Rośliny łąkowe Klasa I Scenariusz lekcji z edukacji przyrodniczej
Rośliny łąkowe Opracowanie Ewa Kowalewska, Szkoła Podstawowa nr 9 w Świnoujściu Konsultacja i redakcja Andrzej Biderman Fundacja Edukacji Naturalnej Szata graficzna Skład Liter Dariusz Grochal Wydawca Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej Counterpart Fund Warszawa Grodno, 2018 2
Ewa Kowalewska Rośliny łąkowe WSTĘP Wprowadzenie Łąki są typowym elementem otoczenia wsi. Jednocześnie jest to zbiorowisko o największej liczbie gatunków roślin spotykanych na jednostce powierzchni. Łąka świeża może mieć do 75 gatunków występujących na 100 m 2. Jest to więc idealne miejsce do poznania różnorodności świata roślin. Cele ogólne 1. Poznanie różnorodności gatunków roślin na łące. 2. Rozwijanie wrażliwości zmysłowej. 3. Odkrycie możliwości poznawania przyrody za pomocą różnych zmysłów. 4. Ćwiczenie spostrzegawczości w obserwacjach przyrodniczych. 5. Kształtowanie umiejętności służących zdobywaniu wiedzy. 6. Kształtowanie umiejętności pracy zespołowej. Cele szczegółowe: 1. Będziemy obserwować życie na łące. 2. Będziemy rozróżniać gatunki roślin łąkowych. 3. Będziemy obserwować różnorodność barw, kształtów i zapachów w przyrodzie. 4. Rozpoznamy i porównamy barwy, kształty i zapachy występujące w przyrodzie. 5. Znajdziemy wybrane rośliny w atlasie. 6. Będziemy zgodnie współpracować w zespole. 7. Ocenimy własną pracę. 8. Zaklasyfikujemy rośliny wg. wybranego kryterium. 9. Dokonamy pomiary długości. 3
Odniesienie do Podstawy Programowej I. Edukacja polonistyczna I. 1.1) słucha z uwagą wypowiedzi nauczyciela, innych osób z otoczenia, w różnych sytuacjach życiowych, wymagających komunikacji i wzajemnego zrozumienia; okazuje szacunek wypowiadającej się osobie, I. 1.2) wykonuje zadanie według usłyszanej instrukcji; zadaje pytania w sytuacji braku rozumienia lub braku pewności zrozumienia słuchanej wypowiedzi, I. 2. 2) formułuje pytania dotyczące sytuacji zadaniowych, wypowiedzi ustnych nauczyciela, uczniów lub innych osób z otoczenia, I. 6.2) korzysta z różnych źródeł informacji, np. atlasów, czasopism dla dzieci, słowników i encyklopedii czy zasobów internetu i rozwija swoje zainteresowania, I. 6.3) wykorzystuje nabyte umiejętności do rozwiązywania problemów i eksploracji świata, dbając o własny rozwój i tworząc indywidualne strategie uczenia się. II. Edukacja matematyczna II. 1.2) porównuje przedmioty pod względem wyróżnionej cechy wielkościowej, np. długości czy masy; dokonuje klasyfikacji przedmiotów, II.2.1) liczy (w przód i wstecz) od podanej liczby po 1, po 2, po 10 itp., II.2.2) odczytuje i zapisuje, za pomocą cyfr, liczby od zera do tysiąca oraz wybrane liczby do miliona (np. 1 500, 10 000, 800 000), II.5.2) mierzy długości odcinków, boków figur geometrycznych itp.; podaje wynik pomiaru, posługując się jednostkami długości: centymetr, metr, milimetr; II.6.6) dokonuje obliczeń szacunkowych w różnych sytuacjach życiowych, III. Edukacja społeczna III. 1.1) identyfikuje się z grupą społeczną, do której należy, IV. Edukacja przyrodnicza IV.1.1) rozpoznaje w swoim otoczeniu popularne gatunki roślin, IV. 1.6) planuje, wykonuje proste obserwacje, doświadczenia i eksperymenty dotyczące obiektów i zjawisk przyrodniczych, tworzy notatki z obserwacji, wyjaśnia istotę obserwowanych zjawisk według procesu przyczynowo-skutkowego i czasowego, IV.2.5) reaguje stosownym zachowaniem w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa, zdrowia jego lub innej osoby, V. Edukacja plastyczna V. 1.1c) wyróżnia w obrazach, ilustracjach, impresjach plastycznych, plakatach, na fotografiach barwę, walor różnych barw, różnice walorowe w zakresie jednej barwy, fakturę. Metody i Formy pracy Praktyczne, problemowe, podające. 4
Środki puzzle,,łąka (załącznik nr 1) katalog roślin łąkowych (załącznik nr 2) karty obserwacji (załącznik nr 3) karty,,barwy zieleni (załącznik nr 4) karty do gry,,memory- Rośliny łąkowe (załącznik nr 5) medale,,tropiciel roślin łąkowych (załącznik nr 6) znaki ostrzegawcze (załącznik nr 7) patyczki do lodów pachołki do wyznaczenia terenu obserwacji ołówki, kredki kartoniki z brystolu (ok. 7 10 cm) klej szkolny, najlepiej w tubkach blok rysunkowy sznure, Linijka lub taśma miarowa koszyki Miejsce zajęć Zajęcia wstępne prowadzimy w klasie. Zajęcia terenowe prowadzimy na łące, która powstała po nieużytkach porolnych. PRZEBIEG ZAJĘĆ Wprowadzenie w klasie 1. Rozwiązywanie zagadek Zajęcia zaczynamy od turnieju zagadek, np. takich: Na zielonej łące Kwitnie ich tysiące. W swej nazwie,,sto mają Jak się nazywają? (stokrotki) Na wilgotnych łąkach Niby żółte wieńce, Zakwitły na wiosnę Wesołe (kaczeńce) 5
2. Podział uczniów na 4 zespoły Podział uczniów odbywa się losowo. Każdy z uczestników losuje z kubeczka patyczek po lodach z zapisanym numerem zespołu. Po wylosowaniu numeru grupy, dzieci tworzą zespoły i zajmują wyznaczone dla nich miejsca w klasie. 3. Układanie w zespołach puzzli przedstawiających kwitnącą łąkę Uczniowie otrzymują koperty z puzzlami (zał.1) i każdy zespół układa jeden obraz. Uczniowie nazywają miejsce, które ułożyli z puzzli (łąka). Jeśli potrafią nazywają gatunki roślin przedstawionych na złożonej ilustracji. 4. Przedstawienie tematu zajęć i ich przebiegu Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematyką zajęć:,,rośliny łąkowe. Omawiamy, dlaczego łąki są ważne dla człowieka i dla świata roślin i zwierząt. Stawiamy pytanie kluczowe naszych zajęć: Czy wszystkie rośliny na naszej łące są takie same? Omawiamy cele (w języku ucznia) oraz określamy kryteria sukcesu. Kryteria: Będziemy samodzielnie nazywać 2-3 gatunki roślin łąkowych Znajdziemy najniższą i najwyższą roślinę na łące Stworzymy galerię kolorów kwiatów łąkowych Swoje badania wykonamy w zespole (wspólnie) Omawiamy przebieg zajęć: Wyjście na łąkę Prowadzenie obserwacji Powrót do klasy Podsumowanie 5. Wyposażenie zespołów w,,koszyk tropiciela przyrody Przedstawiamy nasz Koszyk tropiciela przyrody. Omawiamy jego zawartość: Katalog roślin łąkowych (zał. 2) Karta,,barwy zieleni (zał. 4) Karta obserwacji(zał. 3) Ołówki Sznurek 6. Wspólne ustalenie zasad bezpieczeństwa Uzgadniamy z dziećmi zasady bezpieczeństwa w czasie dojścia do łąki i w czasie pracy, np.: Przestrzegamy zasad ruchu drogowego- po chodniku idziemy prawą stroną, a w gdy go nie ma lewą stroną jezdni Nie oddalamy się od grupy, poruszamy się po wyznaczonym do obserwacji terenie Stosujemy się do poleceń nauczyciela Wykonujemy zadania według instrukcji 6
Zgodnie współpracujemy w zespołach Nie hałasujemy i nie rozmawiamy zbyt głośno Dbamy o bezpieczeństwo swoje i kolegów podczas zajęć i zabaw Nie zaśmiecamy terenu, opakowania np. po prowiancie zabieramy ze sobą Nie niszczymy przyrody Nie wyrywamy roślin Nie bierzemy do ust żadnych roślin ponieważ mogą być one szkodliwe dla naszego zdrowia Nie zbieramy rzeczy niebezpiecznych np. szkieł, kawałków metali, ostrych przedmiotów Każdą niebezpieczną sytuację zgłaszamy nauczycielowi Zajęcia terenowe 7. Wyjście na łąkę Bezpieczne przejście ze szkoły na łąkę. 8. Zapoznanie uczniów z terenem do obserwacji Teren obserwacji prowadzonej na łące jest ograniczony do wybranej przez nas powierzchni. Jego granice oznaczamy za pomocą pachołków. Umawiamy się z dziećmi, że nie będą przekraczać tych granic. Prosimy dzieci, by samodzielnie oceniły, czy na terenie przeznaczonym do obserwacji nie ma miejsc, lub obiektów stwarzających dla nich jakieś zagrożenie. Jeśli występują, oznaczamy je wspólnie za pomocą znaków ostrzegawczych (zał. 7). 9. Prowadzenie obserwacji Na łące dzieci pracują w 4 zespołach ustalonych wcześniej w klasie. Na wybranym terenie uczniowie wykonują kolejno powierzane im zadania: 1. Ocenimy wstępnie, czy na łące mamy do czynienia zjednym gatunkiem roślin, czy gatunków jest wiele. Wynik zaznaczamy w karcie obserwacji. 2. Oceniamy jaką część (dużo-mało) roślinności łąki stanowią trawy, a jaką część inne rośliny (kwiatowe).wynik zaznaczamy w karcie obserwacji. 3. Oceniamy, czy w na łące warunki są słoneczne, czy też panuje tu cień lub półcień.wynik zaznaczamy w karcie obserwacji. 4. Oceniamy jakich kolorów innych niż zielony, jest najwięcej na naszej łące. Wynik zaznaczamy w karcie obserwacji. 5. Tworzymy paletę kolorów: z przyniesionych przez dzieci kwiatków tworzymy paletę barw łąkowych, przyklejając je do kartonika brystolu. Omawiamy wyniki i we wnioskach ustalamy, czy w naszych paletach występują wszystkie kolory, czy może jakiegoś brakuje. 6. Przedstawiamy dzieciom wzornik odcieni zieleni (załącznik nr 4). Prosimy, by znalazły na badanej łące jak najwięcej fragmentów liści, których kolor odpowiada przedstawionym odcieniom. Przyniesione liście układane są na wzorniku. A może są rośliny, których odcień zieleni jest jeszcze inny niż te, które są przedstawione na wzorniku. Nagradzamy dzieci pochwałą, jeśli dokonają takiego odkrycia. Wpisujemy do karty ustaloną liczbę odcieni zieleni. 7
7. Dzieci wybierają sobie 3 rośliny łąkowe, które starają się oznaczyć (ustalić ich nazwę) za pomocą katalogu roślin (załącznik nr 2). Wynik zapisujemy w karcie obserwacji. 8. Każdy zespół otrzymuje sznurki różnej długości. Jego zadaniem jest odnaleźć rośliny, których wysokość odpowiada długości sznurka. Korzystając z miarki (linijki), pozostającej w dyspozycji nauczyciela, dzieci ustalają wysokość rośliny w centymetrach. W omówieniu porównujemy wyniki poszczególnych zespołów. Dzieci wskazują, która roślina była najniższa, która najwyższa, a które były średniej wysokości.wynik zapisujemy w karcie obserwacji. 9. Dzieci badają, która z roślin ma interesujący zapach? Zapisują jej nazwę lub numer z katalogu. Jeżeli nie mogą ustalić nazwy, zbierają kwiat lub liść tej rośliny i przynoszą w celu okazania przy omówieniu.wynik zapisujemy w karcie obserwacji. 10. Na koniec każde dziecko zabiera do klasy liść rośliny łąkowej, który uznało za najpiękniejszy. 10. Powrót do klasy Bezpieczne przejście z łąki do szkoły. Podsumowanie 11. Prezentacja wyników obserwacji przez grupy i podsumowanie zajęć Wyniki prezentowane są na tablicy. Następuje omówienie wyników. 12. Utrwalenie zebranej wiedzyi doświadczeń Gra Memory Rośliny łąkowe. Kalkowanie przyniesionych liści. 13. Podsumowanie Zajęcia podsumowujemy pod kątem wniosków dotyczących zróżnicowania roślinności łąkowej oraz względem postawionych sobie celów. Dzieci samodzielnie oceniają czy ich grupa spełniła wszystkie kryteria sukcesu zajęć. Grupa ocenia także efektywność swojej pracy jako zespołu. Wszystkie negatywne oceny staramy się przekuć na wnioski dotyczące jak lepiej i bardziej skutecznie wykonywać zadania oraz jak skuteczniej współpracować. 14. Wręczenie medali, Tropiciel roślin łąkowych (zał. 6) 8
Puzzle do składania przez uczniów Załącznik nr 1a 9
Puzzle do składania przez uczniów Załącznik nr 1b 10
Puzzle do składania przez uczniów Załącznik nr 1c 11
Puzzle do składania przez uczniów Załącznik nr 1d 12
Puzzle do składania przez uczniów Załącznik nr 1e 13
Katalog roślin łąkowych Załącznik nr 2 1. Babka zwyczajna 2. Dzwonek 4. Mlecz zwyczajny 3. Krwawnik 14
5. Rzeżucha 6. Koniczyna 7. Starzec 8. Łoboda 15
10. Przytulia 9. Mak 11. Mniszek lekarski 12. Ostrożeń 16
13. Tymotka 14. Kupkówka 16. Mietlica 15. Wiechlina 17
KARTA PRACY i OBSERWACJI ROŚLINY ŁĄKOWE Załącznik nr 3 1. W miejscu, które obserwujesz TAK NIE a) jest jeden rodzaj roślin b) jest wiele różnych roślin 2. W miejscu obserwacji określ ilość roślin DUŻO MAŁO a) jest jeden rodzaj roślin b) jest wiele różnych roślin 3. Rośliny rosnące na łące lubią Słońce Półcień Cień 4. Popatrz na zieloną łąkę. Jakich kolorów, innych niż zielony, jest tu najwięcej? niebieski żółty czerwony białyń różowy 5. Zbierzcie liście roślin. Odszukajcie jak najwięcej odcieni zieleni. Pomoże Wam w tym Karta odcieni zieleni (załącznik nr 4) Odszukaliśmy... ilośćń odcieni zieleni 6. Wyszukaj 3 rośliny łąkowe i wpisz ich nazwę lub numer z katalogu roślin (załącznik nr 2) a)... b)... c)... 7. Niech każdy/każda odszuka roślinę o wysokości, która odpowiada długości otrzymanego sznurka. Korzystając z miarki, pozostającej w dyspozycji nauczyciela, ustal jej wysokość. Odszukaliśmy roślinę, której wysokość wynosiła... wysokość w cm 8. Która z roślin ma interesujący zapach? Zapisz jej nazwę lub numer z katalogu. Jeżeli nie możesz tego zrobić, zbierz kwiat lub liść tej rośliny.... 9. Zbierzcie (każdy z Was) najpiękniejszy liść rośliny łąkowej i przynieście go do klasy. 18
Barwy zieleni Załącznik nr 4 khaki pistacjowy popielety morski seledyn wiosenny zoliwkowy trawiasty zielony 19
Karty do gry,,memory Rośliny łąkowe Załącznik nr 5 Mniszek lekarski Mniszek lekarski Krwawnik Krwawnik Koniczyna Koniczyna 20
Bodziszek Bodziszek Kupkówka Kupkówka Rzeżucha Rzeżucha 21
Załącznik nr 6 22
23 Załącznik nr 7