Działania profilaktyczne wobec zagrożeń medialnych 513 EWA NOWICKA Uniwersytet Zielonogórski Działania profilaktyczne wobec zagrożeń medialnych ABSTRACT. Preventive measures against media risks. With the rapid development of ICT, the issue of media risks increases accordingly. This problem applies particularly to children and young people, for whom information technologies have become an essential everyday tool. The article will explain the most common risk of media in the school and family environments. It also presents some proposals for preventive measures which have recently been undertaken in the Department of Media and Information Technology at the University of Zielona Góra. Wraz z intensywnym rozwojem technologii informacyjno-komunikacyjnych pojawiają się nowe rozwiązania o wyższym poziomie innowacyjności, sprzyjające zaspokajaniu indywidualnych potrzeb dzieci, polepszające ich dobrobyt, promujące wyższą jakość życia i wspierające rozwój. Efektem tego są lepsze warunki w systemie nauczania uczenia się w postaci między innymi pomocy dydaktycznych, które sprzyjają podnoszeniu szans edukacyjnych i rozwojowych dzieci 1. Nieograniczona dostępność mediów powoduje, że już od najmłodszych lat dzieci rozwijają się w kulturze obrazu, w związku z tym większość pierwszych doświadczeń dziecięcych ma charakter wizualno-medialny. Start dzieci w kulturze rozpoczyna się od kontaktu z telewizją, komputerem i Internetem. Media i multimedia stały się bowiem dominującym elementem środowiska życia dzieci. Potwierdzają to liczne badania prowadzone przez J. Izdebską, z których wynika, że kontakt z mediami rozpoczyna się od naj- 1 B. Śliwerski (2007): Pedagogika dziecka. Stadium pajdocentryzmu, GWP, Gdańsk, s. 95.
514 Ewa Nowicka wcześniejszych lat i przybiera charakter codzienny, permanentny oraz wielogodzinny 2. Nowoczesne media narzuciły dzieciom audiowizualne doświadczenie świata. Audiowizualność stała się dla nich podstawową orientacją w otaczającym świecie. Kultura wizualna zdominowana przez obraz kształtuje nowe oblicze uczestnictwa i inny sposób recepcji treści kultury niż ma to miejsce w kulturze słowa 3. N. Lansado, G. Pietra podkreślają konieczność nauki dzieci czytania wirtualnych środków przekazu w taki sam sposób, jak uczy się je czytania książek 4. Według autorów, ucząc dzieci odczytywania tekstów medialnych nie chodzi o wyjaśnienie, lecz raczej o stawianie pytań na temat tego, co dziecko przeżywa i czego doświadcza, a także wysłuchiwanie jego odpowiedzi. Już samo zatrzymanie się na chwilę, w celu oddania się refleksji, doprowadzi je do tego, by stać się świadomym odbiorcą toczących się na ekranie wydarzeń. Pomagając dzieciom w odczytywaniu tekstów przekazywanych przez media, nie wystarcza wyjaśnianie znaczeń, jakie dla nas mają działania prezentowane na ekranie. Należy również pomóc dziecku samodzielnie znaleźć sens w taki sposób, aby przyswoiło sobie potrzebę nadawania znaczenia rzeczom, które widzi i robi 5. Zmiany, jakie wprowadzają technologie informacyjne do życia współczesnego człowieka, funkcjonującego w społeczeństwie informacyjnym, mają charakter pozytywny, ale także negatywny. Zmiany pozytywne najczęściej dotyczą nowych, oryginalnych rozwiązań i możliwości wprowadzanych do szeroko pojętej edukacji. Negatywne natomiast wynikają z nieracjonalnego korzystania mediów, braku świadomości zagrożeń i niebezpieczeństw medialnych. Pozytywne aspekty mediów w edukacji i wychowaniu Telewizja i inne media wykorzystane w sposób racjonalny mogą odgrywać istotną rolę w następujący obszarach: rozwoju i edukacji dziecka, przekazywaniu rodzicom i nauczycielom wiedzy z zakresu m.in.: pedagogiki, psychologii, medycyny, inspirowaniu rodziców i nauczycieli w pracy dydaktyczno-wychowawczej z dzieckiem, do wykorzystywania zdobytej wiedzy w kon- 2 J. Izdebska (2005): Multimedia zagrażające współczesnemu dziecku, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne nowy wymiar dzieciństwa, Trans Humana, Białystok, s. 105 106. 3 J. Gajda (2003): Media w edukacji, Ofic. Wyd. Impuls, Kraków, s. 46. 4 N. Lansado, G. Pietra (2006): Gry komputerowe, Internet, telewizja, espe, Kraków, s. 31. 5 N. Lansado, G. Pietra (2006): Gry komputerowe, Internet, telewizja, espe, Kraków, s. 50 52.
Działania profilaktyczne wobec zagrożeń medialnych 515 kretnych sytuacjach wychowawczo-opiekuńczych, kulturalnych i edukacyjnych, procesach integracji poprzez wspólny odbiór przekazów medialnych, kompensując braki środowiska rodzinnego i lokalnego 6. M. Łobacz 7 natomiast wymienia pięć funkcji mediów istotnych ze względu na aspekt pedagogiczny: 1. Funkcja informacyjna realizuje potrzebę i prawo człowieka do bycia informowanym 8. Media, zwłaszcza telewizja, odgrywają w tym zakresie istotną rolę. Pośrednictwo mediów daje możliwość uczestnictwa w wydarzeniach rozgrywających się na całym świecie, są źródłem wiedzy, inspirują i kształtują ludzkie postępowanie na płaszczyźnie indywidualnej, rodzinnej i społecznej 9. 2. Funkcja wychowawcza rozpatrywana jest w dwóch znaczeniach: węższym i szerszym. Pierwsze z nich odnosi się do działalności, która wcześniej została przemyślana i zaplanowana. Tą właśnie drogą zostają wykształcone cechy instrumentalne i kierunkowe młodego człowieka 10. Szklany ekran pozwala na wyrównanie poziomu wiedzy i wyobraźni dzieci z różnych środowisk. Media niewątpliwie rozszerzają pole poznawcze przez udostępnienie rozległej rzeczywistości, rozwijając tym samym procesy percepcyjne, intelektualne i wykonawcze 11. Szybki oraz dynamiczny postęp cywilizacji sprawia, że szereg nabytych w szkole wiadomości i umiejętności przestaje być aktualnych. Taka sytuacja zmusza człowieka do ciągłego aktualizowania i uzupełniania informacji. W tym miejscu media sprzyjają zdobywaniu nowych i aktualnych wiadomości. Węższe znaczenie funkcji wychowawczej obejmuje cechy kierunkowe, które dotyczą rozwoju motywacji i zainteresowań. Media prezentują osiągnięcia nauki i techniki, a także bogaty dorobek twórczości artystów z wielu dziedzin sztuki. Tym samym przyczyniają się do rozwijania zainteresowań dzieci i młodzieży. Wpływ mediów na kreowanie zainteresowań może być ogromny, ponieważ odznaczają się one bogatymi możliwościami prezentowania przedmiotów, zjawisk i procesów w atrakcyjnej oraz przekonującej formie. Funkcja wychowawcza ukierunkowuje odbiorcę na przyjmowanie określonych postaw. Prezentowane w mediach modele postępowania wywołują pragnienia naśladowania bohaterów, czyli upodobnienia się do nich 6 J. Izdebska (2000): Dziecko w rodzinie u progu XXI wieku. Niepokoje i nadzieje, Trans Humana, Białystok, s. 213. 7 M. Łobacz (2007): Telewizja. Szanse i zagrożenia wychowawcze, Maternus Media, Kraków, s. 37 48. 8 A. Lepa (1999): Pedagogika mass mediów, Archidiecezjalne Wyd. Łódzkie, Łódź, s. 45. 9 A. Zwoliński (2001): Media nadzieje i obawy, Wychowawca, nr 11. 10 J. Izdebska (1981): Wychowawcze oddziaływanie środków masowego przekazu na dzieci, Kwartalnik Pedagogiczny, nr 3. 11 D. Kołodziejska (2002): Telewizja wpływa na rozwój dziecka, Edukacja i Dialog, nr 136.
516 Ewa Nowicka pod względem wyglądu, zachowania, sposobu wyrażania się, a nawet przekonań 12. Wpływ wychowawczy zależy tutaj od tego, jakie programy wybierane są do oglądania oraz jak są one interpretowane przez odbiorcę 13. Istotne jest wybieranie takich programów, które sprzyjają rozwojowi intelektualnemu, emocjonalnemu i społecznemu. Ważne jest, by uczyć się korzystać z mediów w sposób roztropny i racjonalny, dbać o to, aby media nie stały się jedyną ofertą zdobywania wiedzy i umiejętności, budowania postaw czy też jedyną formą spędzania wolnego czasu. 3. Funkcja rozrywkowa koncentruje się na zabawianiu widza, a także na przekonywaniu odbiorcy, że zabawa nie jest celem życia i nie może przesłaniać pracy oraz obowiązków. Istotne jest, by programy o charakterze relaksacyjnym były różnorodne i zaszczepiały, zwłaszcza u młodych odbiorców, optymizm oraz zaufanie do ludzi. Media głównie telewizja dostarcza rozrywki o charakterze syntetycznym, bowiem prezentuje zarówno: teatr, film, muzykę i literaturę. Rozrywka w mediach może stanowić kompensację w sytuacji przeciążenia pracą oraz rozładowywać napięcie. Rozrywka w tym miejscu sprzyja silnym wzruszeniom, dostarcza emocji, wywołując tym samym pragnienie naśladowania bohaterów. Śledząc przebieg akcji, widz utożsamia się z wybranym bohaterem, by wspólnie z nim przeżywać radość i smutki. Kolejną cechą funkcji rozrywkowej mediów jest budzenie oraz pomnażanie wesołości i radości. Ważna jest tutaj rola fantazji. To właśnie ona zaspokaja potrzebę ucieczki i odpoczynku od męczącej rzeczywistości, innym zaś razem od nudy i pustki. Fantazja sprzyja zaspokojeniu marzeń, które trudno jest zrealizować w świecie rzeczywistym 14. Media jako rozrywka pełnią jeszcze jedną istotną rolę: budzą ciekawość świata, przyczyniając się tym samy do wzbogacenia ludzkiej wiedzy. 4. Funkcja integracyjna polega na zespalaniu całej społeczności odbierającej te same treści bez względu na: wiek, zawód, wykształcenie, pochodzenie społeczne czy narodowe. Media mogą integrować rodzinę już w momencie dokonywania wyboru określonych programów. Rodzinne planowanie spędzenia czasu przez telewizorem czy komputerem sprzyja poznawaniu wzajemnych zainteresowań, jednoczy domowników, a nade wszystko chroni ich przed samotnym, mimowolnym patrzeniem w elektroniczne pudełko. Na rodzicach spoczywa obowiązek doboru właściwych proporcji: czasu poświęconego na telewizję czy Internet i na pozostałe czyn- 12 M. Braun-Gałkowska (1995): Wpływ telewizyjnych obrazów przemocy na psychikę dzieci, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, nr 6. 13 E. Fleming (1965): Telewizja w nauczaniu i wychowaniu, Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa, s. 117. 14 E. Fleming (1965): Telewizja w nauczaniu i wychowaniu, Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa, s. 113.
Działania profilaktyczne wobec zagrożeń medialnych 517 ności, takiej jak obowiązki szkolne lub inne prace domowe. Te czynności niewątpliwie sprzyjają zgodnemu współżyciu oraz ustalaniu jasnych, czytelnych zasad życia rodzinnego. Telewizja sprzyja również zespoleniu domowników przez jej wspólne oglądanie, a następnie przez wymianę poglądów na temat obejrzanego programu. Media obok integracji rodziny mogą również przyczyniać się do dezintegracji. Dzieje się tak wówczas, gdy obcowanie z mediami zamyka każdego użytkownika w jego własnym świecie, ograniczając w ten sposób jego kontakty z innymi ludźmi. 5. Funkcja opiniotwórcza przejawia się w propagowaniu przez media godnych naśladowania wzorów postępowania. Kształtowanie opinii sprzyja również rozwojowi aktywności, stymuluje indywidualne i zróżnicowane zainteresowania, ukierunkowując człowieka na pozytywne zmiany. W przypadku nadużywania funkcji opiniotwórczej mediów dla złych celów mamy do czynienia z wywieraniem nacisku na ludzi, ich opinie, postawy i zachowania. W tym miejscu mamy również do czynienia z manipulowaniem opinią społeczną w postaci przekazywania i rozpowszechniania fałszywych informacji lub prawdziwych tylko w pewnej części. Proces szybkiego i dynamicznego rozwój mediów niewątpliwie pociąga za sobą walory wychowawcze i poznawcze, z drugiej jednak strony dla osób niedojrzałych i bezkrytycznych, jakimi są dzieci, media stanowić mogą pewne zagrożenie. Nałogowe i bezkrytyczne pochłanianie treści płynących ze szklanego ekranu prowadzi do zakłóceń w stosunkach wewnątrzrodzinnych, upośledzenia życia towarzyskiego, fascynacji strachem i przemocą 15. Negatywne znaczenie mediów dla rozwoju i edukacji dziecka Problem zagrożeń i niebezpieczeństw medialnych jest szczególnie istotny ze względu na fakt, jaki podaje M. Furmanek. Według niego media i multimedia tworzą nowe, konkurencyjne dla tradycyjnych, środowisko edukacyjno-wychowawcze. Ich wpływ na dziecko jest tym bardziej istotny, że oprócz silnego oddziaływania ze względu na swoją atrakcyjną formę przekazu komunikacyjnego w szczególny sposób kształtują także wzorzec edukacyjno-wychowawczy 16. Media wywierają bardzo duży wpływ na: 15 M. Łobacz (2007): Telewizja. Szanse i zagrożenia wychowawcze, Maternus Media, Kraków, s. 105. 16 M. Furmanek (2006): Media i multimedia jako środowisko edukacyjno-wychowawcze dziecka, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne nowy wymiar dzieciństwa, Trans Humana, Białystok, s. 18.
518 Ewa Nowicka poglądy, zainteresowania, aspiracje, postawy, zachowania odbiorców oraz kształtowanie ładu społecznego 17. J. Izdebska, dokonując przeglądu badań naukowych prowadzonych w Polsce i na świecie przez: pedagogów, psychologów, socjologów i lekarzy, podkreśla, że skutkiem nieracjonalnego, nieprawidłowego korzystania przez dziecko z multimediów mogą być zmiany o charakterze destrukcyjnym. Dotyczą one: zdrowia dziecka, jego osobowości, kontaktów interpersonalnych, organizacji dnia. Zagrożeniem dla rozwoju i edukacji dziecka najczęściej są gry komputerowe, e-mailowe korespondencje, czaty, internetowe wędrówki oraz rzeczywistość wirtualna 18. Do najistotniejszych zagrożeń pod kątem rozwoju i edukacji dziecka należy zaliczyć: wzrost dolegliwości związanych ze zdrowiem dziecka, które przejawiają się m.in.: skrzywieniem kręgosłupa, wadą postawy, wadą narządu wzroku, osłabioną kondycją fizyczną, chaotyczny przekaz multimedialny powoduje bezkrytyczny odbiór treści, różnorodnych informacji zniekształcających obraz świata, w którym rozwija się dziecko. Świat przekazywany przez media staje się bardziej realny niż rzeczywistość. Świat według mediów dla dziecka staje się punktem odniesienia dla rozumienia, interpretacji rzeczywistości i samego siebie, własnego postępowania. Tworzy się w ten sposób specyficzna świadomość medialna wyznaczająca określony stosunek poznawczy i emocjonalny dziecka do świata, prowadząca do relatywizmu moralnego, co w konsekwencji wywołuje bierną postawę 19, nadużycie komputera i innych mediów powoduje kształtowanie się u dziecka biernej postawy intelektualnej, czyli ograniczenie: wysiłku intelektualnego, samodzielnego myślenia, podejmowania próby rozumienia czy interpretacji treści przekazywanych przez media, zubożenie słownictwa, zaniedbanie rozwoju poprawnej wymowy, tworzenie nowego, zmodyfikowanego, funkcjonującego w świecie wirtualnym nie rzeczywistym języka, destrukcyjne zmiany w dwóch sferach emocjonalnej i behawioralnej, powstałe w wyniku dużej oglądalności scen przemocy, zbrodni ekranowej, agresji. Uczucia, jakich dzieci doświadczają, oglądając tego ro- 17 M. Filipiak (2004): Homo Communicans, wprowadzenie do teorii masowego komunikowania, Wyd. UMCS, Lublin, s. 129. 18 J. Izdebska (2005): Multimedia zagrażające współczesnemu dziecku, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne nowy wymiar dzieciństwa, Trans Humana, Białystok, s. 106. 19 J. Izdebska (2005): Multimedia zagrażające współczesnemu dziecku, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne nowy wymiar dzieciństwa, Trans Humana, Białystok, s. 109 110.
Działania profilaktyczne wobec zagrożeń medialnych 519 dzaju sceny, mogą przekształcić się w długotrwałe stany: lękowe, niepokoju, rozdrażnienia, ogólnego zmęczenia. Próby klasyfikacji zagrożeń dydaktycznych i psychologicznych wynikających z powszechnego korzystania z mediów przez dzieci podjął M. Tanaś 20, który wymienia następujące niebezpieczeństwa: zaburzenia funkcji poznawczych prowadzące do niemożności kontynuowania nauki (zaburzenia percepcji, ograniczenie logicznego myślenia, poczucie zagubienia, natrętne myśli), ucieczka od świata realnego do świata wirtualnego, który daje złudne poczucie siły i przynależności, specyficzne formy patologii społecznej, jak: frustracja, nieuzasadniona agresja, powielanie wzorów patologicznych i destrukcyjnych, uzależnienie od rzeczywistości wirtualnej, od Internetu, gier komputerowych, dysfunkcje neurologiczne, jak padaczka ekranowa czy nerwice. M. Filipiak 21 w książce Homo Communicans, wprowadzenie do teorii masowego komunikowania przedstawia interesujące podsumowanie prowadzonych w ostatnich latach badań nad problematyką oddziaływania telewizji na dzieci i młodzież. Najistotniejszymi pod kątem rozwoju i wychowania dziecka są następujące założenia: 1. Telewizja zajmuje pierwsze miejsce wśród sposobów spędzania wolnego czasu przez dzieci i młodzież. Dzieci zaczynają oglądać telewizję bardzo wcześnie, średnio w drugim roku życia. Wraz z wiekiem dziecka wzrasta intensywność kontaktów dzieci z telewizją. Telewizja zawładnęła czasem wolnym dzieci i młodzieży, wypierając inne sposoby jego wykorzystania. 2. Najwierniejszymi widzami telewizji są dzieci z rodzin ubogich oraz te, które mają gorsze wyniki w nauce, czytające z dużymi trudnościami. Kłopoty w nauce nie są bezpośrednim rezultatem częstego oglądania telewizji, ale telewizja te kłopoty pogłębia. 3. Destrukcyjny wpływ telewizji na dzieci i młodzież ma ścisły związek z charakterem rodzinnych kontaktów z telewizją. W dzisiejszych realiach dzieci, często pozostawione same sobie, samodzielnie dokonują selekcji oglądanych programów. Rodzice oglądają z dziećmi przede wszystkim programy dla dorosłych, natomiast rzadko współuczestniczą w oglądaniu programów przeznaczonych dla widzów młodszych. 4. Telewizja dostarcza wzorów do naśladowania, które dzieci przyjmują w zależności od wieku mniej lub bardziej bezkrytycznie i ujawniają w swoim zachowaniu. Wraz z telewizją rośnie pokolenie telewizyjnych naśladow- 20 M. Tanaś (1993): Medyczne skutki uboczne kształcenia wspomaganego komputerowo, Toruńskie Studia Dydaktyczne, nr 3, s. 127 128. 21 M. Filipiak (2004): Homo Communicans, wprowadzenie do teorii masowego komunikowania, Wyd. UMCS, Lublin, s. 132 136.
520 Ewa Nowicka ców, a nie twórców własnego stylu życia. Świat telewizyjny jest atrakcyjniejszy od prawdziwego życia i prawdziwego świata, tymczasem przez dzieci i młodzież jest on traktowany jako punkt odniesienia własnych planów i aspiracji 22. Telewizja pokazuje pewną wersję rzeczywistości, a nie jej obiektywne odwzorowanie pokazuje raczej rzeczywistość obrazu niż obraz rzeczywistości. 5. Według psychologów duża częstotliwość oglądania telewizji staje się przyczyną: osłabienia zdolności do kojarzenia, myślenia abstrakcyjnego, wyciągania wniosków, następuje redukcja aktywności twórczej dziecka, kształtowania się postawy hedonistycznej i umysłowego lenistwa, odwracaniu się od wszystkiego, co nie jest ruchomym obrazkiem, bardzo mała odporność na stres, który może pojawić się przy zetknięciu dziecka z rzeczywistością, która nie jest tak ekskluzywna ani łatwa, jak świat telewizyjny, kształtowania się teleczłowieka, oglądanie telewizji powoduje przemianę wewnątrz człowieka, tworzenie się szczególnej struktury psychicznej, zniekształcenie prawidłowego rozwoju fizycznego dziecka, prowadzące do różnego rodzaju chorób. Edukacja medialna w zapobieganiu zagrożeniom medialnym Szansą na właściwe, poprawne i racjonalne, a tym samym bezpieczne korzystanie z mediów są założenia pedagogiki mediów realizowane w zakresie przedmiotu edukacja medialna. Według I. Białokoz-Kalinowskiej i J. Piotrowskiej-Jastrząb 23, szeroko prowadzona w całym społeczeństwie edukacja medialna przygotuje do bezpiecznego korzystania na co dzień ze wszystkich dobrodziejstw ery informatycznej, w której żyjemy. Na podstawie wyjaśnień W. Osmańskiej-Furmanek i M. Furmanka można przyjąć, że edukacja medialna jest praktyczną stroną pedagogiki medialnej, kluczem do rozumienia i konstruowania znaczeń w rzeczywistości zdominowanej przez kulturę medialną. Do głównych zadań edukacji medialnej należy zaliczyć: wskazanie miejsca mediów w kulturze, 22 Z. Melosik (1995): Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji, Edytor, Toruń. 23 I. Białokoz-Kalinowska, J. Piotrowska-Jastrząb (2005): Zagrożenia zdrowotne wynikające z nieracjonalnego korzystania z komputera przez dzieci i młodzież, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne nowy wymiar dzieciństwa, Trans Humana, Białystok, s. 120.
Działania profilaktyczne wobec zagrożeń medialnych 521 poznanie możliwości mediów oraz sposobów ich wykorzystania w procesie kształcenia i samokształcenia, wykształcenie umiejętności porozumiewania się człowieka z komputerem oraz za pośrednictwem sieci Internet, interpretacja komunikatów medialnych, nabycie umiejętności wykorzystania technologii informacyjnych jako narzędzia rozwoju intelektualnego, wykształcenie zdolności rozumienia specyficznego języka mediów oraz roli mediów w procesach pedagogicznych. Według założeń programowych UNESCO z roku 1999 edukacja medialna 24 : powinna przygotować ludzi do rozumienia mediów i działania mediów funkcjonujących w ich społeczeństwie oraz nauczyć właściwego korzystania z mediów w celu komunikowania się z nimi, powinna przygotować ludzi do analizowania, krytycznej oceny i tworzenia tekstów medialnych, identyfikacji źródeł tekstów medialnych, interpretacji wiadomości i wartości oferowanych przez media oraz umiejętności dobierania odpowiednich mediów do przekazywania własnych wiadomości i relacji skierowanych do określonych odbiorców. Ryc. Warsztaty pt. Bezpieczne media prowadzone w Przedszkolu nr 24 w Zielonej Górze Właściwa, systematycznie prowadzona edukacja medialna skierowana do dzieci, młodzieży i rodziców jest więc szansą na przygotowanie społeczeństwa informacyjnego do właściwego, racjonalnego sposobu korzystania z mediów oraz krytycznego i świadomego odbioru treści przekazywanych za pośrednictwem mediów. Prowadzone od kilku lat w Katedrze Mediów 24 W. Osmańska-Furmanek, M. Furmanek (2006): Pedagogika mediów, [w:] B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. 3, Subdyscypliny wiedzy pedagogicznej, GWP, Gdańsk, s. 299.
522 Ewa Nowicka i Technologii Informacyjnych Uniwersytetu Zielonogórskiego warsztaty dydaktyczno-wychowawcze mają charakter działań profilaktycznych, których głównym celem jest zapobieganie zagrożeniom medialnych. Działania te prowadzone są w ramach przedmiotu pedagogika medialna oraz pedagogiczne zagrożenia medialne. Warsztaty pt. Bezpieczne media studenci przygotowują podczas całego semestru, następnie szczegółowo dopracowane warsztaty prowadzone są w przedszkolach z dziećmi w wieku 5 i 6 lat, następnie w szkołach podstawowych w klasach I III i IV VI, a także wśród zainteresowanych rodziców. Zasadniczym celem warsztatów jest przygotowanie najmłodszych odbiorców mediów do racjonalnego i bezpiecznego korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych, wskazanie podstawowych zasad bezpiecznego oraz poprawnego korzystania z komputera, Internetu czy telewizji. Zakończenie Według U. Eco 25, nowe media są faktem i nie ma od tego odwrotu. Autor podkreśla jednak konieczność czuwania nad rozwojem nowych mediów. W miarę wzrostu liczby posiadanych informacji coraz ważniejsza staje się potrzeba kryteriów selekcjonowania, których według U. Eco jeszcze nie mamy. Musi więc ukształtować się jakiś węch umożliwiający selekcjonowanie zasobów. S. Tisseron 26 podkreśla, że jeśli pragniemy, aby nasze dzieci poradziły sobie w świecie jutra, nie wystarczy nauczyć je czytać i pisać. Trzeba również, i to jak najwcześniej, pomóc im zrozumieć, że żyjemy w kulturze zdominowanej przez media. Literatura BIAŁOKOZ-KALINOWSKA I., PIOTROWSKA-JASTRZĄB J. (2005): Zagrożenia zdrowotne wynikające z nieracjonalnego korzystania z komputera przez dzieci i młodzież, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne nowy wymiar dzieciństwa, Trans Humana, Białystok. BRAUN-GAŁKOWSKA M. (1995): Wpływ telewizyjnych obrazów przemocy na psychikę dzieci, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, nr 6. ECO U. (2005): Nowe środki masowego przekazu a przyszłość książki, [w:] M. Hopfinger (red.), Nowe media w komunikacji społecznej w XX wieku, Ofic. Nauk., Warszawa. FILIPIAK M. (2004): Homo Communicans, wprowadzenie do teorii masowego komunikowania, Wyd. UMCS, Lublin. 25 U. Eco (2005): Nowe środki masowego przekazu a przyszłość książki, [w:] M. Hopfinger (red.), Nowe media w komunikacji społecznej w XX wieku, Ofic. Nauk., Warszawa, s. 538 539. 26 S. Tisseron (2006): Dziecko w świecie obrazów, przeł. E. Burakowska, PAX Inst. Wyd., Warszawa, s. 130.
Działania profilaktyczne wobec zagrożeń medialnych 523 FLEMING E. (1965): Telewizja w nauczaniu i wychowaniu, Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa. FURMANEK M. (2006): Media i multimedia jako środowisko edukacyjno-wychowawcze dziecka, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne nowy wymiar dzieciństwa, Trans Humana, Białystok. GAJDA J. (2003): Media w edukacji, Ofic. Wyd. Impuls, Kraków. IZDEBSKA J. (1981): Wychowawcze oddziaływanie środków masowego przekazu na dzieci, Kwartalnik Pedagogiczny, nr 3. IZDEBSKA J. (2000): Dziecko w rodzinie u progu XXI wieku. Niepokoje i nadzieje, Trans Humana, Białystok. IZDEBSKA J. (2005): Multimedia zagrażające współczesnemu dziecku, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne nowy wymiar dzieciństwa, Trans Humana, Białystok. KOŁODZIEJSKA D. (2002): Telewizja wpływa na rozwój dziecka, Edukacja i Dialog, nr 136. LANSADO N., PIETRA G. (2006): Gry komputerowe, Internet, telewizja, espe, Kraków. LEPA A. (1999): Pedagogika mass mediów, Archidiecezjalne Wyd. Łódzkie, Łódź. ŁOBACZ M. (2007): Telewizja. Szanse i zagrożenia wychowawcze, Maternus Media, Kraków. MELOSIK Z. (1995): Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji, Edytor, Toruń. OSMAŃSKA-FURMANEK W., FURMANEK M. (2006): Pedagogika mediów, [w:] B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. III, Subdyscypliny wiedzy pedagogicznej, GWP, Gdańsk. ŚLIWERSKI B. (2007): Pedagogika dziecka. Stadium pajdocentryzmu, GWP, Gdańsk. TANAŚ M. (1993): Medyczne skutki uboczne kształcenia wspomaganego komputerowo, Toruńskie Studia Dydaktyczne, nr 3. TISSERON S. (2006): Dziecko w świecie obrazów, przeł. E. Burakowska, PAX Inst. Wyd., Warszawa. ZWOLIŃSKI A. (2001): Media nadzieje i obawy, Wychowawca, nr 11.