Dr hab. Alicja Senejko prof. UWr. Wrocław, 10 grudnia 2018r. Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego

Transkrypt

1 Dr hab. Alicja Senejko prof. UWr. Wrocław, 10 grudnia 2018r. Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Dominiki Karaś pt. Formowanie się poczucia tożsamości w różnych obszarach życia a dobrostan u młodych dorosłych Na rozprawę doktorską mgr Dominiki Karaś składa się zestaw 7 artykułów (gdzie jest jedynym autorem jednej publikacji, pierwszym autorem pięciu artykułów i drugim-jednego, z wkładem procentowym prac wieloautorskich od 30% (w przypadku jednego artykułu) do 55%-80% (w pozostałych). Artykuły ukierunkowane są na realizację celu podstawowego: teoretycznego opracowania i empirycznej weryfikacji modelu powiązań pomiędzy procesami tożsamościowymi, a dobrostanem - w sferach życia kluczowych dla młodych dorosłych. Na szczególnie pozytywną ocenę zasługuje spięcie artykułów w jedną logiczną całość za pomocą zwartego Streszczenia oraz Wprowadzenia do cyklu artykułów składających się na rozprawę doktorską. Zarówno Streszczenie jak i Wprowadzenie osiągnęły swój cel: ukierunkowały Czytelnika na główny tok rozważań i podstawowy cel (cele) pracy. Doktorantka słusznie założyła za Eriksonem (1980), że osiąganie tożsamości jest przez człowieka odczuwane jako poczucie psychospołecznego dobrostanu. Przyjęła, jako najbardziej nawiązujący do eriksonowskiego poczucia dobrostanu, model dobrostanu Keyesa i Watermana (2003), obejmujący trzy jego aspekty: dobrostan psychologiczny i społeczny czyli dobre funkcjonowanie psychiczne i społeczne oraz dobrostan emocjonalny, czyli doświadczanie pozytywnych odczuć i emocji. W zaproponowanym przez Doktorantkę teoretycznym modelu (opartym na modelu tożsamości Crocetti, Rubini i Meeusa, 2008), zaangażowanie i poszukiwanie głębokie przewidują dobrostan dodatnio, a rewizja zaangażowania ujemnie. Empiryczna weryfikacja teoretycznego modelu powiązań pomiędzy tożsamością a dobrostanem w 8 sferach życia stanowiła ostatni etap badań składających się na dorobek przedstawiony w ramach rozprawy doktorskiej mgr Dominiki Karaś. Prawie wszystkie zaprezentowane w zestawie artykuły stanowią niewątpliwą wartość na rynku wydawniczym i wymierny wkład w badania dotyczące zagadnień tożsamości i dobrostanu. Nauka empiryczna, do jakiej możemy zaliczyć psychologię, nie rozwija się bez konstruowania lub adaptacji narzędzi badawczych i w ten bardzo użyteczny nurt wpisują się, moim zdaniem, prawie wszystkie zaprezentowane w zestawie artykuły. Główną wartość tych 1

2 prac upatruję w kilkuetapowych, bardzo szczegółowych, dobrze i w sposób zrozumiały opisanych procedurach dotyczących psychometrycznego opracowania szeregu metod wykorzystanych do analiz oraz interpretacji wyników badań. Nieco mniejszą wartość posiadają w moim przekonaniu analizy teoretyczne zawarte w artykułach składających się na rozprawę doktorską mgr Dominiki Karaś. Konkretyzując, w prezentowanych artykułach procesy tożsamościowe analizuje Doktorantka w oparciu o model Crocetti iin., czyli w kategoriach poszukiwania głębokiego (zbierania informacji dotyczących już podjętych wyborów), zaangażowania (podjęcia wyboru i stopnia identyfikacji z wyborem) oraz rewizji zaangażowania (zmian powziętego zaangażowania gdy przestało być satysfakcjonujące). Niewątpliwym wkładem mgr Dominiki Karaś do współczesnej polskiej psychologii rozwojowej jest popularyzacja tego modelu na rynku psychologicznym, na którym najpopularniejsze obecnie modele to raczej model podwójnego cyklu formowania się tożsamości Luyckxa i współpracowników oraz model stylów tożsamości Berzonsky ego. Zwłaszcza model pierwszy, na który składa się cykl formowania zaangażowania (poszukiwanie szerokie, podejmowanie zaangażowania) i cykl ewaluacji zaangażowania (poszukiwanie w głąb, identyfikacja z zaangażowaniem), wzbogacony o poszukiwanie ruminacyjne wyraźnie koresponduje z tym, jaki Doktorantka przyjęła jako bazę dla swoich analiz. Sugeruje to naturalne oczekiwanie, że Autorka odniesie się w swoich pracach do modelu zbliżonego i przeprowadzi analizę porównawczą obu modeli z argumentacją dlaczego przyjęto ten a nie inny model jako bazę dla swoich analiz. Jednak w żadnej z prac wymienionych przez mgr Dominikę Karaś jako zestaw stanowiący rozprawę doktorską (ani we Wprowadzeniu do zestawu artykułów) nie ma takiej porównawczej analizy, co nieco osłabia wartość teoretyczną prowadzonych analiz zawartych w tym zestawie. Argumentację Doktorantki wyjaśniającą Jej wybór modelu Crocetti i in., nawiązywaniem tego modelu do tradycji eriksonowskiej, konkretniej do podejścia Marcii oraz do jego (i nie tylko jego!- uwaga moja, A.S.) przekonania, że tożsamość może rozwijać się niezależnie w różnych sferach życia można z całą pewnością odnieść również do modelu Luyckxa i współpracowników. Czyni tak, np. w swojej rozprawie doktorskiej i jej pracach wcześniejszych Aleksandra Słowińska (Słowińska, Oleszkowicz, 2015, 2018). Analizy teoretyczne mgr Dominiki Karaś dotyczące tożsamości, zawarte w charakteryzowanych artykułach oraz w Streszczeniu i Wprowadzeniu do zestawu artykułów, sprowadzają się, niestety, do bardzo ogólnych charakterystyk kategorii, często bez podania konkretnych definicji, co powoduje czasami niespójność terminologiczną i niezamierzone błędy w opisie danego podejścia (np. na str 4. Streszczenia zaznaczono błędnie, że tożsamość w modelu Marcii rozpatrywana jest w 2

3 kategorii procesów, zaś w jednym z artykułów [Karaś, D., Cieciuch(2018). The relationship between identity processes and well-being in various life domains. Personality and Individual Differences, 121, ], podano już prawidłową definicję tożsamości - jako struktury, w ujęciu Marcii). Brak pogłębionych analiz teoretycznych dotyczących zagadnień tożsamości, jaki dostrzegam w niektórych artykułach składających się na dorobek doktorski mgr Karaś powoduje, że szereg wartościowych pomysłów teoretycznych, które mogły by wzbogacić wiedzę na temat kształtowania i przekształcania tożsamości, zawartych w prezentowanych artykułach - nie znalazła jednak w nich odpowiednio pogłębionej charakterystyki, ażeby stanowić rzeczywiste dokonanie teoretyczne. I tak, do najsłabszych artykułów zaliczam pracę Doktorantki[Karaś, D.(2015). Identity domains in emerging adulthood: results of qualitative research in Poland. European Association for Research on Adolescence Newsletter,May 2015, ], referującą badanie jakościowe przeprowadzone z udziałem młodych dorosłych (choć w tytule tekstu zaznaczono grupę wiekową wyłaniającej się dorosłości!), ukierunkowane na kluczowe dla mgr Karaś zagadnienie - wyłonienie sfer funkcjonowania ściśle powiązanych z kształtowaniem tożsamości. Moje zastrzeżenia dotyczą zarówno sposobu badania (zadano jedno pytanie wyraźnie sugerujące badanym obszar możliwych odpowiedzi [ Pomyśl przez chwilę o tym, kim naprawdę jesteś? Co sprawia, że czujesz się sobą, a nie kimś innym? Może to są twoje przekonania, ideologia, relacje, preferencje, doświadczenia, plany, twoje umiejętności, czy cele, wybory, twoje zalety i wady? A może coś zupełnie innego ], ograniczonej liczby badanych oraz braku sprawdzenia rzetelności ocen sędziów kompetentnych. W wyniku tego badania wyłoniono 8 obszarów funkcjonowania, niekonsekwentnie (bo nieprecyzyjnie bez uprzedniego ich zdefiniowania), określanych przez Doktorantkę raz mianem sfer życia, innym razem - sfer tożsamości: charakterystyki osobowościowe, doświadczenia z przeszłości, relacje rodzinne, relacje z przyjaciółmi i znajomymi, światopogląd, zainteresowania i pasje, cele i plany na przyszłość oraz praca. Ponieważ brakuje w tekście mgr Karaś (lub chociażby w Aneksie do Wprowadzenia), konsekwentnie przytoczonych pozycji charakteryzujących poszczególne sfery, trudno Czytelnikowi nabrać przekonania czy są one prawidłowo określone. Pewne wątpliwości nasuwa już bowiem np. zaliczenie do charakterystyk osobowościowych przykładowo przytoczonego stwierdzenia: chciałabym pomagać ludziom ; zaliczyła bym to stwierdzenie raczej do kategorii Celów i planów na przyszłość. Szkoda również, że Doktorantka w swoim doniesieniu z tego badania dokładniej nie scharakteryzowała 3

4 uzyskanych kategorii, nie pogrupowała ich w kategorie szerszego zasięgu oraz nie przeprowadziła analizy porównawczej z wynikami badań podejmujących podobny problem (np. Kroger, Marcia, 2012; Słowińska, Oleszkowicz, 2015). Wątpliwości moich co do niewystarczająco pogłębionych analiz teoretycznych dorobku mgr Dominiki Karaś - nie rozwiał, lecz raczej je umocnił - kolejny artykuł interesujący z kilku innych przyczyn [Karaś, D., Cieciuch, J., Negru, O., Crocetti, E. (2015). Relationships between Identity and Well-Being in Italian, Polish, and Romanian Emerging Adults. Social Indicators Research, 121(3), ], w którym badano powiązania pomiędzy tożsamością i dobrostanem wśród młodych ludzi studentów i pracujących - z Polski, Włoch i Rumunii. Niejasne w nim dla mnie były przesłanki na bazie których stwierdzano, bez weryfikacji takiego przypuszczenia u samych badanych - że tożsamość edukacyjną mają wyłącznie studenci, a zawodową - pracujący. Jest to jak sądzę daleko idące uproszczenie, zważywszy, że udział tej samej formy aktywności w kształtowaniu tożsamości, może być różny u różnych ludzi. Moje mniejsze wątpliwości co do pozytywnej oceny dokonania Doktorantki w aspekcie teoretycznego wkładu w wiedzę psychologiczną, wiążą się natomiast z modyfikacją kwestionariusza Utrecht-Management of Identity Commitments Scale (U-MICS) w postaci kwestionariusza Warsaw Management of Identity Commitments Scale3 (W-MICS3). [Karaś, D., Cieciuch, J. (2015). Domenowe podejście do kształtowania tożsamości. Weryfikacja trójwymiarowego modelu w różnych sferach życia w grupie młodych dorosłych. Studia Psychologiczne, 5(3), ] Jedną z głównych przyczyn tej modyfikacji była zdaniem głównego autora, mgr Dominiki Karaś, propozycja wzbogacenia modelu tożsamości Crocetti i in. o sfery zidentyfikowane w wyżej przytoczonym badaniu jakościowym, co miało dwojakie konsekwencje: modyfikację niektórych itemów kwestionariusza ze względu na specyfikę 8 badanych sfer oraz modyfikację skali odpowiedzi. Zwłaszcza wyjaśnienie przyczyn zmiany formatu odpowiedzi dla skali zaangażowania, w kwestionariuszu W-MICS - na format z użyciem dwóch zdań o przeciwnym znaczeniu dla każdej pozycji testowej uważam za bardzo interesujące z teoretycznego punktu widzenia. Zmiana podyktowana była tym, że w kwestionariuszu U-MICS wszystkie pozycje ze skali zaangażowania odnoszą się do takich pozytywnych implikacji tego wymiaru, jak poczucie bezpieczeństwa czy stabilności, które zdaniem Autorów modyfikacji kwestionariusza - nie muszą być definicyjnym wyznacznikiem zaangażowania, z czym zgadzam się w zupełności. Zaangażowanie zgodnie z definicją oznacza wybór dokonany w sferze ważnej dla tożsamości, a zatem konsekwencje 4

5 takiej decyzji mogą mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny charakter. Dlatego każdej pozycji z tej skali przypisano po dwa bieguny: jeden pozytywny, odnoszący się do poczucia bezpieczeństwa i pewności, a drugi negatywny, o przeciwnym znaczeniu. Taką modyfikację uważam za bardzo cenną ale i tym razem zabrakło pokazania tego, co może wynikać z zaproponowanego pomiaru zaangażowania - dla analizy specyfiki tożsamości i jej powiązań z innymi psychologicznymi czynnikami, np. poczuciem wartości, wstydu, krzywdy, itp.. Charakterystyka drugiej z ważnych kategorii dobrostan również, niestety, jest w moim przekonaniu przedstawiona w prezentowanych artykułach dosyć powierzchownie, co sprawia wrażenie, że sprowadza się ją do schematycznego opisu zmiennej, potrzebnego dla celów empirycznej weryfikacji założonych powiązań pomiędzy zmiennymi, niż głębszej refleksji teoretycznej nad analizowanymi czynnikami. I tak, już w artykule zaprezentowanym jako pierwszy w zestawie [Karaś, D., Cieciuch, J., Keyes, C. L. M. (2014). The Polish adaptation of the Mental Health Continuum Short Form (MHC SF). Personality and Individual Differences, 69, ], najważniejszym spośród trzech dotyczących adaptacji narzędzi dobrostanu ze względu na zaplanowany model teoretyczny - Doktorantka wraz ze współautorami bardzo dokładnie opisuje procedurę polskiej adaptacji metody dobrostanu Keysa MHC SF. Keyes włącza do swojego modelu poza społecznym i psychologicznym, również emocjonalny wymiar dobrostanu, jednak brak jest w tym artykule dokładniejszej charakterystyki każdej z tych kategorii, co czyni niejasnym, jakie dymensje składają się na wskaźniki tych trzech rodzajów dobrostanu (w artykule podano jedynie, że spośród 14 itemów, jakie wchodzą w wersję MHC SF, trzy stanowią wskaźnik emocjonalnego dobrostanu, 6 reprezentuje 6 dymensji psychologicznego dobrostanu ( bez konkretyzacji jakie to dokładnie dymensje, czy te z modelu Ryff, czy też inne; kolejne 5 reprezentuje 5 dymensji społecznego dobrostanu (bez wymienienia o jakie dymensje chodzi). Taka analiza niewiele wnosi w rozważania teoretyczne skupione wokół złożonych zagadnień dobrostanu, utrudniając Czytelnikowi zrozumienie, dlaczego ta, a nie inna metoda szacująca dobrostan, została wybrana przez Doktorantkę jako podstawowe narzędzie dla własnych badań. Nie podjęto też w tym artykule problemu szacowania dobrego zdrowia psychicznego, jakie, zdaniem Keysa, można opisać na kontinuum od wspaniałego, kwitnącego, poprzez średni, do słabego, w zależności od pozytywnego afektu i satysfakcji z życia w wyróżnionych aspektach dobrostanu. Oczywiście, można było tego zagadnienia nie podejmować, ale skoro wspomniano o nim w artykule, to należało, jak sądzę, przynajmniej podać przyczyny dla 5

6 jakich ten aspekt szacowania dobrostanu leży zarówno poza zainteresowaniem badawczym, jak i analizą teoretyczną Doktorantki. Kolejne artykuły dotyczące polskiej adaptacji metod szacujących dobrostan [Kłym- Guba, M., Karaś, D. (2018). Polish version of the Questionnaire for Eudaimonic Well- Being (QEWB) three factors rather than one. Health Psychology Report, 6(3), ; D.Karaś, J. Cieciuch(2017).Polska adaptacja kwestionariusza dobrostanu Caroll Ryff. Roczniki Psychologiczne, XX, 4, ], nie zmieniają, niestety, mojej opinii co do dosyć powierzchownej jakości teoretycznych analiz w nich zawartych. Gwoli bardziej zrównoważonej opinii na temat teoretycznych opisów kategorii włączonych w modele teoretyczne i empiryczne opisane przez Doktorantkę, można przytoczyć ostatni z artykułów zamieszczonych w zestawie dokonań mgr Dominiki Karaś [ Karaś, D., Cieciuch(2018). The relationship between identity processes and well-being in various life domains. Personality and Individual Differences, 121, ], w którym zarówno kategorie dotyczące dobrostanu jak tożsamości- są znacznie dokładniej scharakteryzowane, niż w wyżej przytoczonych artykułach. Nie mam natomiast żadnych wątpliwości i zastrzeżeń co do dokonań i niewątpliwego dużego wkładu Doktorantki w rozwój psychologii rozwoju, na podstawie analizowania prawie wszystkich artykułów (oprócz tego z analizą jakościową), składających się na rozprawę doktorską mgr Dominiki Karaś - pod kątem zawartych w nich analiz dotyczących psychometrycznego opracowania i polskiej adaptacji szeregu metod niezbędnych do przyjętego rozbudowanego projektu badawczego oraz empirycznej weryfikacji założonego modelu teoretycznego i przyjętych hipotez badawczych. W celu weryfikacji przyjętych zależności mgr Karaś przeprowadziła szereg badań, które uwzględniały następujące kroki: 1) opracowanie polskich wersji narzędzi do pomiaru dobrostanu; 2) identyfikację sfer życia kluczowych dla młodych dorosłych; 3) weryfikację trójwymiarowego modelu tożsamości w tych sferach; 4) weryfikację zaproponowanego modelu powiązań między procesami tożsamości, a dobrostanem we wszystkich ośmiu sferach kluczowych dla tożsamości. Artykuły te stanowią wspaniały przykład dokładnej, bardzo skrupulatnej, i - co bardzo istotne- zrozumiale wyjaśnionej krok po kroku procedury zarówno dotyczącej adaptacji polskiej szeregu metod bardzo przydatnych we współczesnej psychologii, jak i opracowania oraz weryfikacji modelu empirycznego badań własnych. Doktorantka w bardzo konsekwentny sposób, krok po kroku, realizowała założony plan badawczy. Wszystkie badania opisane w tych artykułach charakteryzowały się kilkoma wspólnymi cechami. Po 6

7 pierwsze, każde z nich stanowiło w rzeczywistości analizę porównawczą zwykle kilku (najczęściej 4), badań z udziałem kilkuset badanych, co w efekcie dawało w większości artykułów liczbę osób uczestniczących w badaniach opisywanych w każdym artykule (oprócz jakościowego) - od ponad 1000 do ponad 2000 są to ogromne liczby w porównaniu do liczebności badanych w większości badań psychologicznych. Po drugie, z reguły w pierwszym kroku, dokonywano ustalenia spójności wewnętrznej, mierzonej statystyką alfa- Cronbacha (w zależności od metody dla wyniku ogólnego oraz dla wyników poszczególnych skal), nierzadko weryfikując rzetelność otrzymanych wyników dwukrotnym, a nawet kilkakrotnym badaniem często dla poszczególnych grup badanych i dla wszystkich badanych ogółem w prawie każdym artykule! Kolejnym krokiem, jaki zwykle mgr Karaś (wraz ze współautorami) przed sobą stawiała i skutecznie realizowała, było zweryfikowanie struktury analizowanego czynnika mierzonego za pomocą adaptowanej lub skonstruowanej metody, poprzez przeprowadzenie analizy czynnikowej, z wykorzystaniem w zależności od potrzeb badania, analizy czynnikowej eksploracyjnej, (EFA), konfirmacyjnej analizy czynnikowej CFA, a nawet ESEM - eksploracyjnego modelowania strukturalnego, wyznaczając sobie przy tym surowe poziomy akceptowalności dla czynników dopasowania (x², CFI, RMSEA,SRMR). Z kolei dla analizy trafności kryterialnej kwestionariuszy, przeprowadzano zwykle porównanie wyników korelacji danej adaptowanej metody z wynikami przynajmniej kilku innych kwestionariuszy walidacyjnych! Tak perfekcyjna i weryfikowana z udziałem kilku równoległych grup badanych - analiza danych przedstawionych narzędzi badawczych skutkowała nie tylko ich polską adaptacją ale nierzadko- weryfikacją struktury tych narzędzi (jak miało to miejsce np. w przypadku kwestionariusza dobrostanu Watermana, QEWB). Ponadto, taka skrupulatna analiza pozwoliła Doktorantce uzyskać, poza weryfikacją założonych w modelu teoretycznym zależności-szereg innych wyników, bardzo cennych w moim przekonaniu, otrzymanym niejako poza głównymi analizami. Na przykład w trakcie procedury dotyczącej polskiej adaptacji metody dobrostanu MHC SF ( Karaś, Cieciuch, Keyes, 2014), sprawdzono hipotezę dotyczącą tego, że zdrowie psychiczne i zaburzenia psychiczne nie stanowią krańców tej samej dymensji. Porównano w tym celu wyniki otrzymane dla metody szacującej dobrostan w ujęciu Keysa, MHC SF, oraz dla metody GHQ-28, do pomiaru zaburzeń psychicznych. Zastosowana analiza czynnikowa eksploracyjna z rotacją dwóch czynników Varimax, a następnie 3 konfirmacyjne analizy czynnikowe pokazały, że model dwuczynnikowy posiadał najlepsze wskaźniki dobroci dopasowania, co oznacza, że zdrowie psychiczne i zaburzenia 7

8 psychiczne stanowią dwa różne czynniki, czyli można mieć wysoki dobrostan i jednocześnie cierpieć na jakieś zaburzenia psychiczne, lub odwrotnie: brak zaburzeń psychicznych nie oznacza że posiadamy wysoki dobrostan! Najważniejsze ustalenia dotyczyły oczywiście, zweryfikowania hipotezy dotyczącej tego, że trzy procesy tożsamościowe (poszukiwanie głębokie, zaangażowanie i rewizja zaangażowania), są istotnie związane z dobrostanem we wszystkich ośmiu badanych sferach życia, zawartych w ostatnim artykule zbioru [Karaś, D., Cieciuch(2018). The relationship between identity processes and well-being in various life domains. Personality and Individual Differences, 121, ]. Testowany model został najpierw zweryfikowany osobno w każdej z ośmiu badanych sfer. Następnie zbadany został jeden model obejmujący wszystkie badane sfery, by zidentyfikować te o największym znaczeniu dla dobrostanu. Jak już wspomniałam wcześniej, wykorzystano metody MHC-SF i QEWB do szacowania dobrostanu oraz W-MICS(Warsaw Management of Identity Commitments Scale) - szacującą 3 procesy tożsamościowe w 8 wersjach adekwatnie do 8 sfer funkcjonowania. Zastosowana skomplikowana procedura opracowania wyników (głownie modelowanie równań strukturalnych) pokazała, że kiedy testowano powiązania między tożsamością i dobrostanem w każdej sferze życia odrębnie, to otrzymano istotne powiązania w większości sfer. Kiedy jednak włączono wszystkie sfery do jednego modelu, to najsilniejszym predyktorem dobrostanu okazało się być zaangażowanie, którego rola była najsilniejsza dla charakterystyk osobowościowych. Są to bardzo ważne wykryte prawidłowości. Szkoda tylko, że za mało miejsca poświęcono na dyskusję o możliwych przyczynach różnego znaczenia poszczególnych sfer życia dla kształtowania tożsamości i na odniesienie otrzymanych wyników tych badań do wyników badań przeprowadzonych przez innych autorów (również z udziałem młodych dorosłych!) (np. Kroger, Marcia, 2012; Luyckx, Schwartz, Goossens, Soenens, Beyers, 2008; Słowińska, Oleszkowicz, 2015). Podsumowując: Rozprawa doktorska mgr Dominiki Karaś stanowi bardzo istotny wkład głównie do psychologii rozwoju ale również, poprzez wyniki badań i ich implikacje praktyczne - do metodologii badań psychologicznych. Autorka przedstawiła i zweryfikowała empirycznie Autorski model powiązań pomiędzy tożsamością w jej trzech aspektach (poszukiwanie głębokie, zaangażowanie i rewizja zaangażowania), a dobrostanem w ośmiu sferach życia. 8

9 Doktorantka przedstawiła bardzo intersującą modyfikację metody U-MICS, w wersji W-MICS(Warsaw Management of Identity Commitments Scale) - umożliwiającą pomiar 3 procesów tożsamościowych w 8 istotnych dla tożsamości obszarach. Dokonała (wraz ze współautorami) polskiej adaptacji 3 metod szacujących dobrostan, wprowadzając je tym samym na rynek polskiej psychologii i umożliwiając badania innym naukowcom. Uzyskała ogromną ilość wyników badań bardzo dokładnie przeanalizowanych za pośrednictwem rozbudowanych analiz statystycznych, stanowiących ważny wkład do psychologii i solidną podstawę dla kontynuacji badań w tym obszarze. Wykazała się mistrzostwem w zakresie operowania skomplikowanymi narzędziami statystycznymi, umożliwiającymi Jej (i współautorom artykułów), odkrycie nowych zależności, istotnych dla wiedzy psychologicznej. Uzyskała: (informacje dodatkowe; web of science): Index Hirsha (h-index) 2; liczba cytowań bez autocytowań: 52. Dlatego też stwierdzam, że przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska magister Dominiki Karaś w postaci zestawu 7 artykułów - odpowiada warunkom określonym w ustawie o tytule i stopniach naukowych. W związku z powyższym wnoszę do Wysokiej Rady Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie o dopuszczenie magister Dominiki Karaś do dalszych etapów postępowania doktorskiego. 9