ZESZYTY TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI, tom 54 (110), Warszawa 2010 Wycena świadczeń medycznych w szpitalu Beata Zaleska Wstęp Szpital jako zakład opieki zdrowotnej jest powołany do udzielania świadczeń zdrowotnych w trybie opieki całodobowej nad pacjentami, przy czym pacjentom podczas takiej opieki są zapewnione środki medyczne i wyżywienie, w odpowiednim stałym pomieszczeniu. Opiekę medyczną zapewnia wykwalifikowana kadra, za pomocą sprzętu i aparatury medycznej oraz innych zasobów materialnych, co określa Ustawa (1991 r.). Istnieje dużo kryteriów, według których można podzielić szpitale. Ze względu na szczeble systemu opieki zdrowotnej wyróżnia się takie, które udzielają specjalistycznej lub wysokospecjalistycznej opieki zdrowotnej. Ze względu na charakter podmiotu można je podzielić na publiczne i niepubliczne. Niezależnie od organu założycielskiego czy szczebla systemu opieki zdrowotnej wszystkie szpitale, aby udzielać świadczeń medycznych, potrzebują środków finansowych są to przychody niezbędne do prowadzenia działalności. Celem artykułu jest przedstawienie źródeł przychodów szpitala, a także sposobów ustalania cen na usługi medyczne, których stosowanie zależy od formy organizacyjno-prawnej szpitala oraz podmiotu, który te usługi kupuje. Ponadto zostanie przedstawiony zarys sposobu finansowania szpitali przez płatnika, jakim jest Narodowy Fundusz Zdrowia, oraz wpływ tego sposobu na zarządzanie kosztami zakładu opieki zdrowotnej. Dla zrealizowania zamierzonego celu, na podstawie analizy literatury przedmiotu i przepisów prawnych, zostanie przedstawiona klasyfikacja przychodów szpitala oraz metoda ustalania cen jednostkowych świadczeń medycznych. Poza tym będzie omówiona procedura finansowania szpitala w systemie Jednorodnych Grup Pacjentów. Dr Beata Zaleska, Politechnika Koszalińska, Instytut Ekonomii i Zarządzania, Zakład Rachunkowości, adiunkt, e-mail: b.zaleska@tlen.pl. 235
1. Źródła pozyskania środków finansowych do prowadzenia działalności przez szpitale Sposób pozyskania środków finansowych i ich wykorzystanie są uzależnione w pewnym stopniu od podmiotu, który tworzy dany zakład opieki zdrowotnej. Szpitale działające w formie publicznych zakładów opieki zdrowotnej 1 są powołane do udzielania świadczeń medycznych ze środków publicznych. Środki te są przekazywane przez płatnika, jakim jest Narodowy Fundusz Zdrowia, jednostki samorządów terytorialnych na sfinansowanie programów zdrowotnych, jak Ministerstwo Zdrowia, na procedury wysokospecjalistyczne. Środki finansowe mogą pochodzić także od innych zakładów opieki zdrowotnej, zakładów pracy lub pacjentów za sprzedane usługi zdrowotne. Publiczny szpital musi udzielić pomocy każdemu pacjentowi, którego życie jest zagrożone, niezależnie od posiadanych środków pieniężnych, przy czym pomoc ta jest udzielana nieodpłatnie, lub za pełną czy częściową odpłatnością. Zapłatę przez pacjenta za usługi medyczne regulują odrębne przepisy na podstawie Ustawy (2004), a stawki są wyznaczane przez ceny urzędowe. Wynika z tego, że w innych sytuacjach nieprzewidzianych ustawą, publiczny szpital nie może pobierać od pacjenta środków pieniężnych za wykonaną usługę zdrowotną. Szpital publiczny działający w formie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej może pozyskiwać środki pieniężne także z realizacji programów zdrowotnych, darowizn, spadków, czy z innej niż medyczna działalności, np. z wynajmu pomieszczeń. Szpitale publiczne realizują przede wszystkim cele społeczne i nie są nastawione na generowanie zysku. Szpitale niepubliczne 2, w przeciwieństwie do publicznych, mogą być nastawione na generowanie zysku, czyli można je traktować jako jednostki prowadzące działalność gospodarczą. Środki finansowe mogą uzyskiwać z różnych źródeł (opłaty pacjentów za udzielane świadczenia zdrowotne, opłaty od innych ZOZ, czy innych zakładów pracy, świadczenie innych usług niż zdrowotne, spadki, darowizny, sprzedaż majątku, odsetki itp.). Mogą też otrzymywać środki publiczne od Narodowego Funduszu Zdrowia, jeżeli zawarły z nim umowę na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Gospodarka finansowa tych placówek, w przeciwieństwie do szpitali publicznych, nie jest tak szczegółowo normowana przez zasady ustawowe. Zakłady opieki zdrowotnej, zarówno publiczne, jak i niepubliczne, mogą też pozyskiwać środki pieniężne z otrzymanych kar, odszkodowań, odsetek 1 Ich organem założycielskim może być centralny organ administracji rządowej, odpowiedni ministrowie, wojewoda, jednostka samorządu terytorialnego, państwowa uczelnia medyczna itp. 2 Ich organem założycielskim może być kościół lub związki wyznaniowe, pracodawca, fundacja, związek wyznaniowy, stowarzyszenie, przedsiębiorstwa, spółdzielnie, spółki prawa handlowego, spółki cywilne, jawne, komandytowe itp. 236
za ulokowanie wolnych środków finansowych, ze sprzedaży papierów wartościowych, majątku itp. Można zauważyć, iż najwięcej środków finansowych na działalność szpitali pochodzi z działalności operacyjnej związanej ze sprzedażą świadczeń medycznych różnym płatnikom, z których najważniejszy jest Narodowy Fundusz Zdrowia. 2. Klasyfikacja przychodów według rodzaju działalności szpitala Przychodami szpitali są kwoty należne lub otrzymane z różnych tytułów, np. sprzedaży usług, wyrobów gotowych, materiałów, towarów, majątku trwałego czy z operacji finansowych. Przychód, aby był uznany, powinien spełniać warunki zawarte w Ustawie (1994) o rachunkowości. Dotyczą one: uzyskania przez jednostkę korzyści ekonomicznych z przeprowadzonej transakcji, możliwości pomiaru przychodu w wiarygodny sposób, wiarygodnego oszacowania kosztów związanych z uzyskanym przychodem. Podstawowe przychody szpitala pochodzą ze sprzedaży usług medycznych. Ustala się je na podstawie cen samodzielnie wyznaczanych przez zakłady na podstawie kosztów rzeczywistych realizowanych usług lub cen negocjowanych przez płatników. Całkowity przychód z tytułu sprzedaży usług medycznych jest iloczynem liczby planowanych usług do wykonania i ceny jednostkowej poszczególnych usług. Sprzedaż usług medycznych może odbywać się w ramach działalności podstawowej i pomocniczej. Pozostałe przychody mogą dotyczyć sprzedaży usług niemedycznych, wycenianych na podstawie cen rzeczywistych (usługi naprawy sprzętu medycznego, sterylizacji, wynajmu pomieszczeń, spalania odpadów itp.), sprzedaży zbędnych materiałów medycznych, sprzedaży leków wycenianych według cen sprzedaży netto, z pozostałej działalności operacyjnej i działalności finansowej. Ewidencja przychodów odbywa się w zespole 7 zakładowego planu kont Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem. Podział przychodów szpitala według rodzaju działalności i ich ewidencję przedstawia tabela 1. 237
Tabela 1. 2 strony 238
239
Podstawowym źródłem przychodów szpitala są środki pochodzące z Narodowego Funduszu Zdrowia na świadczenie usług medycznych. Środki te NFZ przydziela świadczeniodawcom publicznym i niepublicznym na podstawie wyników przeprowadzonego konkursu ofert. Postępowanie dotyczące kontraktowania świadczeń zdrowotnych reguluje ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W trakcie postępowania konkursowego świadczeniodawca w części jawnej składa ofertę, natomiast w części niejawnej NFZ przeprowadza negocjacje konkursowe, które dotyczą liczby planowanych do udzielenia świadczeń opieki zdrowotnej oraz ich ceny. Zasady umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych zawierane między NFZ a świadczeniodawcą reguluje Minister Zdrowia stosownymi rozporządzeniami, w których określa się rodzaje świadczeń zdrowotnych, sposób ich wyceny i warunki udzielania. 3. Wycena przychodów w zakresie świadczenia usług medycznych przez szpital Ustalanie przychodu pochodzącego ze sprzedaży Narodowemu Funduszowi Zdrowia świadczeń medycznych przez szpital poprzedza ustalenie rodzaju i zakresu świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie systemu Jednorodnych Grup Pacjentów. W systemie tym następuje zwrot kosztów za leczenie pacjenta. Wysokość stawki za leczenie jest przypisana jednorodnym (z uwagi na postawione rozpoznanie lub wykonane procedury medyczne) przypadkom chorobowym (grupom) System JGP. Zgodnie z Zarządzeniem Nr 19\DSOZ (2009), zmieniającym zarządzenie w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w zakresie: leczenia szpitalnego system JGP obejmuje następujące elementy: a) charakterystykę JGP, czyli zestaw parametrów do wyznaczenia grupy, w tym w szczególności: rozpoznania według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób Problemów Zdrowotnych ICD-10, procedury medyczne według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób Modyfikacji Klinicznej ICD-9-CM, wiek pacjenta, czas pobytu; b) algorytm JGP, który określa sposób postępowania w celu wyznaczenia grupy na podstawie charakterystyki JGP; c) grupę, która jest określona kodem i nazwą (ustalającymi porównywalne kosztowo i pod względem postępowania medycznego hospitalizacje), jednoznacznie zdefiniowaną charakterystyką JGP i algorytmem JGP. Jednostką rozliczeniową świadczeń opieki zdrowotnej, służącą do rozliczania umów z Narodowym Funduszem Zdrowia, jest punkt. 240
Każda grupa w systemie JGP posiada charakterystykę i znaczenie kliniczne. Poszczególne grupy obejmują pacjentów, których leczenie ma podobną kosztochłonność. Grupy są definiowane na podstawie dostępnych danych, które odnoszą się do stanu zdrowia pacjenta lub zastosowanego u niego leczenia, przy czym są podzielone na klinicznie uwarunkowane sekcje, zgodnie z ich związkiem z danym obszarem klinicznym lub dziedziną medycyny. W obrębie sekcji grupy są uporządkowane według wartości zużywanych zasobów od największych do najmniejszych oraz układów anatomicznych lub części ciała. W niektórych przypadkach wyodrębniono grupy o szczególnie dużym zużyciu zasobów, np. ze względu na wartość wykorzystywanych do ich realizacji wyrobów medycznych. W szpitalach zakwalifikowanie danej jednorodnej grupy pacjentów umożliwia oprogramowanie komputerowe, tzw. gruper 3. Hospitalizacja opisana rekordem, który musi być zgodny z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia (2006) w sprawie zakresu niezbędnych informacji gromadzonych przez świadczeniodawców, szczegółowego sposobu rejestrowania tych informacji oraz ich przekazywania podmiotom zobowiązanym do finansowania świadczeń ze środków publicznych, oznacza w gruperze opisanie wszystkich świadczeń udzielonych pacjentowi. Świadczenia te są rejestrowane od momentu przyjęcia do szpitala do dnia wypisu, niezależnie od tego, w ilu oddziałach szpitalnych pacjent był leczony. W tym znaczeniu hospitalizacja jest zestawem kolejnych świadczeń. Jeśli w czasie hospitalizacji wykonano kilka procedur, które kierują rozliczenie leczenia do różnych JGP, to pobyt szpitalny powinien zostać przypisany do grupy wskazującej na najwyższą taryfę za leczenie. W systemie JGP każdemu świadczeniu jest przypisana określona wartość punktowa (tabela 2). Tabela 2. Sposób określenia świadczenia zdrowotnego w systemie JGP Kod produktu Wartość punktowa Nazwa świadczenia 5.52.01.0001459 5 Gruźlica wielolekooporna mykobakteriozy leczenie długoterminowe Zakres świadczenia Choroby płuc Warunki udzielania świadczeń hospitalizacja Uwagi Za osobodzień Źródło: opracowanie własne na podstawie (Zarządzenie Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, 2009). Wartość przychodu z tytułu udzielania świadczeń zdrowotnych stanowi sumę iloczynów liczby punktów z poszczególnych zakresów świadczeń i ceny punktu. Opłata za wykonane leczenie określonego pacjenta to iloczyn wagi grupy diagnostycznej i standaryzowanej opłaty za punkt. W tym systemie 3 Informacje o oprogramowaniu komputerowym stosowanym przez szpitale do rozliczenia z płatnikiem w systemie JGP można znaleźć w: Informator NFZ, 2008. 241
wartość jednego punktu może się zmieniać corocznie ze względu na inflację, rozwój nauk medycznych, czy koszty zatrudniania personelu medycznego (Stępniewski, 2008, s. 86). Stosowanie systemu JGP sprzyja racjonalnemu zarządzaniu kosztami szpitala. Wprowadzenie systemu wymaga bowiem wdrożenia w szpitalach jednolitego rachunku kosztów, w którym według tej samej metody są liczone koszty. To z kolei umożliwia wiarygodną i porównywalną informację o przeciętnych kosztach leczenia poszczególnych przypadków diagnostycznych. Twórcy JGP wskazali na konieczność wdrożenia w szpitalach rachunku kosztów zgodnie z Rozporządzeniem MziOS, (1998) szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, który ujednoliciłby procedurę liczenia kosztów szpitali i tym samym umożliwił ich porównywalność. Znajomość kosztów całkowitych działalności szpitala w przekroju poszczególnych ośrodków odpowiedzialności umożliwia ich kontrolę, natomiast znajomość jednostkowych kosztów poszczególnych procedur medycznych, czy jednostkowych kosztów leczenia pacjentów, umożliwia ustalenie ceny sprzedaży usług medycznych przez szpitale, a tym samym ułatwia negocjacje z płatnikiem. Szpitale, zwłaszcza niepubliczne, mogą sprzedawać swoje usługi nie tylko NFZ, ale także innym odbiorcom. Dlatego powinny wyceniać świadczenia medyczne i proces leczenia pacjenta we własnym zakresie, na podstawie prawidłowo prowadzonego rachunku kosztów. Wzór, który można zastosować do wyceny usług zdrowotnych, przedstawia tabela 3. Tabela 3. Ustalenie ceny usługi medycznej przez szpital 242 Wzór na cenę usługi [(Planowane koszty usługi/planowana ilość usług) + {(zakładany zysk + strata na usługach regulowanych / (planowana ilość usług odsetek usług świadczonych na zasadach komercyjnych)}] 1. odsetek należności nieściągalnych w należnościach z tytułu usług świadczonych na zasadach komercyjnych Wyjaśnienia do wzoru 1) odsetek należności nieściągalnych w należnościach z tytułu usług świadczonych na zasadach komercyjnych trzeba określić przynajmniej procentowy udział należności nieściągalnych w przychodach ogółem szpitala wtedy, gdy odsetek ten pozostaje nieznany w odniesieniu do pojedynczej usługi lub oddziału szpitalnego; 2) zakładana wielkość zysku (marży brutto) na danej usłudze w najprostszy sposób zysk jest wyznaczany jako procent kosztów działalności lub procent zaangażowanego kapitału; 3) odsetek usług świadczonych na zasadach komercyjnych (dla których jest możliwe samodzielne ustalanie stawek) udział przychodów z tytułu świadczonych na zasadach komercyjnych w przychodach ogółem jest uzależniony od typu wykonywanych usług medycznych; przychody szpitali w większej części są pokrywane przez instytucje powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych. Źródło: opracowanie własne na podstawie (Chwierut i in., 2000, s. 200 201).
Należy zaznaczyć, że na rynku usług medycznych prowadzenie negocjacji cenowych z publicznym płatnikiem jest bardzo trudne. Wynika to m.in. z faktu ograniczonych zasobów w służbie zdrowia. Również ceny usług medycznych świadczonych na zasadach komercyjnych nie mogą być dowolnie ustalane ze względu na konkurencję rynkową. Zakończenie Przychody szpitala pochodzą z różnych źródeł. Najważniejsze z nich dotyczą sprzedaży usług medycznych płatnikowi, jakim jest Narodowy Fundusz Zdrowia. System finansowania świadczeń medycznych w polskim szpitalnictwie zmieniał się już w ciągu ostatnich lat parokrotnie. Obecnie, od 2008 roku, jest wprowadzany system Jednorodnych Grup Pacjentów, opracowany na podstawie systemu brytyjskiego HRG (Health Resouces Groups). Można zauważyć, że niezależnie od systemu wynagradzania świadczeniodawców płatnicy świadczeń zdrowotnych (najpierw Kasa Chorych i system opłacania 1500 procedur medycznych, a teraz Narodowy Fundusz Zdrowia i system opłacania 450 jednorodnych grup pacjentów), ustalają stawki za świadczenia zdrowotne według procesu leczenia pacjentów lub punktu jednostki rozliczeniowej. Stawki te podlegają teoretycznie negocjacji, ale w praktyce trudno je zmienić. Wycena przychodów ze świadczonych usług medycznych podlega więc określonym regułom narzucanym przez płatnika, przy czym w gorszej sytuacji są szpitale publiczne, których gospodarka finansowa jest bardziej sformalizowana niż szpitali niepublicznych. Literatura Chwierut S., Kulis M., Stylo W., Wójcik D., (2000), Elementy zarządzania finansowego w ochronie zdrowia, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Kraków. Hass- Symotiuk M., 2008, Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa zakładów opieki zdrowotnej, ODDK, Gdańsk. Informator NFZ dla świadczeniodawców (2008), 6 listopad 2007, http://www.nfz. gov.pl/new/art/2928/informator_sw_5_11.pdf Rozporządzenie ministra zdrowia z 27 czerwca 2006 r. w sprawie zakresu niezbędnych informacji gromadzonych przez świadczeniodawców, szczegółowego sposobu rejestrowania tych informacji oraz ich przekazywania podmiotom zobowiązanym do finansowania świadczeń ze środków publicznych, (Dz.U. nr 114 poz. 780, z późn. zm.). 243
Rozporządzeniem MziOS z 22 grudnia 1998 roku w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1998, nr 2164, poz. 1194). Stępniewski J., red., (2008), Strategie, finanse i koszty szpitala, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa. Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, (Dz.U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, ze zm.). Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r., o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135, ze zm.). Ustawa z dania 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r., Nr 76, poz. 694, ze zm.). Zarządzenia Nr 19\DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 19 marca 2009 r. zmieniające zarządzenie w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju: leczenie szpitalne. Streszczenie Celem artykułu było ukazanie źródeł przychodów szpitala i wskazanie metod ustalania cen za usługi medyczne. Podkreślono, iż głównym źródłem przychodów stacjonarnych zakładów opieki zdrowotnej jest sprzedaż świadczeń medycznych płatnikowi, którym jest Narodowy Fundusz Zdrowia. Zwrócono także uwagę na nowy system finansowania szpitali, jakim jest stosowany od 2008 roku system Jednorodnych Grup Pacjentów, wzorowany na brytyjskim modelu Health Resources Groups lub HRGs. W artykule podkreślono, iż bez względu na system finansowania, to płatnik określa cenę usługi medycznej, która w praktyce jest trudna do zmienienia, a jej zmiana musi być poparta odpowiednimi obliczeniami. Wycena przychodów świadczeń medycznych musi opierać się na rzetelnej informacji kosztowej. Znajomość kosztów jednostkowych ustalonych w rachunku kosztów szpitala powinna być podstawą wyznaczenia ceny usługi zdrowotnej, np. na podstawie metody zaprezentowanej w artykule. Cena usługi medycznej, której podstawą ustalenia jest prawidłowo obliczony koszt jednostkowy, może być przedmiotem negocjacji z płatnikiem. Przedstawione treści zaprezentowane w artykule są oparte na analizie literatury przedmiotu z zakresu rachunkowości, rachunku kosztów, a także przepisów prawnych. 244
Summary Determination of income from medical services in hospitals The aim of this article is to present sources of hospital income and determination of prices of medical services. It is explained that the main source of hospital income is selling services to the payer, which in this case is the National Health Service. A new system of financing medical services of hospitals introduced in 2008, called Diagnosisrelated group system, based on the British Health Resources Group or HRG, is also described. This article shows that regardless of the financing system the payer is the one who determines the price of a medical service, which in practice is difficult to change. That is why the valuation of income from medical services provision has to be based on solid cost information. Knowledge of the unit costs established by cost accounting in hospitals should constitute the basis for determining prices of health services and this should be done using the methods presented in the article. Only then can the price be the subject of negotiations with the payer. The article is based on the study of literature in the area of accounting and cost accounting as well as legal regulations. 245
246
Tabela 1. Podział i ewidencja przychodów szpitala według rodzaju działalności Rodzaj działalności Działalność operacyjna Klasyfikacja przychodów danej działalności Sprzedaż usług medycznych, działalność podstawowa i pomocnicza. Sprzedaż usług niemedycznych. Konto księgowe przychodów Sprzedaż usług działalności podstawowej Przychody ze sprzedaży usług pomocniczych działalności niemedycznej Charakterystyka Przychody netto ze sprzedaży usług medycznych NFZ, jednostkom samorządu terytorialnego, innym ZOZ, zakładom pracy, indywidualnym pacjentom. Ewidencja szczegółowa może dotyczyć odbiorców usług, rodzajów usług, świadczeń ponadlimitowych itp. Przychody z wynajmu pomieszczeń, aparatury medycznej, usług transportowych, żywieniowych, pralniczych, spalania odpadów itp. Ewidencja szczegółowa powinna dotyczyć rodzajów usług i stawek VAT. Sprzedaż materiałów. Sprzedaż materiałów i opakowań Przychody ze sprzedaży zbędnych i nadmiernych materiałów, złomu i odpadków opakowań, materiałów wniesionych do innych jednostek (aport). Ewidencja szczegółowa powinna odbywać się według osób odpowiedzialnych za powierzone materiały, wpływów ze sprzedaży według miejsc ich osiągnięcia, stawek VAT. Sprzedaż towarów. Sprzedaż towarów Przychody netto ze sprzedaży towarów, np. leków. Ewidencja szczegółowa według punktów sprzedaży detalicznej, rozliczenia osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone towary, według asortymentu towarów, stawek VAT itp.
cd. tabeli 1. Rodzaj działalności Pozostała działalność operacyjna Działalność finansowa Działalność nadzwyczajna Klasyfikacja przychodów danej działalności Działalność socjalna, przychody ze sprzedaży majątku trwałego, otrzymane i przyznane dotacje, subwencje, wpływy otrzymane od innych jednostek, różnice inwentaryzacyjne, należności i zobowiązania, nieodpłatnie otrzymane darowizny, odpisy aktualizujące, pozostałe przychody. Dywidendy i udziały w zyskach, odsetki stanowiące przychody finansowe, przychody ze zbycia inwestycji, odpisy aktualizujące zwiększające wartość inwestycji, inne przychody finansowe. Przychody dotyczą zdarzeń losowych, zaniechania lub zawieszenia pewnego rodzaju działalności, postępowania układowego, ugodowego lub naprawczego. Konto księgowe przychodów Pozostałe przychody operacyjne Przychody finansowe Zyski nadzwyczajne Źródło: opracowanie własne na podstawie (Hass-Symotiuk, 2008, s. 535 555). Charakterystyka Niektóre szczegółowe pozycje to: sprzedaż wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych, środków trwałych w budowie, umorzone i przedawnione zobowiązania, rozwiązane rezerwy, należności z wynajmu pomieszczeń, aparatury medycznej, kary umowne, sprzedaż kart rabatowych na usługi medyczne, zwroty nadpłaconych podatków, dzierżawa własnych obiektów socjalnych, dotacje na pokrycie kosztów szkolenia kadr medycznych itp. Niektóre szczegółowe pozycje to: odsetki otrzymane i należne od udzielonych pożyczek, obligacji, papierów wartościowych, niezapłaconych w terminie należności, sprzedaż inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych, wpływy otrzymane ze sprzedaży nabytych w tych celach inwestycji. Niektóre szczegółowe pozycje to: odszkodowania za straty spowodowane zdarzeniami losowymi, przychody netto ze sprzedaży jednostki lub jej zorganizowanej części, wartości odzyskane dotyczące zaniechania lub zawieszenia określonego rodzaju działalności jednostki, odzyskane składniki majątkowe po rozliczeniu skutków wypadku losowego.