KONSTRUKCJA ZMODYFIKOWANEJ SKALI ROZWOJU WYMIARÓW TOŻSAMOŚCI (DIDS/PL-1) DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ 1

Studia Psychologiczne. t. 53 (2015), z. 3, s. 19 31 PL ISSN 0081-685X DOI: 10.2478/V1067-010-0122-3 * Instytut Psychologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu KONSTRUKCJA ZMODYFIKOWANEJ SKALI ROZWOJU WYMIARÓW TOŻSAMOŚCI (DIDS/PL-1) DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ 1 Artykuł podejmuje kwestię diagnozowania wymiarów tożsamości w ujęciu K. Luyckxa i in. (2006) wśród osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną za pomocą zmodyfikowanej polskiej wersji Skali Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/PL-1). Przedstawiono kolejne kroki modyfikowania kwestionariusza oraz jego właściwości psychometryczne. Przeprowadzono dwa badania w celu weryfikacji rzetelności i trafności narzędzia. W badaniu 1 uczestniczyły osoby w normie intelektualnej (n = 100), a wykorzystano skalę DIDS/PL oraz jej zmodyfikowaną wersję DIDS/ PL-1. Wersja zmodyfikowana okazała się narzędziem rzetelnym na poziomie porównywalnym z DIDS/PL. Analiza korelacji wyodrębniła dodatnie związki między tymi samymi skalami w dwóch narzędziach oraz ten sam kierunek i podobną siłę związków między zmiennymi wewnątrz każdego z narzędzi. W badaniu 2 uczestniczyły osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną (n = 67) oraz w normie intelektualnej (n = 60). Jedni i drudzy wypełniali skalę zmodyfikowaną DIDS/PL-1. Zmodyfikowana wersja okazała się narzędziem rzetelnym, analiza korelacji wyodrębniła związki między zmiennymi obserwowane w innych badaniach z użyciem wersji oryginalnej DIDS i wersji polskiej DIDS/PL. Zmodyfikowana wersja DIDS/PL-1 może być z powodzeniem stosowana wśród młodych osób z lekkim stopniem niepełnosprawności intelektualnej. Słowa kluczowe: eksploracja, lekka niepełnosprawność intelektualna, Skala Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS), tożsamość, zobowiązanie WPROWADZENIE W 2006 roku po raz pierwszy opublikowano wyniki badań nad tożsamością w ujęciu Koena Luyckxa i in. (Luyckx, Goossens i Soenens, 2006; por. Luyckx, Goossens, Soenens i Beyers, 2006; Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008) jako kombinacji natężenia eksploracji wszerz, eksploracji w głąb, eksploracji ruminacyjnej, podejmowania zobowiązania oraz identyfikacji z zobowiązaniem. Koncepcja ta jest rozszerzeniem ujęcia statusów tożsamości Jamesa E. Marcii (1966), w związku z czym wpisuje się w neo-eriksonowski i procesualny nurt ujmowania tożsamości osobistej. Narzędzie do badania tożsamości w tym ujęciu Skala Rozwoju Wymiarów Tożsamości (Dimensions of Identity Development Scale DIDS) zostało zaadaptowane do polskich * Artykuł przygotowany w ramach projektu badawczego NCN nr 2012/05/N/HS6/04061 pt.: Społeczny kontekst kształtowania się tożsamości osób z niepełnosprawnością intelektualną w okresie późnej adolescencji i wyłaniającej się dorosłości na lata 2012 2015 (kierownik projektu: ; opiekun naukowy: Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM w Poznaniu). 1 Autorka jest stypendystką Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na rok 2014/2015. Kontakt: malgrek@ amu.edu.pl

20 warunków i funkcjonuje pod tą samą nazwą jako DIDS/PL (Brzezińska i Piotrowski, 2010). Skala zarówno oryginał, jak i polska adaptacja stosowana była w różnych grupach wiekowych (od wczesnej adolescencji po dorosłość, np. Brzezińska i Piotrowski, 2009), narodowościowych (m.in. w Belgii np. Luyckx, Soenens i Goossens, 2006; we Francji i Szwajcarii Zimmerman, Lannegrand-Willems, Safont-Mottay i Cannard, 2013 ; w Polsce np. Brzezińska, Piotrowski, Garbarek-Sawicka, Karowska i Muszyńska, 2010; w Stanach Zjednoczonych Schwartz i in., 2011; czy we Włoszech Crocetti, Luyckx, Scrignaro i Sica, 2011) oraz w specyficznych grupach społecznych: uczniowie, studenci (np. Rękosiewicz, 2013); osoby pracujące (np. Luyckx, Duriez, Klimstra i De Witte, 2010); także z różnymi rodzajami niepełnosprawności (z cukrzycą: Luyckx, Seiffge- -Krenke i in., 2008; z dysfunkcją narządów ruchu: Piotrowski, 2010). Nie wiadomo jednak, czy narzędzie to sprawdziłoby się w diagnozie wymiarów i statusów tożsamości u osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wydaje się, że niektóre ze sformułowań skali, szczególnie te dłuższe, mogłyby być dla nich niezrozumiałe. Jak dotąd, nie powstał przeznaczony specjalnie dla tej grupy kwestionariusz do badania tożsamości (ani w ujęciu Luyckxa, ani, zgodnie z moją wiedzą, w żadnym innym; podjęto jedynie próby skonstruowania częściowo ustrukturyzowanego indywidualnego wywiadu Rękosiewicz, 2012a; 2012b; Rękosiewicz i Brzezińska, 2011). Skala DIDS wydaje się możliwa do wykorzystania wśród osób z niepełnosprawnością intelektualną pod warunkiem zmodyfikowania jej znacznej części pod względem językowym. Artykuł prezentuje etapy modyfikacji skali DIDS/PL oraz analizę właściwości psychometrycznych nowego narzędzia DIDS/PL-1. PODSTAWY TEORETYCZNE NARZĘDZIA Omawiana skala opiera się na teorii podwójnego cyklu formowania tożsamości (ang. dual- -cycle model of identity formation) Koena Luyckxa i in. (Luyckx i in., 2006). Badacz ten rozwinął ujęcie tożsamości Marcii (1966), będące z kolei kontynuacją myśli Erika H. Eriksona, który zdefiniował tożsamość osobistą jako zestaw przekonań na temat siebie, świata i ludzi, spostrzeganie identyczności i ciągłości własnej osoby mimo upływu czasu, a także poczucie odrębności i integralności (Erikson, 1950). Jednak to Marcia, jako pierwszy, dokonał operacjonalizacji wymiarów tożsamości poszukiwania (eksploracji) i zobowiązania oraz tzw. statusów tożsamości (np. Marcia, 1966; Marcia i Friedman, 1969; Toder i Marcia, 1973). Eksploracja (ang. exploration) zdefiniowana została jako działania orientacyjno-poszukiwawcze, czyli aktywne wypróbowywanie i ocenianie różnorodnych alternatyw, zanim dokona się wyborów angażujących w działanie. Podejmowanie zobowiązania (ang. commitment) to następujący po eksploracji etap, polegający na podjęciu decyzji i na zaangażowaniu się w działanie. W zależności od tego, czy zachodzą (i z jaką intensywnością) obydwa procesy, odpowiadające dwóm kolejno po sobie następującym etapom kształtowania się tożsamości, Marcia wyróżnił cztery statusy tożsamości osiągnięcie (wysokie natężenie obydwu wymiarów tożsamości), przejęcie (zobowiązanie i brak lub słaba eksploracja), moratorium (dużo eksploracji i brak lub rzadkie zobowiązania) oraz rozproszenie (brak eksploracji i brak zobowiązań). O ile Marcia dowodził, że eksploracja zachodzi głównie we wczesnym etapie adolescencji, a zobowiązanie w późnym, o tyle współcześnie zwraca się uwagę na to, że tożsamość podlega zmianom już w okresie adolescencji i początków dorosłości, po czym może ulegać kolejnym przemianom przez resztę dorosłości. Tożsamość nie jest już zatem traktowana jako stan czy niezmienny status, ale w kategoriach dynamicznych jako zachodzący przez całe dorosłe życie proces ( Vleioras i Bosma, 2005). W wielu pracach naukowych (m.in. Bosma i Kunnen, 2001; Grotevant, 1987; Meeus, 1996; Meeus, Iedema, Helsen i Vollebergh, 1999; Meeus, Iedema i Maassen, 2002) wykazano, że:

Konstrukcja zmodyfikowanej Skali Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/PL-1) 21 (1) istnieją różne rodzaje eksploracji (dokonywane przed i po podjęciu zobowiązania), (2) eksploracja i zobowiązanie to nie następujące po sobie w takiej właśnie kolejności dwa etapy budowania tożsamości, ale etapy mogące zachodzić naprzemiennie, (3) istnieją dwa rodzaje zobowiązania (wstępne i ostateczne). Luyckx i jego współpracownicy (Luyckx, Goossens i Soenens, 2006), założyli, że zarówno eksploracja, jak i zobowiązanie to procesy dwuetapowe, a wyniki ich badań potwierdzają to założenie. Ponadto, wyróżnili trzeci typ eksploracji tzw. eksplorację ruminacyjną (Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008). Ostatecznie autorzy modelu opisali pięć wymiarów tożsamości: eksplorację wszerz (ang. exploration in breadth), rozumianą jako poszukiwanie możliwości działania adekwatnych do własnych wartości, celów, przekonań, zanim dokona się wyboru najlepszej z nich; podejmowanie zobowiązania (ang. commitment making) opisywane jako dokonywanie wstępnych wyborów ważnych dla rozwoju tożsamości; eksplorację w głąb (ang. exploration in depth) przedstawianą jako pogłębioną ocenę już podjętych decyzji w celu stwierdzenia, czy podjęte zobowiązania są odpowiednim wyborem; identyfikację z zobowiązaniem (ang. identification with commitment) czyli identyfikację z podjętymi wyborami wiążącą się z przekonaniem, że dokonane wybory są dla jednostki odpowiednie; eksplorację ruminacyjną (ang. ruminative exploration), tzn. obawy, lęki i wątpliwości dotyczące angażowania się w ważne dla rozwoju tożsamości działania. Model Luyckxa i in. opisywany jest jako model podwójnego cyklu kształtowania się tożsamości (ang. dual-cycle model of identity formation; Luyckx, Schwartz, Goossens, Beyers i Missotten, 2011), ponieważ formowanie tożsamości odbywa się w dwóch cyklach. Eksploracja wszerz i podejmowanie zobowiązania stanowią pierwszy z nich cykl kształtowania zobowiązania. W drugim cyklu ewaluacji zobowiązania, następuje ocena dokonanego wyboru, czyli zwiększa się natężenie eksploracji w głąb i identyfikacji z zobowiązaniem. Autorzy modelu podwójnego cyklu kształtowania się tożsamości w swoich licznych badaniach (np. Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008; Luyckx, Schwartz, Goossens i Pollock, 2008) potwierdzili następujące związki między poszczególnymi wymiarami tożsamości: pozytywną korelację między eksploracją wszerz a eksploracją w głąb, co oznacza, że poszukiwanie alternatyw wiąże się ze stałym ich ocenianiem; pozytywną korelację między podejmowaniem zobowiązania a identyfikacją z zobowiązaniem, co oznacza, iż dokonywanie wyborów sprzyja identyfikacji z nimi; negatywną korelację między eksploracją ruminacyjną a podejmowaniem zobowiązania i identyfikacją z zobowiązaniem, co oznacza, że obawy i niepewność nie sprzyjają podejmowaniu ważnych decyzji tożsamościowych; negatywną korelację między eksploracją wszerz a podejmowaniem zobowiązania, a zatem dokonanie wyboru najlepszej spośród alternatyw nie wiąże się z potrzebą poszukiwania innych; pozytywną korelację między eksploracją w głąb a identyfikacją z zobowiązaniem czyli dokonywanie oceny wyborów sprzyja identyfikacji z nimi. Podobne zależności obserwuje się w polskich badaniach z użyciem DIDS/PL (np. Brzezińska, Piotrowski, 2010). Diagnoza poczucia tożsamości polega na określeniu natężenia każdego z pięciu wymiarów oraz ustaleniu indywidualnego profilu tożsamości, na podstawie którego można określić jej status. Jako narzędzie diagnostyczne służy Skala Rozwoju Wymiarów Tożsamości (Dimensions of Identity Development Scale, DIDS), w Polsce zaadaptowana przez Annę I. Brzezińską i Konrada Piotrowskiego (2010). Kwestionariusz bada

22 natężenie pięciu wymiarów tożsamości (eksploracji wszerz, eksploracji w głąb, eksploracji ruminacyjnej, podejmowania zobowiązań i identyfikacji z zobowiązaniami). Na każdy wymiar przypada po pięć pozycji. W różnych badaniach powtarza się podobna właściwość dotycząca rzetelności pięciu podskal DIDS (odpowiadających pięciu wymiarom tożsamości), mianowicie nieco niższa wartość α-cronbacha dla skal eksploracji niż dla skal zobowiązań (przykłady z badań Tabela 1). ETAPY KONSTRUOWANIA ZMODYFIKOWANEJ SKALI DIDS/PL-1 DO BADANIA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ DIDS/PL polska adaptacja DIDS (Brzezińska, Piotrowski, 2010), to podobnie jak oryginał kwestionariusz zbudowany z 25 pozycji w formie zdań oznajmujących. Do każdego ze zdań przypisana jest taka sama skala sześciu odpowiedzi (zdecydowanie nie nie raczej nie raczej tak tak zdecydowanie tak). Osoba badana jest poinstruowana w poprzedzającej kwestionariusz instrukcji, aby ustosunkowała się do każdego ze zdań wybierając zawsze jedną odpowiedź ze skali. DIDS/PL może zostać wykorzystany tak do badania indywidualnego, jak i grupowego. Badanie prepilotażowe z użyciem DIDS/PL W celu dokonania wstępnej oceny, czy narzędzie to można wykorzystać w badaniu osób z niepełnosprawnością intelektualną, do badań zaproszono trzy osoby (w wieku 16, 21 i 22 lat) z lekkim stopniem niepełnosprawnością intelektualnej. Każda z nich wypełniała kwestionariusz samodzielnie, zgodnie z zasadami administracji narzędzia. Po wypełnieniu odpowiedzi przeprowadzono rozmowę z każdą z osób, pytając o trudności w wypełnianiu kwestionariusza, szczególnie o zrozumiałość poszczególnych pozycji. Osoby badane zwróciły uwagę na to, że: (1) niektóre zdania są zbyt długie (te uwagi dotyczyły oryginalnych pozycji nr 11, 16, 21), przez co wymagały przynajmniej dwukrotnego przeczytania w celu ich zrozumienia; (2) wiele słów lub sformułowań jest zupełnie niezrozumiałych lub budzących wątpliwości, w jaki sposób powinny być rozumiane, np. wizja, kierunek, w którym się podąża w życiu, droga życiowa, cenić swoje plany, (3) liczba możliwych odpowiedzi jest długa, a przez to trudna w odbiorze, (4) skala byłaby łatwiejsza w użyciu, gdyby poszczególne pozycje były odczytywane przez inną osobę, a osobie badanej pozostawiono by dostęp do karty odpowiedzi. Konstrukcja nowych pozycji skali Po tej wstępnej ocenie podjęto decyzję o skróceniu możliwych odpowiedzi z sześciu do czterech (nie raczej nie raczej tak tak) i utrzyma- Tabela 1. Wartości współczynników α-cronbacha dla podskal DIDS oraz DIDS/PL w wybranych badaniach Skala DIDS: α Cronbacha DIDS/PL: α Cronbacha Eksploracja wszerz 0,81 1) / 0,76 2) / 0,84 3) 0,76 4) / 0,70 5) / 0,72 6) Eksploracja w głąb 0,79 1) / 0,79 2) / 0,81 3) 0,70 4) / 0,70 5) / 0,65 6) Eksploracja ruminacyjna 0,86 1) / 0,85 2) / 0,85 3) 0,78 4) / 0,82 5) / 0,82 6) Podejmowanie zobowiązania 0,86 1) / 0,83 2) / 0,91 3) 0,88 4) / 0,85 5) / 0,89 6) Identyfikacja z zobowiązaniem 0,86 1) / 0,85 2) / 0,93 3) 0,85 4) / 0,82 5) / 0,86 6) 1) Luyckx, Soenens, Goossens, Beckx i Wouters, 2008 (n = 895). 2) Luyckx, Vansteenkiste, Goossens i Duriez, 2009 (n = 714). 3) Schwartz i in., 2012 (n = 2411). 4) Brzezińska i Piotrowski, 2010a (n = 174). 5) Brzezińska i Piotrowski, 2010 (n = 100). 6) Piotrowski, Kaczan i Rękosiewicz, 2013 (n = 693).

Konstrukcja zmodyfikowanej Skali Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/PL-1) 23 niu tej samej liczby pozycji w kwestionariuszu (czyli 25). Skonstruowano krótsze i prostsze pod względem językowym odpowiedniki wszystkich zdań ze skali DIDS/PL. Ocena sędziów kompetentnych i modyfikacja nowych pozycji skali Trzej sędziowie kompetentni, doktoranci z Instytutu Psychologii UAM, zajmujący się psychologią rozwoju człowieka, otrzymali zbiór zdań z DIDS/PL (każde zdanie na oddzielnej białej kartce) oraz zbiór nowych zdań (każde oddzielnie na żółtej kartce). Ich zadaniem było połączenie w pary: biała żółta kartka zdań o tym samym znaczeniu. Nie we wszystkich przypadkach sędziowie dopasowali zgodnie zdanie do zdania, ale łączyli ze sobą zdania należące do tej samej skali. Jest to wynik zadowalający, ponieważ pozycje z tej samej podskali w DIDS/PL są do siebie pod względem treściowym bardzo podobne. Trzy zdania nie były prawidłowo dopasowane przez wszystkich trzech sędziów do innego zdania z tej samej skali (były to zdania ze skal eksploracji, dopasowane błędnie do zdań z innych skal eksploracji). Zdania, co do których nie było pełnej zgodności sędziów, zostały ponownie zmodyfikowane. Powtórna ocena sędziów kompetentnych Kolejni trzej sędziowie kompetentni tym razem psychologowie praktycy pracujący na co dzień z osobami z niepełnosprawnością intelektualną otrzymali to samo zadanie, tzn. dostali zestaw zdań po modyfikacji oraz zestaw zdań z wersji DIDS/PL z prośbą o połączenie zdań podobnych o tym samym znaczeniu. Dopasowali zgodnie wszystkie zdania do zdań z tych samych skal. Pozycje zostały zatem zweryfikowane przez sędziów kompetentnych pod względem trafności treściowej. W Tabeli 2. zestawiono przykłady oryginalnych i zmodyfikowanych pozycji. KWESTIONARIUSZ DIDS/PL-1 ORAZ PROCEDURA BADANIA Poza zmianą treści wprowadzono zmiany w procedurze badawczej. W wersji zmodyfikowanej pozycje kwestionariusza w trakcie indywidualnego spotkania odczytywane są na głos przez Tabela 2. Przykłady zmodyfikowanych pozycji DIDS/PL-1 Skala Numery pozycji EW 5, 10, 13, 17, 23 EG 4, 11, 16, 19, 21 ER 2, 7, 9, 20, 24 PZ 1, 6, 12, 14, 22 IZ 3, 8, 15, 18, 25 Przykład pozycji w DIDS/PL 23. Staram się odkryć, jaki styl życia byłby dla mnie dobry. 21. Staram się odkryć, co inni ludzie myślą na temat konkretnych kierunków, które chcę obrać w życiu. 2. Mam wątpliwości dotyczące tego, co naprawdę chcę osiągnąć w życiu. 12. Mam jasną wizję mojej przyszłości. 18. Czuję, że kierunek który chcę obrać w życiu naprawdę będzie do mnie pasował. Przyczyna trudności Niezrozumiałe sformułowanie styl życia Zbyt długie zdanie Niezrozumiałe sformułowanie wątpliwości Niezrozumiałe sformułowanie wizja Niezrozumiałe sformułowanie kierunek, który chcę obrać w życiu Pozycja w zmodyfikowanej wersji DIDS/PL-1 23. Zastanawiam się, co mogłabym robić w przyszłości, żeby czuć się z tym dobrze. 21. Pytałam innych ludzi, co myślą o moich planach. 2. Ciągle jeszcze do końca nie wiem, co mogłabym robić w przyszłości. 12. Wyobrażam sobie siebie dokładnie w przyszłości. 18. To, co sobie zaplanowałam, pasuje do mnie. Uwaga: EW eksploracja wszerz, EG eksploracja w głąb, ER eksploracja ruminacyjna, PZ podejmowanie zobowiązania, IZ identyfikacja z zobowiązaniem.

24 badacza, a osoba badana ma za zadanie wybrać jedną z czterech odpowiedzi, oceniając, na ile odczytywana pozycja do niej pasuje. Mimo tego, że znaczna część osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną nabywa umiejętności czytania i dobrze sobie z nią radzi, to aktywność ta dla części z nich może wiązać się ze zbyt dużym zmęczeniem, a przez to utrudniać wypełnianie kwestionariusza. Badanie przeprowadza się indywidualnie, odczytując osobie badanej kolejne pozycje. Dla dodatkowego ułatwienia, przed osobą badaną kładzie się kartę z odpowiedziami: nie raczej nie raczej tak tak. Po udzieleniu odpowiedzi badacz samodzielnie zapisuje wybraną przez osobę badaną odpowiedź na karcie odpowiedzi. Tak przygotowany kwestionariusz poprzedzony jest instrukcją, odczytywaną osobie badanej przez osobę przeprowadzającą badanie. Kwestionariusz, podobnie jak wersja oryginalna, składa się z 25 pozycji w formie zdań oznajmujących, dotyczących tworzenia przez osobę badaną planów na przyszłość. Pozycje te tworzą pięć skal (po pięć pozycji w każdej skali) odpowiadających pięciu wymiarom tożsamości. Przykładowe nowe pozycje dla każdej ze skal brzmią następująco: skala eksploracji wszerz: Zastanawiam się nad tym, czym mógłbym się zajmować w przyszłości (pozycja w wersji oryginalnej: Staram się odkryć, jaki styl życia byłby dla mnie dobry); skala eksploracji w głąb: Pytałem innych ludzi, co myślą o moich planach (pozycja w wersji oryginalnej: Staram się odkryć, co inni ludzie myślą na temat konkretnych kierunków, które chcę obrać w życiu); skala eksploracji ruminacyjnej: Boję się czasem o moją przyszłość (pozycja w wersji oryginalnej: Mam obawy dotyczące tego, co chcę zrobić ze swoją przyszłością); skala podejmowania zobowiązania: Wiem już, co chcę w życiu robić (pozycja w wersji oryginalnej: Wiem, co chcę osiągnąć w życiu); skala identyfikacji z zobowiązaniem: To, co sobie zaplanowałem, pasuje do mnie (pozycja w wersji oryginalnej: Czuję, że kierunek który chcę obrać w życiu, naprawdę będzie do mnie pasował). Wynikiem DIDS/PL-1 jest średnia punktów dla każdej z pięciu skal. Przy każdej pozycji można zdobyć odpowiednio: 1 punkt (za odpowiedź nie), 2 punkty (za odpowiedź raczej nie), 3 punkty (za odpowiedź raczej tak), 4 punkty (za odpowiedź tak). PROGRAM BADAŃ WŁASNYCH Przeprowadzono dwa badania z użyciem zmodyfikowanej wersji DIDS/PL-1. Celem pierwszego było porównanie właściwości psychometrycznych wersji DIDS/PL i wersji zmodyfikowanej DIDS/ PL-1 zastosowanych w jednej grupie u osób w normie intelektualnej. Celem drugiego było porównanie właściwości psychometrycznych DIDS/PL-1 zastosowanego w dwóch grupach osób w normie intelektualnej i z lekkim stopniem niepełnosprawności intelektualnej. Badanie 1 Hipoteza W badaniu 1 postawiono hipotezę, że wersja zmodyfikowana DIDS-PL-1 jest narzędziem trafnym i rzetelnym w podobnym stopniu, jak wersja bazowa DIDS/PL. W celu weryfikacji hipotezy przeprowadzono w jednej i tej samej grupie osób indywidualne badanie z użyciem DIDS/PL oraz DIDS/PL-1, a następnie porównano ze sobą wskaźniki rzetelności skal w obydwu narzędziach oraz przeprowadzono analizę korelacji między skalami jednego i drugiego narzędzia (trafność DIDS/PL-1). Procedura W badaniu wzięło udział 100 studentów w wieku 19 27 lat (M = 21,59; SD = 1,85; 71% kobiet) w normie intelektualnej. Przeprowadzono badanie indywidualne. Skala DIDS/PL była przez osoby badane uzupełniana samodzielnie (w wersji papier-ołówek). Wersja DIDS/PL-1, z kolei,

Konstrukcja zmodyfikowanej Skali Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/PL-1) 25 była odczytywana, a uzyskiwane odpowiedzi zapisywane przez badacza na karcie odpowiedzi. Wyniki Rzetelność skali DIDS/PL-1 Uzyskano zadowalającą rzetelność nowej skali. Wartości współczynników α-cronbacha wynosiły odpowiednio dla DIDS/PL-1: dla skali eksploracji wszerz 0,72 (DIDS/PL: 0,65); dla ek s plor a c ji w g łąb 0,71 (0,70); dla eksploracji ruminacyjnej 0,76 (0,82); dla podejmowania zobowiązania 0,90 (0,86); dla identyfikacji z zobowiązaniem 0,90 (0,84). Dla wersji zmodyfikowanej uzyskano podobne różnice wartości α, jak w przypadku wersji oryginalnej i pierwszej polskiej adaptacji w odniesieniu do skal zobowiązań (nieco wyższe wartości) i skal eksploracji (wartości nieco niższe). Trafność skali DIDS/PL-1 W celu zbadania trafności teoretycznej (zbieżnej) narzędzia obliczono korelacje pomiędzy wymiarami tożsamości mierzonymi wersją DIDS/PL-1 a odpowiadającymi im wymiarami w DIDS/PL. W każdym wypadku uzyskano korelacje dodatnie na zadowalającym poziomie od umiarkowanych (w przypadku eksploracji wszerz i eksploracji w głąb ) do silnych (w przypadku pozostałych skal) (Tabela 3). Wynik na wszystkich skalach oprócz eksploracji wszerz w wersji zmodyfikowanej korelował najsilniej z wynikiem na tej samej skali w DIDS/PL (w Tabeli 3 odpowiednio: EG EG-o; ER ER-o; PZ PZ-o; IZ IZ-o). Wynik na skali eksploracji wszerz w wersji zmodyfikowanej korelował nieco silniej z eksploracją ruminacyjną (r = 0,59) niż z eksploracją wszerz w wersji oryginalnej (r = 0,55), przy czym nie jest to różnica duża, jednocześnie eksploracja ruminacyjna mierzona wersją oryginalną najsilniej dodatnio korelowała z eksploracją ruminacyjną z wersji zmodyfikowanej (r = 0,83), dużo silniej niż z eksploracją wszerz (r = 0,59). Wnioski Zmodyfikowana wersja DIDS/PL uzyskała zadowalające wskaźniki rzetelności i trafności teoretycznej. W analizie korelacji pomiędzy poszczególnymi skalami większość związków obserwowanych w innych badaniach (np. Brzezińska i Piotrowski, 2010; Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008; Luyckx, Schwartz, Goossens i Pollock, 2008) się potwierdziła, choć nie w odniesieniu do skal eksploracji w głąb i identyfikacji z zobowiązaniem można by tutaj spodziewać się korelacji ujemnej, tymczasem związek między tymi wymiarami jest nieistotny. Warto jednak podkreślić, że zarówno w badaniach polskich, z użyciem DIDS/PL, jak i w badaniach Luyckxa korelacja, jeśli występowała, była słaba (r Pearsona w przedziale -0,20 do -0,35; Brzezińska i Piotrowski, 2010; Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008; Luyckx, Schwartz, Goos- Tabela 3. Korelacje (r Pearsona) między wymiarami tożsamości mierzonymi DIDS/PL oraz DIDS/PL-1 wersją zmodyfikowaną w badaniu 1 Zmienna EG ER PZ IZ EW-o EG-o ER-o PZ-o IZ-o EW 0,59 ** 0,71 ** -0,35 ** -0,26 * 0,55 ** 0,36 ** 0,59 ** -0,37 ** -0,32 ** EG 0,49 ** -0,08-0,10 0,42 ** 0,64 ** 0,39 ** -0,17-0,12 ER 0,49 ** -0,63 ** -0,50 ** 0,46 ** 0,17 0,83 ** -0,66 ** -0,59 ** PZ -0,08-0,63 * 0,72 ** -0,11 0,12-0,74 ** 0,86 ** 0,80 ** IZ -0,10-0,50 * 0,72 ** -0,07 0,02-0,61 ** 0,72 ** 0,78 ** Uwaga: EW eksploracja wszerz, EG eksploracja w głąb, ER eksploracja ruminacyjna, PZ podejmowanie zobowiązania, IZ identyfikacja z zobowiązaniem; wymiary tożsamości z wersji oryginalnej DIDS/PL: EW-o, EG-o, ER-o, PZ-o, IZ-o. * p < 0,05, ** p < 0,001.

26 sens i Pollock; 2008). W niektórych badaniach zaobserwowano nawet słabą dodatnią korelację (np. Piotrowski, Kaczan i Rękosiewicz, 2013, Crocetti, Luyckx, Scrignaro i Sica, 2011; Zimmerman, Lannegrand-Willems, Safont-Mottay i Cannard, 2013). Dużo większy problem stanowiłby brak korelacji między np. skalami eksploracji wszerz i eksploracji w głąb, która we wszystkich dostępnych mi badaniach jest pozytywna, na przynajmniej umiarkowanym poziomie, czy brak korelacji między skalami zobowiązania, która również zawsze jest dodatnia, przynajmniej umiarkowana, a zwykle silna. W badaniu 1 te związki się odtworzyły. Badanie 2 Hipoteza W badaniu 2 postawiono hipotezę, że skala DIDS/PL-1 jest narzędziem rzetelnym i trafnym w podobnym stopniu w dwóch grupach porównawczych osób w normie intelektualnej i osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Procedura Badanie 2 stanowiło jeden z etapów większego projektu badawczego nakierowanego na poszukiwanie społecznych mechanizmów formowania tożsamości przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną. W badaniu wzięło udział 127 osób, w tym 67 z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim (ON) oraz 60 w normie intelektualnej (OS), w dwóch grupach wiekowych: późnej adolescencji (16 17 lat) oraz wyłaniającej się dorosłości (20 21 lat) (Tabela 4.). Wszystkie osoby były badane indywidualnie. Pozycje zmodyfikowanej wersji DIDS/PL-1 były im odczytywane, a osoba badana miała za zadanie wybrać jedną z odpowiedzi. Zabieg ten zastosowano także wśród osób w normie intelektualnej, aby umożliwić dalsze porównania międzygrupowe. We wszystkich grupach po badaniu zbierano informacje od uczestników badania pytano o ogólne wrażenia z badania, czy jakieś zdania były niezrozumiałe, czy kwestionariusz był łatwy czy trudny, czy dokonaliby w nim jakichś zmian. Część osób badanych wyrażała swoje niezadowolenie faktem dużego podobieństwa poszczególnych pozycji, znaczna część osób sugerowała skrócenie kwestionariusza. Jednak, co ważne, żadna z osób badanych nie zgłosiła uwagi, by któreś ze zdań było niezrozumiałe. Jako trudne osoby badane oceniały jedynie konieczność dłuższego zastanowienia się nad niektórymi z nich trudność w ich subiektywnej ocenie wiązała się więc z koniecznością wzbudzenia autorefleksji (często na ten temat po raz pierwszy w życiu jak deklarowały głównie osoby z niepełnosprawnością intelektualną, ale także sprawne), a nie ze zbyt zawiłym sformułowaniem zdań. Wyniki Rzetelność skali DIDS/PL-1 W celu weryfikacji hipotezy przeprowadzono analizę rzetelności. Wartości współczynnika α-cronbacha wynosiły w grupie osób z niepełno- Tabela 4. Osoby badane w badaniu 2 Zmienne Grupa A Grupa B Grupa C Grupa D ON adolescencja ON wyłaniająca się dorosłość OS adolescencja OS wyłaniająca się dorosłość Ogółem N (% kobiet) 36 (41,7%) 31 (38,7%) 30 (63,3%) 30 (70,0%) 127 (52,8%) Wiek M = 16,36 (sd = 0,49) M = 20,42 (sd = 0,50) M = 16,23 (sd =0,43 ) Uwaga: ON osoby z niepełnosprawnością intelektualną, OS osoby sprawne intelektualnie. M = 20,43 (sd = 0,50) M = 18,35 (sd = 2,13)

Konstrukcja zmodyfikowanej Skali Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/PL-1) 27 sprawnością intelektualną: dla skali eksploracji wszerz 0,71 (u osób sprawnych: 0,74), dla eksploracji w głąb 0,70 (u osób sprawnych: 0,72), dla eksploracji ruminacyjnej 0,71 (u osób sprawnych: 0,71), dla podejmowania zobowiązania 0,76 (u osób sprawnych 0,91), a dla identyfikacji z zobowiązaniem 0,82 (u osób sprawnych 0,89). Są to wartości wystarczające, aby uznać narzędzie za rzetelne, jednocześnie wartości te są zbliżone do tych uzyskanych w badaniu 1 oraz badaniach z użyciem oryginalnej wersji DIDS oraz polskiej adaptacji DIDS/PL. Trafność skali DIDS/PL-1 W analizie korelacji przeprowadzonej oddzielnie na dwóch grupach badanych powtórzyły się pojawiające się w innych badaniach dodatnia korelacja między eksploracją wszerz a eksploracją w głąb oraz pomiędzy podejmowaniem zobowiązania a identyfikacją z nim (Tabela 5). Ujemną korelację między eksploracją ruminacyjną a podejmowaniem zobowiązania i identyfikacją z zobowiązaniem zaobserwowano tylko w grupie osób sprawnych. Wśród osób z niepełnosprawnością związek ten jest nieistotny statystycznie. Pozytywną korelację między eksploracją w głąb a identyfikacją z zobowiązaniem obserwowaną w innych badaniach analiza wskazała jedynie wśród osób z niepełnosprawnością. Wśród osób sprawnych związek ten jest ujemny, ale słaby. Różnicę pomiędzy grupami widać także w odniesieniu do związku eksploracja wszerz podejmowanie zobowiązania. W innych badaniach korelacja między tymi zmiennymi jest zwykle ujemna. W tym wypadku ujemną korelację zaobserwowano jedynie w grupie osób w normie intelektualnej, podczas gdy wśród osób z niepełnosprawnością jest ona dodatnia. W jednej i drugiej grupie są to jednak korelacje słabe. Wnioski Skale zmodyfikowanej wersji DIDS/PL uzyskały zadowalające wskaźniki rzetelności w badaniu 2. Jednocześnie, są to podobne wartości α-cronbacha w grupie osób sprawnych i z niepełnosprawnością. Zaobserwowane w innych badaniach najsilniejsze i najczęściej powtarzające się związki między zmiennymi (silne dodatnie kore- Tabela 5. Korelacje (r Pearsona) między wymiarami tożsamości mierzonymi DIDS/PL 1 wersją zmodyfikowaną w badaniu 2 Zmienna EG ER PZ IZ osoby z niepełnosprawnością intelektualną EW 0,68 ** 0,65 ** 0,37 ** 0,46 ** EG 0,51 ** 0,34 ** 0,51 ** ER 0,11 0,13 PZ 0,50 ** IZ osoby w normie intelektualnej EW 0,61 ** 0,72 ** -0,37 ** -0,37 ** EG 0,52 ** -0,19-0,31 * ER -0,71 ** -0,61 ** PZ 0,71 ** IZ Uwaga: EW eksploracja wszerz, EG eksploracja w głąb, ER eksploracja ruminacyjna, PZ podejmowanie zobowiązania, IZ identyfikacja z zobowiązaniem. * p < 0,05, ** p < 0,001.

28 lacje między eksploracją wszerz a eksploracją w głąb oraz między podejmowaniem zobowiązania a identyfikacją z zobowiązaniem) odtworzyły się w badaniu w obydwu badanych grupach. DYSKUSJA Skala Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/ PL) została zaadaptowana do polskich warunków (Brzezińska i Piotrowski, 2010) i była wykorzystywana w badaniach naukowych przeprowadzanych na różnych grupach, jednak, jak dotąd, nie wśród osób z niepełnosprawnością intelektualną. Szacuje się, że osoby te stanowią nawet 2 3% populacji, a około 89% z nich dotyczy stopień lekki niepełnosprawności (Burack, Russo, Flores, Iarocci i Zigler, 2012). Mimo tego, że jest to spora grupa, psychologia rozwoju człowieka dopiero od stosunkowo niedługiego czasu interesuje się wkraczaniem w dorosłość młodych osób z niepełnosprawnością intelektualną, w tym kształtowaniem się ich tożsamości osobistej (Burack i in., 2012). Być może jednym z powodów tego stanu rzeczy jest brak odpowiednich narzędzi umożliwiających jej diagnozę. Modyfikacja DIDS/PL miała być odpowiedzią na ten brak, miała dostarczyć rzetelnego narzędzia i pośrednio przyczynić się do poszerzenia wiedzy na temat rozwoju tożsamości młodych osób z niepełnosprawnością intelektualną. Najważniejsze zmiany dokonane w polskiej adaptacji skali DIDS dotyczą treści pozycji kwestionariusza, długości skali odpowiedzi oraz administracji. Przy zachowaniu tej samej kolejności, wszystkie pozycje z polskiej wersji DIDS/PL zostały zamienione na krótsze i prostsze pod względem językowym. Skala odpowiedzi została skrócona z sześciu do czterech (usunięto dwie odpowiedzi, pozostałych nie przekształcono). Zmodyfikowana wersja może być wykorzystywana jedynie do badania indywidualnego, wszystkie pozycje są odczytywane przez badacza. Aktywność osoby badanej ogranicza się wybrania i wypowiedzenia jednej odpowiedzi określającej jej stosunek do danej pozycji skali. Analizy pokazały, że narzędzie to jest rzetelne na poziomie porównywalnym z wersją oryginalną (DIDS) oraz polską adaptacją wersji oryginalnej (DIDS/PL). W badaniu 1 przeprowadzonym na grupie osób w normie intelektualnej zestawiono wyniki badania tożsamości przy użyciu DIDS/PL i jej wersji zmodyfikowanej DIDS/PL-1. Odpowiadające sobie skale narzędzi uzyskały podobne, wysokie wartości α-cronbacha. W analizie korelacji zaobserwowano także podobne związki między zmiennymi wewnątrz każdego z narzędzi, jak i umiarkowane do silnych korelacje między tymi samymi skalami w dwóch narzędziach (trafność teoretyczna). W badaniu 2 z użyciem jedynie zmodyfikowanej wersji DIDS/PL-1 udział wzięły osoby z niepełnosprawnością intelektualną w wieku 16 17 lat (późna adolescencja) i 20 21 lat (wyłaniająca się dorosłość) oraz osoby w normie intelektualnej w tym samym wieku. Zmodyfikowana wersja DIDS/PL-1 okazała się narzędziem rzetelnym, a analiza korelacji wyodrębniła dwa najsilniejsze związki między zmiennymi (eksploracja wszerz eksploracja w głąb i podejmowanie zobowiązania identyfikacja z zobowiązaniem) obserwowane w innych badaniach z użyciem wersji oryginalnej DIDS i wersji polskiej DIDS/PL. Zmodyfikowana wersja DIDS/PL-1 może być stosowana wśród młodych osób z lekkim stopniem niepełnosprawności intelektualnej. Jako narzędzie diagnozujące wymiary oraz statusy tożsamości może znaleźć zastosowanie zarówno w badaniach naukowych, jak i w praktyce psychologicznej do indywidualnej diagnozy nastolatków i młodych dorosłych. Może służyć między innymi jako narzędzie do wyłonienia grup ryzyka, do której zaliczałyby się osoby o statusie tożsamości rozproszonej czy nadanej, a także o wysokim natężeniu eksploracji ruminacyjnej. Jak wskazują badania, są to osoby o szczególnych trudnościach w funkcjonowaniu psychospołecznym (Clancy i Dollinger, 1993; Helson i Srivastava, 2001; Luyckx, Schwartz, Goossens i Pollock, 2008). Jak dotąd, badania nad rozwojem tożsamości skupiały się głównie na podmiotowych uwarun-

Konstrukcja zmodyfikowanej Skali Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/PL-1) 29 kowaniach jej rozwoju lub podmiotowych korelatach. Dużo mniej wiemy na temat społecznych mechanizmów jej rozwoju, a także na temat jej rozwoju w nietypowych grupach społecznych o specyficznych doświadczeniach, np. mniejszości społecznych i narodowych, osób nie uczących się, czy w końcu osób z różnymi ograniczeniami sprawności (Schwartz, 2001). Warto byłoby przeprowadzać badania w różnych grupach osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną wśród uczniów, osób pracujących (w miejscach dla nich przeznaczonych jak Zakłady Aktywności Zawodowej czy Zakłady Pracy Chronionej, jak i na wolnym rynku), korzystających z ośrodków dla nich przeznaczonych, mieszkających z rodzicami lub samodzielnie, mających za sobą (lub będących w trakcie) edukację specjalną lub w szkołach ogólnodostępnych. Badania takie dostarczyłyby znaczącej wiedzy na temat roli specyficznych pozytywnych i negatywnych doświadczeń w budowaniu tożsamości tych osób (por. Rękosiewicz, 2012a; Rękosiewicz i Brzezińska, 2011). LITERATURA Bosma, H. A., Kunnen, S. E. (2001). Determinants and mechanisms in ego identity development: A review and synthesis. Developmental Review, 21, 39 66. Brzezińska, A. I., Piotrowski, K. (2009). Diagnoza statusów tożsamości w okresie adolescencji, wyłaniającej się dorosłości i wczesnej dorosłości za pomocą Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS). Studia Psychologiczne, 47, 93 109. Brzezińska, A. I., Piotrowski, K. (2010). Polska adaptacja Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS). Polskie Forum Psychologiczne, 15, 66 84. Brzezińska, A. I., Piotrowski, K., Garbarek-Sawicka, E., Karowska, K., Muszyńska, K. (2010). Wymiary tożsamości a ich podmiotowe i kontekstowe korelaty. Studia Psychologiczne, 49, 81 93. Burack, J. A., Russo, N., Flores, H., Iarocci, G, Zigler, E. (2012). The more you know the less you know, but that s ok: developments in the developmental approach to intellectual disability. W: J. A. Burack, R. M. Hodapp, G. Iarocci, E. Zigler (red.), The Oxford handbook of intellectual disability and development (s. 3 12). Oxford: Oxford University Press. Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. New York: Norton. Clancy, S. M., Dollinger, S. J. (1993). Identity, self, and personality: identity status and the Five Factor Model of Personality. Journal of Research on Adolescence, 3, 227 245. Crocetti, E., Luyckx, K., Scrignaro, M., Sica, L. S. (2011). Identity formation in Italian emerging adults: A cluster-analytic approach and associations with psychosocial functioning. European Journal of Developmental Psychology, 8, 558 572. Grotevant, H. D. (1987). Toward a process model of identity formation. Journal of Adolescent Research, 2, 203 222. Helson, R., Srivastava, S. (2001). Three paths of adult development: conservers, seekers and achievers. Journal of Personality and Social Psychology, 80, 995 1010. Luyckx, K., Duriez, B., Klimstra, T. A., De Witte, H. (2010). Identity statuses in young adult employees: Prospective relations with work engagement and burnout. Journal of Vocational Behavior, 77, 339 349. Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B. (2006). A developmental contextual perspective on identity construction in emerging adulthood: change dynamics in commitment formation and commitment evaluation. Developmental Psychology, 42, 366 380. Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B., Beyers, W. (2006). Unpacking commitment and exploration: Validation of an integrative model of adolescent identity formation. Journal of Adolescence, 29, 361 378. Luyckx, K., Schwartz, S. J., Berzonsky, M. D., Soenens, B., Vansteenkiste, M., Smits, I., Goossens, L. (2008). Capturing ruminative exploration: extending the four-dimensional model of identity formation in late adolescence. Journal of Research in Personality, 42, 58 82. Luyckx, K., Schwartz, S. J., Goossens, L., Beyers, W., Missotten, L. (2011). Processes of personal identity formation and evaluation. W: S. J. Schwartz, K. Luyckx, V. L. Vignoles (red.), Handbook of identity theory and research (s. 77 98). New York: Springer. Luyckx, K., Schwartz, S. J., Goossens, L., Pollock, S. (2008). Employment, sense of coherence and identity formation: contextual and psychological processes on the pathway to sense of adulthood. Journal of Adolescent Research, 23, 566 591.

30 Luyckx, K., Seiffge-Krenke, I., Schwartz, S. J., Goossens, L., Weets, I., Hendrieckx, C., Groven, C. (2008). Identity development, coping, and adjustment in emerging adults with a chronic illness: The sample case of type 1 diabetes. Journal of Adolescent Health, 43, 451 458. Luyckx, K., Soenens, B. Goossens, L. (2006). The personality-identity interplay in emerging adult women: convergent findings from complementary analysis. European Journal of Personality, 20, 195 215. Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3, 551 558. Marcia, J. E., Friedman, M. L. (1969). Ego identity status in college women. Journal of Personality, 38, 249 263. Meeus, W. (1996). Studies on identity development in adolescence: An overview of research and some new data. Journal of Youth and Adolescence, 25, 569 598. Meeus, W., Iedema, J., Helsen, M., Vollebergh, W. (1999). Patterns of adolescent identity development: Review of literature and longitudinal analysis. Developmental Review, 19, 419 461. Meeus, W., Iedema, J., Maassen, G. H. (2002). Commitment and exploration as mechanisms of identity formation. Psychological Reports, 90, 771 785. Piotrowski, K. (2010). Wkraczanie w dorosłość. Tożsamość i poczucie dorosłości młodych osób z ograniczeniami sprawności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Piotrowski, K., Kaczan, R., Rękosiewicz, M. (2013). Offtime higher education as a risk factor in identity formation. Polish Psychological Bulletin, 3, 299 309. Rękosiewicz, M. (2012a). W drodze do dorosłości. Tożsamość osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wielichowo: Wydawnictwo TIPI. Rękosiewicz, M. (2012b). Właściwości tożsamości młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Studia Psychologiczne, 3, 49 62. Rękosiewicz, M. (2013). Type of social participation and identity formation in adolescence and emerging adulthood. Polish Psychological Bulletin, 3, 277 287. Rękosiewicz, M., Brzezińska, A. I. (2011). Kształtowanie się tożsamości w okresie dzieciństwa i dorastania u osób z niepełnosprawnością intelektualną: rola rodziny i szkoły. Studia Edukacyjne, 18, 23 43. Schwartz, S. J. (2001). The evolution of Eriskonian and Neo-Eriksonian identity theory and research: a review and integration. Identity: an International Journal of Theory and Research, 1, 7 58. Schwartz, S. J., Beyers, W., Luyckx, K., Soenens, B., Zamboanga, B. L., Forthun, L. F., Hardy, S. A., Vazsonyi, A. T., Ham, L. S., Kim, S. Y., Whitbourne, S. K., Waterman, A. (2011). Examining the light and dark sides of emerging adults identity: A study of identity status differences in positive and negative psychosocial functioning. Journal of Youth and Adolescence, 40, 839 859. Toder, N. L., Marcia, J. E. (1973). Ego identity status and response to conformity pressure in college women. Journal of Personality and Social Psychology, 26, 287 294. Vleioras, G. Bosma, H. A. (2005). Predicting change in relational identity commitments: exploration and emotions. Idenity: An International Journal of Theory and Research, 5, 35 56. Zimmerman, G., Lannegrand-Willems, L., Safont-Mottay, C., Cannard, C. (2013). Testing new identity models and processes in French-speaking adolescents and emerging adults students. Journal of Youth and Adolescence, 44, 127 141.

Konstrukcja zmodyfikowanej Skali Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/PL-1) 31 Institute of Psychology Adam Mickiewicz University in Poznań THE CONSTRUCTION OF THE MODIFIED DIMENSIONS OF IDENTITY DEVELOPMENT SCALE (DIDS/PL-1) FOR PEOPLE WITH INTELLECTUAL DISABILITY ABSTRACT The article addresses the issue of assessing identity dimensions as conceptualized by K. Luyckx et al. (2006) in people with mild intellectual disability using the modified Polish version of the Dimensions of Identity Development Scale (DIDS/PL-1). The author presents the steps followed in the modification of the questionnaire as well as its psychometric properties. Two studies were conducted in order to test the reliability and validity of the measure. The participants in Study 1 were people within the intellectual norm (n = 100), and the measures used were DIDS/PL as well as its modified version, DIDS/PL-1. The modified version turned out to be an instrument with a reliability comparable to that of DIDS/PL. The analysis of correlations yielded positive relations between the same scales in the two measures as well as the same direction and similar strength of relations between the variables within each measure. The participants in Study 2 were people with mild intellectual disability (n = 67) and within the intellectual norm (n = 60). Both groups completed the modified scale, DIDS/PL-1. The modified version proved to be a reliable instrument; the analysis of correlations found the relations between variables that are observed in other studies using the original DIDS and the Polish version, DIDS/PL. The modified version, DIDS/ PL-1, can be used successfully among young people with a mild degree of intellectual disability. Keywords: exploration, mild intellectual disability, Dimensions of Identity Development Scale (DIDS), identity, commitment