Monitor Miasta Gorzowa Wlkp. Nr 14 (170) / 2007 SPIS TREŚCI

Monitor Miasta Gorzowa Wlkp. Nr 14 (170) / 2007 SPIS TREŚCI Poz. 1228 Uchwała Nr XXIV/348/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie uchwalenia Wieloletniego Planu Inwestycyjnego dla miasta Gorzowa Wlkp. Poz. 1229 Uchwała Nr XXIV/349/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian budżetu miasta na 2007 rok. Poz. 1230 Uchwała Nr XXIV/350/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian w budżecie miasta na 2007 rok. Poz. 1231 Uchwała Nr XXIV/351/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian w budżecie miasta na 2007 rok. Poz. 1232 Uchwała Nr XXIV/352/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian budżetu miasta na 2007 rok. Poz. 1233 Uchwała Nr XXIV/353/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian budżetu miasta na 2007 rok. Poz. 1234 Uchwała Nr XXIV/354/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian budżetu miasta na 2007 rok. Poz. 1235 Uchwała Nr XXIV/355/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian w budżecie miasta na 2007 rok. Poz. 1236 Uchwała Nr XXIV/356/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian budżetu miasta na 2007 rok. Poz. 1237 Uchwała Nr XXIV/357/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie zmian w budżecie miasta na 2007 rok. 1

Monitor Miasta Gorzowa Wlkp. Nr 14 (170) / 2007 Poz. 1238 Uchwała Nr XXIV/358/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie uchwalenia Statutu Ośrodka Sportu i Rekreacji w Gorzowie Wlkp. Poz. 1239 Uchwała Nr XXIV/359/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie wyrażenia zgody na użyczenie nieruchomości na czas oznaczony do 3 lat. Poz. 1240 Uchwała Nr XXIV/360/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie wyrażenia zgody na użyczenie nieruchomości na czas oznaczony do 3 lat. Poz. 1241 Uchwała Nr XXIV/361/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie wyrażenia zgody na wydzierżawienie nieruchomości na czas oznaczony do 3 lat na cele nierolnicze. Poz. 1242 Uchwała Nr XXIV/362/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności przepisów prawa wydanych przez Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z Konstytucją. AKTY PRAWNE Poz. 1228 Uchwała Nr XXIV/348/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 30 listopada 2007r. w sprawie uchwalenia Wieloletniego Planu Inwestycyjnego dla miasta Gorzowa Wlkp. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) oraz uchwały nr IX/130/2007 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia 25 kwietnia 2007 r. w sprawie przyjęcia kryteriów oceny inwestycji na potrzeby Wieloletniego Planu Inwestycyjnego uchwala się, co następuje: 1. Uchwala się Wieloletni Plan Inwestycyjny dla Gorzowa Wlkp. na lata 2008-2013 zgodnie z załącznikiem nr 1 do niniejszej uchwały. 2

Monitor Miasta Gorzowa Wlkp. Nr 14 (170) / 2007 2. W kolejnych latach realizacji Wieloletni Plan Inwestycyjny będzie weryfikowany i uaktualniany odpowiednio do nowych uwarunkowań dotyczących w szczególności potrzeb rzeczowych, zasobów środków finansowych oraz harmonogramu realizacji inwestycji. 3. Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Miasta Gorzowa Wlkp. 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Miasta Robert Surowiec 3

Załącznik do Uchwały Nr XXIV/348/2007 Rady Miasta Gorzowa Wielkopolskiego z dnia 30 listopada 2007r. WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY MIASTA GORZOWA WIELKOPOLSKIEGO NA LATA 2008 2013 POZNAŃ, LISTOPAD 2007

1 SPIS TREŚCI Rozdział 1. Podstawy Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Miasta Gorzów Wielkopolski 4 1.1. Wstęp 5 1.2. Wieloletni Plan Inwestycyjny Miasta Gorzów Wielkopolski 6 1.3. Metodyka prac 7 1.4. Kryteria oceny zadań inwestycyjnych 8 1.5. Algorytm aktualizacji dokumentu 12 Rozdział 2. Wieloletni Plan Finansowy założenia prognostyczne 13 2.1. Cel opracowania prognoz finansowych 14 2.2. Metodyka opracowania prognoz finansowych 14 2.3. Dane historyczne 15 2.4. Metodyka prognozowania 15 2.5. Trafność prognozy 16 2.6. Zasady gospodarki finansowej Jednostek Samorządu Terytorialnego od 2004 roku 16 2.7. Założenia przyjęte do prognozy Wieloletniego Planu Finansowego na lata 2008-2015 18 2.7.1. Czynniki mające wpływ na gospodarkę budżetową i finanse 18 2.7.2. Inflacja 18 2.7.3. Produkt Krajowy Brutto 20 2.8. Rodzaje ryzyka towarzyszącego funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego 22 Rozdział 3. Gospodarka finansowa Miasta Gorzowa Wielkopolskiego w latach 2004-2006 25 3.1. Dochody Miasta w latach 2004-2006 26 3.2. Wydatki Miasta w latach 2004-2006 29 3.3. Wyniki budżetów Miasta w latach 2004-2006 33 3.4. Wolne środki Miasta Gorzowa Wielkopolskiego w latach 2004-2006 33 Rozdział 4. Wieloletni Plan Finansowy prognozy budżetowe na lata 2007-2015 36 4.1. Dochody 37 4.1.1. Wybór poziomu szczegółowości analizy 39 4.2. Wydatki 45 4.3. Informacje o zaciągniętych i planowanych zobowiązaniach finansowych z tytułu kredytów, pożyczek i obligacji 51 4.4. Informacje o udzielaniu przez Miasto poręczeń i gwarancji 52 4.5. Analiza zdolności finansowej Miasta w latach obowiązywania prognozy 54 4.6. Wskaźniki obciążenia budżetu Miasta 58 Rozdział 5. Wieloletni Plan Rzeczowy - planowane inwestycje 61 5.1. Programy inwestycyjne zgłoszone do Wieloletniego Planu Inwestycyjnego 62 5.2. Programy inwestycyjne przyjęte do Wieloletniego Planu Inwestycyjnego 69 5.3. Podsumowanie 92 Rozdział 6. Załączniki 94 6.1. Skład Zespołu roboczego ds. WPI 95 6.2. Inwestycje objęte interwencją WPF 96

2 Miasto NFOŚiGW PLN p.p. Prawo o publicznym obrocie Projekcja finansowa Rata kapitałowa Rata odsetkowa S.A. Sp. z o.o. Ustawa o obligacjach Ustawa o finansach publicznych Ustawa o samorządzie gminnym Ustawa o samorządzie powiatowym Definicje pojęć i objaśnienia skrótów Miasto Gorzów Wielkopolski Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej polski złoty wprowadzony do obiegu 1 stycznia 1995 roku punkt procentowy Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi ( tj. Dz.U. z 2002 r. Nr 49 poz. 447 ze zm.) (tu) przedstawienie na podstawie wiedzy szczególnej (przewidywania służb finansowych Miasta) i ogólnej (wskaźniki ekonomiczne) przewidywań dotyczących przyszłych zdarzeń finansowych; zbliżone do matematycznej ekstrapolacji część nominalnej wielkości kredytu przypadająca do spłaty w danym roku odsetki od kredytu przypadające do spłaty w danym roku spółka akcyjna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (tj. Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz 1300 ze zm.) Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (tj. z 2003 r. Dz.U. Nr 15, poz. 148 ze zm.) Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz.U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591, ze zm.) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. Nr 91, poz. 578, ze zm.) Ustawa Prawo bankowe Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665) Ustawa o dochodach (lata 1999 2003) Ustawa o dochodach (od roku 2004) WFOŚiGW WIBOR WPF WPI WPR Wskaźnik obsługi zadłużenia Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2003 (Dz. U. Nr 150, poz. 983 ze zm.) Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Warsaw Interbank Offered Rate, oprocentowanie, po jakim banki skłonne są udzielić pożyczek innym bankom Wieloletni Plan Finansowy analiza możliwości finansowych, część finansowa WPI Wieloletni Plan Inwestycyjny skoordynowany wieloletni plan finansowy (WPF) i rzeczowy (WPR) Wieloletni Plan Rzeczowy analiza potrzeb inwestycyjnych, część rzeczowa WPI zgodnie z art. 169 Ustawy o finansach publicznych łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki

3 Wskaźnik zadłużenia Wydatki osobowe Wydatki rzeczowe samorządu terytorialnego poręczeń wraz z należnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i pożyczek, oraz należnych odsetek i dyskonta, a także przypadających w danym roku budżetowym wykupów papierów wartościowych emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, nie może przekroczyć 15,0% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego; ograniczeń określonych powyżej nie stosuje się do kredytów i pożyczek zaciągniętych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub Funduszem Spójności Unii Europejskiej, a także emitowanych w tym celu papierów wartościowych art. 170 Ustawy o finansach publicznych, który stanowi, iż łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekraczać 60,0% dochodów ogółem tej jednostki w tym roku budżetowym; W trakcie roku budżetowego łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec kwartału nie może przekraczać 60,0% planowanych w danym roku budżetowym dochodów tej jednostki; ograniczeń określonych powyżej nie stosuje się do emitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek zaciągniętych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub Funduszem Spójności Unii Europejskiej (tu) kwoty wynikające z paragrafu 4100, 4110, 4120, 4130, 4140, 4010, 4020, 4030, 4040, 4050, 4060, 4070, 4080, 4090 klasyfikacji paragrafów wydatków i środków zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 25 marca 2003 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów (tu) kwoty wynikające z paragrafu 2510, 2520, 2530, 2540, 2550, 2560, 2570, 2580, 2590, 2610, 2620, 2630, 2310, 2320, 2330, 2410, 2810, 2810, 2820, 2830, 2710, 2720, 2850, 2900, 2910, 2930, 2960, 2970, 3020, 3030, 3110, 3210, 3220, 3230, 3240, 3250, 4150, 4160, 4200, 4210, 4220, 4230, 4240, 4250, 4260, 4270, 4280, 4290, 4300, 4320, 4410, 4420, 4430, 4440, 4450, 4460, 4470, 4480, 4490, 4500, 4510, 4520, 4530, 4540, 4550, 4560, 4570, 4580, 4590, 4600, 4610, 4710, 4810, 4910, 4920, 4950, 4960, 4970, 4170 klasyfikacji paragrafów wydatków i środków zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 25 marca 2003 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów

Rozdział 1. Podstawy Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Miasta Gorzów Wielkopolski

5 1.1. Wstęp Podstawowym celem działania samorządu jest osiągnięcie zrównoważonego rozwoju regionu, który prowadzi do poprawy jakości życia lokalnej społeczności. Szczególna rola samorządu terytorialnego została zarysowana przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej w artykule 163, który stanowi, że samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Zgodnie z artykułem 7 ustęp 1 ustawy o samorządzie gminnym do zadań własnych Miasta należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: 1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2) miejskich dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) ochrony zdrowia, 6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, 7) gminnego budownictwa mieszkaniowego, 8) edukacji publicznej, 9) kultury, w tym bibliotek miejskich i innych placówek upowszechniania kultury, 10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 11) targowisk i hal targowych, 12) zieleni miejskiej i zadrzewień, 13) cmentarzy miejskich, 14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, 15) utrzymania miejskich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, 17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, 18) promocji Miasta, 19) współpracy z organizacjami pozarządowymi, 20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Rozdział 2 ustawy o samorządzie powiatowym w artykule 4 ustęp 1. określa zakres działania i zadania powiatu. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: 1) edukacji publicznej,

6 2) promocji i ochrony zdrowia, 3) pomocy społecznej, 4) polityki prorodzinnej, 5) wspierania osób niepełnosprawnych, 6) transportu zbiorowego i dróg publicznych, 7) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 8) kultury fizycznej i turystyki, 9) geodezji, kartografii i katastru, 10) gospodarki nieruchomościami, 11) administracji architektoniczno-budowlanej, 12) gospodarki wodnej, 13) ochrony środowiska i przyrody, 14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, 15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, 16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, 17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, 18) ochrony praw konsumenta, 19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 20) obronności, 21) promocji powiatu, 22) współpracy z organizacjami pozarządowymi. Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Powiązanie tych zadań wymaga starannego planowania. Artykuł 110 (oraz inne) ustawy o finansach publicznych oraz artykuł 18 ustawy o samorządzie gminnym tworzą prawne podstawy wieloletniego planowania finansowego dla samorządu. 1.2. Wieloletni Plan Inwestycyjny Miasta Gorzów Wielkopolski Dla racjonalnego i długofalowego zaplanowania wydatków, zwłaszcza na rzecz projektów perspektywicznych Miasto Gorzów Wielkopolski podjęło działania nad stworzeniem Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. Podstawami prawnymi podjętych prac jest Uchwała nr IX/130/2007 Rady Miasta w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 25 kwietnia 2007 roku w sprawie przyjęcia zasad oceny inwestycji na potrzeby Wieloletniego Planu Inwestycyjnego dla Miasta Gorzowa Wielkopolskiego. W Urzędzie Miasta zebrano i uporządkowano wnioski. Spośród wszystkich wniosków wybrano spełniające kryteria formalne.

7 1.3. Metodyka prac Wieloletni Plan Inwestycyjny został opracowany przy założeniu, że jego sporządzenie przyczyni się do planowego zarządzania Miastem w zakresie realizacji zadań inwestycyjnych, z uwzględnieniem potencjału finansowego Miasta oraz pomoże w pozyskaniu środków unijnych. Etap I diagnoza stanu. Diagnoza obejmuje przegląd najważniejszych elementów struktury społeczno-gospodarczej Miasta. Szczególny nacisk położono na omówienie następujących zagadnień: o o o o o o sytuacji demograficznej i społecznej, stanu infrastruktury technicznej, w szczególności spraw infrastruktury telekomunikacyjnej, energetycznej i gazowniczej, kanalizacji, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, infrastruktury drogowej, stanu infrastruktury społecznej, w szczególności bazy materialnej oświaty i wychowania, zagadnień pomocy społecznej, służby zdrowia, kultury oraz sportu i rekreacji, sytuacji gospodarczej, w tym w sferze rolnictwa oraz działalności pozarolniczej, problematyki przestrzennej i mieszkaniowej, gospodarki finansowej gminy oraz inwestycji publicznych. Przy opracowywaniu diagnozy stanu dokonano również przeglądu dokumentów Miasta związanych ze sferą przestrzenną. Etap II dyskusja na temat głównych problemów Miasta oraz sposobów ich rozwiązania. Do programu wnioski składali radni i kierownicy gminnych jednostek organizacyjnych. W ramach etapu II, podczas spotkań dyskutowane były szeroko główne problemy rozwojowe Miasta z uwzględnieniem głównych priorytetów rozwojowych tj. rynek pracy (bezrobocie), bezpieczeństwo publiczne itp. Etap III zarys projektu Wieloletniego Planu Inwestycyjnego - robocza wersja dokumentu. Zespół ds. Wieloletniego Planu Inwestycyjnego opracowujący Wieloletni Plan Inwestycyjny przygotował zarysy dokumentów obejmujących zadania priorytetowe. W kolejnym kroku zadania priorytetowe, zgodnie z kryteriami doboru przyjętymi przez Radę Miejską, zostały umieszczone w projekcie Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Miasta Gorzów Wielkopolski jako przewidziane do realizacji w latach 2008-2013. Podsumowując, przebieg prac był następujący: 1. Stworzenie założeń prognostycznych Wieloletniego Planu Finansowego (WPF): a. Przygotowanie danych przez służby finansowe Urzędu Miejskiego: b. Weryfikacja danych. I. Dane historyczne. II. Prognozy.

8 c. Stworzenie projekcji możliwości finansowych Miasta na okres obowiązywania Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. d. Analiza możliwości finansowych Miasta przez służby finansowe Miasta z udziałem konsultantów. 2. Stworzenie Wieloletniego Planu Rzeczowego (WPR): a. Zebranie wniosków inwestycyjnych. b. Opracowanie wniosków przez pracowników Urzędu Miasta. c. Ocena wniosków. 3. Harmonizacja możliwości finansowych z potrzebami inwestycyjnymi - stworzenie wariantów Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. 4. Przygotowanie i przedłożenie Radzie Miasta Gorzowa Wielkopolskiego projektu Wieloletniego Planu Inwestycyjnego obejmującego Wieloletni Plan Finansowy i Wieloletni Plan Rzeczowy. 1.4. Kryteria oceny zadań inwestycyjnych Wieloletni Plan Inwestycyjny został opracowany przy założeniu, że jego sporządzenie przyczyni się do planowego zarządzania wymagającego okresowych weryfikacji luki pomiędzy stanem faktycznym i stanem pożądanym w Mieście. Ocena wniosków inwestycyjnych zgodnie z przyjętymi dokumentami przebiegała według następujących kryteriów. Kryterium przyjęcia wniosku inwestycyjnego do rozpatrywania w trybie Wieloletniego planu Inwestycyjnego jest całkowita wartość projektu przekraczająca 500 000 PLN. 1. Ocena inwestycji w kategoriach uwarunkowań społecznych: 1.1. Zasięg oddziaływania: 1 obejmuje do 10 % mieszkańców, 2 - powyżej 10% do 50% mieszkańców, 3 - obejmuje powyżej 50% mieszkańców, 4 - zasięg regionalny. 1.2. Wpływ na rozwój gospodarczy i/lub nowe miejsca pracy: 0 -nie wpływa, 3 - podwyższa atrakcyjność inwestycyjną Miasta, co w przyszłości może przyczynić się do utrzymania istniejących lub powstania nowych miejsc pracy, 6 - w istotny sposób przyczynia się do powstania nowych podmiotów oraz nowych miejsc pracy; podwyższa atrakcyjność inwestycyjną Miasta.

9 1.3. Wpływ inwestycji na rozwój edukacyjno-oświatowy dzieci i młodzieży: 0 - nie wpływa, 1 - poprawia możliwości rozwoju, 3 - dodaje nową jakość do możliwości rozwoju edukacyjno-oświatowego. 1.4. Wpływ inwestycji na bezpieczeństwo mieszkańców (w zakresie zagrożenia zdrowia i życia, przestępczość): 0 - inwestycja nie ma wpływu na bezpieczeństwo mieszkańców, 1 - inwestycja poprawia bezpieczeństwo mieszkańców, 3 - inwestycja dodaje nową jakość dla bezpieczeństwa mieszkańców. 1.5. Wpływ inwestycji na poprawę spędzenia wolnego czasu przez mieszkańców Miasta i gości: 0 - nie wpływa, 1 - niewielki, 2 - istotny. 1.6. Opinia wyrażona przez Zespół Roboczy (każdy członek Zespołu dysponuje głosem o wartości 0,5 punktu. Jest to niepodzielne). 2. Ocena inwestycji w kategoriach strukturalnych: 2.1. Stopień zaawansowania inwestycji: 0 - nowa inwestycja, 1 - faza koncepcji i opracowania wstępnego, 2 - opracowana dokumentacja projektowa lub wybrany projektant, 3 - pozwolenie na budowę (lub możliwość rozpoczęcia inwestycji), 5 - podpisana umowa na realizację robót budowlano montażowych. 2.2. Zadania wynikające z decyzji niezależnych od Miasta: 0 - brak decyzji wpływających na inwestycję, 3 - przewiduje się ryzyko zaistnienia takiej decyzji, 6 - jest wydana decyzja mająca wpływ na inwestycję.

10 2.3. Na ile planowana inwestycja poprawi wykorzystanie istniejących obiektów służących mieszkańcom: 0 - nie wpływa, 1 - częściowo, 3 - zdecydowanie 2.4. Wpływ na środowisko naturalne: 0 - neutralny wpływ na środowisko, 1 - niewielki pozytywny wpływ na środowisko, 2 - inwestycja zawiera się w Programie Ochrony Środowiska (bądź ma istotny pozytywny wpływ na środowisko nie zawierając się w Programie). 2.5. Wpływ inwestycji na poprawę wizerunku Miasta: 0 - neutralny, 2 - pozytywny, 4 - istotnie zmienia wizerunek Miasta. 2.6. Wpływ inwestycji na poprawę komfortu życia mieszkańców Miasta poprzez zapewnienie niezbędnej infrastruktury technicznej: 0 - nie wpływa, 1 - zwiększa komfort życia mieszkańców poprzez modernizację istniejącej infrastruktury technicznej, 3 - zwiększa komfort życia mieszkańców poprzez wyposażenie w nowe elementy infrastruktury technicznej. 3. Ocena inwestycji w kategoriach finansowych: 3.1. Wpływ inwestycji na budżet w okresie eksploatacyjnym: -3 - wpływ ujemny (istotny wzrost stałych wydatków budżetowych), 0 - wpływ neutralny, 3 - dodatni (stałe dochody lub zmniejszenie stałych wydatków budżetowych, lub uniknięcie wysokich kosztów związanych z wstrzymaniem inwestycji). 3.2.Korzyści ekonomiczne dla mieszkańców: 0 - brak, 1 - niewielkie, 3 - duże.

11 3.3. Możliwość finansowania inwestycji z niekomercyjnych środków bezzwrotnych: 0 - nie, 2 - środki finansujące do 30% inwestycji, 5 - powyżej 30% i nie więcej niż 50% inwestycji, 10 - powyżej 50% inwestycji. 3.4. Możliwość finansowania inwestycji z niekomercyjnych źródeł zewnętrznych ( kredyty i pożyczki preferencyjne): 0 - brak możliwości, 2 - środki finansujące do 20% inwestycji, 3 - powyżej 20% i nie więcej niż 45% inwestycji, 5 - powyżej 45% inwestycji. 3.5. Możliwość współfinansowania inwestycji z udziałem własnym mieszkańców lub innych zainteresowanych podmiotów (jeśli jest podpisana umowa lub istnieje inny podobny dokument zapewniający finansowanie punktacja ulega podwojeniu): 0 - nie 2 - środki finansujące do 10% inwestycji, 3 - powyżej 10% i nie więcej niż 30% inwestycji, 5 - powyżej 30% inwestycji.

12 1.5. Algorytm aktualizacji dokumentu PROCEDURA 1-UDZIAŁ MIESZKAŃCÓW MIASTA W wnioski od mieszkańców PROCESIE PLANOWANIA INWESTYCYJNEGO 0 WNIOSKI mieszkańców miasta, Prezydenta Miasta, jednostek organizacyjnych (UM) i innych podmiotów radnych, komisji Rady Miasta 2a-WNIOSKI O ODRZUCENIE Powody odrzucenia: 2-ANALIZA WNIOSKÓW Inwestycja zrealizowana, Inwestycja stanowiąca część innej już realizowanej, 3-KARTA OPISU INWESTYCJI (zadania) Inwestycja nie spełniająca celu, kierunku i priorytetu rozwoju określonego w 5d-AKTUALIZACJA WPI Przy kolejnej aktualizacji WPI inwestycja wraca do (2). 4-KONTROLA I WERYFIKACJA INWESTYCJI z celami i kierunkami rozwou miasta w Strategii, Strategii Miasta, Inwestycja nie spełniająca kryteriów i priorytetów WPI. z zatwierdzonymi kryteriami oceny. 5a-INWESTYCJE OCZEKUJĄCE 5-ZESPÓŁ KOORDYNACYJNY 5c-INWESTYCJE ODRZUCONE Zgodnie z kolejnością ustaloną przez zatwierdzenie karty opisu zadania Jeżeli powód odrzucenia Zespół Koordynacyjny inwestycja inwestycyjnego ma charakter formalny, oczekuje na realizację, ustalenie kolejności zadania na liście WPI wtedy powrót do (2a), decyzja o wprowadzeniu do WPI zadania inwestycyjnego 5d-ARCHIWUM Wprowadzenie inwestycji do kartoteki inwestycji odrzuconych, 6- PREZYDENT MIASTA Decyzja o realizacji inwestycji, Przy kolejnym przeglądzie SZR i WPI powrót do (2). Projekt uchwału RM o wprowadzeniu inwestycji do WPI 7-RADA MIASTA: Skierowanie na sesję RM projektu uchwały o wprowadzeniu inwestycji do WPI, Uchwała Rady Miasta o zmianie WPI i wprowadzeniu zadania do realizacji.

Rozdział 2. Wieloletni Plan Finansowy założenia prognostyczne

14 2.1. Cel opracowania prognoz finansowych Proces długoterminowego planowania finansowego w jednostkach samorządowych pomaga określić ich możliwości inwestycyjne oraz zdolności do zaciągania i obsługi zobowiązań finansowych. Na proces planowania składa się analiza opcji finansowania i dostępnych opcji inwestycyjnych. Dzięki planowaniu finansowemu jednostka jest w stanie przewidzieć przyszłe konsekwencje obecnie podejmowanych decyzji, co pozwala na uniknięcie ewentualnych niespodzianek w przyszłości. 2.2. Metodyka opracowania prognoz finansowych Wieloletni Plan Finansowy, jako średnioterminowa prognoza wolnych środków na inwestycje, ma stanowić pomoc przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Pojęcie prognozy nie jest jednoznacznie zdefiniowane. Przyjęto, że prognoza powinna być sądem o następujących właściwościach: q q q q sformułowanym z wykorzystaniem dorobku nauki, odnoszącym się do określonego momentu czasu w przyszłości, podlegającym empirycznej weryfikacji, niepewnym, ale akceptowalnym. Budowa prognozy składa się z kilku etapów, przy czym w literaturze brak jest jednolitej konwencji. Można jednak wyodrębnić następujące etapy postępowania, które powinny być wykonywane w odpowiedniej kolejności: 1. Jednoznaczne zdefiniowanie problemu prognostycznego. 2. Zebranie danych historycznych. 3. Analiza danych historycznych. 4. Wybranie metody prognozowania. 5. Postawienie prognozy. 6. Ocena trafności prognozy.

15 2.3. Dane historyczne W pracy wykorzystano dane dotyczące kształtowania się poszczególnych kategorii dochodów i wydatków budżetowych w latach 2004 III kw. 2007, oraz projekt budżetu na rok 2008. Analiza danych historycznych Podstawą budowy prognoz jest poprawnie przeprowadzona diagnoza badanej rzeczywistości, czyli stwierdzenie przeszłego oraz faktycznego (teraźniejszego) stanu prognozowanych zjawisk 1, dlatego też każda z kategorii dochodów i wydatków została przeanalizowana oddzielnie. Pierwszym etapem analizy było przedstawienie historycznych danych. W kolejnym etapie porównywano dynamikę danych ze wskaźnikiem wzrostu ogólnego poziomu cen. Starano się także znaleźć czynniki mogące mieć wpływ na kształtowanie się poszczególnych kategorii. 2.4. Metodyka prognozowania Niestety, z uwagi na niewielki materiał statystyczny ograniczony małą liczbą obserwacji, nie można zastosować żadnych metod ekonometrycznych. Z tej samej przyczyny w analizie nie używa się żadnych średnich i innych miar statystycznych. Do prognozowania użyto rozbudowanej metody Naive forecast (metoda naiwna). Naive forecast stosuje się w sytuacjach, gdy brak jest możliwości użycia innych metod lub użycie tych metod skazane jest na niepowodzenie, choćby z powodu dużej losowości obserwacji. Metody naiwne są proste, przez to łatwe i szybkie w użyciu 2. Najprostsza metoda naiwna zakłada, że prognozowana wielkość zjawiska w okresie lub momencie t będzie taka sama jak ostatnio zaobserwowana wartość. Formalnie można to zapisać następująco: gdzie: y t y * = t 1 * y t - prognoza zmiennej Y na moment t, y t 1 - wartość zmiennej prognozowanej w momencie t-1. Jeżeli prognozowana zmienna charakteryzuje się istnieniem tendencji do wzrostu (spadku), to do prognozowania można użyć metody, która zakłada, że wartość prognozowanej zmiennej wzrośnie (spadnie) w momencie lub okresie prognozy o określony procent w momencie lub okresie poprzednim. Formalnie można to zapisać następująco: y * t = ( 1+ c) yt 1 gdzie: c - wskaźnik wzrostu (spadku). 1 Prognozowanie gospodarcze. Metody, modele, zastosowania, przykłady, red. nauk. E. Nowak, Warszawa 1998, s. 32. 2 Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania, red. nauk. M. Cieślak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 67-70.

16 W niniejszej pracy do prognozowania, wykorzystano program GFAM. Zawarta w programie GFAM metoda prognozowania jest rozszerzoną wersją przytoczonych wyżej metod naiwnych. Program GFAM umożliwia budowanie prognozy w oparciu o stały wskaźnik wzrostu (spadku) lub jako funkcję inflacji i PKB. Jeśli wybierzemy stały wskaźnik wzrostu (spadku), to formalny zapis wygląda identycznie jak równanie wyżej. Jeżeli nie zdecydujemy się na prognozowanie w oparciu o stały wskaźnik wzrostu (spadku), to prognozę możemy uzależnić od wag stojących przy inflacji i wskaźniku wzrostu PKB. Formalnie można to zapisać następująco: gdzie: y [ + CPI W ( cpi) ] [ 1 + PKB W ( pkb) ] * t = yt 1 1 t 1 t CPI t 1 - wskaźnik inflacji w momencie t-1, W (cpi) - waga inflacji, PKBt - wzrost PKB w momencie t, W ( pkb) - waga PKB. Wielkość wag została wyznaczona na podstawie historycznego kształtowania się danych w cenach stałych i bieżących, zaobserwowanej dynamiki w cenach bieżących i dynamiki cen, a także opinii opartych na intuicji i doświadczeniu. 2.5. Trafność prognozy Oceny trafności prognozy dokonać można dopiero po upływie okresu, na który prognoza była stawiana, gdy znane będą faktyczne realizacje prognozowanych wielkości. 2.6. Zasady gospodarki finansowej Jednostek Samorządu Terytorialnego od 2004 roku Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 2003 przestała obowiązywać z dniem 31 grudnia 2003 roku. Jej miejsce zastąpiła nowa ustawa, którą Sejm uchwalił w dniu 13 listopada 2003 roku. Rozwiązania przyjęte w tej ustawie zmierzają między innymi do: - zwiększenia udziału samorządów w dysponowaniu środkami publicznymi, - zwiększenia ekonomicznej odpowiedzialności JST poprzez zwiększenie udziału dochodów własnych w ogólnych środkach finansowych, - mocniejszego związania sytuacji finansowej JST z koniunkturą gospodarki państwa. Nowa ustawa ponownie określiła:

17 źródła dochodów oraz zasady ustalania i gromadzenia tych dochodów, zasady ustalania i przekazywania subwencji ogólnej oraz dotacji celowych z budżetu państwa. Źródła dochodów zostały sklasyfikowane zgodnie z Konstytucją RP jako: dochody własne, subwencja ogólna, dotacje celowe z budżetu państwa. Dochodami JST mogą być także środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz inne środki określone w odrębnych przepisach. Zasadnicze zmiany w systemie finansowania powiatów zawarte w ustawie dotyczą: a) zwiększenia udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych (powiaty): - PIT - z 1,00% w roku 2003 do 8,42% w roku 2004 i do 10,25% od roku 2005, - CIT - z 0,00% w roku 2003 do 1,40% od roku 2004, b) zwiększenia udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych (gminy): - PIT z 27,60% w roku 2003 do 35,72% w roku 2004 3, - CIT z 5,00% w roku 2003 do 6,71% w roku 2004, c) gminy i powiaty otrzymują dodatkowy dochód w postaci 5,00% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz z innych zadań zleconych ustawami, d) powiaty otrzymują 25,00% (dotychczas 5,00%) dochodów z tytułu gospodarowania mieniem Skarbu Państwa ( zgodnie z art. 63 Ustawy o gospodarce nieruchomościami), e) gminy i powiaty otrzymują subwencję ogólną składającą się z części: - wyrównawczej, - równoważącej, - oświatowej, f) wprowadzono system wpłat do budżetu państwa na wszystkich poziomach JST (mechanizm solidarnościowy wpłat gmin najbogatszych na rzecz gmin najuboższych rozciągnięty został na powiaty i województwa), g) wprowadzono mechanizm zachęcający do łączenia się jednostek samorządu terytorialnego (dla gmin (powiatów) powstałych w wyniku połączenia dwóch lub więcej gmin (powiatów), wskaźnik udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, w okresie 5 lat, począwszy od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym podjęto decyzję o połączeniu, jest 3 Udział gmin we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych na rok 2004 został ustalony zgodnie z art. 89 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Wskaźnik udziału gmin w podatku PIT będzie co roku zwiększany aż do wielkości docelowej, tj. 39,34%.

18 zwiększony o 5 punktów procentowych, a uzyskane w ten sposób dochody niewliczane będą do systemu wpłat), h) dotacje celowe z budżetu państwa przeznaczone na: - zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami, zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej, - usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz usuwanie skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz usuwanie skutków innych klęsk żywiołowych, - finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim oraz zadań własnych wymienionych w art. 42 ust. 2 Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, - realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych. Gminy i powiaty mogą otrzymywać dotacje na zadania objęte mecenatem państwa w dziedzinie kultury. 4 2.7. Założenia przyjęte do prognozy Wieloletniego Planu Finansowego na lata 2008-2015 2.7.1. Czynniki mające wpływ na gospodarkę budżetową i finanse Dochody jednostek samorządu terytorialnego w okresie analizy będą zależały od wielu czynników, które można podzielić na dwie kategorie: czynniki wewnętrzne, na które jednostka ma wpływ, czynniki zewnętrzne, na które jednostka nie ma wpływu. Do czynników wewnętrznych należy przede wszystkim polityki finansowa Miasta. Czynniki zewnętrzne to przede wszystkim regulacje prawne obowiązujące samorządy. Są to np.: ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, ustawa o finansach publicznych (w szczególności limity zadłużenia oraz wydatków na obsługę długu). Inne zewnętrzne czynniki mogące wpłynąć na sytuację finansową i gospodarczą to lokalne potrzeby społeczne i uwarunkowania gospodarcze regionu. Istotnym czynnikiem o charakterze zewnętrznym o ogromnym wpływie na finanse Miasta jest ogólna sytuacja gospodarcza kraju. 2.7.2. Inflacja Z analizy głównych źródeł dochodów i wydatków wynika, iż w dużej mierze wielkości te zmieniają się pod wpływem inflacji. 4 Art. 43 Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z dnia 13 listopada 2003 roku.

19 Proces dezinflacji zapoczątkowany w gospodarce polskiej w 1991 r. i kontynuowany, dzięki prowadzonej polityce fiskalnej i monetarnej, przez kolejne lata doprowadził do ograniczenia dynamiki cen z poziomu 585,8% w 1990 r. do 1,0% w 2006 r. Wykres 1. Średnioroczny wskaźnik wzrostu cen i usług w latach 1991-2006 80,0% 70,0% 70,3% 60,0% 50,0% 40,0% 43,0% 35,3%32,2% 27,8% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 19,9% 14,9% 11,8% 7,3%10,1% 5,5% 1,9% 0,8% 3,5% 2,1% 1,0% 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Źródło: Główny Urząd Statystyczny. Prognoza wskaźnika wzrostu cen i usług na lata 2007-2015 oparta została na następujących opracowaniach: Prognoza zmian sytuacji społeczno-ekonomicznej Polski: horyzont 2006, 2010, 2013 15 ; autor: Witold M. Orłowski; Opracowanie przygotowane na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej; Stan i prognoza koniunktury gospodarczej, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie (IBNGR); PROGNOZA MAKROEKONOMICZNA NA LATA 2005-2020, Departament Polityki Finansowej i Statystyki Ministerstwa Finansów oraz Departament Analiz i Prognoz Ekonomicznych Ministerstwa Gospodarki i Pracy (DAE i MGiP); Założenia polityki pieniężnej, Rada Polityki Pieniężnej NBP. W tabeli poniżej przestawiono prognozy wskaźnika wzrostu cen i usług konsumpcyjnych zawarte w wyżej wymienionych opracowaniach.

20 Tabela 1. Zestawienie prognoz wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych na lata 2007-2015 Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 DAE i MGiP 2,5% 2,8% 3,0% 3,4% 3,7% 3,6% 3,5% 3,5% 3,5% Witold M.Orłowski - scenariusz bazowy 2,5% 2,9% 3,9% 3,8% 3,6% 3,7% 3,6% 3,5% 3,5% IBNGR *) 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% NBP 2,0% 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% Średnia 2,4% 2,7% 3,0% 3,0% 3,1% 3,1% 3,0% 3,0% 3,0% Źródło: Opracowanie własne Na poniższym wykresie przestawiono w formie graficznej kształtowanie się prognozy wskaźnika wzrostu cen i usług konsumpcyjnych w latach 2007-2015. Wykres 2. Prognozy wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych na lata 2007-2015 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% DAE i MGIP Witold M.Orłowski - scenariusz bazowy IBNGR NBP Średnia 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Opracowanie własne W opracowaniu przyjęto, iż prognoza inflacji na lata 2007-2015 będzie się kształtowała na poziomie średniej arytmetycznej z prognoz zawartych w analizowanych dokumentach. 2.7.3. Produkt Krajowy Brutto Analiza kształtowania się dochodów pochodzących z podatków dochodowych od osób fizycznych i prawnych stanowiących dochód budżetu państwa wykazała, że jednym z czynników mogącym mieć wpływ na dochody z tego tytułu jest wzrost Produktu Krajowego Brutto. Na wykresie 3 zamieszczone zostały informacje na temat dynamiki zmian PKB w Polsce w latach 1992-2006.

21 Wykres 3. Zmiany PKB w Polsce w latach 1992-2006 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 5,2% 7,0% 6,1% 6,9% 4,8% 5,3% 6,4% 4,0% 3,8% 4,1% 4,0% 3,8% 3,2% 3,0% 2,6% 2,0% 1,0% 1,0% 1,4% 0,0% 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Źródło: Główny Urząd Statystyczny. Budując prognozę dynamiki PKB oparto się na następujących dokumentach: Prognoza zmian sytuacji społeczno-ekonomicznej Polski: horyzont 2006, 2010, 2013 15 ; autor: Witold M. Orłowski; Opracowanie przygotowane na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej; Stan i prognoza koniunktury gospodarczej, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie (IBNGR); PROGNOZA MAKROEKONOMICZNA NA LATA 2005-2020, Departament Polityki Finansowej i Statystyki Ministerstwa Finansów oraz Departament Analiz i Prognoz Ekonomicznych Ministerstwa Gospodarki i Pracy (DAE i MGiP). W tabeli poniżej przestawiono prognozy dynamiki PKB zawarte w wyżej wymienionych dokumentach. Tabela 2. Prognozowana dynamika PKB na lata 2007-2015 Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 DAE i MGiP 5,6% 5,2% 5,6% 6,1% 5,6% 5,2% 5,0% 4,9% 4,9% Witold M.Orłowski - scenariusz bazowy 4,3% 4,2% 4,7% 4,9% 5,3% 5,5% 5,7% 5,8% 5,8% IBNGR 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% Średnia 4,9% 4,8% 5,1% 5,3% 5,3% 5,2% 5,2% 5,2% 5,2% Źródło: Opracowanie własne Na poniższym wykresie przestawiono w formie graficznej kształtowanie się prognozy dynamiki PKB w latach 2007-2015.

22 Wykres 4. Prognozy wskaźnika dynamiki PKB na lata 2007-2015 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% DAE i MGIP Witold M.Orłowski - scenariusz bazowy IBNGR Średnia 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Opracowanie własne W opracowaniu przyjęto, iż prognoza dynamiki PKB na lata 2007-2015 będzie się kształtowała na poziomie średniej arytmetycznej z prognoz zawartych w analizowanych dokumentach. 2.8. Rodzaje ryzyka towarzyszącego funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego W trakcie realizacji długoterminowego planu finansowego na lata 2007-2015 należy uwzględnić możliwe wystąpienie zagrożeń utrudniających osiągnięcie zamierzonych celów. Zagrożenia te generują ryzyka towarzyszące funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego. Ryzyko istotnej zmiany politycznej w organach Miasta Radni - członkowie podstawowego organu stanowiącego Miasta - wybierani są w wyborach powszechnych przez wszystkich mieszkańców Miasta. Dlatego też na decyzje ekonomiczne oraz finansowe podejmowane przez jednostkę mogą wpływać czynniki polityczne i społeczne. Ryzyko pogorszenia sytuacji samorządów na skutek zwiększenia ich zadań Realizacja nowych zadań wiąże się ze zwiększonymi nakładami środków finansowych na bieżące funkcjonowanie. W ślad za nowymi zadaniami powinny być przekazywane środki na ich finansowanie. Jak pokazuje praktyka bardzo często wydatki na przekazywane zadania są niedoszacowane przez państwo. Przykładem jest wprowadzenie nowego systemu wynagradzania nauczycieli wynikającego ze znowelizowanej ustawy Karta Nauczyciela, które miało szczególny wpływ na sytuację finansową

23 jednostek samorządu terytorialnego w 2000 roku. Okazało się, iż zaplanowane w części oświatowej subwencji ogólnej środki na wdrożenie nowego systemu wynagradzania nauczycieli były niewystarczające w stosunku do faktycznych potrzeb wynikających ze znowelizowanej w 2000 roku ustawy Karta Nauczyciela. W efekcie jednostki podejmują się dofinansowania nowych zadań kosztem ograniczenia wydatków na inne dziedziny działalności lub też zaciągając dodatkowe zobowiązania. Ryzyko instytucjonalne Związane jest z możliwością wprowadzenia zmian regulacji prawnych i podatkowych mających bezpośredni wpływ na kształtowanie się poziomu dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Ryzyko niestabilności gospodarczej i politycznej Wiąże się z pogorszeniem ogólnej sytuacji gospodarczej kraju lub regionu, wzrostu inflacji oraz bezrobocia. W rezultacie zjawiska te wpływają na dochody czerpane z podatków i opłat. Ryzyko braku zakładanych źródeł finansowania Występuje w przypadku finansowania długookresowych inwestycji środkami obcymi np. z funduszy pomocowych. Ryzyko przeszacowania dochodów budżetu Przygotowywanie budżetu od strony dochodów może opierać się na zbyt optymistycznych założeniach (np., co do wpływów z tytułu sprzedaży mienia). W rezultacie niższe wpływy przy ustalonych wyższych wydatkach skutkują powstaniem deficytu budżetowego, co może doprowadzić do zaburzeń płynności. Ryzyko nadzwyczajnego zwiększenia wydatków budżetu Jednostki tworzą rezerwy na nieprzewidziane w budżecie wydatki. Może się okazać, że wystąpi nieplanowany wzrost wydatków przekraczający poziom utworzonej rezerwy (np. związanych z klęską żywiołową). Wówczas pokrycie tych wydatków może nastąpić poprzez zmniejszenie innych wydatków lub też zwiększenie zadłużenia. Ryzyko kursowe Występuje w przypadku jednostek, które zaciągnęły zobowiązania indeksowane do walut obcych. Ryzyko stóp procentowych Obligacje i kredyty oprocentowane są według zmiennej stawki związanej z rentownością 52-tygodniowych bonów skarbowych lub według zmiennej stawki WIBOR, które zmieniają się zarówno w ciągu każdego roku, jak i w poszczególnych latach. Na ustalenie rentowności bonów skarbowych i wielkości stawek WIBOR pośredni wpływ ma poziom inflacji, dlatego też samorząd powinien wziąć pod uwagę ryzyko związane ze zmianami inflacyjnymi. Zmniejszenie poziomu inflacji powodować może zmniejszenie poziomu rentowności bonów skarbowych i WIBOR-u, i tym samym będzie wywierać wpływ na poziom obsługi zadłużenia.

24 Ryzyko zmiany stawek podatków pośrednich Jednostki samorządu terytorialnego mogą ponosić ryzyko zwiększenia stawek podatków pośrednich, w tym stawek podatku od towarów i usług. Na gruncie obowiązującego stanu prawnego jednostki samorządu terytorialnego jako takie, co do zasady nie mają prawa do pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony. Powoduje to, iż ponoszą one ekonomiczny ciężar podatku od towarów i usług. Podwyższenie stawek podatku VAT może skutkować wyższymi cenami żądanymi przez dostawców i wykonawców w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego.

Rozdział 3. Gospodarka finansowa Miasta Gorzowa Wielkopolskiego w latach 2004-2006

26 3.1. Dochody Miasta w latach 2004-2006 Tabela 3. Dochody Miasta Gorzowa Wielkopolskiego według źródeł ich pochodzenia w latach 2004 2006 (dane w PLN) DOCHODY 2004 2005 2006 Podatki i opłaty lokalne 63 827 824 65 844 636 64 927 954 Podatek rolny oraz leśny 245 502 452 541 443 855 Podatek od nieruchomości 41 629 071 45 705 042 45 350 531 Podatek od środków transportowych/z opłaty komunikacyjnej 7 016 362 6 742 830 5 782 008 Podatek od posiadania psów 207 589 174 723 149 426 Wpływy z opłaty administracyjnej 4 185 7 578 7 115 Podatek od spadków i darowizn 238 503 437 213 461 154 Wpływy z karty podatkowej 402 121 383 305 368 315 Oplata skarbowa 4 280 502 4 062 366 3 862 448 Odsetki karne (należności) 665 630 843 356 608 702 Podatek od czynności cywilnoprawnych 3 045 642 3 116 286 3 874 508 Wpływy z opłat za zarząd i wieczyste użytkowanie nieruchomości 4 845 829 2 694 663 3 160 178 Wpływy z opłaty targowej 1 246 888 1 224 733 859 714 Udział w podatkach budżetu państwa 53 294 063 64 275 820 72 791 051 pod. doch. od osób fizycznych 49 696 968 59 677 390 68 363 054 pod. doch. od osób prawnych 3 597 095 4 598 430 4 427 997

27 DOCHODY 2004 2005 2006 Dochody jednostek/zakładów budżetowych 439 023 0 1 423 Dochody z majątku gminy 6 078 038 25 691 679 16 593 788 Dzierżawa, najem, czynsz, leasing 1 476 896 1 499 539 1 609 508 Dywidendy, sprzedaż 4 601 142 24 192 140 14 984 280 Odsetki od środków na rachunkach bankowych (092) 412 419 945 783 1 154 852 Pozostałe dochody 11 740 693 10 886 079 13 143 340 Grzywny i kary pieniężne 41 883 42 922 218 465 Zezwolenia na sprzedaż alkoholu 1 816 353 2 017 706 2 048 093 Wpływy z usług 2 243 546 2 686 245 531 213 Różne opłaty (069,059,049,040) 355 239 2 032 082 2 958 927 Inne dochody 7 283 672 4 107 124 7 386 642 Subwencje z budżetu państwa 89 466 001 94 020 845 97 706 853 Subwencja oświatowa 83 965 680 88 405 523 90 097 658 Subwencja rekompensująca 33 586 0 Subwencja równoważąca 5 466 735 5 615 322 7 609 195 Dotacje celowe z budżetu państwa 42 819 352 48 600 552 52 742 811 Zadania zlecone i powierzone 31 634 788 38 954 299 41 286 003 Zadania własne gminy 11 184 564 9 646 253 11 456 808 na dofinansowanie zadań ze źródeł pozabudżetowych (f.c.,j.s.t.) 2 128 349 3 789 650 2 914 068 na inwestycje 1 978 320 8 937 344 15 340 329 DOCHODY RAZEM 272 184 082 322 992 388 337 316 469 Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu z lata 2004 2006

28 W 2004 roku dochody Miasta wykonane zostały w wysokości 272 184 082 zł. Największy udział w dochodach stanowiły dochody własne w wysokości 50%. Kolejną pozycję stanowiły subwencje z udziałem 33%. W 2005 roku dochody wykonane zostały w kwocie 322 992 388 zł i były wyższe o około 19% od dochodów osiągniętych w roku 2004. W stosunku do roku 2004 odnotowano wzrost dochodów własnych o 23%, dotacji i środków pozabudżetowych na zadania bieżące o 31% oraz dochodów z subwencji (o 5%). Wykres 5. Dochody budżetowe w latach 2004-2006 Dochody Miasta w latach 2004-2006 350 000 000 300 000 000 250 000 000 200 000 000 na inwestycje Dotacje i środki celowe Subwencje z budżetu państwa Pozostałe dochody Odsetki od środków na 150 000 000 100 000 000 50 000 000 0 2004 2005 2006 Dochody z majątku gminy Dochody jednostek/zakładów budżetowych Udział w podatkach budżetu państwa Podatki i opłaty lokalne Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu z lata 2004 2006. W roku 2006, w porównaniu z rokiem 2005 wykonanie dochodów było wyższe o 4%. Struktura dochodów nie uległa większej zmianie. Spadł udział dochodów własnych do poziomu 50%, a udział dotacji i środków pozabudżetowych wzrósł do poziomu 21% dochodów ogółem. Udział subwencji spadł do 29% dochodów ogółem. Struktura dochodów w latach 2004-2006 wskazuje, że zadania jednostki finansowane są średnio w 50% poprzez dochody własne Miasta.

29 3.2. Wydatki Miasta w latach 2004-2006 Tabela 4. Dane o wydatkach Miasta Gorzowa Wielkopolskiego w latach 2004 2006 (dane w PLN) WYDATKI 2004 2005 2006 010 Rolnictwo i łowiectwo 29 246 59 331 101 651 Rzeczowe 29 246 59 331 101 651 020 Leśnictwo 432 14 502 27 448 Rzeczowe 432 14 502 27 448 600 Transport i łączność 18 398 549 36 781 351 76 532 052 Rzeczowe 9 214 359 12 120 083 14 829 304 Inwestycje 9 184 190 24 661 268 61 702 748 630 Turystyka 275 110 65 536 78 790 Rzeczowe 275 110 65 536 78 790 700 Gospodarka mieszkaniowa 21 237 278 18 437 844 9 876 413 Rzeczowe 4 964 118 4 482 683 5 774 670 Inwestycje 16 273 160 13 955 161 4 101 743 710 Działalność usługowa 878 458 1 127 145 1 739 958 Rzeczowe 571 841 653 908 1 261 939 Osobowe 281 617 279 562 361 108 Inwestycje 25 000 193 675 116 911 750 Administracja publiczna 23 110 942 23 015 499 26 004 023 Rzeczowe 6 795 726 7 091 007 8 454 585 Osobowe 15 549 119 15 751 119 17 444 896 Inwestycje 766 097 173 373 104 542 751 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i sądownictwa 174 165 542 929 191 282 Rzeczowe 168 391 526 149 180 968

30 WYDATKI 2004 2005 2006 Osobowe 5 774 16 780 10 314 Inwestycje 0 0 0 752 Obrona narodowa 0 715 1 400 Rzeczowe 0 715 1 400 754 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 8 068 987 8 677 122 9 584 178 Rzeczowe 1 645 305 2 143 661 1 978 596 Osobowe 5 410 192 5 581 381 5 896 003 Inwestycje 1 013 490 952 080 1 709 579 756 Doch. od os. praw. fiz. i wydatki zw. z poborem 368 115 432 746 317 008 Rzeczowe 368 115 363 005 241 339 Osobowe 0 69 741 75 669 757 Obsługa długu publicznego 2 896 725 3 179 436 2 004 981 Odsetki od kredytów i pożyczek 2 896 725 3 179 436 2 004 981 758 Różne rozliczenia 49 298 784 881 23 816 Rzeczowe 49 298 784 881 23 816 801 Oświata i wychowanie 106 854 506 106 870 806 115 232 838 Rzeczowe 99 830 221 31 197 829 36 401 507 Osobowe 0 75 448 242 77 314 550 Inwestycje 7 024 285 224 735 1 516 781 851 Ochrona zdrowia 2 164 951 3 340 781 2 809 368 Rzeczowe 1 864 951 2 026 020 2 009 086 Osobowe 0 814 761 796 636 Inwestycje 300 000 500 000 3 646 852 Pomoc społeczna 53 872 889 63 039 887 68 634 625 Rzeczowe 53 290 640 51 067 368 55 113 613 Osobowe 0 11 853 379 12 714 739

31 WYDATKI 2004 2005 2006 Inwestycje 582 249 119 140 806 273 853 Poz. zadania w zakr. polit. społecznej 1 851 617 2 161 059 3 378 812 Rzeczowe 1 851 617 596 489 1 750 053 Osobowe 0 1 564 570 1 628 759 Inwestycje 0 0 0 854 Edukacyjna opieka wychowawcza 9 256 883 11 488 301 12 860 929 Rzeczowe 9 252 384 4 893 619 5 939 284 Osobowe 0 6 594 682 6 664 925 Inwestycje 4 499 0 256 720 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 11 141 957 9 865 248 17 150 912 Rzeczowe 7 200 346 7 199 562 9 289 318 Osobowe 0 0 8 149 Inwestycje 3 941 611 2 665 686 7 853 445 921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 5 738 045 5 823 165 12 975 364 Rzeczowe 4 908 005 5 490 676 7 371 480 Osobowe 0 0 1 384 Inwestycje 830 040 332 489 5 602 500 803 Szkolnictwo wyższe 37 861 123 991 286 973 Rzeczowe 37 861 123 991 136 973 Inwestycje 0 0 150 000 926 Kultura fizyczna i sport 6 660 697 4 242 480 6 545 490 Rzeczowe 4 516 197 4 204 970 5 127 938 Inwestycje 2 144 500 37 510 1 417 552 WYDATKI RAZEM 273 066 711 300 074 755 366 358 311 Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu w latach 2004 2006.