Część I. Rozliczenie w zakresie rzeczowym 1. W jakim stopniu planowane cele poszczególnych zadań zostały zrealizowane w danym roku (podać także w %) Wykonanie następujących prac: 1) wybór lokalizacji do prowadzenia badań w różnych rejonach Polski na podstawie wyników obserwacji prowadzonych w latach poprzednich; 2) monitorowanie grzybów Puccinia sorghi i Kabatiella zea poprzez ocenę stopnia porażenia prób roślin, monitorowanie głowni guzowatej poprzez określenie procentowego udziału roślin porażonych na jednostce powierzchni; 3) monitorowanie grzybów z rodzaju Fusarium spp. oraz oznaczanie zawartości toksyn fuzaryjnych w próbach ziarna pobranych w roku 2016; 4) monitorowanie porażenia kolb przez omacnicę prosowiankę, określanie terminu nalotu motyli omacnicy i sygnalizowanie terminu zabiegów chemicznego zwalczania z wykorzystaniem pułapek feromonowych; kalkulacja strat powodowanych przez tego szkodnika; 5) określenie możliwości zwalczania omacnicy prosowianki metodami chemicznymi, metodami agrotechnicznymi i metodami niestandardowymi (zwalczanie biologiczne i inne); 6) opracowanie syntezy wyników. 7) określenie stopnia zrealizowania założonego celu. Informacja o efektach zadania zostanie udostępniona w formie elektronicznej na stronie internetowej Programu, oraz przesłana do ośrodków doradztwa rolniczego i Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa wraz z podaniem ścieżki dostępu do jej pobierania. 8) udostępnianie za pośrednictwem Platformy Sygnalizacji Agrofagów (www.agrofagi.com.pl) wyników wszystkich obserwacji agrofagów oraz zaleceń powstałych w ramach realizacji zadania. 9) podsumowanie realizacji pierwszego etapu programu wieloletniego 2015-2017 r. Cel wykonano w 100% 1. Informacja o efektach zadania w formie broszury lub materiału informacyjnego Wyniki dotyczące monitorowania organizmów szkodliwych zostały przekazane i udostępnione na Platformie Sygnalizacji Agrofagów prowadzonej przez IOR-PIB. 2. Opis wykonania zadań (na końcu opisu każdego zadania należy podać informację o wyjazdach zagranicznych i wykonaniu mierników poszczególnych zadań) Wykonanie następujących prac: Ad. 1. Lokalizacje, w których prowadzono prace mające na celu monitorowanie chorób liściowych kukurydzy, głowni guzowatej oraz w których gromadzono próby ziarna w celu monitorowania populacji Fusarium spp. oraz skażenia toksynami fuzaryjnymi zostały wytypowane na podstawie wyników obserwacji prowadzonych w latach poprzednich (choroby liściowe: Przecław, Głębokie, Świebodzin, Kawęczyn, Zybiszów, Krościna Mała; głownia guzowata oraz fuzarioza kolb: Kawęczyn, Zybiszów, Krościna Mała, Świebodzin, Lućmierz, Przecław, Węgrzce, Głębokie). Ad. 2. Monitorowanie grzybów Puccinia sorghi i Kabatiella zea. W roku 2017 zebrano próby liści porażonych przez badane grzyby (z 30 roślin dla odmiany): rdzy kukurydzy Puccinia sorghi, drobnej plamistości liści - Kabatiella zea). Ocenę prowadzono w skali 1 9 (9 brak porażenia; 6 10% powierzchni porażonej). Odmiany włączone do badań to: MAS 15P, SY Werena, Silvinio, Rivaldinio KWS, Norico, Corazon, Herkulli CS, Keltikus, DKC 3623. Średnio, porażenie roślin Kabatiella zea było średnie lub niskiego. W Zybiszowie stwierdzono największe porażenie roślin ocenione średnio na 6,6 (zakres 5,6 7,4). W pozostałych lokalizacjach porażenie było niskie, i ocenione zostało średnio 1
powyżej 7,0. Średnio, odmianą najbardziej podatną była Keltikus, której stopień porażenia tylko w jednej lokalizacji oceniono powyżej 7,0 (Kawęczyn). Dla pozostałych lokalizacji stopień porażenia tej odmiany wahał się w zakresie 5,9 6,9. Średnio, porażenie roślin Puccinia sorghi było niskie. Nasilenie chorób liściowych koresponduje do warunków atmosferycznych w bieżącym roku. Niskie temperatury oraz duża ilość opadów sprzyjała rozwojowi Kabatiella zea. Monitorowanie głowni guzowatej poprzez określenie procentowego udziału roślin porażonych na jednostce powierzchni prowadzono 20 dla odmian: MAS 15P, Kwintus, Silvinio, SY Werena, ES Sefox RTG Chromix, Rivaldinio KWS, SY Rotango, Figaro, LG30215, SY Telias, Benedicto, DKC 3623, Herkuli CS, Lindsey, Keltikus, LG 30273, DKC3939, P 9838 (180 roślin w obrębie odmiany). Najwyższa frekwencja roślin z objawami choroby była w Krościnie Małej (Rivaldinio KWs 16,7 roslin z objawami choroby; Kwintus 3,3% roślin z objawami choroby). Wysoką frekwencję roślin z objawami choroby stwierdzono również w Lućmierzu i Przecławiu (w Przecławiu odmiana Herkuli CS - 5,6% roślin z objawami choroby) Ad. 3. W pracach mających na celu monitorowanie nasilenie fuzariozy kolb kukurydzy uwzględniono 20 odmian: MAS 15P, Kwintus, Silvinio, SY Werena, ES Sefox RTG Chromix, Rivaldinio KWS, SY Rotango, Figaro, LG30215, SY Telias, Benedicto, DKC 3623, Herkuli CS, Lindsey, Keltikus, LG 30273, DKC3939, P 9838 w każdej z 7 lokalizacji (pkt. 1). W każdej lokalizacji w ocenie uwzględniono 30 roślin (kolb) dla każdej odmiany (po 10 w 3 powtórzeniach). W 7 lokalizacjach przeprowadzono obserwacje uszkodzenia kolb przez omacnice prosowiankę (Smolice, Zybiszów, Krościna Mała, Świebodzin, Lućmierz, Przecław, Węgrzce, Głębokie). Średnio, przy infekcji naturalnej, objawy fenotypowe fuzariozy kolb nie były duże i oceniono je w zakresie 1 3 (w skali 1 7, w której 3 oznacza, że na 10% widoczne są objawy choroby, a 7 oznacza, że na ponad 75% kolby widoczne są objawy choroby). W Kawęczynie i Świebodzinie stwierdzono największe nasilenie choroby (średnio, frekwencja roślin z objawami choroby 51,3% a w Świebodzinie 38,7%). Frekwencja roślin, dla których stwierdzono objawy żerowania omacnicy prosowianki na kolbach była najwyższa również w Kawęczynie (42,6%) i w Świebodzinie (31,8%). W Świebodzinie odmiany, w obrębie których liczba roślin z objawami fuzariozy kolb była najwyższa to SY Rotango (60,0% roślin z objawami choroby a na 56,7% roślin stwierdzono objawy żerowania omacnicy prosowianki) Lindsey (56,7% roślin z objawami choroby a na 53,3% roślin stwierdzono objawy żerowania omacnicy prosowianki), Kwintus (53,3% roślin z objawami choroby a na 40,0% roślin stwierdzono objawy żerowania omacnicy prosowianki). W Kawęczynie odmiany w obrębie których liczba roślin z objawami fuzariozy kolb była najwyższa to Rivaldinio (70,0% roślin z objawami choroby a na 70,0% roślin stwierdzono objawy żerowania omacnicy prosowianki)sy Werena, ES Seafox, DKC 3623, Lindsey, LG 30273 w obrębie których na kolbach ponad 50 roślin stwierdzono objawy choroby a z nich ponad 40% posiadało objawy żerowania omacnicy prosowianki. Gatunki dominujące to F. verticillioides, F. graminearum, F. temperatum, F. subglutinans. Do badań mających na celu określenie zagrożenia skażeniem toksynami fuzaryjnymi ziarna kukurydzy na terenie Polski włączono próby pobrane w 2016 roku. Łącznie przygotowano 100 prób (średnio 9 odmian: ES Gallery, Herkuli CS, Hetman, Kwintus, Ricardinio, Rivaldinio KWS, Silvinio, SY Enigma, SY Werena, z 12 stacji doświadczalnych COBORU: Chrząstowo, Cicibór Duży, Głębokie, Krościna Mała, Kryżewo, Lućmierz, Słupia Wielka, Węgrzce, Wrócikowo, Tomaszów Bolesławiecki, Świebodzin, Zybiszów, Skołoszów). Prowadzono oznaczenia zawartości deoksyniwalenolu DON, zearelonu, fumonizyn. Średnio, najwyższy poziom skażenia prób ziarna stwierdzono dla tych, które zostały pobrane w lokalizacjach Węgrzce i Wrócikowo (średnio odpowiednio ponad 7380 i 4210 ppb). Dla lokalizacji Węgrzce we wszystkich próbach poziom skażenia przekraczał poziom norm UE [EC no 1126/2007], czyli 1750 ppb. Tylko w 5 lokalizacjach nie przekroczył średnio 1000 ppb 2
(Chrząstowo, Cibór Duży, Głębokie, Krościna Mała i Zybiszów). W pozostałych lokalizacjach poziom ten był wyższy, a w niektórych próbach przekraczał normy UE (Lućmierz zawartość DON w 6 próbach na 8 badanych, czyli 75%, przekroczyła normy UE). Najniższy poziom skażenia stwierdzono dla prób pobranych w lokalizacjach: Chrząstowo, Cibór Duży, Głębokie, Krościna Mała, Zybiszów. Poziom skażenia zearelonem (ZEA) przekraczał normy unijne w próbach pobranych w Węgrzcach. W pozostałych lokalizacjach był niski. Ad. 4. Prowadzono monitoring występowania motyli omacnicy prosowianki w uprawie kukurydzy na ziarno zlokalizowanej w miejscowości Skrzelew, gmina Teresin k. Sochaczewa, woj. mazowieckie, gospodarstwo rolne Ewy i Tadeusza Szymańczak. Do odłowu motyli zastosowano pułapkę świetlną. Odłowy prowadzono codziennie, od 20.06 do 1.08. 2017 Pierwsze motyle odłowiono w dniu 28.06 (2 szt.). W okresie do 12 lipca łączna liczba motyli (samce + samice) nie przekraczała 5 sztuk dziennie, a w kilku dniach nie odłowiono żadnych motyli. W dniu 13 lipca łącznie odłowiono 23 motyle. Większą ich liczebność odłowiono w okresie 16-22 lipca, od 10-45 sztuk: 16.07 (12 szt.), 17.07. (45 szt.), 18.07 (14 szt.), 19.07 (15 szt.), 20.07 (10 szt.), 21.07 (23 szt.), 22.07 (16 szt.), 25.07 (10 szt.). Pojawienie się większej liczby osobników żeńskich i męskich było zsynchronizowane. Po tym okresie liczba odłowionych osobników w kolejnych dniach wyniosła od 0 do 9 sztuk. Łączna liczba osobników w okresie odłowu wyniosła 220 sztuk, w tym 124 osobników męskich i 96 osobników żeńskich. Monitorowanie uszkodzenia roślin przez omacnicę prosowiankę przeprowadzono w doświadczeniach z kukurydzą w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian COBORU w Kawęczynie, gmina Teresin w uprawie na ziarno i na kiszonkę z całych roślin. W uprawie na ziarno przedmiotem oceny było 135 odmian, w 3 grupach wczesności. W grupie wczesnej (FAO do 220) oceniono 50 odmian, w grupie średniowczesnej (FAO 230-250) - 63 odmiany, a w grupie średniopóźnej (FAO 260-290) - 27 odmian. Zastosowano następującą metodykę oceny: na poletkach w I i II powtórzeniu policzono uszkodzone przez gąsienice omacnicy prosowianki rośliny, w każdym powtórzeniu w 20 kolejnych roślinach. Poletka miały wielkość 16,32 m 2 do zbioru (2 rzędy po 10,88 m długości) 136 roślin na każdym poletku. We wszystkich grupach wczesności zanotowano bardzo wysoki stopień porażenia roślin (średnio 75,3%). Grupa wczesna: Średni stopień uszkodzonych roślin wyniósł 76.9% (od 62,5-92,5%). Grupa średniowczesna: Średni stopień uszkodzonych roślin wyniósł 62,5% (od 57,5 90.0%). Grupa średniopóźna: Średni stopień uszkodzonych roślin wyniósł 75,3% (62,5-90,0%)- załączniki 2 i 3. W uprawie na kiszonkę z całych roślin przedmiotem oceny było 70 odmian, w tym w grupie wczesnej 20, w grupie średniowczesnej 36, i w grupie średniopóźnej 14 odmian. Stopień porażenia roślin był wysoki, jakkolwiek niższy niż w doświadczeniach na kiszonkę (średnio 50,4%). Grupa wczesna: Średni stopień uszkodzenia roślin wyniósł 40,8%, maksymalny 60,0%, a minimalny 30,0%. (Grupa średniowczesna: Średni poziom uszkodzonych roślin wyniósł 49,9%, maksymalny 80,0%, a minimalny 37,5%. Grupa średniopóźna: Średni poziom porażenia wyniósł 60,5%, maksymalny 90,0% - a minimalny 42,5%. We wszystkich grupach wczesności porażonych przez omacnicę było 59,4% roślin ( załącznik 4 i 5). Ad. 5. Określenie możliwości zwalczania omacnicy (metody chemiczne, i biologiczne) W doświadczeniu łanowym, w gospodarstwie rolnym w miejscowości Pawłówek koło Szymanowa (Mazowsze) przeprowadzono doświadczenie nad zwalczaniem omacnicy prosowianki przy zastosowaniu metody chemicznej i biologicznej. Kontrolę stanowiły rośliny 3
niechronione. W rejonie doświadczenia występuje duży udział kukurydzy w strukturze zasiewów (około 30-35%). Występuje również duże nasilenie występowania omacnicy prosowianki. Przedplonem była kukurydza na ziarno uprawiana w monokulturze. Przedmiotem oceny było 26 odmian, każda wysiana w 4.rzędach o długości 500 m. Powierzchnia zasiewu każdej odmiany wyniosła 0,15 ha. Z przodu poletek wykonano oprysk insektycydem, z tyłu poletek rozłożono zawieszki z jajami kruszynka. Środek poletek stanowiła kontrola. W oparciu o przeprowadzony monitoring nalotu motyli i obserwacje jaj złożonych przez motyli omacnicy, wykonano dwukrotny oprysk insektycydem. Opryski wykonano tuż przed wylęgiem gąsienic omacnicy, w tzw. stadium czarnej główki. W I terminie wykonanym w dniu 22.07. (godz. 20.30), zastosowano Proteus 110 OD (s.a. tiachlopryd + deltametryna) w dawce 0,45l/ha. W II terminie wykonanym tydzień później 29.07. godz. 21.00) zastosowano Steward 30 WG (s.a. indoksakarb) w dawce110g/ha. Do oprysków zastopowano zawieszany opryskiwacz z bocznym regulowanym wyrzutem cieczy z regulacją strumienia do odległości 60 m. Rozkładanie zawieszek z jajami kruszynka, drobnej błonkówki z rodzaju Trichograma, której larwy rozwijają się w jajach wielu motyli., w tym także w złogach jaj omacnicy prosowianki, przeprowadzono w dniach 5 i 6 lipca. Rozkładano je co 26 rzędów, w rzędach w odległości co 20 m. Monitoring porażenia kolb przeprowadzono w dniach 18-19.10.2017 roku. Na każdym poletku, w każdym wariancie ochrony i na wariancie kontrolnym odsłonięto po 30 kolejnych kolb (łącznie 90 kolb na poletku), czyli razem 2340 kolb. Wyniki przedstawiono w załączniku nr 6. Stwierdzono, że: 1/ na poletkach kontrolnych (bez żadnej ochrony) było porażonych średnio 20,5% kolb. Najmniej porażonych kolb było w odmianach Kanonier (firma HR Smolice) 6,7%. W odmianach Agro Polis (firma KWS), Legion (firma HR Smolice), ES Meteorit (firma Euralis), SM Hubal (firma HR Smolice) zanotowano po 10,0% porażonych kolb. Najwięcej porażonych kolb zanotowano na odmianach SY Rotango (firma Syngenta) 50,0% i MAS 20S (firma Maisadour) 53,3%. 2/ Ochrona biologiczna była skuteczna tylko w przypadku kilku odmian, gdzie zanotowano do 10,0% porażonych kolb: najmniej w odmianie Sussetta (firma Saaten Union) 3,3%. W odmianach SM Koneser (firma HR Smolice), ES Tolerance (firma Euralis), SM Kurant (firma HR Smolice), SY Rotango (firma Syngenta), SY Werena (firma Syngenta), ES Constalation (firma Euralis) zanotowano 6,7% porażonych kolb. Wyjątkowo wysoki stopień porażenia zanotowano w odmianie MAS 20S (firma Maisadour) - 43,3% porażonych kolb. Średni stopień porażonych kolb w ocenianych odmianach wyniósł 15,9% i był niższy w stosunku do odmian kontrolnych tylko o 4,6% niż na poletkach kontrolnych (bez ochrony). 3/ na poletkach chronionych chemicznie insektycydami było porażonych średnio 6,3% analizowanych kolb. W 5 odmianach nie stwierdzono porażonych kolb: Kanonier (firma HR Smolice), DKC 2391 i DKC 3623 (firma Monsanto), ES Cirrus (firma Euralis), Kwintus (firma KWS). W kolejnych 12 odmianach zanotowano od 3,3 do 6,7% porażonych kolb. W tych odmianach porażone były tylko pojedyncze kolby. Najwyższy poziom porażenia zanotowano w odmianie MAS 24A 20,0%. Ochrona chemiczna w 2017 roku okazała się bardzo skuteczna. Redukcja porażonych kolb w stosunku do kontroli wyniosła aż 14,2%, a stosunku do ochrony biologicznej, mniej skutecznej w bieżącym sezonie, o 9,2% (załącznik nr 4) Biologiczną ochronę z wykorzystaniem kruszynka przeprowadzono w zasiewach produkcyjnych kukurydzy cukrowej w miejscowości Błonie Wieś, woj. mazowieckie. Wysiano 4 odmiany, każdą na powierzchni 0,5 ha, w dniu 1.05.2017. Zaaplikowano podwójna dawkę jaj kruszynka, w porównaniu do kukurydzy pastewnej,.zawieszki z jajami kruszynka rozłożono na 4 odmianach w dniu 10.lipca: Rising Sun (firma Strube), Driver (firma HM.CLAUSE), ZHY 3006 OW (firma Strube), Early Riser (firma All Seed). Średni stopień 4
porażonych kolb wyniósł 18,3% Najwięcej porażonych kolb było na najwcześniejszych odmianach Rising Sun (22,3%) i Early Riser (18,7%), analogicznie jak przy braku ochrony: Rusing Sun (30,8%) i Early Riser (27,5%). Przy ochronie biologicznej średnie porażenie kolb wyniosło 17,8%, a przy braku ochrony (kontrola) 24,5%. Ochrona biologiczna zapewniła redukcję porażonych kolb w stosunku do kontroli (braku ochrony).- tylko o 6,7%. W 2017 roku ochrona biologiczna nie była skuteczna w odniesieniu do wysokiego porażenia odmian kukurydzy cukrowej przez omacnicę prosowiankę. Ad. 6. Opracowanie syntezy wyników oraz zaleceń dla rolników dotyczących zwalczania omacnicy prosowianki Wysokość strat powodowanych przez omacnicę prosowiankę jest uzależniona od stopnia uszkodzenia odmian, redukcji plonu, ceny za ziarno kukurydzy w danym sezonie. W skali kraju w ostatnich kilku latach straty w plonie spowodowane przez omacnicę prosowiankę wyniosły około 20% Biorąc pod uwagę, że od sezonu 2012, areał uprawy kukurydzy wyniósł średnio 1100 tysięcy hektarów. Przyjmując, że realne straty w zbiorach wyniosły 1 t/ha, przy średniej cenie ziarna 560-600 zł na ha, coroczne straty wyniosły od 616,000 mln zł do 660,00 zł. Przy obliczeniu strat dla konkretnego gospodarstwa należy uwzględnić redukcję plonu i cenę sprzedaży ziarna. Straty można zredukować stosując ochronę chemiczną przy pomocy specjalistycznych opryskiwaczy z wysokim prześwitem, lub przy pomocy opryskiwaczy sadowniczych z bocznym wyrzutem cieczy, a także przy pomocy opryskiwaczy konwencjonalnych o długości belki co najmniej 18m. W przypadku opryskiwaczy sadowniczych lub polowych konwencjonalnych, niezbędne jest zastosowanie ścieżek przejazdowych. W doświadczeniu przeprowadzonym w 2017 roku, a także w zasiewach produkcyjnych w gospodarstwie Ewy i Tadeusza Szymańczak, zanotowano wysoką skuteczność ochrony chemicznej w zwalczaniu omacnicy prosowianki. Skuteczność ochrony biologicznej w bieżącym sezonie była stosunkowo niska z uwagi na bardzo niesprzyjające warunki pogodowe do reprodukcji kruszynka Ad. 7. Informacja o efektach zadania została udostępniona w formie elektronicznej na stronie internetowej Programu, Ad. 8. Udostępnianie za pośrednictwem Platformy Sygnalizacji Agrofagów (www.agrofagi.com.pl) wyników wszystkich obserwacji agrofagów oraz zaleceń powstałych w ramach realizacji zadania. Nawiązano współpracę z dr. hab. Anną Tratwal oraz A. Udostępniono materiały podsumowujące wyniki badań za lata 2015 2017 (http://www.agrofagi.com.pl/269,monitoring-kukurydzy.html): Choroby liściowe 2015-2017 Toksyny fuzaryjne, fuzarioza kolb i omacnica prosowianka 2015-2017 B. Udostępniono materiały opublikowane jako artykuły popularno-naukowe (http://www.agrofagi.com.pl/269,monitoring-kukurydzy.html). Powierzchnia uprawy kukurydzy 2006-2016 Czembor E., Frasiński S. 2017. Występowanie chorób liściowych, głowni guzowatej i fuzariozy kolb kukurydzy w 2016 roku oraz poziom skażenia ziarna kukurydzy toksynami fuzaryjnymi w 2015 roku. Wieś Jutra Czembor E., Frasiński S. 2016. Monitorowanie szkodliwych patogenów kukurydzy. Wieś Jutra, 31-35 Czembor E. 2014. Znaczenie fuzariozy kolb w i ocena zagrożenia skażenia ziarna mikotoksynami fuzaryjnymi w latach 2008-2012. Wieś Jutra, 35-37 Czembor E., Matusiak M. 2013. Ocena zagrożenia skażenia ziarna kukurydzy toksynami fuzaryjnymi w 2012 roku. Wieś Jutra, 51 53 Czembor E. 2012. Czynniki kształtujące poziom skażenia ziarna kukurydzy toksynami fuzaryjnymi. Wieś Jutra Ad. 9. podsumowanie realizacji pierwszego etapu programu wieloletniego 2015-2017 r. 5
9A. Wysokość strat powodowanych przez organizmy szkodliwe kukurydzy są uzależnione od nasilenia występowania, stopnia uszkodzenia odmian, redukcji plonu, ceny za ziarno kukurydzy w danym sezonie. Monitoring porażenia kukurydzy przez Kabatiella zeae w latach 2015-2017 wykazało występowanie patogena na niemal wszystkich badanych obiektach, jednocześnie średni stopień porażenia był niski do średniego (do 10% porażonej powierzchni liścia). W 2015 roku badaniami objęto 12 lokalizacji i średnio 6 odmian, średnie porażenie wystąpiło w połowie lokalizacji. W 2016 roku występowanie choroby było na podobnym poziomie, najbardziej porażone odmiany Ricardionio i Ronaldinio (ocenione na 6,2) stwierdzono w Lućmierzu. W 2017 roku zbadano 9 odmian w 7 lokalizacjach, najwyższe porażenie wystąpiło w Zybiszowie. Wśród odmian wyróżniła się odmiana Keltikus, porażona w stopniu średnim (6,1-7,3) we wszystkich lokalizacjach. W roku 2015 największe porażenie rdzą kukurydzy ( Puccinia sorghi) stwierdzono w Smolicach, gdzie na 40 badanych odmian 14 ocenione zostało jako duże, na pozostałych średnie. W 2016 roku monitoring objął 11 lokalizacji i 9 odmian. Ogólne porażenie było bardzo niskie, najwyższą frekwencję roślin ze śladami choroby w Krościnie Małej, Smolicach, Świebodzinie i Zybiszowie a wśród odmian DKC3623. W roku 2017 porażenie było niskie we wszystkich badanych lokalizacjach. W roku 2015 najwyższe porażenie głownią guzowatą wystąpiło ( Ustilago Zea) w Krościnie Małej. Na 35 badanych odmian w obrębie 10 odmian porażonych było powyżej 20% roślin. W 2016 roku występowanie choroby było niższe, w Smolicach i Zybiszowie choroba występowała na pojedynczych odmianach (Carolinio KWS, SM Hetman 16,7%), w Krościnie Małej u odmiany SM Hetman i SY Werena 26,7%. W 2017 roku choroba nie występowała, lub występowała w niskim natężeniu we wszystkich badanych lokalizacjach. Średnie porażenie stwierdzono na odmianie Rivaldinio KWS w Krościnie Małej (17% porażonych) i odmianie Herkuli CS w Przecławiu (5,6%). 9B. Stwierdzono, że na terenie Polski udział roślin z objawami fuzariozy kolb na jednostce powierzchni koresponduje do udziału kolb z objawami żerowania przez omacnicę prosowiankę, a ochrona chemiczna kukurydzy przed omacnicą prosowianką jest bardziej skuteczna niż biologiczna Stwierdzono istotny wpływ wczesności odmian, jak i lokalizacji, z których gromadzono próby ziarna na poziom skażenia DON, ZEA i FBs oraz na skład gatunkowy populacji grzybów z rodzaju Fusarium spp. zasiedlających ziarno 6
Procent prób o różnych poziomach skażenia DON, gdzie 1750 µg to poziom graniczny według norm UE. W Przecławiu i Radostowie wynik poniżej limitów uzyskało 90% prób, podczas gdy w Węgrzcach, Białogardzie Wrócikowie, Krzyżewie i Lućmierzu połowa lub powyżej połowy prób przekroczyło limit 1750 µm. 7
Badania składu gatunkowego grzybów z rodzaju Fusarium zasiedlających ziarniaki z prób gromadzonych wykazały zróżnicowanie pomiędzy lokalizacjam. Dominującym gatunkiem w większości lokalizacji jest F. verticillioides, w większości lokalizacji stwierdzono także obecność F. graminearum i F. proliferatum. Nazwa miernika liczba analiz mikologicznych i oznaczeń do gatunku liczba analiz laboratoryjnych chemicznych lub molekularnych liczba testów charakteryzujących organizmy szkodliwe liczba zgromadzonych w kolekcjach roboczych izolatów ras, patotypów i szczepów z nowymi patogenicznościami liczba referatów, wykładów, doniesień konferencyjnych, publikacji i raportów 3. Wymierne rezultaty realizacji zadań Miernik dla zadania Wartość bazowa na rok 2017 Dotychczas uzyskana wartość miernika (2015-2017) Wartość docelowa na rok 2017 Wartość uzyskana w roku 2017 40 42 60 20 200 211 300 100 6 6 9 3 60 64 90 30 4 7 6 2 1. Liczba monitorowanych chorób liściowych 2 (drobna plamistość liści, rdza kukurydzy), 2. Liczba lokalizacji uwzględnionych w monitorowaniu chorób liściowych 7 3. Liczba odmian uwzględnionych w monitorowaniu chorób liściowych 10 4. Nasilenie chorób liściowych (drobnej plamistości liści i rdzy kukurydzy) było niskie. 8
5. Odmiana najbardziej podatna na drobną plamistość Keltikus 6. Lokalizacja, w której porażenie odmian drobną plamistością było najsilniejsze - Zybiszów 7. Liczba analiz mikologicznych 20 8. Liczba gatunków dominujących w populacji Fusarium spp. zasiedlającej ziarno kukurydzy: 4 (Fusarium verticillioides, Fusarium proliferatum, F. temperatum, Fusarium graminearum). 9. Liczba izolatów grzybów z rodzaju Fusarium spp. zasiedlających ziarno kukurydzy włączonych do kolekcji 30. 10. Liczba prób ziarna kukurydzy uwzględnionych w analizach chemicznych na zawartość toksyn fuzaryjnych 100 prób ziarna pobranych z 12 lokalizacji 11. Liczba toksyn produkowanych przez grzyby z rodzaju Fusarium spp. uwzględnionych w analizach chemicznych 3 (deoksyniwalenol, zearelenon, fumonizyny) 12. Istnieje duże zróżnicowanie dla poziomu skażenia mykotoksynami fuzaryjnymi zarówno między miejscowościami jak i między badanymi odmianami. 13. W 2016 roku poziom zagrożenie skażeniem ziarna kukurydzy DON było wysokie w 26% analizowanych prób zawartość toksyny była wyższa od wartości podanej w regulacjach prawnych UE dla toksyn fuzaryjnych [1750 µm. EC no 1126/2007]; w 40% prób wahała się w zakresie 780 1750 µm., a tylko w 34% poniżej 780 µm. 14. W Polsce Południowej i Centralnej ryzyko skażenia prób ziarna toksynami fuzaryjnymi jest wyższe niż w Polsce Północnej. 15. Ryzyko skażenia prób ziarna pobranych z odmian wczesnych jest niższe niż dla prób ziarna pobranych z form średnio-wczesnych i średnio-późnych. 16. Na terenie Polski udział roślin z objawami fuzariozy kolb na jednostce powierzchni koresponduje do udziału kolb z objawami żerowania przez omacnicę prosowiankę, 17. Pojawienie się większej liczby osobników żeńskich i męskich omacnicy prosowianki było zsynchronizowane. Najwięcej osobników odłowiono w dniach 16-22 lipca. 18. Ochrona biologiczna nie zapewniła znaczącej redukcji porażonych kolb przez omacnicę prosowiankę w stosunku do kontroli (niesprzyjający przebieg warunków pogodowych). Publikacje Czembor E., Frasiński S. 2017. Występowanie chorób liściowych, głowni guzowatej i fuzariozy kolb kukurydzy w 2016 roku oraz poziom skażenia ziarna kukurydzy toksynami fuzaryjnymi w 2015 roku. Wieś Jutra Warzecha R., Ochodzki P., Szymańczak T. 2017. Kukurydza Poradnik dla Producentów, wydanie dziewiąte, Agroserwis, Warszawa, styczeń 2017 s: 77-80 4. Rola partnerów w realizacji zadań (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) Współpraca z Centralnym Ośrodkiem Badania Odmian Roślin Uprawnych. Monitoring Puccinia sorghi, Kabatiella zea, Ustilago zea oraz Fusarium spp. był prowadzony na doświadczeniach COBORU; do badań mających na celu określenie poziomu skażenia ziarna toksynami fuzaryjnymi włączone zostały próby pobrane z odmian badanych w ramach doświadczeń prowadzonych przez COBORU. Współpraca z rolnikami - właścicielami gospodarstwa rolnego m.in. w miejscowości Skrzelew, gmina Teresin k. Sochaczewa, woj. Mazowieckie, oraz koło Błonia, gmina Błonie k. Warszawy, gdzie monitorowano nalot motyli omacnicy prosowianki oraz prowadzono doświadczenia mające na celu określenie skuteczności ochrony chemicznej. 9