Raport z debaty klimatycznej w Dąbrowie Tarnowskiej Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali: Katarzyna Juras Krzysztof Ciurej Nadzór eksperta: Tadeusz Narkun Warszawa, 8.03.2013 Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
DATA DEBATY MIEJSCE CEL DEBATY PATRONAT UCZESTNICY DEBATY MODERATORZY EKSPERT 11 lutego 2013 Dąbrowa Tarnowska Wypracowanie społecznych założeń dla Powiatowego Programu Niskowęglowego Rozwoju czyli strategii rozwoju przy założeniach ograniczenia CO 2. Minister Środowiska i Starosta Przeworski Uczestnikami debaty byli pracownik Urzędu Miasta, przedstawiciele powiatu, przedstawiciele lokalnej społeczności: przedstawiciele części gmin wchodzących w skład powiatu, przedstawiciel lokalnego biznesu. Katarzyna Juras, Krzysztof Ciurej Tadeusz Narkun Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu dąbrowskiego 2
Raport MDK z przeprowadzonej debaty Debatę klimatyczną otworzył Starosta, pan Tadeusz Kwiatkowski. W swoim wystąpieniu zaznaczył, że spotkanie daje możliwość wypracowania założeń różnych kierunków działań, które mogą wspomóc w przyszłości pozyskiwanie funduszy zewnętrznych.po części informacyjnej o projekcie, którą poprowadził Przedstawiciel Związku Powiatów Polskich Pan Tadeusz Narkun, przedstawiona została- przez Krzysztofa Ciureja, prezentacja na temat zmian klimatu- przyczyn, skutków, przeciwdziałania oraz adaptacji. W kolejnej części spotkania, uczestnicy wzięli udział w projekcji filmu: Tydzień z Dobrym Klimatem- przedstawiającym dobre przykłady wykorzystania odnawialnych źródeł energii w różnych regionach Polski. Następnie uczestnicy wzięli udział w części warsztatowej, podzielonej na 3 bloki tematyczne. Pierwszy z nich dotyczył uwarunkowań dla rozwoju gospodarki regionu, wynikających z kwestii zmian klimatycznych, drugi: pomysłów i wizji gospodarki w regionie w 2030 roku biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne, a ostatni: instrumentów i zasobów niezbędnych do osiągnięcia wybranej wizji. Uczestnicy podzieleni zostali na mniejsze zespoły, które umożliwiły im swobodną pracę nad pierwszym z zagadnień. Po intensywnej burzy mózgów, przedstawiciele grup wskazywali na następujące uwarunkowania dla rozwoju gospodarki regionu wynikające z kwestii zmian klimatycznych, które rozpatrywano w kontekście szans i zagrożeń: Szanse: Duża powierzchnia lasów absorbujących CO 2, Czyste powietrze, Dobre położenie geograficzne, dobre połączenie komunikacyjne z Krakowem, Tarnowem, Małe uprzemysłowienie, Dobrze rozwinięta sieć szkół ponadgimnazjalnych, Rozdrobnione rolnictwo, Rozwijająca się sieć turystyczne m.in. powstające gospodarstwa agroturystyczne, Aktywne społeczeństwo, Nieużytki, które są do zagospodarowania, Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu dąbrowskiego 3
Możliwość produkcji biomasy - nieużytki, dobre nasłonecznienie, zasoby wiatru, rzeki, potoki, cieki wodne, Dobre przykłady działań w sąsiednim powiecie, Możliwość wdrażania nowych technologii m.in związanych z produkcją energii odnawialnej. Zagrożenia: Niska świadomość ekologiczna mieszkańców, oraz mała liczba kampanii edukacyjnych o tematyce ochrony środowiska i klimatu, Niski poziom wdrażania nowych technologii, Duże bezrobocie, Niski status ekonomiczny mieszkańców, Znaczna niska emisja z gospodarstw domowych, szczególnie opalanych węglem i odpadami, Brak miejsc pracy dla wykształconych mieszkańców, co prowadzi do ich emigracji, Ewentualne protesty społeczności lokalnej obawiającej się zmian, Słabo rozwinięty transport zbiorowy, Pojawiające się lokalne kataklizmy m.in. podtopienia, Zwiększające się koszty mediów, Brak spójnej polityki państwa ułatwiającej wdrażanie zmian w powiatach, gminach.. Podczas dyskusji, szczególną uwagę zwracano na niski status ekonomiczny mieszkańców- co skutkuje m.in. łamaniem przez nich prawa i wykorzystywaniem odpadów do opalania mieszkań, ponadto bardzo mocno podkreślano fakt, iż bardzo dużym utrudnieniem w podejmowanych działaniach jest polityka państwa, rządu, który nie dąży do konstruowania prawa przyjaznego gminom powiatom ułatwiającym wdrażanie działań zmierzających w kierunku ochrony klimatu.. W dalszej części pracy zespołowej, nawiązując do wypracowanych uwarunkowań w poprzednim module, uczestnicy- w wyniku dyskusji, zaproponowali następujące pomysły i wizje gospodarki w powiecie w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu dąbrowskiego 4
WIZJA 1: Przyjazny Powiat - czysty region dla mieszkańców, turystów, przyjazny inwestorom. POMYSŁY: Podwyższenie świadomości społeczności lokalnej w zakresie zmian klimatu (nagłaśnianie w mediach, szkolenia, edukacja młodzieży szkolnej, współpraca z instytucjami naukowymi), Wprowadzanie upraw roślin zwiększających absorbcję dwutlenku węgla, Tworzenie grup producenckich, którzy z jednej strony zajmują się np. hodowla zwierząt, z drugiej podejmują działania zmniejszające emisję dwutlenku węgla np. dzięki tworzeniu biogazowni, zalesianie i zadrzewienie nieużytków rolnych, budowa i instalowanie wiatraków oraz solarów, podnoszenie świadomości społeczeństwa poprzez prowadzenie różnych akcji np. dzień bez samochodu w powiecie. WIZJA2: Powiat wykorzystujące energię odnawialną. POMYSŁY: wykorzystanie zasobów odnawialnych wiatru, słońca, wody, uniezależnienie się od dostaw energii z zewnątrz - budowa małych elektrowni i łączenie ich w systemy zarządzające energią w sieci, wspieranie programów budowy farm fotowoltaicznych, rozwój agroturystyki ściągającej turystów, rozbudowa akwenów wodnych i. promocja wędkarstwa Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu dąbrowskiego 5
WIZJA3: Produkcja energii ze źródeł odnawialnych - rozwój turystyki POMYSŁY: wykorzystanie zasobów energii odnawialnych w powiecie, stworzenie systemu współpracy między przedsiębiorcami a rolnikami ułatwiającego produkcję i zbyt określonych produktów np. przy produkcji brykietu, zmiana systemu ogrzewania domów, likwidacja palenisk węglowych, zastąpienie ich piecami opalanymi biomasą, pozyskiwanie funduszy z zewnątrz. W dalszej części spotkania, uczestnicy zastanawiali się jakie zasoby posiadają do tego aby osiągnąć wskazane wizje. Określili również jakie działania musza podjąć oraz jakie rezultaty chcieliby osiągnąć oraz kto może być liderem działań, zmierzających do realizacji wizji. Wśród zasobów wskazano głównie na chęci do działania oraz obecność osób które chętnie podejmą ten temat w swoich działaniach. Wskazano również na duży potencjał przyrodniczy oraz rolniczy do realizacji pomysłów odnoszących się do wybranej wizji. Zaznaczono jednak, że jest także wiele potrzeb w tym zakresie, takich jak: dofinansowania, zmiana prawa (np. ulg podatkowych, ułatwień procedur), dostępności do najnowocześniejszych technologii. Uczestniczy wskazali także rezultaty jakie chcieliby osiągnąć przy realizacji wizji. Najważniejszym z nich to czyste środowisko oraz nowe miejsca pracy. Uczestnicy życzyliby sobie by region oferował młodym mieszkańcom perspektywę rozwoju, a w rezultacie by mieszkańcy byli zadowoleni z życia. Aby wizja była realna do osiągnięcia, uczestnicy wytypowali wspólnie także organizacje, które powinny podjąć ten temat, a byłyby nimi: stowarzyszenie gmin działający na terenie powiatu, także powiat, oraz lokalne grupy m.in. stowarzyszenia, koła gospodyń.. Uczestnicy bardzo chętnie brali udział w debacie. Na różnorodność opinii i pomysłów wpływał szeroki przekrój uczestników- od urzędników gmin, powiatów po działaczy NGO oraz przedstawicieli lokalnego biznesu. Uczestnicy bardzo często wskazywali na niski status ekonomiczny mieszkańców, co na co dzień może stawać się dużą barierą do rozpoczęcia działań na rzecz ochrony środowiska czy klimatu. Także bardzo mocnym głosem, który pojawił się w debacie była aspekty braku Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu dąbrowskiego 6
wdrażania ułatwień proceduralnych, prawnych ze strony rządu, ułatwiających wprowadzanie nowych działań na szczeblu gminy, powiatu. Z jednej strony bardzo mocno wskazywano niedostosowane prawo, brak finansów z drugiej strony podkreślano, iż brak jest systemowych działań ze strony państwa. Jako przykłady konkretnych działań podawano rozwiązania zachodniego sąsiada Polski, z którymi zapoznano się w trakcie wyjazdów studyjnych. Na podkreśleni także zasługuje fakt, iż w debacie uczestniczyły osoby bardzo mocno zainteresowane wprowadzaniem nowych rozwiązań. Ważnym jest aby podjąć pierwszy krok czym mogłoby być zmotywowanie do działania Stowarzyszenia Gmina działającego w powiecie na rzecz realizacji wizji, które zgromadziłoby instytucje samorządu lokalnego, organizacje, instytucje i przedsiębiorstwa zainteresowane takim przedsięwzięciem, a następnie rozwinięcie i jej wdrażanie. Następnym krokiem mogłoby być sformułowanie szczegółowej strategii a kolejnym przygotowanie programu wykonawczego w nawiązaniu do możliwości wykorzystania przyszłych funduszy UE, a dzięki zawiązanej współpracy ułatwiłoby jej osiągnięcie. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu dąbrowskiego 7
Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach 2014-15. W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku 2020. Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: http://liso.chronmyklimat.pl Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu dąbrowskiego 8