Komu i dlaczego potrzebny jest dialog społeczny w obszarze odnawialnych źródeł energii? dr Piotr Stankiewicz Instytut Socjologii UMK
Zmiana podejścia do konsultacji społecznych warunek realizacji inwestycji, a nie czysta formalność element całościowego procesu komunikacji i współpracy ze społecznością lokalną (partnerstwa lokalne, planowanie strategiczne, kontrakty) nowy styl komunikowania się, nowe metody i paradygmaty nowe uwarunkowania prawne 2/3 skarg do SKO dotyczy braków w procesie konsultacji społecznych zmieniające się oczekiwania mieszkańców (najczęstszy zarzut w mediach to brak konsultacji)
Wyniki badań Zakładu Zdrowia Publicznego Pomorskiego Uniwersytetu w Szczecinie (2010): 84% badanych uznaje wzrost akceptacji dla nowych inwestycji energetycznych za możliwy pod warunkiem uzyskania rzetelnych informacji o wadach i zaletach technologii 71% badanych widzi potrzebę konsultacji społecznych 79% w roli animatorów obsadza wójta, a 64% inwestora Jedynie 17% badanych brało udział w konsultacjach społecznych
Dlaczego potrzebujemy dialogu społecznego? Wymogi prawne np. Konwencja z Aarhus z 1998 roku, ratyfikowana w Polsce w 2001. Konwencja o Dostępie do Informacji, Udziale Społeczeństwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dostępie do Sprawiedliwości w Sprawach Dotyczących Środowiska Instytucjonalizacja konfliktów dopóki rozmawiamy z kimś przy stole, nie wychodzimy protestować na ulicę (pozyskiwanie akceptacji społecznej) Podejmowanie lepszych decyzji (optymalizacja efektywności) Olsztyn, 23 maja 2012 5
Dwa modele komunikacji Olsztyn, 23 maja 2012 6
Dwa modele komunikacji 1) Podejście deficytowe ( kampanie informacyjno-edukacyjne ) Opór i lęk społeczeństwa wynikają z braku (deficytu) wiedzy eksperci powinni edukować społeczeństwo gdy ludzie zrozumieją, jak jest naprawdę, przestaną się sprzeciwiać. 2) Podejście uczestniczące Zaangażowanie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego w otwartą debatę i proces podejmowania decyzji poczucie sprawstwa, wpływu na podejmowane decyzje wykluczenie najbardziej gwałtownych form konfliktu i destruktywnego oporu. Olsztyn, 23 maja 2012 7
Dialog społeczny elementem good governance Celem komunikacji społecznej nie może być tylko doraźne przekonanie społeczności lokalnej ( pozyskanie akceptacji społecznej ) dla jednej inwestycji. Element lokalnego planowania strategicznego i zarządzania zmianami społecznymi, angażujących wszystkich interesariuszy. Ścisła współpraca z władzami samorządowymi. Tworzenie trwałych struktur dialogu społecznego. Element długofalowej strategii obecności inwestora w danym terenie (CSR). Olsztyn, 23 maja 2012 8
1. Styl autorytarny Komunikacja Ścieżka administracyjna, o ryzyku na tle metod specustawy, rozwiązywania pomijanie opinii konfliktów publicznej (podejście lokalizacyjnych typu DAD, z góry na dół ); wywłaszczanie, przymusowy wykup, rozwiązania siłowe 1. Styl autorytarny - Ścieżka Komunikacja administracyjna, ze specustawy, pomijanie opinii publicznej (podejście typu DAD, z góry na dół ); wywłaszczanie, przymusowy wykup, społeczeństwem rozwiązania ograniczona siłowe do - Komunikacja kampanii informacyjno- ze społeczeństwem ograniczona do kampanii informacyjno-edukacyjnych - Gra pozorów: referenda, badania opinii publicznej, ekspertyzy naukowe Gra pozorów: referenda, - Słabości: badania prowadzi opinii publicznej, do eskalacji konfliktu, wyzwala mechanizm krytyki przeciw samemu projektowi, mobilizuje milczącą większość ekspertyzy naukowe Słabości: prowadzi do eskalacji konfliktu, wyzwala mechanizm krytyki przeciw samemu projektowi, 9 mobilizuje Olsztyn, 23 maja 2012 dr Piotr Stankiewicz, Komu i dlaczego potrzebny jest dialog społeczny?
Styl partycypacyjny Komunikacja o ryzyku na tle metod rozwiązywania konfliktów lokalizacyjnych Włączenie lokalnej społeczności w realizację inwestycji już od najwcześniejszych etapów w celu utożsamienia jej z projektem (uznanie go za własny, 2. Styl partycypacyjny a nie obcy ), np. poprzez prace lokalnych - Włączenie lokalnej społeczności w realizację inwestycji już od komitetów informacyjnych. najwcześniejszych etapów w celu utożsamienia jej z projektem Rzetelna, (uznanie wyczerpująca, go za własny, a nie obcy ), np. poprzez prace lokalnych logiczna i komitetów dostępna informacyjnych. informacja. - Rzetelna, wyczerpująca, logiczna i dostępna informacja. Dwukierunkowa komunikacja - Dwukierunkowa komunikacja Poddanie inwestycji kontroli - Poddanie inwestycji kontroli społecznej społecznej - Uzyskanie przychylności milczącej większości oraz lokalnych Uzyskanie przychylności liderów opinii publicznej milczącej większości oraz lokalnych liderów opinii publicznej 10 Olsztyn, 23 maja 2012 dr Piotr Stankiewicz, Komu i dlaczego potrzebny jest dialog społeczny?
Komunikacja o ryzyku na tle Styl ekonomiczny metod rozwiązywania konfliktów lokalizacyjnych Odszkodowania finansowe za utracone 2. Styl ekonomiczny prawa własności i Rekompensaty: utracone korzyści - Odszkodowania (indywidualne finansowe i za utracone prawa własności zbiorowe) i utracone korzyści (indywidualne i zbiorowe) Rekompensaty - Rekompensaty niefinansowe niefinansowe (ulgi (ulgi podatkowe, preferencyjne podatkowe, zatrudnienie, preferencyjne stworzenie komitetu społecznego) zatrudnienie, stworzenie - Środki komitetu łagodzące społecznego) ryzyko Środki łagodzące ryzyko 11 Olsztyn, 23 maja 2012 dr Piotr Stankiewicz, Komu i dlaczego potrzebny jest dialog społeczny?
Analiza sytuacji Regularne monitorowanie nastawienia społecznego do inwestycji podczas całego procesu inwestycyjnego (na wzór biznesowego due dilligence) pozwala na zmapowanie głównych interesariuszy i relacji między nimi pozwala przygotować się do komunikacji z mieszkańcami pozwala dobrać optymalną strategię komunikowania i współpracy z mieszkańcami Olsztyn, 23 maja 2012 12
Analiza sytuacji Audyt i analiza zagrożeń Mapowanie interesariuszy Monitoring internetu i mediów Badania ilościowe i jakościowe Spotkania z liderami opinii Olsztyn, 23 maja 2012 13
Metody uczestniczące Spotkania otwarte o charakterze konsultacyjnym z udziałem partnerów społecznych oraz publiczności, ekspertów, polityków i dziennikarzy Olsztyn, 23 maja 2012 14
Metody uczestniczące Spotkania otwarte o charakterze konsultacyjnym z udziałem partnerów społecznych oraz publiczności, ekspertów, polityków i dziennikarzy Debaty typu open space Olsztyn, 23 maja 2012 15
Metody uczestniczące Spotkania otwarte o charakterze konsultacyjnym z udziałem partnerów społecznych oraz publiczności, ekspertów, polityków i dziennikarzy Debaty typu open space Kawiarenki naukowe (science cafe) Olsztyn, 23 maja 2012 16
Metody uczestniczące Spotkania otwarte o charakterze konsultacyjnym z udziałem partnerów społecznych oraz publiczności, ekspertów, polityków i dziennikarzy Debaty typu open space Kawiarenki naukowe (science cafe) Sądy obywatelskie (citizens jury) Olsztyn, 23 maja 2012 17
Metody uczestniczące Spotkania otwarte o charakterze konsultacyjnym z udziałem partnerów społecznych oraz publiczności, ekspertów, polityków i dziennikarzy Debaty typu open space Kawiarenki naukowe (science cafe) Sądy obywatelskie (citizens jury) Warsztaty projektowe Olsztyn, 23 maja 2012 18
Metody uczestniczące Spotkania otwarte o charakterze konsultacyjnym z udziałem partnerów społecznych oraz publiczności, ekspertów, polityków i dziennikarzy Debaty typu open space Kawiarenki naukowe (science cafe) Sądy obywatelskie (citizens jury) Warsztaty projektowe Gry symulacyjne Olsztyn, 23 maja 2012 19
Metody uczestniczące Spotkania otwarte o charakterze konsultacyjnym z udziałem partnerów społecznych oraz publiczności, ekspertów, polityków i dziennikarzy Debaty typu open space Kawiarenki naukowe (science cafe) Sądy obywatelskie (citizens jury) Warsztaty projektowe Gry symulacyjne Spotkania publiczne Olsztyn, 23 maja 2012 20
Przykład kampanii społecznej GM Nation? Wielka Brytania, 2002-2003 Organizator: Agricultural and Environment Biotechnology Commission na zlecenie rządu Wielkiej Brytanii Budżet 250 tys. funtów, zwiększony do 500 tys. funtów Lipiec 2003: 600 lokalnych i regionalnych spotkań w całym kraju, 1000 uczestników w ciągu tygodnia W sumie 20 tys. osób wzięło aktywny udział w akcji Olsztyn, 23 maja 2012 21
Przykład Szwecji 13-letnie konsultacje w dwóch wyłonionych gminach na temat lokalizacji składowiska finalnego odpadów wysoko radioaktywnych prowadzone równolegle przez inwestora (SKB) i władze gminne korzyści dla obu gmin w ramach Added Value Programme (150-180 mil. Euro) poparcie 79% i 84% przy średniej dla Szwecji 41% Olsztyn, 23 maja 2012 22
Stowarzyszenie Kontroli i Informacji o Energii Jądrowej TEIT, Węgry. Istnieje od 1992 roku, obejmuje swoim zasięgiem 13 gmin i 60 tys. mieszkańców Cele: 1) usprawnianie transparentnej komunikacji między operatorem EJ a społecznością lokalną 2) utrzymywanie współpracy z operatorem Zadania: kontrola i informacja Prowadzenie własnej sieci monitoringu skażeń promieniotwórczych oraz laboratorium badania jakości wody Umowa z elektrownią o informowaniu o wszystkich wydarzeniach. Dostęp ekspertów TEIT do elektrowni. Olsztyn, 23 maja 2012 23
Dziękuję za uwagę piotrek@umk.pl