PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW IV ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Medycyna paliatywna 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot: Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej 3. Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Adres: os. Rusa 55; 61-245 Poznań Tel. /Fax: 61 8738-303 Strona WWW: www.kmp.ump.edu.pl www.hospicjum-palium.pl E-mail: kwt@tobis.pl karinap@ump.edu.pl 4. Kierownik jednostki: Prof. dr hab. n. med. Katarzyna Wieczorowska - Tobis 5. Osoba zaliczająca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS Prof. dr hab. n. med. Katarzyna Wieczorowska - Tobis 6. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUS ( listy studentów) ( koordynator przedmiotu) : Nazwisko: dr n. med. Aleksandra Kotlińska Lemieszek Tel. kontaktowy: 61 8738 303 Możliwość kontaktu - konsultacje (dni, godz., miejsce) wtorki, środy 12:00-14:00; Hospicjum Palium os. Rusa 55 Poznań E-mail: alemieszek@ump.edu.pl Osoba zastępująca: dr n. med. Lidia Gorzelińska Kontakt: : l.gorzelinska@op.pl
7. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok: IV Semestr: VII 8. Liczba godzin ogółem : 30 liczba pkt.ects: 2 Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu Semestr zimowy liczba godzin W Ć Ćwiczenia kategoria Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej 20 C 10 Razem: 30 S Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu Semestr letni liczba godzin W Ć Ćwiczenia kategoria S Razem: 9. Zakres wiedzy (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków Studiów: lekarskiego B.W30. C.W26. C.W35. C.W36. C.W37. C.W38. D.W4. D.W7. D.W8. D.W9. D.W12. D.W14. D.W15. zna związek między czynnikami zaburzającymi stan równowagi procesów biologicznych a zmianami fizjologicznymi i patofizjologicznymi zna podstawowe mechanizmy uszkodzenia komórek i tkanek zna główne mechanizmy działania leków oraz ich przemiany w ustroju zależne od wieku określa wpływ procesów chorobowych na metabolizm i eliminację leków zna podstawowe zasady farmakoterapii zna ważniejsze działania niepożądane leków, w tym wynikające z ich interakcji rozumie znaczenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej w procesie komunikowania się z pacjentami oraz pojęcie zaufania w interakcji z pacjentem zna podstawowe psychologiczne mechanizmy funkcjonowania człowieka w chorobie rozumie rolę rodziny w procesie leczenia zna problematykę adaptacji do choroby jako sytuacji trudnej, etapów przystosowania do zagrażających wydarzeń i potrzeb pacjentów, umierania i procesu żałoby rodziny zna zasady informowania o niepomyślnym rokowaniu zna zasady altruizmu i odpowiedzialności klinicznej i ma świadomość zasad funkcjonowania zespołu terapeutycznego zna zasady pracy w grupie
E.W27. E.W28. E.W29. E.W31. zna i rozumie przyczyny, objawy, zasady diagnozowania i postępowania terapeutycznego w najczęstszych problemach medycyny paliatywnej zna zasady postępowania paliatywnego z pacjentem w stanie terminalnym zna zasady leczenia bólu, w tym bólu nowotworowego i przewlekłego zna rolę i metody stosowane w rehabilitacji medycznej 10. Umiejętności (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków Studiów: lekarskiego C.U11. C.U14. C.U17. B.U8. D.U1. D.U4. D.U6. D.U7. D.U10. D.U11. D.U12. D.U13. D.U14. D.U15. D.U16. D.U17. E.U7. E.U13. E.U17. E.U18. powiązuje obrazy uszkodzeń tkankowych i narządowych z objawami klinicznymi choroby, wywiadem i wynikami oznaczeń laboratoryjnych dobiera leki w odpowiednich dawkach w celu korygowania zjawisk patologicznych w ustroju i w poszczególnych narządach posługuje się informatorami farmaceutycznymi i bazami danych o produktach leczniczych interpretuje dane liczbowe dotyczące podstawowych zmiennych fizjologicznych uwzględnia w procesie postępowania terapeutycznego subiektywne potrzeby i oczekiwania pacjenta wynikające z uwarunkowań społeczno-kulturowych buduje atmosferę zaufania podczas całego procesu leczenia informuje pacjenta o celu, przebiegu i ewentualnym ryzyku proponowanych działań diagnostycznych lub terapeutycznych i uzyskuje jego świadomą zgodę przekazuje pacjentowi i jego rodzinie informacje o niekorzystnym rokowaniu stosuje w podstawowym stopniu psychologiczne interwencje motywujące i wspierające komunikuje się ze współpracownikami zespołu, udzielając konstruktywnej informacji zwrotnej i wsparcia przestrzega wzorców etycznych w działaniach zawodowych posiada zdolność rozpoznawania etycznych wymiarów decyzji medycznych i odróżniania aspektów faktualnych od normatywnych przestrzega praw pacjenta, w tym: prawa do ochrony danych osobowych, prawa do intymności, prawa do informacji o stanie zdrowia, prawa do wyrażenia świadomej zgody na leczenie lub odstąpienie od niego oraz prawa do godnej śmierci wykazuje odpowiedzialność za podnoszenie swoich kwalifikacji i przekazywanie wiedzy innym rozpoznaje własne ograniczenia, dokonuje samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych, planuje własną aktywność edukacyjną krytycznie analizuje piśmiennictwo medyczne, w tym w języku angielskim, oraz wyciąga wnioski w oparciu o dostępną literaturę ocenia stan ogólny, stan przytomności i świadomości pacjenta ocenia i opisuje stan somatyczny i psychiczny pacjenta przeprowadza analizę ewentualnych działań niepożądanych poszczególnych leków oraz interakcji między nimi proponuje indywidualizację obowiązujących wytycznych terapeutycznych oraz inne metody
leczenia wobec nieskuteczności albo przeciwwskazań do terapii standardowej E.U20. E.U21. E.U24. E.U29. E.U31. E.U37. E.U38. kwalifikuje pacjenta do leczenia domowego i szpitalnego definiuje stany, w których czas dalszego trwania życia, stan funkcjonalny lub preferencje chorego ograniczają postępowanie zgodne z określonymi dla danej choroby wytycznymi interpretuje badania laboratoryjne i identyfikuje przyczyny odchyleń wykonuje podstawowe procedury i zabiegi lekarskie interpretuje charakterystyki farmaceutyczne produktów leczniczych oraz krytycznie ocenia materiały reklamowe dotyczące leków rozpoznaje agonię pacjenta i stwierdza jego zgon prowadzi dokumentację medyczną pacjenta 11. SYLABUS Sylabus w załączeniu 12.Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń i seminariów Wykłady - Semestr zimowy Tematyka wykładów Wykład 1. Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Wykłady - Semestr letni Tematyka wykładów Wykład 1. Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Ćwiczenia - Semestr zimowy Tematyka ćwiczeń Ćwiczenie 1. Opieka nad pacjentem na oddziale medycyny paliatywnej. Podstawowe objawy u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową. Badanie chorego w zaawansowanym okresie choroby nowotworowej, ustalanie planu postępowania uwzględniającego wybory chorego. Prowadzenie obserwacji, monitorowanie leczenia. Kryteria przyjęć na oddział medycyny paliatywnej. Badanie chorego i wybór postępowania. Prowadzenie dokumentacji. Rozpoznanie objawów zbliżającej się śmierci. Opieka nad chorym umierającym. Osoba odpowiedzialna dr Lidia Gorzelińska / dr Ewa Deskur Śmielecka / dr hab. Wojciech Leppert / dr hab. Maciej Sopata / dr Grzegorz Kowalski/dr Aleksandra Kotlińska Lemieszek
Ćwiczenie 2. Ćwiczenie 3. Ćwiczenie 4. Ćwiczenie 5. Ćwiczenie 6. Chory w poradni medycyny paliatywnej i leczenia bólu (anestezjologiczne metody leczenia bólu przewlekłego) oraz hospicjum domowym. Diagnostyka bólu u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową. Zasady wyboru leków stosowanych w leczeniu bólu i innych objawów. Zasady przeliczania dawek leków opioidowych. Drogi podawania leków u chorych z zaburzeniami połykania i nieprzytomnych w warunkach domowych. Sposoby podawania leków drogą podskórną. Sytuacja psychologiczna i społeczna chorego z zaawansowaną chorobą nowotworową i jego rodziny - zasady udzielania wsparcia. Komunikowanie niepomyślnych wiadomości. Rola fizjoterapii u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową. Postępowanie w przypadku obrzęku limfatycznego. Przypadki kliniczne- prezentacja pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową- rozpoznanie objawów wymagających uśmierzenia. Sposoby postępowania. dr Grzegorz Kowalski/ dr Aleksandra Kotlińska Lemieszek / dr Lidia Gorzelińska / dr Ewa Deskur Śmielecka / dr hab. Wojciech Leppert dr Aleksandra Kotlińska Lemieszek / dr Lidia Gorzelińska / dr Ewa Deskur Śmielecka / dr hab. Wojciech Leppert mgr Katarzyna Stachnik / mgr Marta Fludra / mgr Karolina Piskorz Kryk / mgr Maria Naglak / mgr Katarzyna Głów / mgr Katarzyna Bryk dr Lidia Gorzelińska / dr Ewa Deskur Śmielecka / dr hab. Wojciech Leppert / dr hab. Maciej Sopata / dr Grzegorz Kowalski/dr Aleksandra Kotlińska Lemieszek Ćwiczenia - Semestr letni Tematyka ćwiczeń Osoba odpowiedzialna Ćwiczenie 1. Seminaria - Semestr zimowy Tematyka seminariów Seminarium 1. Seminarium 2. Seminarium 3. Filozofia, zasady i organizacja opieki paliatywnej. Opieka holistyczna nad pacjentami u kresu życia. Zespół wielodyscyplinarny opieki paliatywnej. Rola wolontariuszy w hospicjach. Opieka nad chorym umierającym. Bóle u pacjentów z chorobą nowotworowąepidemiologia, patomechanizm, klasyfikacja. Rodzaje bólów u pacjentów z chorobą nowotworową nocyceptywny, neuropatyczny i mieszany. Zasady farmakoterapii bólów nowotworowych według zasad Światowej Organizacji Zdrowia. Zasady rozpoznawania i leczenia podstawowych objawów ze strony przewodu pokarmowego, Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Lidia Gorzelińska/Ewa Deskur- Śmielecka/Katarzyna Wieczorowska- Tobis/Aleksandra Kotlińska-Lemieszek Aleksandra Kotlińska- Lemieszek /Ewa Deskur- Śmielecka//Lidia Gorzelińska/ Wojciech Leppert Lidia Gorzelińska/Ewa Deskur-
Seminarium 4. Seminarium 5. oddechowego i moczowego. Wyniszczenie nowotworowe- patogeneza i postępowanie. Żywienie pozajelitowe u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową. Podstawy etyki w pracy z pacjentem i rodziną oraz współpracy w zespole- omówienie wybranych trudnych przypadków wymagających podjęcia decyzji odnośnie właściwego całościowego postępowania. Cierpienie chorego. Ból duchowy/egzystencjalny. Stany naglące w medycynie paliatywnej - sposoby rozpoznawania i postępowania. Zasady postępowania w przypadku wystąpienia majaczenia/splątania i depresji. Test. Śmielecka/Wojciech Leppert/Katarzyna Wieczorowska- Tobis/Aleksandra Kotlińska-Lemieszek Wiesława Piotrowska/ Katarzyna Wieczorowska- Tobis Lidia Gorzelińska/Ewa Deskur- Śmielecka/Katarzyna Wieczorowska- Tobis/Aleksandra Kotlińska- Lemieszek/Wojciech Leppert Seminaria - Semestr letni Tematyka seminariów Seminarium 1. Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia 13. Organizacja zajęć: Poniedziałek 10:00 13:45 Ćwiczenia Wtorek 10:00 13:45 Ćwiczenia Środa 10:00 13:45 Ćwiczenia Czwartek 10:00 13:45 Ćwiczenia Piątek Aktualny podział grupy studenckiej odbywa się w pierwszym dniu zajęć.
REGULAMIN ZAJĘĆ: Studenci są zobowiązani do odbywania zajęć ze swoją grupą. Zamiana terminu zajęć jest możliwa wyłącznie w przypadkach uzasadnionych (wyjazd w celach naukowych i edukacyjnych na inną uczelnię lub sytuacje losowe) po wcześniejszym uzgodnieniu aktualnego terminu z Kierownikiem Katedry oraz z Dziekanatem. W trakcie zajęć seminaryjnych oraz klinicznych każdy student jest zobowiązany do posiadania własnego identyfikatora z wypisanym nazwiskiem, wydziałem. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność oraz aktywności Studenta podczas wszystkich zajęć, przeprowadzenie analizy przypadku klinicznego i zaliczenie testu podsumowującego. Przypadki nieobecności na zajęciach będą rozpatrywane indywidualnie. W przypadku jednorazowej, usprawiedliwionej nieobecności student jest zobowiązany do odrobienia zajęć w uzgodnieniu z koordynatorem przedmiotu. W przypadku gdy w tygodniu, w którym odbywa się cykl seminariów i ćwiczeń dla danej grupy, przypada dzień wolny od zajęć dydaktycznych, harmonogram zajęć w pozostałe dni może ulec zmianie z uwagi na konieczność przekazania w skróconym czasie najważniejszych treści nauczania. PROGRAM ZAJĘĆ: DZIEŃ I SEMINARIUM 08:00 09:30 Filozofia, zasady i organizacja opieki paliatywnej. Opieka holistyczna nad pacjentami u kresu życia. Zespół wielodyscyplinarny opieki paliatywnej. Rola wolontariuszy w hospicjach. Opieka holistyczna nad chorym umierającym. ĆWICZENIA (kolejność ćwiczeń dla poszczególnych podgrup może być inna)*** 10:00 13:45 DZIEŃ II SEMINARIUM 08:00 09:30 Bóle u pacjentów z chorobą nowotworową- epidemiologia, patomechanizm, klasyfikacja. Rodzaje bólów u pacjentów z chorobą nowotworową nocyceptywny, neuropatyczny i mieszany. Zasady farmakoterapii bólów nowotworowych według zasad Światowej Organizacji Zdrowia. ĆWICZENIA (kolejność ćwiczeń dla poszczególnych podgrup może być inna)*** 10:00 13:45 DZIEŃ III
SEMINARIUM 08:00 09:30 Zasady rozpoznawania i leczenia podstawowych objawów ze strony przewodu pokarmowego, oddechowego i moczowego. Wyniszczenie nowotworowe- patogeneza i postępowanie. Żywienie pozajelitowe u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową. ĆWICZENIA (kolejność ćwiczeń dla poszczególnych podgrup może być inna)*** 10:00 13:45 DZIEŃ IV SEMINARIUM 08:00 09:30 Podstawy etyki w pracy z pacjentem i rodziną oraz współpracy w zespole- omówienie wybranych trudnych przypadków wymagających podjęcia decyzji odnośnie właściwego całościowego postępowania. Cierpienie chorego. Ból duchowy/egzystencjalny. ĆWICZENIA (kolejność ćwiczeń dla poszczególnych podgrup może być inna)*** 10:00 13:45 DZIEŃ V SEMINARIUM 08:00 09:30 Stany naglące w medycynie paliatywnej - sposoby rozpoznawania i postępowania. Zasady postępowania w przypadku wystąpienia majaczenia/splątania i depresji. Test. *** Ćwiczenia od poniedziałku do piątku odbywają się w systemie zmianowym. Każda podgrupa ma inny tygodniowy harmonogram. Zajęcia będą odbywały się Katedrze i Klinice Medycyny Paliatywnej. PROGRAM NAUCZANIA Wymagania wstępne: znajomość podstaw diagnostyki i leczenia chorób nowotworowych, patofizjologii bólu oraz leków przeciwbólowych Przygotowanie do zajęć: powtórzenie materiału z zakresu wymienionego powyżej. Wymagania końcowe: zaliczenie przedmiotu zgodnie z regulaminem. 14.Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Egzamin teoretyczny kryterium zaliczenia: forma egzaminu (ustny, pisemny, testowy): nie dotyczy Egzamin praktyczny kryterium zaliczenia: nie dotyczy Zaliczenie kryterium zaliczenia Zaliczenie odbywa się na podstawie obecności oraz aktywności Studenta podczas wszystkich zajęć. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest przeprowadzenie analizy przypadku klinicznego pacjenta i zaliczenie
testu podsumowującego. 15.Literatura: Zalecana literatura: 1. Opieka paliatywna w zaawansowanym okresie choroby nowotworowej. Materiały do nauczania medycyny paliatywnej - zawarte na stronie internetowej Katedry i Kliniki Medycyny Paliatywnej. www.kmp.ump.edu.pl oraz na platformie WISUS 2. de Walden-Gałuszko K. (red.): Podstawy opieki paliatywnej. PZWL, Warszawa 2006 3. Kübler-Ross E.: Rozmowy o śmierci i umieraniu. Media Rodzina of Poznań, Poznań 1998 r. 4. Krajnik M.: Umieranie. W: Adamczyk, K. Buczkowski, D. Jagielski, M. Krajnik, M. Rogiewicz. Opieka paliatywna. PZWL W-wa 2009: 77-93. 5. Kotlińska-Lemieszek A., Kluziak M., Łuczak J. Wybrane stany naglące u chorych na nowotwory. W: Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2011. Pod red.: A. Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2011: 2084-2088. 6. Ciałkowska-Rysz A., Leppert W. Medycyna paliatywna. W: Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Pod red.: R. Kordka, J. Jassema, M. Krzakowskiego, A. Jeziorskiego. Wyd. 2. popr. i uzup. Gdańsk: Medical Press, 2004: 252-265. 16.Studenckie koło naukowe Opiekun koła: Prof. Katarzyna Wieczorowska-Tobis Tematyka: geriatria i medycyna paliatywna Miejsce spotkań: Pracownia Geriatrii, Katedra i Klinika Medycyny paliatywnej; Os. Rusa 55 17. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora 18. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych)