Podstawy ekonomii wykład 05. dr Adam Salomon KTiL

Podstawy ekonomii wykład 05 dr Adam Salomon KTiL

Ekonomia: INFLACJA Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 2

Inflacja Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 3

Inflacja Inflacja jest to wzrost ogólnego poziomu cen w pewnym okresie. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 4

Miary inflacji Najczęściej stosowaną miarą wielkości inflacji jest indeks cen konsumpcyjnych (CPI - consumer price index). Do obliczania indeksu wykorzystuje się na ogół formułę Laspeyresa. Do pomiaru zmian ogólnego poziomu cen służą także deflator GNP oraz indeksy cen produkcyjnych i hurtowych. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 5

Indeksy agregatowe wielkości absolutnych Wyróżniamy agregatowy indeks wartości, cen i ilości. Agregatowy indeks wartości informuje nas, jak zmieniła się wartość badanego zespołu artykułów w porównaniu z okresem podstawowym, na skutek jednoczesnych zmian zarówno w ilościach, jak i cenach badanych dóbr. Nie wiemy w jakim stopniu o zmianach wartości zadecydowały zmiany cen a w jakim zmiany ilości. Aby określić dynamikę cen albo ilości korzysta się z metody eliminacji wskaźników (= standaryzacji), co polega na ustaleniu stałego poziomu jednego z dwóch czynników: cen lub ilości. Do uzyskania agregatowego indeksu ilości unieruchamiane są ceny, natomiast do uzyskania agregatowego indeksu cen unieruchamiane są ilości. Najczęściej stosowane formuły standaryzacyjne to formuły Laspeyresa i Paaschego. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 6

Indeks Laspeyresa i indeks Paaschego Standaryzacja według formuły Laspeyresa polega na unieruchomieniu ilości lub cen na poziomie okresu podstawowego (bazowego). Standaryzacja według formuły Paaschego polega na unieruchomieniu ilości lub cen na poziomie okresu badanego. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 7

Indeksy Laspeyresa i Paaschego różnice 1. Indeks Laspeyresa prezentuje zmiany wartości (cen) reprezentatywnego koszyka dóbr i usług, pochodzącego z roku bazowego (t 0 ). 2. Formuła Laspeyresa jest wykorzystywana w większości państw europejskich i USA do obliczania indeksu cen konsumpcyjnych. 3. lndeks Paaschego prezentuje zmiany (wartości) cen reprezentatywnego koszyka dóbr i usług, pochodzącego z roku objętego badaniem (t 1 ) 4. Formuła Paaschego jest wykorzystywana do obliczania deflatora GNP. 5. Ze względów praktycznych formuła Paaschego nie jest wykorzystywana do obliczania indeksu cen konsumpcyjnych, gdyż wymagałaby obliczania w każdym miesiącu struktury wydatków konsumpcyjnych (koszyka dóbr i usług). Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 8

Zastosowanie indeksów cenowych Indeksy cenowe służą do obliczania wartości realnych GNP i GDP, realnych stóp procentowych, realnych płac oraz innych wskaźników makro- i mikroekonomicznych, np. do celów indeksacji rent i emerytur, zasiłków oraz wynagrodzeń. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 9

Rodzaje inflacji (1) (wg kryterium tempa) inflacja pełzająca do 5% w skali roku inflacja krocząca od 5 do 10% rocznie mega inflacja od 15 do 50% rocznie inflacja galopująca od 50 do 100% w skali roku hiperinflacja powyżej 100% w skali roku Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 10

Hiperinflacja Największą hiperinflacją w historii była hiperinflacja na Węgrzech po zakończeniu II wojny światowej, gdzie w 1946 roku największym nominałem był banknot 100 000 000 000 000 000 000 (100 trylionów) Pengő (z węg. brzęczący). Przygotowano już do wprowadzenia banknot o nominale miliard bilionów, tj. jedynka z 21 zerami. Inflacja wyniosła 41 900 000 000 000 000 (41,9 biliarda) % w skali miesiąca, co oznaczało podwajanie się cen przeciętnie w ciągu każdych 15 godzin. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 11

Hiperinflacja Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 12

Rodzaje inflacji (2) (wg kryterium przyczyny) endogeniczna egzogeniczna popytowa kosztowa kredytowa budżetowa wewnętrzna importowana Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 13

INFLACJA ENDOGENICZNA - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacja typu endogenicznego występuje w gospodarce, w której wykształcił się podział społeczeństwa na grupy społeczne, czy klasy. Grupy te są zorganizowane w silne związki zawodowe, organizacje konsumpcyjne czy organizacje pracowników. Zmiana wynagrodzenia jednej z tych grup budzi reakcje społeczne i dążenia do przywrócenia poprzednich relacji między wynagrodzeniem czynników produkcji (ziemi, kapitału, pracy). Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 14

INFLACJA ENDOGENICZNA (cd) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Powstają w tej sytuacji zależności, które mogą przyjmować następujące formy: 1. Zależności ceny-płace. Występuje, gdy ruch cen wywołuje żądania wzrostu płac. Żądania te zazwyczaj są realizowane pod presja związków zawodowych. 2. Zależność płace-płace. Wyraża dążenie różnych grup pracowników do wyrównania poziomu płac. Początkowo wzrost płac następuje tylko w tych gałęziach produkcji, gdzie występuje wzrost wydajności pracy. Jeśli istnieje tam konkurencja płace-płace, to również w innych gałęziach produkcji, pod presją społeczną nastąpi przyrost płac. Daje to impuls procesowi inflacji, przez co ogólny wzrost płac wyprzedza wzrost wydajności pracy. 3. Zależność ceny-ceny. Jest wywołana dążeniem przedsiębiorstw do uzyskania podobnych przyrostów cen. 4. Zależność płace-podatki lub ceny-podatki. Wzrost opodatkowania, lub zastosowanie progresywnego opodatkowania przedsiębiorstw czy pracowników będą przy niskiej elastyczności popytu wywoływać wzrost cen lub płac. 5. Zależność płace-dewaluacja. Spadek wartości waluty (najczęściej przez wzrost cen towarów importowanych) wywołuje wzrost kosztów utrzymania ( w zależności od udziału tych towarów w konsumpcji) i postępujące żądania wzrostu płac przez zatrudnionych. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 15

INFLACJA EGZOGENICZNA - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacja egzogeniczna to inflacja, która jest wywołana przyczynami zewnętrznymi takimi jak: 1. wzrost poziomu cen towarów importowanych; 2. wojny; lub czynnikami wewnętrznymi: 1. spadek wydajności pracy w gospodarce; 2. nieurodzaj w rolnictwie itp. Czynniki te powodują w znacznym stopniu ograniczenie lub zmniejszenie podaży na rynku, co powoduje wzrost cen. Jednakże samodzielny impuls zewnętrzny nie jest z reguły na tyle silny, by móc wywołać procesy inflacji. Dopiero seria zakłóceń wywołująca inflację kosztów może wpłynąć na długotrwały wzrost cen. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 16

INFLACJA EKSPORTOWA (EGZOGENICZNA) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacje egzogeniczną możemy podzielić na inflację eksportową i inflację importowaną. Inflacja eksportowa - powstaje w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze wzrostem popytu na produkty krajowe na rynku zagranicznym. Powoduje to wzrost eksportu, a wraz z nim rośnie cena eksportowanych produktów. W tej sytuacji, gdy ceny produktów eksportowych są wyższe od cen krajowych, producenci krajowi podnoszą ceny produktów krajowych do poziomu cen uzyskiwanych w eksporcie. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 17

INFLACJA IMPORTOWANA (EGZOGENICZNA) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacja importowana jest spowodowana wzrostem cen importowanych dóbr oraz surowców. Jednocześnie wiąże się z wypływem środków finansowych do krajów gdzie inflacja pojawiła się jako pierwsza. Powoduje to wzrost kosztów produkcji w kraju który importuje dobra. Zatem wzrost cen dóbr importowanych pociąga za sobą wzrost cen dóbr krajowych. Najczęściej dotyczy wzrostu cen surowców i składników potrzebnych w produkcji krajowej. Przykładem może być inflacja w krajach importujących ropę naftową z krajów arabskich z lat 70'. Podwyżka cen ropy wpłynęła na koszty transportu i dalej na samą gospodarkę, aby później zostać importowaną do pozostałych krajów. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 18

INFLACJA IMPORTOWANA (cd) (EGZOGENICZNA) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacja importowana dotyczy głównie krajów o znacznym udziale w globalnej produkcji, które nie posiadają solidnej bariery administracyjnej chroniącej kursy walutowe. Im większą rolę w gospodarce kraju stanowi handel zagraniczny tym bardziej podatny staje się on na wpływ inflacji z innych krajów. Najbardziej podatne stają się kraje o słabej walucie, zacofane gospodarczo bądź charakteryzujące się niewielką produkcją krajową co zmusza je do importu znacznej ilości towarów. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 19

INFLACJA POPYTOWA (1) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacja popytowa - określana jest także jako inflacja nabywców, występuje wtedy gdy globalny popyt jest większy od możliwości jego zaspokojenia. Społeczeństwo wówczas konkuruje o ograniczony zasób dostępnych dóbr i usług. Wzrost globalnego popytu jest spowodowany zwiększeniem się zapotrzebowania ze strony różnych podmiotów gospodarczych, np.: 1. państwa; 2. przedsiębiorstw; 3. gospodarstw domowych; 4. oraz zapotrzebowania z zagranicy. Zachodzi wówczas zjawisko "ciągnienia ceny w górę". Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 20

INFLACJA POPYTOWA (2) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) W sytuacji wyjściowej gospodarka znajduje się w punkcie równowagi na krzywej AD 0 i w wyniku wzrostu globalnego popytu, co oznacza się przesunięciem krzywej zagregowanego popytu przesuwa stan równowagi na AD 1. Wzrost popytu podnosi ceny z poziomu P 0 do P 1 doprowadzając równocześnie do wzrostu produkcji i spadku bezrobocia. Inflacja popytowa może być stymulowana przez wzrost podaży pieniądza lub wydatków rządowych. Popytowa teoria inflacji wywodzi się w znacznym stopniu z dorobku Johna Maynarda Keynesa, który stwierdził jednoznacznie, iż ten typ inflacji ma miejsce wtedy gdy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia (możliwości wytwórcze). W przypadkach skrajnych inflacja popytowa może przerodzić się w hiperinflację. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 21

INFLACJA KOSZTOWA (1) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacja kosztowa lub inflacja podażowa (ang. cost-push inflation, sellers' inflation) pojawia się wówczas, gdy nałożone są ograniczenia na podaż jednego lub kilku zasobów lub też, gdy cena jednego lub kilku zasobów zostaje zwiększona. Inflacja kosztowa może wynikać ze wzrostu każdego ze składników kosztów, przy założeniu, że pozostałe nie ulegają zmianie. Podstawowe przyczyny inflacji kosztowej: wzrost płac, wzrost cen surowców, wzrost cen produktów importowanych, wzrost cen surowców i półproduktów importowanych, wzrost cen surowców i półproduktów pochodzenia krajowego, wzrost narzutów na płace (np. składek na ubezpieczenie społeczne), wzrost innych składników kosztowych (np. wzrost kosztów płaconych odsetek od kredytów bankowych, wzrost kosztów dzierżawy). Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 22

INFLACJA KOSZTOWA (2) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Czynniki wystąpienia inflacji kosztowej leżą po stronie podaży. Na przykład, inflacja pchana przez koszty może być spowodowane poprzez odcięcie dostaw ropy naftowej z importu w przypadku wojny lub niepokojów politycznych. Wówczas konkurowanie o ograniczoną podaż wpływa na wzrost cen ropy naftowej. Innym przykładem jej powstania może być ograniczenie dostaw żywności, na przykład zboża z powodu nieurodzaju. Może ona również wynikać wskutek wzrostu płac, któremu nie towarzyszy jednoczesny wzrost wydajności pracy albo też wynika z ustalenia cen przez monopole i oligopole. Wówczas produkcja zostaje ograniczona albo fizycznie, albo dlatego, iż wyższe ceny zmniejszają popyt na dane dobro. Konkurencja pomiędzy konsumentami powoduje ogólną podwyżkę cen. Inflacja kosztowa ma charakter kumulacyjny, a to za sprawą "spirali cen i płac". Odmiany inflacji kosztowej: inflacja płacowa i inflacja importowa. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 23

INFLACJA PŁACOWA - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacja płacowa sformułowana przez J.K. Galbraitha mówi o sile związków zawodowych, o tym, że realizują własną politykę płacową niezależnie od sytuacji istniejącej na rynku pracy. Świadczy o tym między innymi utrzymywanie się wysokiego poziomu płac nawet wtedy, gdy panuje wysokie bezrobocie. Przeforsowanie nadmiernych żądań płacowych przez związki zawodowe powoduje wzrost kosztów wytwarzania, co prowadzi z kolei do wzrostu cen, a więc do spirali: wzrost płac - wzrost cen. Również odwrotnie - wzrost cen powoduje żądania podwyżki płac ze strony pracobiorców, tak aby ich stopa życiowa nie uległa pogorszeniu, zatem występuje wówczas spirala: wzrost cen - wzrost płac. Żądania płacowe silnych związków zawodowych mogą również spowodować wystąpienie z żądaniami podwyżki w innych branżach, bez względu na dynamikę wydajności pracy. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 24

INFLACJA KREDYTOWA - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflację kredytową wywołuje nadmierna kreacja pieniądza żyrowego (pochodzącego z kredytów i pożyczek) przez system bankowy, która nie jest dostosowana do poziomu produkcji oraz dostaw dóbr i usług na rynek. Każde uruchomienie kredytu powoduje wzrost ilości pieniądza w obiegu, co przy innych czynnikach nie zmienionych prowadzi do wzrostu globalnego popytu i uruchamia mechanizm transmisji impulsów monetarnych w inflacyjne. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 25

INFLACJA BUDŻETOWA - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Przyczyną inflacji budżetowej jest deficyt budżetowy (wydatki rządowe przewyższające dochody), o ile jest on finansowany za pomocą monetyzacji (kreacji pieniądza bez pokrycia w towarach i usługach). Za neutralne przyjmuje się finansowanie deficytu budżetowego przez zaciąganie pożyczek na rynku finansowym, pod warunkiem nieposiadania przez banki komercyjne wolnych rezerw gotówkowych lub utrzymywania stałej ich stopy w relacji do depozytu. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 26

INFLACJA WEWNĘTRZNA - Rodzaje inflacji (wg kryterium przyczyny) Inflacja wewnętrzna czyli wzrost ogólnego poziomu cen, którego przyczyny tkwią w gospodarce danego kraju w instytucjonalnych i strukturalnych zjawiskach, charakterystycznych dla tej gospodarki. Inflacja wewnętrzna może występować z powodu: 1. wadliwej struktury gospodarki; 2. efektów decyzji i działań instytucji państwowych; 3. niezrównoważonego budżetu państwa; 4. ingerencji państwa w politykę emisji pieniądza; 5. gwałtownych wzrostów cen czynników produkcji w gospodarce; 6. zmian instytucjonalnych kraju; 7. wadliwych reform finansowych. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 27

Rodzaje inflacji (3) (wg kryterium przejawiania się i skutków) otwarta jawna tłumiona ukryta Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 28

INFLACJA OTWARTA - Rodzaje inflacji (wg kryterium przejawiania się i skutków) Inflacja otwarta przejawia się w nieskrępowanym żadnymi ograniczeniami wzroście cen do poziomu równoważącego na bieżąco strumienie popytu i podaży. Często nazywana jest inflacją cenową. W gospodarce rynkowego kapitalizmu inflacja otwarta przejawiała się we wzroście poziomu cen, które na bieżąco oczyszczały rynek. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 29

INFLACJA TŁUMIONA (1) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przejawiania się i skutków) Inflacja tłumiona powstaje w sytuacji, gdy ceny są kontrolowane administracyjnie (nie ma swobody kształtowania się cen na rynku). Pojawia się nadwyżkowy strumień popytu, który nie może być zrealizowany przy danym poziomie cen, co prowadzi w konsekwencji do odkładania się niezrealizowanych zasobów pieniężnych uczestników rynku. Z tego powodu inflacje tłumioną określa się również mianem inflacji zasobowej. Ponadto spotyka się określenie jej jako inflacji odroczonej, odłożonej, czy zawieszonej. Terminologia ta podkreśla, że wzrost cen w sytuacji przymusowego odkładania się zasobów pieniężnych ludności jest i tak nieuchronny. Przesuwanie go w czasie prowadzi wyłącznie do ich akumulowania, a tym samym pogłębiania stanu nierównowagi pieniężno-rynkowej. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 30

INFLACJA TŁUMIONA (2) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przejawiania się i skutków) W krajach o gospodarce centralnie planowanej (tzw. krajach socjalistycznych) występowała inflacja tłumiona, przejawiająca się w: strukturalnych niedoborach podaży dóbr i usług, trwałej nadwyżce popytu dóbr i usług, względnie stałym i administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych. Skutkiem tej inflacji było utrwalenie się głębokiej nierówności na rynku i wykształcenie się gospodarki niedoborów. Inflacja tłumiona może się przekształcić w otwartą na skutek uwolnienia cen. Natomiast, aby inflację otwartą przekształcić w inflację tłumioną, należy dokonać urzędowego zamrożenia cen. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 31

INFLACJA JAWNA - Rodzaje inflacji (wg kryterium przejawiania się i skutków) Inflacja jawna to rodzaj inflacji, która często utożsamiana jest z inflacją cenową w jej klasycznym wydaniu. Występuje w krajach o gospodarce rynkowej (m.in. w Polsce). Wyraża się wzrostem cen, który nie jest hamowany przez państwo. Inflacja jawna wynika z mechanizmu rynkowego, który powoduje powrót do stanu równowagi, gdy ceny rosną. Inflacja jawna jest jednym z rodzajów inflacji otwartej. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 32

INFLACJA UKRYTA (1) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przejawiania się i skutków) Inflacja ukryta jest wyrażona w trwałej nadwyżce popytu nad ograniczoną podażą dóbr i usług przy administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych. Inflacja ukryta pojawiała się w określonych okresach historycznych w krajach, w których stosowano administracyjne regulacje poziomu cen. Administracyjne ograniczenia wzrostu cen stosowano głównie w okresach wojny lub bezpośrednio po jej zakończeniu, w momencie niedostatecznej podaży dóbr. Takie ograniczenie miało na celu przeciwdziałanie inflacji, jednak doprowadziło do powstania inflacji ukrytej. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 33

INFLACJA UKRYTA (2) - Rodzaje inflacji (wg kryterium przejawiania się i skutków) Charakterystycznym punktem jest powstanie luki inflacyjnej, czyli nadwyżki globalnego popytu nad podażą. Skutkami takiej nadwyżki było pojawienie się takich zjawisk jak: kolejki, sprzedaż "spod lady", "czarny rynek". Za miernik inflacji ukrytej może posłużyć kształtowanie się cen na "czarnym rynku", bądź zmiany kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych. Inflacja ukryta była charakterystyczną cechą rozwoju gospodarek centralnie zarządzanych ( socjalistycznych ) lub wojennych (np. w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1950). Przykład inflacji ukrytej: obniżenie jakości przy tej samej cenie np. masło kiedyś 25 dkg dziś 20 dkg. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 34

Rodzaje inflacji (4) (wg zależności od innych kategorii makroekonomicznych) stratoinflacja stagflacja slumpflacja Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 35

STRATOINFLACJA (1) - Rodzaje inflacji (wg kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych) Stratoinflacja jest pewną odmianą inflacji galopującej (powyżej 20% rocznie), przejawiającą się w dużych wahaniach indeksu cen z okresu na okres. Towarzyszy dużym wahaniom koniunktury. Jest zależna od innych kategorii makroekonomicznych. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 36

STAGFLACJA (1) - Rodzaje inflacji (wg kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych) Stagflacja zjawisko z zakresu makroekonomii oznaczające współwystępowanie wysokiej inflacji i dużego bezrobocia. Stagflacja często jest spowodowana przez ujemny szok podażowy. Po raz pierwszy zjawisko to zaobserwowano w latach 70-tych, kiedy to kraje eksportujące ropę naftową zrzeszone w OPEC podjęły decyzję o drastycznym ograniczeniu wydobycia tego surowca. Spowodowało to znaczny wzrost cen ropy naftowej na światowych rynkach i doprowadziło do sytuacji, w której stagnacji w zakresie stopy bezrobocia towarzyszył wzrost wskaźnika inflacji, a następnie slumpflacji, kiedy równocześnie z gwałtownym załamaniem produkcji i wzrostem stopy bezrobocia podniosła się również dynamika wzrostu cen. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 37

STAGFLACJA (2) - Rodzaje inflacji (wg kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych) Stagflacja przyczyniła się do odwrotu od keynesizmu w kierunku teorii, na podstawie której możliwe byłoby dostateczne wyjaśnienie tego zagadnienia. Do lat 70-tych XX w. zamienność (trade off) pomiędzy stopą inflacji a stopą bezrobocia, której graficznym uzasadnieniem była krzywa Phillipsa, stanowiła jedną z najważniejszych wskazówek dla polityki ekonomicznej realizowanej przez władze gospodarcze krajów wysoko rozwiniętych. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 38

STAGFLACJA (3) - Rodzaje inflacji (wg kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych) Krzywa Phillipsa została stworzona w 1958 r. przez brytyjskiego profesora Albana Williama Phillipsa, który wykazał, że w Wielkiej Brytanii istnieje statystyczna zależność między poziomem inflacji w danym roku a bezrobociem. Dowiódł, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 39

STAGFLACJA (4) - Rodzaje inflacji (wg kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych) Wnioskując należy stwierdzić, że każdy rząd stoi przed dylematem spadku bezrobocia kosztem wyższej inflacji. Rząd wybiera określony punkt na krzywej Phillipsa, a następnie ustala zestaw narzędzi polityki fiskalnej i pieniężnej, aby osiągnąć odpowiedni poziom popytu globalnego, a także odpowiedni poziom bezrobocia. Jednakże doświadczenia lat 70-tych XX w. współczesnie podważyły wiarygodność krzywej Phillipsa, gdy rządy poszczególnych państw nie zamortyzowały szoku podażowego, czego skutkiem był wzrost inflacji prowadzący do spadku realnej podaży pieniądza, wzrostu stopy procentowej i zmniejszenia popytu globalnego. W rezultacie coraz większą liczbę zwolenników zaczęła zdobywać współczesna koncepcja monetaryzmu. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 40

SLUMPFLACJA (1) - Rodzaje inflacji (wg kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych) Slumpflacja to stan gospodarki, w którym załamaniu się procesów gospodarczych, wyrażającemu się spadkiem produkcji i dochodu narodowego w ujęciu bezwzględnym (kryzys), towarzyszy szybki wzrost bezrobocia i wysoki (rosnący) poziom inflacji. Slumpflacja bywa uznawana za jeden z rodzajów inflacji. Jest ona w gospodarkach rynkowych zjawiskiem stosunkowo nowym, pojawiła się w latach 70., gdy procesy inflacyjne, charakteryzujące wcześniej tylko fazę ożywienia w cyklu koniunkturalnym, nabrały trwałego charakteru pojawiając się we wszystkich fazach cyklu Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 41

SLUMPFLACJA (2) - Rodzaje inflacji (wg kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych) Zbitka pojęciowa powstała z połączenia dwóch ang. terminów slump (kryzys, krach) i inflacja: oznacza jednoczesne wystąpienie dwóch zjawisk: kryzysu gospodarczego i inflacji. W amerykańskiej gospodarce slumpflacja wystąpiła w 1970, 1974 i 1980 roku. Zjawisko to było niezgodne z przyjmowaną przez ekonomię keynesowską krzywą Philipsa. Posłużyło ono monetarystom do przeprowadzenia krytyki ekonomii keynesowskiej. Teoretyczne wytłumaczenie slumpflacji przedstawił M. Friedman w modelu krzywej Philipsa wspartej oczekiwaniami. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 42

Skutki inflacji Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 43

Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 44

Inflacja konsumencka w Polsce (ceny towarów i usług konsumpcyjnych) Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 45

Inflacja konsumencka w Polsce (stan na maj 2018) 1,7% Inflacja konsumencka w Polsce (stan na maj 2018) Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 46

Podstawy ekonomii (WN UM w Gdyni) dziękuję za uwagę Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 47