utrudniają chęć współpracy;
zorganizowanie dziecku warunków, ustalenie stałego harmonogramu dnia (stałe pory odrabiania lekcji, odpoczynku, snu); konsekwencja i wytrwałość w wspieraniu dziecka kiedy tego wymaga; przyznawanie się do błędów własnych, zachęcanie do zadawania pytań, posiadanie czasu!!!
Zachowania rodziców wpływające pozytywnie na atmosferę w rodzinie
1. Służenie przykładem. 2. Dostrzeganie sukcesów, pochwały. 3. Stawianie racjonalnych wymagań. 4. Pomoc i wsparcie. 5. Interesowanie się dzieckiem (jego sukcesami i trudnościami, NIM).
7. Pozytywne emocje. 8. Mądre karanie. 9. Nagradzanie. 10. Zapewnienie dobrych warunków. 11. Traktowanie rodzeństwa na równi. 12. Obowiązki domowe.
Podsumowanie Należy się starać, żeby dzieci dobrze się czuły w domu, aby chciały rozmawiać z rodzicami i stawały się coraz bardziej samodzielne.
Dziękuję za spotkanie aniaresler@gmail.com