Unia Europejska wobec wybranych zewn^trznych wyzwan XXI wieku Redakcja naukowa Tadeusz Sporek Maigorzata Fronczek Katowice 2017
Spis tresci WstQp 9 CzqscI WYZWANIA ROZWOJOWE UNIIEUROPEJSKIEJ 1. Brexit i jego implikacje dla Unii Europejskiej (Iwona Pawlas) 15 1.1. Wprowadzenie 15 1.2. Czlonkostwo Zjednoczonego Krölestwa w Unii Europejskiej 15 1.3. Referendum w sprawie czlonkostwa Zjednoczonego Krölestwa w Unii Europejskiej 18 1.4. Alternatywy dla czlonkostwa w Unii Europejskiej - przeglqd rozwiqzan w kontekscie Brexitu 22 1.5. Brexit jako wyzwanie i zagrozenie dla Unii Europejskiej 26 1.6. Podsumowanie 30 2. Perspektywy i kierunki rozszerzenia Unii Europejskiej (Iwona Pawlas) 31 2.1. Wprowadzenie 31 2.2. Formalno-prawne aspekty relacji zewn^trznych Unii Europejskiej oraz proceduiy procesu akcesyj nego 31 2.3. Kraje Baikanöw Zachodnich w procesie integracji z Uniq Europejskq 36 2.3.1. Proces zaciesniania relacji migdzy Uniq Europejskq a Albani% Czarnogörq, Byiq Jugosfowianskq Republik^ Macedonii oraz Serbin 36 2.3.2. Spoteczno-ekonomiczny obraz krajöw Baikanöw Zachodnich kandydujqcych do UE 42 2.4. Wspötpraca Unii Europejskiej z Turcjq 44 2.4.1. Relacje Unii Europejskiej z Turcj^ 44 2.4.2. Spoteczno-ekonomiczny obraz Turcji 49 2.5. Pomoc finansowa Unii Europejskiej dla Turcji oraz krajöw Baikanöw Zachodnich 50 2.6. Podsumowanie 53 3. Polityka imigracyjna Unii Europejskiej wobec naptywu cudzoziemcöw (Tadeusz Sporek) 55 3.1. Wprowadzenie 55 3.2. Teoretyczne podstawy migracji 56 3.2.1. Pojqcie migracji 56 3.2.2. Formy i rodzaje migracji 57 3.2.3. Teorie migracyjne w röznych dziedzinach naukowych 62 3.2.3.1. Teorie ekonomiczne 62 3.2.3.2. Teorie interdyscyplinarne 69
3.2.4. Podsumowanie teorii migracyjnych 73 3.3. Polityka imigracyjna w swietle traktatow unijnych 74 3.4. Ekonomiczne perspektywy migracji do Niemiec i Wielkiej Brytanii 76 3.4.1. Poziom PKB oraz tempo rozwoju gospodarek Niemiec i Wielkiej Brytanii w poröwnaniu do reszty panstw UE 77 3.4.2. PKB per capita wedlug parytetu siiy nabywczej 79 3.4.3. Sytuacja na rynku pracy w Niemczech oraz Wielkiej Brytanii 80 3.4.3.1. Calkowita sila robocza (osoby aktywne ekonomicznie] 81 3.4.3.2. Stopa bezrobocia 82 3.4.3.3. Wynagrodzenia na rynku Niemiec oraz Wielkiej Brytanii... 84 3.4.4. Wptyw globalnego kryzysu finansowego z XXI w. na gospodarkg Niemiec oraz Wielkiej Brytanii 86 3.4.5. Potencjalny wptyw Brexitu na gospodarkq Wielkiej Brytanii oraz na rozwöj miqdzynarodowych migracji 88 3.5. Podsumowanie 91 4. Polityka Unii Europejskiej na rzecz wspierania innowacyjnosci (Matgorzata Dziembala) 92 4.1. Wprowadzenie 92 4.2. Polityka innowacyjna w UE i jej instrumenty 93 4.2.1. Koncepcja polityki innowacyjnej i jej ewolucja 93 4.2.2. Polityka innowacyjna w swietle strategii Europa 2020 97 4.2.3. Program Hoiyzont 2020 jako Instrument wspierajqcy innowacyjne MSP 99 4.3. Innowacyjnosc UE na tle wybranych krajöw 103 4.3.1. Potencja! innowacyjny UE i jej krajöw czionkowskich w swietle wybranych wskazniköw 103 4.3.2. Pozycja innowacyjna UE w swietle Europejskiej tablicy wyniköw innowacyjnosci 112 4.4. Podsumowanie 114 5. Mi^dzynarodowa konkurencyjnosc Unii Europejskiej a wykorzystanie potencjalu ICT (Sylwia Talar) 116 5.1. Wprowadzenie 116 5.2. Implikacje wykorzystania ICT dla konkurencyjnosc! gospodarek 117 5.3. Metodologiczne aspekty badan wykorzystania potencjalu ICT dla konkurencyjnoäci 119 5.4. Ocena pozycji konkurencyjnej UE z perspektywy wykorzystania potencjalu ICT 121 5.4.1. Pozycja UE w globalnych rankingach opartych na wskaznikach syntetycznych wykorzystania potencjalu ICT 121 5.4.2. Migdzynarodowa pozycja konkurencyjna europejskiego sektora ICT i stopien jego rozwoju 123 5.4.3. Konkurencyjnosc UE w swietle zalozen strategii Europa 2020 127 5.5. Podsumowanie 129
6. Polityka Unii Europejskiej w zakresie wykorzystania potencjahi IGT na tle gtöwnych konkurentöw (Joanna Kos-tabqdowicz) 131 6.1. Wprowadzenie 131 6.2. Polityki zwiqzane z wykorzystaniem i upowszechnieniem IGT 132 6.2.1. Unia Europejska 134 6.2.2. Japonia 139 6.2.3. Stany Zjednoczone 144 6.3. Podsumowanie 148 7. Zewnqtrzne uwarunkowania bezpieczenstwa energetycznego Unii Europejskiej (Anna Czech) 152 7.1. Wprowadzenie 152 7.2. Zaiys zewnqtrznej polityki energetycznej Unii Europejskiej 153 7.2.1. Regionalna wspölpraca w zakresie bezpieczenstwa energetycznego Unii Europejskiej 153 7.2.2. Polityka Unii wobec panstw tranzytowych 161 7.3. Wspölpraca Unii Europejskiej z wybranymi aktorami rynku energetycznego 165 7.3.1. Rosja 165 7.3.2. Norwegia 171 7.3.3. Chiny 172 7.3.4. Indie 175 7.3.5. USA 176 7.4. Podsumowanie 177 Czgsc II POZYCJA UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU SWIATOWYM I MIIjDZYNARODOWYCH PRZEPtYWACH BIZ 8. Zmiana pozycji Unii Europejskiej w migdzynarodowym handlu towarami [Matgorzata Fronczek) 181 8.1. Wprowadzenie 181 8.2. Sytuacja w gospodarce swiatowej w latach 1995-2014 182 8.3. Obroty towarowe Unii Europejskiej na tle handlu swiatowego 186 8.4. Miejsce panstw Unii Europejskiej w handlu swiatowym 190 8.5. Strukture obrotöw towarowych Unii Europejskiej na tle handlu swiatowego wedlug SITC 194 8.6. Udzial Unii Europejskiej w handlu swiatowym wedlug SITC 197 8.7. Podsumowanie 202 9. Rozwöj handlu ushigami pomigdzy Uniq Europejskg a jej otoczeniem [Matgorzata Fronczek) 203 9.1. Wprowadzenie 203 9.2. Ramy prawne dla migdzynarodowego handlu uslugami 204
9.3. Znaczenie ustug dla UE na tle innych paristw 206 9.4. Rozwöj zagranicznego handln uslugami w panstwach Unii Europejskiej na tle innych grup krajöw 209 9.5. Zagraniczna wymiana ustug Unii Europejskiej wedtug rodzajöw 219 9.6. Pozycja panstw Unii Europejskiej w swiatowym eksporcie i imporcie ustug 222 9.7. Podsumowanie 225 10. Ewolucja znaczenia Unii Europejskiej w mi^dzynarodowych przeptywach kapitatu w formie BIZ i jej uwarunkowania (Katarzyna Czech) 227 10.1. Wprowadzenie 227 10.2. Swoboda przeptywu kapitatu jako cecha charakterystyczna jednolitego rynku wewn^trznego 228 10.3. Klimat inwestycyjny krajöw Unii Europejskiej i jego determinanty 229 10.3.1. Wptyw elementöw srodowiska biznesowego na klimat dla BIZ w Unii Europejskiej i podejmowanych przez Unig Europejskq za granicq 232 10.3.2. Ryzyko jako determinanta podejmowania BIZ w Unii Europejskiej i przez Unig Europejskq 235 10.4. Unia Europejska jako eksporter i importer kapitatu w formie BIZ w warunkach globalnej gospodarki 236 10.4.1. Panstwa cztonkowskie Unii Europejskiej jako zrödta pochodzenia kapitatu w formie BIZ w latach 2000-2015 239 10.4.2. Panstwa Unii Europejskiej jako cele lokat kapitatowych w formie BIZ w latach 2000-2015 240 10.5. Podsumowanie 242 Zakonczenie 243 Zalqczniki 249 Bibliografia 259 Spisrysunköw 289 Spistabel 290 Spis zatqczniköw 293