Magisterium i chęć szczera Jakich kompetencji poszukują pracodawcy? prof. dr hab. Jarosław Górniak Uniwersytet Jagielloński
Potrzeby zatrudnieniowe pracodawców Pracodawcy deklarujący poszukiwanie nowych pracowników: 2010 16% 2011 17% 2012 17% 2013 14% Liczba poszukiwanych osób do pracy: 2010 560 000 2011 590 000 2012 610 000 5% 4% -15% 2013 550 000 Większą gotowość zatrudnienia nowych osób wskazywali: Bardziej innowacyjni Pracodawcy zatrudniający większą liczbę pracowników Krócej działający na rynku
2013 2012 Przyczyny trudności ze znalezieniem pracowników spełniających wymagania pracodawcy Kompetencji Uprawnień Doświadczenia motywacji do pracy innych rzeczy N KIER 37 4 21 32 7 57 SPEC 35 24 22 8 12 386 TECH 45 8 32 15 1 321 BIUR 30 13 27 31 0 78 SPRZ 42 1 17 37 3 476 ROBW 38 8 26 25 2 913 OPER 24 13 40 17 7 316 ROBN 13 9 2 74 3 153 Ogół 36 10 25 26 4 2700 KIER 48 11 22 0 19 27 SPEC 45 10 20 17 8 316 TECH 34 15 29 20 2 310 BIUR 44 6 10 28 13 91 SPRZ 32 2 29 32 5 481 ROBW 34 9 27 25 5 820 OPER 28 12 34 22 4 274 ROBN 24 6 19 50 1 159 Ogół 34 8 27 26 5 2478
Co ogranicza wzrost zatrudnienia? Przyczyny ograniczające wzrost zatrudnienia w zależności od wielkości firmy bądź instytucji (dane procentowe). Utrudnienia 2010 2011 2012 2013 1-9 10-49 50+ Ogół 1-9 10-49 50+ Ogół 1-9 10-49 50+ Ogół 1-9 10-49 50+ Ogół Niestabilna sytuacja gospodarcza Trudny dostęp do kredytów dla firm Wysokie oprocentowanie kredytów dla firm Oczekiwania płacowe pracowników 65 63 57 65 71 66 58 71 74 72 64 74 78 73 68 77 26 20 14 26 23 18 14 23 24 20 15 24 24 19 14 23 41 32 24 41 40 33 26 39 40 35 26 39 39 32 26 39 50 51 55 50 48 49 54 48 46 46 50 46 44 43 47 44 Zbyt wysokie pozapłacowe koszty pracy 71 65 56 71 76 68 58 76 76 69 62 76 80 69 62 79 Zbyt wysokie podatki 72 62 50 71 75 63 53 74 74 65 54 74 77 65 54 76 Brak odpowiednich kandydatów do pracy Skomplikowane przepisy i regulacje prawne 41 39 38 41 40 36 36 40 37 33 31 36 37 30 29 36 54 50 43 54 55 50 44 55 56 51 46 55 59 53 46 58 Silna konkurencja na rynku 59 51 52 59 59 54 52 59 63 56 53 62 62 57 56 62 Zła sytuacja finansowa firmy 22 24 22 22 24 26 23 24 26 28 23 26 28 31 28 28 N 2634 5534 5410 13578 3756 5675 4472 13903 4256 5810 3909 13975 5103 5454 3397 13954
Praca oferowana młodym Jedynie 13% pracodawców oferowało pracę młodym osobom (do 30 roku życia włącznie). Ale z drugiej strony jedynie 3% poszukiwało do pracy wyłącznie osób poza tym wiekiem. Ogółem 18 14 9 24 32 16 9 Praca dla młodych 21 12 16 49 11 6 5 Specjaliści Technicy, średni personel Pracownicy biurowi Pracownicy usług i sprzedawcy Robotnicy wykwalifikowani Operatorzy i monterzy Robotnicy niewykwalifikowani Młodym oferowano głównie pracę w zawodach usługowych (połowa ofert skierowanych wyłącznie do nich). Jedynie co piąta oferta dotyczyła pracy fizycznej. Z drugiej strony było relatywnie dużo ofert w zawodach specjalistycznych (co trzecia oferta).
Jacy pracodawcy szukają osób młodych? Praca dla młodych była częściej oferowana 250+ 7 86 7 przez najmniejszych pracodawców, zatrudniających mniej niż 10 osób. 50-249 10 86 5 Firmy silniej rozwijające się również częściej poszukiwały osób młodych do pracy 10-49 1_9 10 85 4 13 84 3 0 20 40 60 80 100 Praca dla młodych - do 30 roku życia włącznie Praca również dla młodych Praca nie dla młodych Częściej gotowość zatrudnienia młodych osób deklarowana była przez pracodawców z branż: Handlowej, hotelarskiej i gastronomicznej Usług specjalistycznych Edukacji prywatnej Opieki zdrowotnej i pomocy społecznej
Ogólne wymagania stawiane kandydatom 2010 2011 2012 2013 Płeć Płeć 65 72 69 70 Wykształcenie Doświadczenie 67 68 67 66 Wykształcenie Język 53 60 55 55 53 55 57 Zawód 0 19 37 39 Doświadczenie 41 Język 36 38 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Ogół 46 W przypadku młodych mniejsze znaczenie miało dla pracodawców ich doświadczenie. Większe było natomiast znaczenie umiejętności językowych, co związane było ze specyfiką zawodów do których ich rekrutowania. Zawód 19 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Młodzi (do 30 roku włącznie)
INT SAM DYS FIZ KOG KOM MAT KIE TCH BIU ART Wymagania kompetencyjne KIER SPEC SRED BIUR USLU ROBW OPER ROBN Ogół 1-9 3,34 3,1 3,14 3,02 3,08 2,26 2,46 2,28 2,76 10-49 3,07 3,15 3,04 3,07 3,06 2,19 2,38 2,21 2,71 50+ 3,3 3,14 3,05 2,93 3 2,02 2,22 2,07 2,75 1-9 3,13 3,03 3,08 2,86 2,57 2,32 2,32 2,29 2,63 10-49 3,17 3,01 3,05 2,59 2,47 2,35 2,33 2,03 2,6 50+ 3,24 3,03 2,93 2,69 2,32 2,13 1,98 1,87 2,59 1-9 2,79 2,53 2,45 2,22 2,42 2,26 2,73 2,55 2,44 10-49 2,56 2,43 2,42 1,78 2,47 2,21 2,64 2,18 2,35 50+ 2,9 2,49 2,48 2,12 2,46 2,28 2,49 2,14 2,42 1-9 1,17 1,2 1,5 1,22 1,93 2,44 2,42 2,69 1,93 10-49 1,52 1,35 1,41 1,12 1,88 2,38 2,37 2,46 1,9 50+ 1,35 1,34 1,38 1,2 1,79 2,41 2,4 2,34 1,74 1-9 2,54 2,69 2,55 2,03 1,82 1,45 1,37 1,38 1,91 10-49 2,85 2,67 2,64 2,22 1,59 1,3 1,28 0,77 1,83 50+ 2,88 2,8 2,55 2,09 1,44 1,03 1 0,68 1,96 1-9 2,69 2,67 2,55 2,53 1,52 0,74 0,69 0,31 1,57 10-49 2,78 2,67 2,56 2,65 1,39 0,58 0,63 0,22 1,51 50+ 2,95 2,8 2,67 2,66 1,61 0,58 0,51 0,43 1,89 1-9 2,47 1,62 2,08 1,8 1,56 1,33 1,24 0,98 1,54 10-49 2,94 1,66 2,13 1,88 1,56 1,24 1,18 0,48 1,52 50+ 2,58 1,91 2,19 1,89 1,46 0,97 0,92 0,58 1,59 1-9 2,91 1,14 1,09 1,01 1,11 1 0,69 0,73 1,04 10-49 3,02 1,32 1,23 0,74 0,97 0,87 0,73 0,45 1,04 50+ 3,16 1,38 1,02 0,73 0,77 0,5 0,41 0,33 1 1-9 0,46 0,56 0,72 0,55 0,41 1,65 1,78 0,99 1,01 10-49 0,81 0,58 0,73 0,46 0,53 1,54 1,79 0,64 1 50+ 0,5 0,67 0,79 0,45 0,39 1,56 1,49 0,53 0,87 1-9 1,34 1,41 1,67 2,1 0,92 0,25 0,26 0,21 0,89 10-49 1,96 1,3 1,59 1,95 0,69 0,21 0,31 0,16 0,82 50+ 1,97 1,47 1,6 1,94 0,89 0,22 0,22 0,2 1,06 1-9 0,75 1,21 0,84 0,49 1,15 0,76 0,2 0,43 0,82 10-49 0,49 1,1 0,6 0,29 0,85 0,65 0,18 0,38 0,66 50+ 0,68 0,9 0,51 0,32 0,47 0,43 0,18 0,27 0,56 N 178 1718 1288 605 1851 2543 1276 456 9915 Dla pracodawców najbardziej przydatne były kompetencje : samoorganizacyjne Interpersonalne dyspozycyjność W przypadku zawodów robotniczych dużą wagę przykładano do kompetencji fizycznych. Z kolei w zawodach umysłowych liczyły się kompetencje kognitywne, komputerowe i matematyczne.
Wymagania kompetencyjne wobec młodych Od młodych częściej niż od ogółu wymagano Kompetencje Młodzi Ogółem Samoorganizacyjne 52 50 Interpersonalne 49 41 Zawodowe 28 41 Komputerowe 16 11 Kognitywne 13 11 Językowe 13 7 Dyspozycyjne 10 8 Kwalifikacje 9 9 Techniczne 8 9 Inne 8 8 Biurowe 7 5 Fizyczne 6 7 Artystyczne 3 1 Matematyczne 2 2 Kierownicze 0 2 Ogółem 1164 10153 kompetencji interpersonalnych, komputerowych i językowych. Pracodawcy zwracali szczególnie uwagę na: Odpowiedzialność Komunikatywność Chęć do pracy Kreatywność Współpraca w grupie Zaawansowana umiejętność obsługi komputera Kultura osobista Dyspozycyjność Staranność, skrupulatność
Braki kompetencyjne młodych Kompetencje brakujące kandydatom wskazywane przez pracodawców poszukujących młodych pracowników (do 30 lat), którzy mieli trudności w ich znalezieniu z powodu niespełnionych wymagań (dane procentowe dla wyników skumulowanych 2010-2012). 2 3 4 5 7 8 9 spec sred biur uslu rob-w oper rob-n Ogół Zawodowe 31 39 0 28 47 67 100 38 Samoorganiz. 28 21 0 38 37 33 0 30 Interpersonalne 11 18 60 56 8 17 0 23 Kwalifikacje 31 18 20 0 11 0 0 14 Kognitywne 19 18 20 6 0 0 0 10 Językowe 11 11 40 0 3 17 0 7 Fizyczne 3 7 0 6 11 0 0 6 Techniczne 6 7 0 3 11 0 0 6 Komputerowe 3 18 20 3 3 0 0 6 Inne 6 11 0 6 3 0 33 6 Dyspozycyjne 11 0 0 13 0 0 0 5 Kierownicze 0 0 0 9 3 0 0 3 Artystyczne 3 4 0 3 0 0 0 2 Biurowe 0 0 20 0 0 0 0 1 Matematyczne 3 0 0 3 0 0 0 1 N 36 28 5 32 38 6 3 148
Przydatność kompetencji zdobytych w szkołach Użyteczność wykształcenia w pracy zawodowej Rola poziomu wykształcenia b. przydatne w miarę przydatne mało przydatne zupełnie nieprzydatne 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% gimnazj. i poniżej [42] zasadn. zawodowe [57] średnie ogólnokszt. [52] policealne, średn. zaw. [61] wyższe [78] Ogółem [62] BKL ludność 2012. Osoby zatrudnione na etat.
Przydatność kompetencji zdobytych w szkołach BKL ludność 2012. Osoby zatrudnione na etat. Użyteczność wykształcenia w pracy zawodowej Porównanie kategorii zawodowych (ISCO 2) 100 90 80 70 60 50 40 30 91 pom.dom /sprząt 52 sprzed 32 pers.ds.zdr 24 spec.ds. ekon/zarz 33 pers.ds. bizn/adm 83 kier /oper.pojazd 93 rob.pom (górn/prz/bud/tr) 51 pr.usł.osob 71 rob.bud (bez elektr) 72 rob.obr. met/mech 23 spec.naucz /wych 22 spec.ds.zdr 25 spec.ds. techn.inf-kom 74 elektr /elektron 20 10 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Zgodność pracy z wykształceniem
Rozwój kompetencji jak? Pracujący ogółem Własna działalność rolnicza pozaroln Ogółem Ogółem Umowa o pracę na czas nieokreśl na czas określon Umowa o dzieło/zlec. Praca bez umowy Wszystkie formy dokształcania ogółem 25,3 15,5 19,4 9,8 29,4 29,6 28,8 35,4 19,2 kursy nieobowiązkowe ogółem 18,0 13,1 16,6 7,9 20,3 20,7 18,7 31,0 14,9 kursy obowiązkowe typu BHP/ppoż. 12,3 3,8 5,0 2,1 15,5 15,5 15,5 11,5 6,3 kursy/szkolenia w miejscu pracy* 8,2 2,5 3,6 0,9 10,3 10,7 8,5 10,2 3,1 kursy/szkolenia poza miejscem pracy* 7,9 7,5 8,7 5,8 8,4 8,5 8,0 15,3 4,8 kursy/szkolenia przez Internet (e-learning) 3,0 3,2 4,7 1,1 3,1 3,5 1,8 8,6 3,9 praktyki, staże zawodowe 1,9 1,4 2,2 0,3 2,2 2,4 1,4 5,3 2,4 odczyty, seminaria, konferencje 1,1 0,6 0,8 0,2 1,3 1,4 0,8 2,8 1,0 studia podyplomowe 0,9 0,7 1,2 0,0 0,8 0,7 1,3 3,6 3,4 kursy/szkolenia korespondencyjne 0,8 0,5 0,8 0,0 0,9 1,0 0,6 1,9 0,1 warsztaty 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,2 0,1 0,2 0,2 Liczebność 10713 1983 1182 801 7904 6320 1585 1266 668 * bez kursów obowiązkowych typu BHP, ppoż. Źródło: BKL Badanie Ludności 2013.
Rozwój kompetencji po co? Pracujący ogółem Własna działalność rolnicza pozaroln. Ogółem Ogółem Umowa o pracę na czas nie określ. na czas określony Umowa o dzieło/zlec. Bez umowy % dokształcających się 25,3 15,5 19,4 9,8 29,4 29,6 28,8 35,4 19,2 na potrzeby obecnej pracy 63,7 75,8 79,1 66,1 63,3 65,1 56,0 63,3 35,3 wymóg pracodawcy 41,6 12,5 10,9 17,2 46,0 46,0 46,2 25,1 26,3 rozwój własnych zainteresowań 21,8 27,7 30,3 20,4 20,6 21,1 18,4 40,0 35,4 certyfikat/świadectwo/dyplom 17,5 29,1 31,0 23,6 15,7 14,9 19,1 29,0 27,3 zmniejszenie ryzyka utraty pracy 12,0 5,9 5,5 7,3 13,0 12,9 13,3 11,0 6,5 możliwość bezpłatnego udziału 9,7 11,9 10,5 15,8 9,6 9,8 8,5 11,9 20,9 chęć podjęcia nowej pracy 6,9 7,1 8,2 3,9 6,3 4,1 15,3 16,1 15,7 poznanie nowych osób/przyjemność 2,4 3,2 3,7 1,8 2,3 2,4 1,6 4,4 7,1 inny powód 2,4 3,4 2,8 5,3 2,0 2,1 1,8 2,2 9,7 chęć rozpoczęcia własnej dział. gosp. 1,9 8,1 8,4 7,2 1,3 1,1 1,9 3,6 3,2 skierowanie z Urzędu Pracy 0,8 0,5 0,7 0,0 0,5 0,3 1,5 0,9 2,0 Liczebność 2706 307 229 79 2325 1869 456 448 128 Źródło: BKL Badanie Ludności 2013.
Źródło: BKL Badanie Ludności 2013. Rozwój kompetencji czemu nie? Pracujący ogółem Wł. działalność rolnicza pozaroln. Ogółem Ogółem Umowa o pracę na czas nieokreśl. na czas określony Umowa o dzieło/zlec. Praca bez umowy % niedokształcających się 74,7 84,5 80,6 90,2 70,6 70,4 71,2 64,6 80,8 nie potrzebował w pracy 65,1 68,1 65,1 72,0 66,9 67,2 65,6 40,2 35,0 nie miał czasu z powodów zawodowych 6,2 7,7 10,4 4,2 5,9 5,9 6,0 6,6 5,2 nie miał czasu z powodów osobistych 5,1 5,4 5,7 4,9 4,4 4,1 5,4 11,1 10,1 nie było w pobliżu interesujących kursów 4,1 5,5 4,3 7,0 3,5 3,0 5,4 6,2 10,2 nie miał motywacji do dokształcania się 3,6 4,4 2,7 6,5 3,0 2,6 4,4 8,5 12,2 inne powody 3,4 2,6 3,4 1,4 3,2 2,7 5,1 10,0 6,8 kursy/szkolenia były zbyt drogie 3,0 3,1 3,7 2,3 2,4 2,3 2,8 9,1 8,8 w moim wieku nie ma sensu się dokształcać 2,8 4,9 3,8 6,4 2,2 2,3 1,9 3,6 5,9 brak poparcia/zachęty ze strony pracodawcy 2,7 0,4 0,4 0,3 3,2 3,0 3,8 4,6 3,5 nie spełniał wymogów formalnych 1,3 1,0 1,1 0,9 1,1 0,7 2,5 2,6 7,5 dotychczasowe niewiele mi dały 0,7 1,0 1,0 1,0 0,5 0,5 0,6 1,6 2,0 stan zdrowia nie pozwalał 0,6 0,9 0,4 1,6 0,4 0,3 0,9 1,2 2,3 TRUDNO POWIEDZIEĆ (odp. spont.) 17,2 13,2 14,1 12,0 17,8 18,4 15,5 20,7 18,2 Liczebność 8007 1675 953 722 5579 4451 1129 818 540
Trudne do pozyskania 4,00 Matryca kompetencji w branży BPO Ważność / Dostępność Wrażliwość międzykulturowa Komunikacja pisemna Komunikacja ustna Zaangażowanie Zdolności analityczne Język włoski Język niderlandzki Adaptacja Radzenie sobie ze stresem Wpływ na innych 3,25 Język francuski Orientacja na cele Język niemiecki Innowacyjność Inicjatywa Organizowanie pracy własnej Umiejętności matematyczne Uczenie się Orientacja na klienta Współpraca Troska o jakość Dyspozycyjność czasowa Język angielski Mobilność Obsługa pakietu MS Office Podstawy rachunkowości Uczciwość 2,50 2,50 3,75 5,00 Ważne
Trudne do pozyskania Matryca kompetencji w branży ITO Ważność / Dostępność 4,00 Inicjatywa Umiejętność testowania oprogramowania Innowacyjność Algorytmy i struktury danych Zaangażowanie Wrażliwość międzykulturowa 3,25 Język francuski Wpływ na innych Komunikacja ustna Dyspozycyjność czasowa Sieci komputerowe Orientacja na klienta Adaptacja Organizowanie pracy własnej Umiejętności matematyczne Orientacja na cele Współpraca Radzenie sobie ze stresem Komunikacja pisemna Zdolności analityczne Uczciwość Uczenie się Troska o jakość Język programowania Java Język angielski 2,50 2,50 3,75 5,00 Ważne
Kompetencje przyszłości Najważniejsze kompetencje w perspektywie 5 lat BPO/SSC IT/ITO Life science Energetyka Innowacyjność Inicjatywa Troska o jakość Obsługa programów projekt. 3D Wpływ na innych Innowacyjność Uczciwość Uczenie się Podstawy ekonomii Komunikacja pisemna Badania kliniczne Finansowanie inwestycji Radzenie sobie ze stresem Komunikacja ustna Zdolności analityczne Zamówienia publiczne Inicjatywa Orientacja na cele Współpraca Orientacja na cele Organizowanie pracy własnej Obsługa pakietów biurowych Adaptacja Współpraca Zaangażowanie Efektywne gospodarowanie energią Bud. pasywne i energooszczędne Znajomość technologii energoosz. Projektowanie budynków energoosz. Efektywne gospod. energią Projektowanie budynków pasywnych Kreatywna Środowiska produkcji gier Znajomość metodologii AGILE Interakcja człowiekkomputer Uczenie się Dokumentacja projektowa Zdolności analityczne Język angielski Uczciwość Nowe trendy Obsługa pakietów biurowych Zdolności analityczne Zaangażowanie Adaptacja Innowacyjność Umiejętności matematyczne Wrażliwość międzykultur. Język angielski Perspektywa holistyczna Orientacja na klienta Uczenie się Orientacja na klienta Uczciwość Instalacje wentylacji mech. i klimatyzacji Obsługa programów symulacyjnych Znajomość materiałów budowlanych Optymalizacja energetyczna Projektowanie gier Troska o jakość Test-driven development Inicjatywa
Co to znaczy kształcić na potrzeby rynku pracy? Umiejętności czy dyplomy? Sprawność praktyczna czy wykształcenie? Kompetencje zawodowe czy ogólne? Kompletne wykształcenie czy umiejętność uczenia się? Wiedza i umiejętności nabyte w szkole i uczelni czy rozwój w miejscu pracy?
Kompetencje ogólne mają znaczenie Umiejętności zawodowe mają znaczenie, zwłaszcza na stanowiskach z segmentu profesjonalnego, a mniejsze w segmencie stanowisk generycznych Często bardziej deficytowe okazują się kompetencje ogólne: interpersonalne i związane z pracą zespołową samoorganizacja i zaangażowanie, inicjatywa komunikacyjne kognitywne (analityczne, innowacyjne, związane z projektowaniem rozwiązań) komputerowe Ważne jest nie tylko to, czego uczymy, lecz na równi to, jak uczymy: Nie tylko wiedza, lecz umiejętności oparte na jej stosowaniu Metoda projektowa oparta na pracy zespołowej Kształtowanie umiejętności definiowania i rozwiązywania problemów oraz umiejętności analitycznych Umiejętność komunikowania wyników w mowie i na piśmie Dobrej jakości praktyki, staże i doświadczenia w pracy Więcej informacji zwrotnej przekazywanej studentom
Dziękuję za uwagę! jaroslaw.gorniak@uj.edu.pl http://bkl.parp.gov.pl