PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska Warszawa, dnia 22 sierpnia 2008 r. DART-SMP-6043-3/08 (15) ASTER Sp. z o. o. ul. Wołoska 7 02-675 Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust. 1 i 2 w związku z art. 25 ust. 2 i 4, art. 34, art. 36 oraz art. 37 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm., zwanej dalej ustawą Prawo telekomunikacyjne lub PT ) i 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420, zwanego dalej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury lub rozporządzeniem ) oraz w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), art. 4 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2258), art. 206 ust. 1 i art. 206 ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz art. 104 1 Kodeksu postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.): I. ustalam, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., (zwanej dalej równieŝ ASTER lub Spółką ), zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, nie występuje skuteczna konkurencja; II. wyznaczam ASTER Sp. z o. o. jako przedsiębiorcę telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia; III. nakładam na ASTER Sp. z o. o. następujące obowiązki regulacyjne: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 34 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na uwzględnianiu uzasadnionych wniosków przedsiębiorców telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, w tym uŝytkowania elementów sieci oraz udogodnień towarzyszących, w zakresie świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., poprzez:
a) zapewnienie elementów sieci telekomunikacyjnej niezbędnych do korzystania z usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., b) przyznawanie dostępu do interfejsów protokołów lub innych kluczowych technologii niezbędnych dla interoperacyjności usług, c) zapewnienie infrastruktury telekomunikacyjnej niezbędnej do korzystania z usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., d) zapewnienie funkcji sieci niezbędnych do zapewnienia pełnej interoperacyjności usług, e) zapewnienie połączenia sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych oraz udogodnień z nimi związanych niezbędnych dla korzystania z usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o.o., f) prowadzenie w dobrej wierze negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w zakresie usług zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., oraz utrzymywaniu uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego w tym zakresie; 2. obowiązek, o którym mowa w art. 36 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych co do dostępu telekomunikacyjnego w zakresie usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a takŝe oferowanie usług oraz udostępnianie informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zaleŝnymi; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 37 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na ogłaszaniu informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego w zakresie świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., dotyczących specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a takŝe opłat, przy czym: - zakres ogłaszanych informacji obejmuje wszystkie informacje dotyczące specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a takŝe opłat, niezbędne do przygotowania przez zainteresowanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych wniosku w sprawie zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego w zakresie usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., - publikacja wskazanych powyŝej informacji nastąpi w formie elektronicznej na oficjalnej stronie internetowej ASTER Sp. z o. o. - informacje naleŝy ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia niniejszej decyzji, a w przypadku zmiany 2
zakresu bądź treści publikowanej informacji naleŝy ją ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie 1 tygodnia od wprowadzonej zmiany; IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu stosownie do art. 206 ust. 2 i ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne. UZASADNIENIE Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji, do zakresu działania Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego dalej Prezesem UKE lub Regulatorem ) przeszły dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwanego równieŝ Prezesem URTiP ). Na podstawie art. 16 ust. 1 ww. ustawy, sprawy wszczęte przez Prezesa URTiP w zakresie zadań przejmowanych przez Prezesa UKE i nie zakończone przed dniem wejścia w Ŝycie ustawy toczą się przed Prezesem UKE według przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne. Ponadto, w dniu 9 lutego 2006 r. weszła w Ŝycie ustawa z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego i stan prawny ustalony wskazaną ustawą został uwzględniony w niniejszej decyzji. 1. Przebieg postępowania w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o., zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne 1. Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI-0200-9/04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone do dnia 9 lutego 2006 r. 3. Wraz z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na tym rynku oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych. 3
4. W związku z prowadzonym postępowaniem zwrócono się do operatorów telefonii stacjonarnej o wypełnienie formularzy informacyjnych. Dane i informacje przekazane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych były następnie w odpowiedzi na kolejne pisma Regulatora uzupełniane i doprecyzowane. Do analizy uŝyto takŝe informacji udostępnianych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na ich oficjalnych stronach internetowych. 5. Pismem z dnia 21 marca 2008 r. Prezes UKE powiadomił ASTER o rozszerzeniu postępowania, stosownie do powołanego wyŝej art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne. 6. Pismem z dnia 21 marca Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego w sprawie ustalenia, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER, zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia ASTER jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. 7. W dniu 21 marca Prezes UKE notyfikował Komisji Europejskiej (zwanej dalej równieŝ Komisją lub KE) projekt decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie ustalenia, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń zgodnym z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER, nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia ASTER jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. 8. W dniach 21 marca 21 kwietnia 2008 r. Prezes UKE przeprowadził postępowanie konsultacyjne dotyczące ww. projektu decyzji, w ramach którego wpłynęły dwa stanowiska konsultacyjne, zgłoszone przez ASTER Sp. z o.o. oraz GTS Energis Sp. z o.o. Komentarz Prezesa UKE do otrzymanych stanowisk konsultacyjnych został zamieszczony na stronie internetowej Urzędu w dniu 16 maja 2008 r. 9. Dnia 21 kwietnia 2008 r. Prezes UKE otrzymał od Komisji Europejskiej pismo dotyczące przedmiotowego rynku (nr SG-Greffe (2008) D/201869). W piśmie tym Komisja Europejska przypomniała swoje uwagi wyraŝone wobec wcześniejszych notyfikacji i wezwała Prezesa UKE do dokładnego monitorowania rozwoju stosowanych przez operatorów alternatywnych stawek za zakańczanie połączeń oraz, jeśli to konieczne, do interwencji i nałoŝenia efektywnej regulacji cen takŝe na operatorów alternatywnych. Komisja nadmieniła, Ŝe najwłaściwszym sposobem osiągnięcia efektywnie uregulowanych stawek za zakańczanie połączeń byłoby oparcie ich kalkulacji na modelu kosztowym, biorącym pod uwagę konieczność osiągnięcia przez operatorów alternatywnych efektywności w pewnym okresie. Komisja zauwaŝyła równieŝ, iŝ w związku z obecnie podjętymi pracami w ramach Europejskiej Grupy Regulatorów oraz przez Komisję, zmierzającymi do osiągnięcia spójnej metody kalkulacji kosztów dla regulacji zakańczania połączeń, Komisja wzywa Prezesa UKE do 4
ponownego rozwaŝenia swojej analizy niezwłocznie po ustaleniu spójnego podejścia na poziomie europejskim. 10 W dniu 16 maja 2008 r. w związku z zakończeniem postępowania konsultacyjnego i konsolidacyjnego, Prezes UKE przekazał Prezesowi UOKiK (pismo nr DART-SMP-6043-3/08(5)) decyzję ustalającą, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia ASTER jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne, z prośbą o zajęcie przez Prezesa UOKIK stanowiska w tej sprawie. 11. Pismem z dnia 16 maja 2008 r. Prezes UKE powiadomił ASTER Sp. z o. o. o przekazaniu projektu rozstrzygnięcia Prezesowi UOKiK. 12. W dniu 2 czerwca 2008 r. Prezes UKE otrzymał postanowienie Prezesa UOKiK z dnia 29 maja 2008 r. (sygn. DOK2-0730-10/08/MKK), w którym Prezes UOKiK stwierdził, co następuje: I. Na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie, zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia nie występuje skuteczna konkurencja; II. ASTER Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie posiada pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie, zgodnie z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia. III. Zasadne jest nałoŝenie na ASTER Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie obowiązków regulacyjnych określonych w art. 34, 36 i 37 ustawy Prawo telekomunikacyjne. Prezes UOKiK stwierdził w postanowieniu, iŝ nałoŝone przez Prezesa UKE obowiązki spełniają wymogi ustawowe w zakresie adekwatności, proporcjonalności oraz uwzględniają cele ustawy Prawo telekomunikacyjne. Powinny one ułatwić prowadzenie działalności operatorom, którzy będą chcieli skorzystać z usług oferowanych przez ASTER Sp. z o. o. na analizowanym rynku hurtowym. Zostanie im bowiem zapewniony równy dostęp do sieci i usług świadczonych przez Spółkę. Jednocześnie Prezes UOKiK zauwaŝył, iŝ w związku z faktem zróŝnicowania przez Prezesa UKE obowiązków nałoŝonych w analogicznej sytuacji na ASTER i Telekomunikację Polską S.A. (...) wobec zastosowanej regulacji niezbędna jest prowadzona w sposób ciągły, uwaŝna obserwacja sytuacji panującej na analizowanym rynku. ASTER moŝe bowiem podjąć próbę wykorzystania faktu nałoŝenia na Telekomunikację Polską S.A. określonych obowiązków, które jednocześnie nie zostały nałoŝone na ASTER, dotyczących przede wszystkim sposobu ustalania opłat za świadczone usługi. Ewentualnie wystąpienie sytuacji tego rodzaju powinno skłonić Prezesa UKE do podjęcia szybkiej interwencji na rynku poprzez np. rozszerzenie katalogu nałoŝonych na ASTER obowiązków. 5
13. Pismem z dnia 20 czerwca 2008 r. ASTER Sp. z o. o. została zawiadomiona o zakończeniu postępowania dowodowego w niniejszej sprawie oraz o moŝliwości zapoznania się z materiałem dowodowym i wypowiedzenia się co do zebranych materiałów i dowodów. 14. Pismem z dnia 27 czerwca 2008 r. Spółka poprosiła Prezesa UKE o wyznaczenie nowego terminu do zapoznania się ze zebranym materiałem dowodowym. 15. Pismem z dnia 1 lipca 2008 r. (nr DART-SMP-6043-3/08 (12) Prezes UKE wyznaczył Spółce nowy termin. 16. Dnia 3 lipca 2008 r. ASTER Sp. z o. o. skorzystała z moŝliwości zapoznania się z materiałem dowodowym, a w dniu 14 lipca 2008 r. przedstawiła swoje ostateczne stanowisko, w którym podtrzymała swoje argumenty wyraŝone w ramach postępowania konsultacyjnego. Jednocześnie podkreśliła, iŝ w przypadku nie uznania argumentów ASTER, Spółka wnioskuje aby decyzja uwzględniała indywidualne, nietypowe rozwiązania w realizacji usług telefonii stacjonarnej, zawierała szczegółowy sposób realizacji zakańczania połączeń w sieci dostępowej ASTER, przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych zasad rozliczeń międzyoperatorskich i zasady proporcjonalności (współmierności kosztów do osiągniętego efektu przewidzianego decyzją regulacyjną) oraz umoŝliwiała wdroŝenie zaproponowanych rozwiązań w rozsądnym czasie. Prezes UKE równieŝ podtrzymuje swoje stanowisko wyraŝone w komentarzu, opublikowanym na stronie Urzędu Komunikacji Elektronicznej w dniu 16 maja 2008 r. Prezes UKE podkreślił w nim, iŝ z analizy rynku zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER wynika, Ŝe Spółka posiada abonentów telefonicznych, którym zapewnia realizację połączeń (a więc kieruje połączenia przychodzące z innych sieci do tych abonentów). RównieŜ analiza umów zawieranych przez Spółkę z innymi przedsiębiorcami wykazała, iŝ ASTER pobiera opłaty za zakańczanie połączeń we własnej sieci (dane zastrzeŝone). Zdaniem Prezesa UKE na fakt realizacji analizowanych usług nie ma wpływu brak pewnych własnych elementów sieci potrzebnych do samodzielnej realizacji całości połączeń telefonicznych. Umowy dotyczące warunków połączeń sieci i zasad rozliczeń za wymianę ruchu pomiędzy ASTER i innymi operatorami wskazują zatem, Ŝe Spółka dokonuje wymiany ruchu, ustala warunki zakańczania połączeń oraz osiąga przychody ze świadczenia usługi zakańczania połączeń we własnej sieci. Dlatego teŝ zdaniem Prezesa UKE wniosek Spółki o wskazywanie sposobu realizacji zakańczania połączeń w sieci dostępowej ASTER jest niezasadny, poniewaŝ Spółka świadczy przedmiotową usługę. NaleŜy równieŝ podkreślić, iŝ obowiązki nałoŝone na ASTER w zakresie dostępu dotyczą uzasadnionych wniosków przedsiębiorców telekomunikacyjnych, tak więc moŝliwe jest zachowanie prawidłowych zasad rozliczeń międzyoperatorskich i zasady proporcjonalności, o której mówi Spółka w ostatecznym stanowisku. 6
2. Definicja rynku właściwego 2.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm. zwanej dalej ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów), do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Rynki właściwe podlegające analizie i regulacji przez Prezesa UKE, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, wydał stosowne rozporządzenie, w którym wymienił rynki podlegające analizie. Jednym z nich jest odnoszący się do wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz uŝytkowników końcowych rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych ( 2 pkt 2 rozporządzenia). Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (Dz. U. C165/6 z 2002 r.) zwane dalej Wytycznymi, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalaniu pozycji znaczącej przewidują, iŝ na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji, tak, jak zostały one przedstawione przez Komisję w zaleceniu dotyczącym właściwych rynków produktów i usług zgodnie z art. 15 ust. 1 dyrektywy ramowej 1. W dniu 17 grudnia 2007 r. Komisja Europejska wydała Zalecenie 2007/879/WE w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (Dz. U. L344/65 z 2007 r.) zwane dalej Zaleceniem, w którym jako jeden z rynków, na którym regulacja ex ante jest uzasadniona został wymieniony rynek świadczenia usługi zakończenia połączenia w poszczególnych publicznych sieciach telefonicznych w stałej lokalizacji. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ jest to kolejne zalecenie Komisji dotyczące właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante. Pierwsze zalecenie KE równieŝ obejmowało rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyŝsze, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład 1 Wytyczne Komisji (pkt 1.1.4) 7
rynku właściwego, jak równieŝ odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu zasięgu analizowanego rynku właściwego. 2.2. Rynek produktowy Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej przedstawionym w Nocie Wyjaśniającej do Zalecenia Komisji z dnia 11 lutego 2003 r. (nr 2003/311/WE) w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante 2 zwaną dalej Notą wyjaśniającą - Punktem wyjścia dla definicji i określenia rynków jest scharakteryzowanie rynków detalicznych w perspektywie czasowej z uwzględnieniem substytucji po stronie popytu i po stronie podaŝy. Po scharakteryzowaniu i określeniu rynków detalicznych, czyli rynków, na których odbywa się gra podaŝy i popytu uŝytkowników końcowych, naleŝy określić właściwe rynki hurtowe, czyli rynki, na których odbywa się gra popytu i podaŝy produktów dla osób trzecich zaopatrujących uŝytkowników końcowych. 3 NaleŜy zauwaŝyć, iŝ takie samo stanowisko zawiera projekt nowej noty wyjaśniającej do Zalecenia Komisji z dnia 17 grudnia 2007 r. 4 Mając powyŝsze na uwadze, Prezes UKE przed określeniem zakresu produktowego rynku hurtowego zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER, przeanalizował odpowiadający mu rynek na szczeblu detalicznym. Analiza ta ustaliła, które produkty oferowane na rynku detalicznym są powiązane z rynkiem zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. 2.2.1. Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Zgodnie z art. 2 pkt 26 ustawy Prawo telekomunikacyjne połączeniem telefonicznym jest połączenie ustanowione za pomocą publicznie dostępnej usługi telefonicznej, pozwalającej na dwukierunkową łączność w czasie rzeczywistym. Publicznie dostępną usługą telefoniczną, zgodnie z art. 2 pkt 30 ustawy Prawo telekomunikacyjne jest natomiast usługa telekomunikacyjna, która jest dostępna dla ogółu uŝytkowników, w celu inicjowania i odbierania połączeń krajowych i międzynarodowych oraz uzyskania dostępu do słuŝb ustawowo powołanych do niesienia pomocy, za pomocą numeru lub numerów ustalonych w krajowym lub międzynarodowym planie numeracji telefonicznej. Usługa połączeń telefonicznych zakłada więc zarówno inicjowanie, jak i odbieranie połączeń telefonicznych. KaŜdy uŝytkownik końcowy powinien więc mieć moŝliwość odbierania połączeń telefonicznych, realizowanych przez róŝnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Odpowiednikiem hurtowej usługi zakańczania połączeń są więc na rynku detalicznym wszystkie te połączenia telefoniczne zainicjowane przez uŝytkowników końcowych, dla realizacji których wymagane jest zakończenie połączeń 2 http://europa.eu.int/information_society/policy/ecomm/doc/info_centre/recomm_guidelines/relevant_ markets/en1_2003_497.pdf. 3 Nota wyjaśniająca (ust. 3.1.) 4 (http://ec.europa.eu/information_society/policy/ecomm/library/ proposals/index_en.htm). 8
z wywoływanymi lokalizacjami lub abonentami w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Będą to, więc połączenia telefoniczne: - połączenia rozpoczynane i zakańczane w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (w tym połączenia lokalne, strefowe, międzystrefowe i międzynarodowe), - połączenia rozpoczynane w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych i zakańczane w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, - komutowane (wdzwaniane) do sieci Internet, - do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych, - do numerów abonenckich usług specjalnych (AUS). KaŜdy z ww. rodzajów połączeń wiąŝe się z zakończeniem połączenia w lokalizacji stacjonarnej (stałym adresie), przyporządkowanej określonej sieci stacjonarnej naleŝącej do operatora telekomunikacyjnego (z wyjątkiem połączeń kierowanych do numerów niegeograficznych). NaleŜy zauwaŝyć, iŝ w Polsce, podobnie jak w Europie w ramach systemu rozliczania usług telekomunikacyjnych obowiązuje zasada dzwoniący płaci (ang. calling party pays ). Oznacza to, iŝ brak jest presji ze strony abonentów, do których wykonywane są połączenia, by operator, do którego sieci są przyłączeni, obniŝał swoje stawki za zakańczanie połączeń przychodzących z sieci innych operatorów. PowyŜszy mechanizm jest jeszcze wzmocniony przez fakt, iŝ brak jest moŝliwości technicznych, które pozwoliłyby na zakończenie połączenia w sieci danego operatora, przez inny podmiot, niŝ ten, w którego sieci następuje zakończenie połączenia. W ten sposób, popyt na rynku hurtowym, jest całkowicie uzaleŝniony od popytu na rynku detalicznym, na którym uŝytkownicy zainteresowani są moŝliwościami skontaktowania się z konkretnymi abonentami w danej sieci stacjonarnej. W ten sposób nie istnieje inna moŝliwość dla strony popytowej na poziomie hurtowym, jak tylko zakupienie usługi zakańczania połączeń od operatora abonenta wywoływanego. Technologie świadczenia usług na rynku detalicznym Świadczenie usługi połączeń telefonicznych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej zapewnione jest dzięki połączeniu telekomunikacyjnego urządzenia końcowego uŝytkownika zainstalowanego w jego lokalu z siecią operatora za pomocą systemu dostępu i utrzymaniu w gotowości takiego połączenia. Do realizacji usług połączeń telefonicznych za pośrednictwem łączy analogowych i cyfrowych wykorzystywane są jako medium transmisyjne: - kable miedziane, - kable światłowodowe, - łącza bezprzewodowe. 2.2.2. Rynek produktowy na poziomie hurtowym Główne elementy niezbędne do świadczenia omówionych wyŝej detalicznych usług telefonicznych, to rozpoczęcie połączeń, przekazywanie (tranzyt) połączeń oraz zakończenie połączeń. Stosownie do tego, w rozporządzeniu Ministra 9
Infrastruktury zostały wyodrębnione trzy rynki hurtowe zapewniające realizację połączeń w publicznej stacjonarnej sieci na poziomie hurtowym, tj. rynek rozpoczynania, rynek zakańczania i rynek tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Rynkiem hurtowym, wymienionym w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, podlegającym analizie w niniejszej decyzji, jest rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych. Zakup usługi zakańczania połączeń telefonicznych w sieciach stacjonarnych pozwala przedsiębiorcom telekomunikacyjnym realizować połączenia telefoniczne pomiędzy róŝnymi adresami (numerami), w tym przede wszystkim pomiędzy uŝytkownikami róŝnych sieci telekomunikacyjnych. Dzięki zakupowi tej usługi moŝliwe jest dotarcie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego do uŝytkowników końcowych poszczególnych operatorów telekomunikacyjnych. Zakańczanie połączeń jest więc usługą oferowaną przez operatorów telekomunikacyjnych, posiadających sieć telefoniczną z przydzieloną pulą numerów geograficznych i niegeograficznych (strona podaŝowa rynku). Klientami (kupującymi) tworzącymi popyt na tym rynku są ci wszyscy przedsiębiorcy telekomunikacyjni działający na rynku, którzy świadczą uŝytkownikom końcowym usługi połączeń telefonicznych. Zakańczanie połączeń telefonicznych moŝliwe jest poprzez zakup u danego operatora, określonej ilości minut bądź pojemności połączeń zakańczanych w tej sieci. Realizacja usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych polega zaś na tym, Ŝe operator sieci stacjonarnej, w której zakańczane jest połączenie telefoniczne, kieruje połączenie od miejsca styku z dostawcą, świadczącym usługę połączeń telefonicznych, do miejsca stałej lokalizacji zakończenia w swojej sieci (przydzielonego numeru geograficznego lub niegeograficznego). Obrazuje to poniŝszy schemat. Rozpoczynanie połączeń Rys. 1. Schemat usługi zakańczania połączeń Tranzyt połączeń Zakańczanie połączeń Międzyoperatorski punkt styku Szkieletowa sieć telefoniczna Międzyoperatorski punkt styku Sieć telefoniczna Sieć telefoniczna UŜytkownik inicjujący połączenie Miejsce przyłączenia uŝytkownika (LSU / RSU) Miejsce przyłączenia uŝytkownika (LSU / RSU) UŜytkownik odbierający połączenie 10
Uwzględniając powyŝsze, naleŝy stwierdzić, Ŝe rynek zakańczania połączeń w poszczególnych sieciach stacjonarnych moŝe obejmować następujące usługi (produkty): Zapewnianie zakańczania połączeń telefonicznych (inicjowanych zarówno w sieci stacjonarnej, jak i w sieci ruchomej), kierowanych do abonentów poszczególnych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych Usługa ta pozwala zapewnić uŝytkownikom końcowym przedsiębiorców telekomunikacyjnych realizację połączeń telefonicznych do abonentów poszczególnych publicznych stacjonarnych sieci telefonicznych. Świadcząc usługę zakańczania połączeń telefonicznych operator stacjonarnej sieci dostępowej, przyjmuje połączenie od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń i przekazuje połączenie abonentowi przyłączonemu do jego sieci (zakańcza połączenie). W zaleŝności od przyjętego modelu rozliczeń, opłaty za realizację połączeń telefonicznych, będą uzaleŝnione od ilości elementów sieci zaangaŝowanych w przesył sygnału (np. central tranzytowych) bądź od odległości między abonentem, na rzecz którego ma być świadczona usługa zakańczania połączeń, a określonym punktem styku. Zapewnianie zakańczania połączeń do numerów sieci teleinformatycznych (NDSI) Usługa ta pozwala przedsiębiorcom telekomunikacyjnym oferować uŝytkownikom końcowym usługi wdzwanianego dostępu do sieci Internet na numery dostępne w innych sieciach telefonicznych. Świadcząc usługę zakańczania połączeń do numerów sieci teleinformatycznych, operator stacjonarnej sieci dostępowej, przyjmuje połączenie od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń i realizuje połączenie do sieci teleinformatycznej. W tym przypadku równieŝ opłaty za realizację połączeń do numerów sieci teleinformatycznych - w zaleŝności od przyjętego modelu rozliczeń - będą uzaleŝnione od ilości elementów sieci zaangaŝowanych w przesył sygnału (np. central tranzytowych) bądź od odległości między abonentem na rzecz którego ma być świadczona usługa zakańczania połączeń, a określonym punktem styku. Zapewnianie zakańczania połączeń do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych (0-80X) Usługa ta pozwala zapewnić uŝytkownikom końcowym przedsiębiorców telekomunikacyjnych połączenia do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych i korzystanie ze świadczonych tam usług informacyjnych wykonywanych przez operatora danej sieci, jak i inne podmioty mające dostęp do jego sieci (dostawcy usług o wartości dodanej). 11
Świadcząc usługę zakańczania połączeń do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych (m.in.: 0-800, 0-801), operator sieci dostępowej, w której te numery funkcjonują, przyjmuje połączenie od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń. Następnie operator sieci dostępowej zakańcza połączenia do tych właśnie numerów. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe operator sieci dostępowej, któremu przydzielono numerację dostępu do usług sieci inteligentnych, moŝe obsługiwać je samodzielnie bądź robią to przedsiębiorcy, którzy poprzez ten numer świadczą usługi o wartości dodanej. W zaleŝności od przyjętego modelu rozliczeń, opłaty za realizację połączeń, będą uzaleŝnione od ilości zaangaŝowanych w przesył sygnału elementów sieci (np. central tranzytowych) bądź od odległości między abonentem na rzecz którego ma być świadczona usługa zakańczania połączeń, a określonym punktem styku. Zapewnianie zakańczania połączeń do numeracji dostępu do usług audioteksowych w sieciach inteligentnych (m.in.: 0-70X, 0-400, 0-300) Usługa ta pozwala zapewnić uŝytkownikom końcowym przedsiębiorców telekomunikacyjnych połączenia do numeracji dostępu do usług audioteksowych sieci inteligentnych (0-70X,0-400, 0-300), świadczonych zarówno przez operatora danej sieci, jak i inne podmioty mające dostęp do jego sieci (dostawcy usług o wartości dodanej). Świadcząc usługę zakańczania połączeń do numeracji dostępu do usług audioteksowych sieci inteligentnych, operator sieci dostępowej, w której te numery funkcjonują, przyjmuje połączenia od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń. Następnie operator sieci dostępowej zakańcza połączenia do tych właśnie numerów. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe operator sieci dostępowej, któremu przydzielono numerację dostępu do usług audioteksowych sieci inteligentnych, moŝe obsługiwać je samodzielnie bądź robią to przedsiębiorcy, którzy poprzez ten numer świadczą usługi o wartości dodanej. W zaleŝności od przyjętego modelu rozliczeń opłaty za realizację połączeń będą uzaleŝnione od ilości zaangaŝowanych w przesył sygnału elementów sieci (np. central tranzytowych) bądź od odległości między abonentem na rzecz którego ma być świadczona usługa zakańczania połączeń, a określonym punktem styku. Zapewnianie zakańczania połączeń do numerów AUS Usługa ta pozwala zapewnić uŝytkownikom końcowym przedsiębiorców telekomunikacyjnych połączenia do numerów AUS, w tym co jest bardzo istotne do numerów alarmowych. Numery AUS to numery abonenckich usług specjalnych, które przydzielane są w numeracji skróconej. AUS polegają na udzielaniu róŝnych informacji, przyjmowaniu zleceń oraz przyjmowaniu wywołań alarmowych dotyczących wypadków i innych zagroŝeń. 12
Uwzględniając powyŝsze w ramach tych numerów, wyróŝniamy 3-cyfrowe numery alarmowe (policja, straŝ poŝarna, pogotowie ratunkowe itp.), 4-cyfrowe numery, za pośrednictwem których przyjmowane są zlecenia lub udzielane róŝnego typu informacje (usługi Radio Taxi, usługi udzielania informacji handlowych) oraz numery 6-cyfowe, przeznaczone do świadczenia usług biura numerów. Świadcząc usługę zakańczania połączeń do numerów AUS, operator sieci dostępowej, w której te numery funkcjonują, przyjmuje połączenie od operatora, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń i przekazuje połączenie do tego numeru funkcjonującego w jego sieci (zakańcza połączenie). NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe operator telekomunikacyjny, któremu przydzielono numery AUS, obsługuje je samodzielnie bądź robią to przedsiębiorcy, którzy poprzez ten numer świadczą róŝne usługi o charakterze handlowym. Zdaniem Prezesa UKE, w skład rynku produktowego zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych (w tym w sieci ASTER Sp. z o. o.) nie wchodzą więc zakończenia połączeń do numerów sieci informatycznych (NDSI), do numerów niegeograficznych i do numerów abonenckich usług specjalnych AUS (z wyjątkiem numerów abonenckich usług specjalnych, które są numerami alarmowymi: 99X, 98X, 112, przydzielonymi słuŝbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy), gdyŝ w przypadku usług realizowanych poprzez te numery nie mamy do czynienia ze stałą lokalizacją zakończenia w sieci danego operatora. PowyŜsze skutkuje tym, Ŝe istnieją róŝne warunki konkurencyjne pomiędzy zakańczaniem połączeń do numerów geograficznych, a zakańczaniem połączeń do ww. grup numerów niegeograficznych uŝywanych przez usługodawców. W przypadku numerów niegeograficznych uŝytkownik końcowy nie wybiera numeru osoby, której obojętna jest płacona przez stronę dzwoniącą opłata za zakończenie połączenia. Wybór operatora zakańczającego połączenie i wynikająca z tego cena będą miały wpływ na przychody wywoływanego usługodawcy, tak więc w odróŝnieniu od typowego rynku zakańczania połączeń strona, do której się dzwoni jest zarówno świadoma jak i wraŝliwa na cenę usługi zakańczania połączeń. W przypadku połączeń do usługodawców, usługodawca moŝe zakupić zakańczanie połączeń od jakiegokolwiek operatora sieciowego i ma moŝliwość zmiany operatora w celu zwiększenia swoich zysków i/lub zmniejszenia kosztów. Operator zakańczający połączenie jest zatem poddany ograniczeniom ze strony konkurencji: w przypadku próby nałoŝenia zbyt wysokich stawek za zakańczanie połączeń, usługodawca moŝe przenieść się do sieci innego operatora, a operator zakańczający połączenia utraci przychody związane z połączeniami wykonywanymi do tego usługodawcy. PowyŜsza sytuacja nie odnosi się jedynie do przypadku usług zakańczania połączeń do numerów abonenckich usług specjalnych (AUS), które są numerami alarmowymi: 99X, 98X, 112, przydzielonymi słuŝbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy. Włączenie do analizowanego rynku powyŝszych usług wynika bezpośrednio z art. 77 ust. 1 PT, który mówi, iŝ dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych jest obowiązany zapewnić uŝytkownikom końcowym swojej sieci, w tym korzystającym z aparatów publicznych, bezpłatne połączenie z numerami alarmowymi. Ponadto art. 77 ust. 2 PT wyraźnie stwierdza, iŝ dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych jest obowiązany zapewnić 13
kierowanie połączeń do numerów alarmowych właściwych terytorialnie jednostek ustawowo powołanych do niesienia pomocy. Fakt, iŝ Telekomunikacja Polska (zwana dalej równieŝ TP S. A.) przez wiele lat była operatorem narodowym spowodował, iŝ umowy na świadczenie i realizację połączeń kierowanych na numery alarmowe podpisywane były głównie pomiędzy TP S. A. a słuŝbami ustawowo powołanymi do niesienia pomocy. W związku z powyŝszym połączenia do numerów alarmowych inicjowane w sieci operatorów alternatywnych są w większości przypadków zakańczane przez TP S. A. w jej własnej sieci. Nie zawsze jednak tak się dzieje i niektórzy operatorzy alternatywni sami świadczą usługę zakańczania połączeń na numery alarmowe. Mając na uwadze powyŝszy fakt, iŝ po stronie operatorów alternatywnych, w tym po stronie ASTER, istnieje techniczna moŝliwość zakańczania połączeń na numery alarmowe w ich własnej sieci, Prezes UKE postanowił włączyć w zakres rynku produktowego niniejsze usługi. W tym miejscu naleŝy zwrócić uwagę na sposób realizacji połączenia sieci ASTER Sp. z o. o. z (dane zastrzeŝone), który został przedstawiony na poniŝszym rysunku, z którego wynika, iŝ ASTER Sp. z o.o. kieruje połączenia do własnych uŝytkowników końcowych. Rys 2. Schemat usługi zakańczania połączeń w sieci Aster (dane zastrzeŝone) Podsumowując, Prezes UKE uznał, Ŝe z punktu widzenia produktowego rynek właściwy na poziomie hurtowym składa się z usług zakańczania: połączeń telefonicznych, kierowanych do abonentów poszczególnych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych, połączeń do numerów alarmowych (99X, 98X, 112 przydzielonych słuŝbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy) NaleŜy przy tym wskazać, Ŝe powyŝsze kategorie połączeń mogą być realizowane w oparciu o łącza analogowe i cyfrowe, przy uŝyciu następujących mediów transmisyjnych: - kabli miedzianych, - kabli światłowodowych, - łączy bezprzewodowych. 2.3. Geograficzny rynek właściwy Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangaŝowane w proces popytu i podaŝy właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar moŝna odróŝnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przewaŝające warunki konkurencji są znacząco róŝne. Definicja rynku geograficznego nie wymaga tego, by warunki konkurencji pomiędzy handlowcami lub dostawcami usług były doskonale jednorodne. Wystarczy, gdy będą one podobne lub dostatecznie jednorodne, a zatem tylko te obszary, na których warunki konkurencji są niejednorodne nie mogą stanowić 14
jednego rynku. 5. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, o której była juŝ mowa w punkcie 2.1. niniejszej decyzji. Hurtowy rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń ze względu na swe właściwości będzie posiadał szczególny wymiar i charakter. Specyficzny sposób definiowania tego rynku akcentują zarówno Minister Infrastruktury w rozporządzeniu, jak i Komisja Europejska w Zaleceniu, gdzie mówi się o zakańczaniu połączeń w poszczególnych publicznych sieciach telefonicznych w stałej lokalizacji. Tak więc zasięg analizowanego rynku właściwego będziemy odnosić do poszczególnych stacjonarnych sieci telefonicznych, w których następuje zakończenie połączenia. Podyktowane jest to zasadniczo dwoma elementami: brakiem substytucji po stronie podaŝy dla usługi zakańczania połączeń w poszczególnych sieciach stacjonarnych (w praktyce jest mało realne, aby lokalizacje stacjonarne podłączone do jednej sieci były jednocześnie podłączone do drugiej). Komisja podkreśla, Ŝe kluczowym aspektem będącym bodźcem do podniesienia opłat za zakończenie połączenia [wskazującym na brak substytucji dla tego typu usługi] jest fakt, Ŝe nie ma technicznej alternatywy zakończenia połączenia (innej niŝ przez operatora sieci, której abonentem jest odbiorca połączenia) oraz Ŝe w zasadzie dzwoniący pokrywa w całości opłatę za rozmowę 6. RównieŜ w projekcie noty wyjaśniającej do Zalecenia z dnia 17 grudnia 2007 r. Komisja zauwaŝa, Ŝe, naleŝy ocenić moŝliwości substytucyjności popytu i podaŝy, która mogłaby ograniczyć ustalenie opłat za zakańczanie połączenia w danej sieci. Gdyby wszystkie (lub przynajmniej znacząca ich liczba) lokalizacje stacjonarne lub abonenci w danym obszarze geograficznym byli połączeni za pomocą dwóch lub więcej sieci, wówczas istniałyby alternatywne moŝliwości zakańczania połączeń z danymi lokalizacjami. Inne potencjalne źródła substytucji podaŝy mogłyby się pojawić, gdyby było technicznie moŝliwe, Ŝeby połączenia z danymi lokalizacjami lub uŝytkownikami końcowymi były zakańczane przez inne przedsiębiorstwo niŝ to, które obsługuje sieć w danej lokalizacji. Obecnie nie jest moŝliwa taka substytucja podaŝy. Opłaty za zakańczanie na rynkach hurtowych w danej sieci mogą być ograniczone przez substytucję popytu, jednak obecnie nie ma moŝliwości substytucji popytu na rynkach hurtowych. 7 PowyŜsze odnosi się równieŝ do usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych sieciach telefonicznych na terenie Polski (w tym do ASTER). W kaŝdym przypadku, uŝytkownik końcowy inicjujący połączenie, płacąc cenę detaliczną za to połączenie, pokrywa równieŝ opłatę za jego zakończenie w sieci danego operatora. Z tych względów na co zwraca się uwagę w Zaleceniu Komisji właściwym rynkiem powinno być zakończenie połączeń w sieciach indywidualnych, tj. w sieciach poszczególnych operatorów. Mamy tu więc do czynienia z sytuacją, w której kaŝdy operator stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej jest jedynym dostawcą usługi zakańczania połączeń we własnej sieci. Oznacza to, Ŝe tylko w obszarze sieci konkretnego operatora moŝna 5 Wytyczne (pkt 56) 6 Nota wyjaśniająca (pkt 4.2.1.) 7 projekt Noty wyjaśniającej (pkt 4.2) 15
mówić o jednorodnej usłudze zakańczania połączeń. Lokalizacja stacjonarna jest bowiem ściśle związana z siecią danego operatora. Przyłączenie uŝytkownika końcowego do sieci operatora powoduje, Ŝe tylko on uzyskuje techniczną moŝliwość zakańczania połączeń kierowanych do lokalizacji (numerów) funkcjonujących w jego sieci. Tak więc, to zasięg poszczególnych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych decyduje o zakresie dostępności usługi zakańczania połączeń dla dostawców usług zainteresowanych jej kupnem. Warunki zakupu tej usługi mogą więc róŝnić się w zaleŝności od wielkości sieci i jej poziomu technologicznego. Wreszcie to operator danej sieci będzie decydował o stawce międzyoperatorskiej za świadczenie tej usługi. Z tych względów Prezes UKE uznaje za zasadne wyodrębnienie tyle rynków właściwych zakańczania połączeń, ile funkcjonuje dostarczanych przez poszczególnych operatorów stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, iŝ KE w Wytycznych podkreśla, Ŝe: w sektorze łączności elektronicznej zasięg geograficzny właściwego rynku tradycyjnie był determinowany poprzez odniesienie się do dwóch głównych kryteriów: (a) obszaru objętego zasięgiem sieci oraz (b) występowaniem prawnych i innych instrumentów regulacyjnych. 8 Uwzględniając te dwa kryteria, będziemy więc wyodrębniać w odniesieniu do usługi zakańczania połączeń tyle rynków właściwych, ile funkcjonuje odrębnych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych. W analizowanej sprawie mamy więc do czynienia z rynkiem, który w ujęciu geograficznym będzie zgodny z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o.o., w której następuje zakończenie połączenia. 3. Struktura podmiotowa rynku właściwego Analizując strukturę podmiotową rynku zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych, naleŝy raz jeszcze podnieść, iŝ jest to rynek usług powiązanych z dostarczaniem sieci telekomunikacyjnej. Tylko operatorzy telekomunikacyjni, posiadający publiczną stacjonarną telefoniczną sieć dostępową i przyłączonych do niej uŝytkowników końcowych mogą świadczyć usługę zakańczania połączeń. Dysponują oni bowiem adresami zakończeń w swoich sieciach stacjonarnych. W efekcie, w obszarze sieci kaŝdego takiego operatora co wykazano wyŝej istnieje odrębny rynek hurtowych usług zakańczania połączeń. Przedmiotem niniejszej decyzji jest więc analiza rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń zgodnym o z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER Sp. z o.o. 3.1. Działalność ASTER na rynku detalicznym ASTER Sp. z o. o. rozpoczęła działalność telekomunikacyjną w 1994 roku jako operator telewizji kablowej. Obecnie oferuje usługi w zakresie telewizji kablowej, 8 Wytyczne (pkt 59) 16
telefonii stacjonarnej oraz dostępu do sieci Internet. Spółka naleŝy do grupy określanej jako grupa ASTER, której właścicielem jest fundusz inwestycyjny Mid Europa Partners LLP - instytucja private equity zaangaŝowana na rynkach Europy Środkowo-Wschodniej. W skład przedmiotowej grupy wchodzą następujące spółki: - ASTER Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie; - ASTER Kraków Sp. z o. o. z siedzibą w Krakowie; - ASTER Zielona Góra Sp. z o. o. z siedzibą w Zielonej Górze. Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez Spółkę w formularzu sprawozdawczym liczba abonentów ASTER Sp. z o. o. korzystających z usług telefonii stacjonarnej na koniec 2007 roku wyniosła: (dane zastrzeŝone). Z informacji znajdujących się na stronie Spółki wynika, iŝ wg stanu na dzień 17 marca 2008 r., Spółka posiada około 50 000 abonentów telefonii stacjonarnej, ponadto Spółka świadczy usługi dla blisko 370 000 abonentów telewizji analogowej, ponad 55 000 abonentów telewizji cyfrowej oraz ponad 130 000 abonentów Internetu 9. 3.2. Opis infrastruktury telekomunikacyjnej ASTER KaŜdy przedsiębiorca telekomunikacyjny do świadczenia usług telekomunikacyjnych wykorzystuje infrastrukturę techniczną, która jest jego własnością lub jest dzierŝawiona od innego operatora w celu świadczenia usług telekomunikacyjnych. Zasięg i rodzaj oferowanych przez Spółkę usług telekomunikacyjnych zaleŝy przede wszystkim od wielkości sieci. Najbardziej rozbudowaną sieć telekomunikacyjną posiadają operatorzy, którzy oferują róŝnorodne usługi telekomunikacyjne (połączenia głosowe, dostęp do sieci Internet, transmisję danych i inne) na duŝym obszarze np. na obszarze całego kraju. Zgodnie z przedstawionymi przez ASTER wskaźnikami dotyczącymi wielkości wykorzystywanej infrastruktury telekomunikacyjnej, sieć telekomunikacyjna za pomocą której Spółka świadczy usługi zakańczania połączeń we własnej sieci zajmuje (dane zastrzeŝone) powierzchni kraju, a liczba uŝytkowników objętych zasięgiem tej sieci oszacowana została na nieco ponad (dane zastrzeŝone) osób, co odpowiada (dane zastrzeŝone) liczby ludności zamieszkującej Polskę. Kable koncentryczne wchodzące w skład wykorzystywanej infrastruktury technicznej stanowią w (dane zastrzeŝone) własność przedsiębiorcy, łącza światłowodowe są własne w (dane zastrzeŝone), natomiast kanalizacja w (dane zastrzeŝone) jest dzierŝawiona. Ze względu na brak moŝliwości rozróŝnienia linii międzywęzłowych i dostępowych ASTER nie mógł określić długości tych linii. Natomiast określił zaktualizowaną wartość infrastruktury telekomunikacyjnej, która wyniosła: PLN (dane zastrzeŝone). Z informacji przedstawionych przez ASTER wynika, Ŝe Spółka (dane zastrzeŝone) Z powyŝszego wynika, Ŝe Spółka do świadczenia usług telefonii stacjonarnej wykorzystuje (dane zastrzeŝone), zawierającą elementy (dane zastrzeŝone) i obejmującą swoim zasięgiem niewielką powierzchnię kraju. 9 Źródło: http://www.aster.pl/o_aster (odczyt marzec 2008) 17
4. Brak skutecznej konkurencji na rynku właściwym Jak wskazano wyŝej rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych sieciach telefonicznych jest rynkiem charakterystycznym jeśli chodzi o pozycję rynkową przedsiębiorców na nim działających. Mamy tu bowiem do czynienia z sytuacją, w której kaŝdy operator stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej jest jedynym dostawcą usługi zakańczania połączeń we własnej sieci. Oznacza to, Ŝe tylko w obszarze sieci konkretnego operatora moŝna mówić o jednorodnej usłudze zakańczania połączeń. Lokalizacja stacjonarna jest bowiem ściśle związana z siecią danego operatora. Przyłączenie uŝytkownika końcowego do sieci operatora powoduje, Ŝe tylko on uzyskuje techniczną moŝliwość zakańczania połączeń kierowanych do lokalizacji (numerów) tego uŝytkownika, funkcjonujących w jego sieci. Oznacza to, Ŝe kaŝdy operator jest monopolistą w zakresie zakańczania połączeń we własnej sieci. Opisana powyŝej sytuacja występuje na rynku zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER. Spółka posiada na tym rynku pozycję znaczącą w rozumieniu art. 24 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, co stanowi pozycję równowaŝną pozycji dominującej w rozumieniu prawa konkurencji i prawa wspólnotowego. Zajmowanie takiej pozycji oznacza w ocenie Prezesa UKE Ŝe działa on w sposób niezaleŝny od swych kontrahentów. Taka siła rynkowa zapewnia mu bowiem swobodę przy podejmowaniu działań związanych ze strategią biznesową, bez konieczności liczenia się z otoczeniem rynkowym. PowyŜsze oznacza zaś, Ŝe rynek, na którym taki podmiot działa, nie jest rynkiem skutecznie konkurencyjnym. W ten sam sposób do powyŝszego problemu podchodzi równieŝ Komisja Europejska. W Wytycznych w punkcie 112 Komisja podnosi, Ŝe pojęcie skutecznej konkurencji oznacza, iŝ na właściwym rynku nie istnieje przedsiębiorstwo posiadające dominację. Innymi słowy, ustalenie iŝ właściwy rynek jest skutecznie konkurencyjny w rezultacie polega na stwierdzeniu, iŝ na tym rynku nie istnieje ani pojedyncza ani wspólna dominacja. Odmiennie do powyŝszego, ustalenie, Ŝe właściwy rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, oznacza stwierdzenie, iŝ istnieje pojedyncza lub wspólna dominacja na tym rynku. Biorąc powyŝsze pod uwagę, Prezes UKE stwierdził, Ŝe rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ASTER, zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, nie jest skutecznie konkurencyjny. 5. Analiza rynku pod kątem występowania znaczącej pozycji rynkowej 5.1. Prawne podstawy do wyznaczenia znaczącej pozycji na rynku właściwym Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeŝeli Prezes UKE ustali, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. 18