Metody terapii stosowane w osrodku koordynacyjno-rehabilitacyjnoopiekuńczym

Podobne dokumenty
AKTYWNE METODY PRACY Z UCZNIEM

Integracja sensoryczna (SI) jest kompleksową metodą terapeutyczną, polegającą na dostarczaniu dziecku podczas jego aktywności ruchowej kontrolowanej

U C H W A Ł A N R XXVIII/243/2016 R A D Y G M I N Y P A B I A N I C E z dnia 29 sierpnia 2016r.

Człowiek najlepsza inwestycja PROJEKT Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

AKTYWNE METODY PRACY Z UCZNIEM

Pomoc, jaką zespół wczesnego wspomagania świadczy dziecku i jego rodzinie, jest bezpłatna.

FUNKCJONOWANIE OSOBISTE I SPOŁECZNE

INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNY Na podstawie rozp. MEN z dnia

& / &!!!& ODOWS&A-»ZD\ChJCJC. Metoda integracji. sensorycznej. we wspomaganiu rozwoju mi. \dzieci z uszkodzeniami ^ lu nerwowego m

Moduł IV. Metody pracy wspierające uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Wg materiałów Renaty Czabaj

PRZYJMOWANIE POŻYWIENIA - MIMIKA - ODDYCHANIE - FONACJA

Niepubliczna Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Luzinie. Oferta zakres działalności:

Podstawowym celem oddziaływań rewalidacyjnych jest rozwój i aktywizowanie

Zajęcia specjalistyczne w PSP nr 4 w Świdwinie w roku szkolnym 2018/2019

FUNKCJONALNA TERAPIA RĘKI WSPIERANIE SAMODZIELNOŚCI DZIECKA

SZKOŁA TERAPII RĘKI DIAGNOZA I TERAPIA RĘKI, SPRAWNOŚCI MANUALNYCH ORAZ GRAFOMOTORYCZNYCH ORGANIZATORZY KURSU:

Nasze oddziaływania edukacyjno-wychowawcze

2. Rozwój odruchowy dziecka w pierwszym roku życia - charakterystyka prawidłowego i zaburzonego rozwoju odruchowego noworodka i niemowlęcia.

Pomoc, jaką zespół wczesnego wspomagania świadczy dziecku i jego rodzinie, jest bezpłatna.

Zajęcia specjalistów TERAPIA LOGOPEDYCZNA

,,Doświadczam, myślę, jestem kreatywny

SZKOŁA TERAPII RĘKI. Program autorski Szkoła Terapii Ręki 2013 Agnieszka Rosa. Program: Program. Częśd I Terapia ręki- wspomaganie funkcji pisania 29

ZAJĘCIA REWALIDACYJNE W SZKOLE PODSTAWOWEJ SPECJALNEJ NR 1

Opracowała Ewa Jakubiak

Autyzm. autyzm wczesnodziecięcy

ARKUSZ WIELOSPECJALISTYCZNEJ OCENY FUNKCJONOWANIA UCZNIA

SPECJANY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W PUŁAWACH

Oferta szkoleń doskonalących proponowanych przez CDN w Sosnowcu na rok szkolny 2016 / 2017 luty czerwiec 2017

W ramach projektu odbywają się zajęcia dodatkowe:

"Sprytne paluszki mamy i ich używamy"

SZKOLENIA I WARSZTATY TERAPEUTYCZNE

FER Częstochowa, r.

im. Eunice Kennedy Shriver

MAGICZNY DYWAN A DIAGNOZOWANIE POTRZEB ROZWOJOWYCH I EDUKACYJNYCH DZIECKA. Andrzej Peć FUNTRONIC

Arkusz indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego w kontekście nowych regulacji prawnych Romana Cybulska, Barbara Łaska 1

Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka

INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

CENNIK Zmiany wchodzą w życie z dniem 1 września 2019 roku. TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH (TUS) w roku szkolnym 2019/2020

"Nasze nowe możliwości." Projekt wyrównywania szans edukacyjnych uczniów niepełnosprawnych ZSO nr 5

OFERTA SZKOLEŃ 2015 / 2016

TERAPIA LOGOPEDYCZNA. Terapią logopedyczną objęte są dzieci z zaburzeniami mowy.

Fizjoterapia dzieci i niemowląt

Justyna Michałowska. Program dla dziecka przewlekle chorego w przedszkolu

OFERTA ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH

PROGRAM ZAJĘĆ REWALIDACYJNYCH DLA PAWŁA ROMAŃCZUKA UCZNIA KLASY I NA LATA SZKOLNE

Znaczenie zaburzeń przetwarzania sensorycznego w diagnozie i terapii dziecka z dysfunkcjami rozwojowymi i trudnościami szkolnymi

Jesteśmy szkołą integracyjną, w której Państwa dziecko poczuje się bezpiecznie. Dzieci spotykają się tu ze zrozumieniem i przyjaźnią ze strony

Rozdział 7. Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych

Sala Doświadczania Świata

Bernadeta Hagel OREW Krosno

OFERTA SZKOLENIOWA. Zaburzenia ze spektrum autyzmu od diagnozy do terapii. Cykl szkoleń dla osób pracujących z dziećmi z zaburzeniami rozwojowymi

INNOWACJA PEDAGOGICZNA Ruch, zmysł i koordynacja to przyjazna edukacja

Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych.

SZKOLENIA I WARSZTATY TERAPEUTYCZNE

Zespoły edukacyjno terapeutyczne są jedną z form organizacyjnych nauczania w Zespole Szkół Specjalnych Nr 2 w Lublińcu dla dzieci z

SZKOLENIA I WARSZTATY OFERTA 2017 / 2018

Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Siemiatyczach

Opracowała : mgr Elżbieta Książkiewicz-Mroczka

1999r. ukończyła kurs uprawniający do zatrudnienia w charakterze wychowawcy w placówce wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej.

Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny opracowany na podstawie dokonanej WOPFU z dnia...

OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH Rejestracja tel

PROGRAM ZAJĘĆ REWALIDACYJNYCH DLA PIOTRA OLICHWIROWICZA UCZNIA KLASY I (ZSZ NR 2 W BIAŁEJ PODLASKIEJ) NA LATA SZKOLNE

Zadania i zasady organizacji zajęć z rewalidacji indywidualnej

SOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

OFERTA DLA RODZICÓW. Bo jakie początki takie będzie wszystko DORADZTWO W ZAKRESIE CODZIENNEJ PIELĘGNACJI ORAZ ZABAWY Z NIEMOWLĘCIEM I MAŁYM DZIECKIEM

KONCEPCJA PRACY NIEPUBLICZNEGO PRZEDSZKOLA SPECJALNEGO DOBRY START NA LATA

OFERTA DLA UCZNIÓW. Uczniowie szkoły podstawowej oraz gimnazjum. Uczniowie słabowidzący. mgr Małgorzata Śliwińska. Zajęcia dla dzieci 5,6 - letnich

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne. Celem tych zajęć było usprawnianie pamięci słuchowej i koordynacji słuchowowzrokowej. Na zdjęciu uczeń układa

Dzieci i młodzież szkół podstawowych, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych.

Akademia Rozwoju Małego Dziecka

Eksperta porady. Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania (199042)

Program terapeutyczno-edukacyjny Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł - gimnastyka mózgu

2. Rozwój odruchowy dziecka w pierwszym roku życia - charakterystyka prawidłowego i zaburzonego rozwoju odruchowego noworodka i niemowlęcia.

Zajęcia organizowane w ramach w.w. projektu PFRON to: 1. Zajęcia stymulacji neurofizjologicznej

Przedszkole Kraina Magii

OFERTA ZAJĘĆ. PORADNI PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ w Siemianowicach Śląskich. dla dzieci w wieku przedszkolnym na rok szkolny 2014/2015

Praca pedagoga specjalnego z dziećmi

Specyfika pracy edukacyjno-terapeutycznej z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Innowacyjne zajęcia terapeutyczne w Samorządowym Przedszkolu nr121 z Oddziałami Integracyjnymi.

w Siemianowicach Śląskich na rok szkolny 2014/2015

Blok: Terapia i wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży Metoda SI we wspomaganiu rozwoju. Wprowadzenie do zagadnienia.

Dokumentacja dziecka objętego WWRD w Zespole Szkół Nr 12 w Białymstoku

SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE DLA DZIECI

ARCUS. OFERTA DLA FIRM by. Ul. Wysłouchów 51/u2, Kraków Telefon Kom

PROGRAM ZAJĘĆ REWALIDACYJNO - WYCOWAWCZYCH

UWAGA : W KWIETNIU BEZPŁATNE 2012 ZAPRASZAMY TESTY NA UWAGI I LATERALIZACJI impulsterapia@onet. pl

Program logopedyczny przedszkola Przyjaciół Książki dla dzieci 4,5 i 6 letnich Mówimy ładnie

Praktyczne zastosowanie Gimnastyki Mózgu.

Akademia rozwoju i poznawania AKADEMIA ROZWOJU I POZNAWANIA

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA

SZKOŁA TERAPII RĘKI. IV edycja Program autorski Szkoła Terapii Ręki copyright 2013 Agnieszka Rosa

"Kolorowe Przedszkole" łączy zajęcia wspomagające rozwój ruchowy dzieci z zajęciami

IZ Załącznik 1 do oceny ofert

ABC hipoterapii. Psychopedagogiczne aspekty hipoterapii dzieci i młodzieŝy niepełnosprawnych - pod red. A. Strumińskiej

OFERTA DLA UCZNIÓW. Gry i zabawy dla dzieci z klas III IV szkoły podstawowej. Uczniowie z klas III IV szkół podstawowych

Diagnoza funkcjonalna dziecka

ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z TERAPIĄ DZIECI GŁĘBIEJ I GŁĘBOKO UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO. Brzeg, 6 października 2010 r.

Przeznaczenie metody Metoda Integracji Sensorycznej jest wykorzystywana w pracy z dziećmi: z autyzmem z Zespołem Aspergera

MOJA SZKOŁA MOJE OKNO NA ŚWIAT

Transkrypt:

Metody terapii stosowane w osrodku koordynacyjno-rehabilitacyjnoopiekuńczym w Żukowie Metoda NDT-Bobath terapia stosowana u wcześniaków, niemowląt, dzieci z zaburzeniami neurologicznymi, genetycznymi i ortopedycznymi, oraz prezentującymi opóźnienia rozwojowe, która dąży do maksymalnego rozwoju potencjału oraz możliwości dziecka na ile umożliwia mu to istniejące uszkodzenie Ośrodkowego Układu Nerwowego. Jedną z zasad usprawniania jest wpływanie na napięcie mięśni, poprzez zmniejszanie napięcia wzmożonego i zwiększanie napięcia obniżonego, dzięki zastosowaniu odpowiednich technik postępowania już od pierwszych miesięcy życia. W każdym spotkaniu biorą udział rodzice albo opiekunowie dziecka. Odpowiednio przeszkoleni, są w stanie kontynuować wytyczne stosowane podczas rehabilitacji metodą NDT Bobath w warunkach domowych, w trakcie karmienia dziecka, noszenia go, pielęgnacji czy zabawy. Terapia Integracji Sensorycznej (SI) ma na celu nauczenie dziecka adekwatnego reagowania na bodźce dopływające do niego zarówno ze świata zewnętrznego jak i z ciała. Terapia ta polega rozwijaniu prawidłowego odbioru i analizy bodźców dostarczanych z otoczenia poprzez zmysły zewnętrzne (wzrok, słuch, dotyk, smak, węch) oraz płynące z własnego ciała poprzez zmysły wewnętrzne (równowagi i czucia głębokiego). W terapii integracji sensorycznej wykorzystywane są specjalne huśtawki, platformy, hamaki, belki, równoważnie, pochylnie, trampoliny, beczki i deskorolki terapeutyczne. Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz (FITS) to terapia dla dzieci z wadami postawy, skoliozami. Obejmuje trzy istotne etapy terapii badanie klasyczne oraz badanie wg koncepcji FITS, przygotowanie struktur mięśniowo-powięziowych ograniczających ruch korekcyjny, poprzez zastosowanie różnych technik energizacji mięśni oraz budowanie nowych korekcyjnych wzorców postawy w pozycjach funkcjonalnych oraz ich stabilizowanie. Masaż Tkanek Głębokich (MTG) podstawowym celem tego masażu jest zmiana struktury tkanek miękkich co wpływa na zmniejszenie bólu, przywrócenie lepszej postawy, większej giętkości i płynności ruchu.wszystkie ruchy wykonuje się z wielką precyzją a dodatkowo bardzo wolno, siła nacisku aplikowana jest dla każdego dziecka indywidualnie dobrana do siły napięcia tkanek.

Rozluźnianie mięśniowo-powięziowe to specjalistyczne podejście terapeutyczne wykorzystywane w leczeniu wielu zaburzeń w układzie mięśniowo-powięziowym. Terapia nakierowana jest na tkanki miękkie, w szczególności powięzi okrywające mięśnie, organy i całe ciało człowieka. Jest to precyzyjne rozciąganie i rozluźnianie tkanek rozpatrujące problemy pacjenta w ujęciu całościowym. Techniki uwalniania mięśniowo-powięziowych punktów spustowych wykorzystują różne formy ucisku i ruchów w różnych kierunkach we wrażliwych miejscach w tkance mięśniowej. Celem terapii jest poprawa zaburzonych wzorców ruchowych. KiesiologyTaping polega na aplikacji na ciele, w ściśle określony sposób, specjalistycznego elastycznego plastra. Nalepiony plaster jest źródłem bodźców wyłącznie mechanicznych (nie jest nasączony lekami) i w zależności od sposobu i miejsca aplikacji, ma różnorodne oddziaływanie. KinesiologyTaping można stosować już u niemowląt. Bardzo dobre wyniki daje m.in. w leczeniu kręczu szyi, asymetrii złożeniowej, porażeniu splotu ramiennego czy obniżonym napięciu posturalnym. Szerokie zastosowanie ma również w korekcji wad postawy czy zaburzeniach nerwowo-mięśniowych. Masaż Shantala to forma delikatnego dotyku, który ma korzystny wpływ na rozwój dziecka.można wykonywać go od momentu narodzin jak również stosować u dzieci starszych modyfikując technikę. Ten rodzaj masażu każdy może wykonywać z łatwością, jego technika wykonywania jest stosunkowo prosta do nauczenia dla rodzica. Główne zalety masażu to m.in. pomoc w uregulowaniu snu, poprawa trawienia, wyciszenie, podniesienie świadomości własnego ciała i jego granic. Stymulacja polisensoryczna to nauka wielozmysłowego doświadczania świata, mająca na celu wywołanie zaplanowanych wrażeń i uczuć. Zajęcia polegają na dostarczaniu różnego rodzaju bodźców zmysłowych w tzw. Sali Doświadczania Świata, wyposażonej w sprzęty do stymulacji polisensorycznej m.in.(suchy basen, łóżko wodne, kolumny bulgoczące, kabina luster, światłowody) co wpływa na budowanie poczucia bezpieczeństwa oraz stwarzanie atmosfery zaufania, doskonalenie sprawności manualnej, pobudzanie do aktywności, koncentrowanie uwagi dziecka na dostarczanych bodźcach wzrokowych, słuchowych, dotykowych i węchowych, a także dostarczanie poczucia radości, zadowolenia i sprawstwa.

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne to zajęcia grupowe o charakterze stymulująco- terapeutycznym, które mają na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawniania motoryki dużej, poczucia swojej siły, sprawności i w związku z tym możliwości ruchowych. Proponowaneaktywności wywodzą się z naturalnych ruchowych i emocjonalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z innymi osobami. Terapia ręki polega na usprawnianiu małej motoryki, czyli precyzyjnych ruchów rąk, dłoni i palców, jak również dostarczaniu wrażeń dotykowych, umożliwiających poznawanie różnych kształtów, struktur materiałów oraz nabywanie umiejętności ich rozróżniania. Głównym celem zajęć jest osiągnięcie samodzielności w zakresie podstawowych czynności życia codziennego. Gimnastyka korekcyjno kompensacyjna polega na wzmacnianiu mięśni posturalnych, odpowiedzialnych za prawidłową postawę, głównie mięśni grzbietu i brzucha, stabilizujących kręgosłup. Dzieci wzmacniają m.in. gorset mięśniowy oraz mięśnie podeszwowe stopy, przeciwdziałając występowaniu wad kończyn dolnych,poprzez zabawy ruchowe i ćwiczenia korekcyjne. Hydroterapia to kąpiel wirowa, która stanowi formę łagodnego masażu. W terapii tej wykorzystuje się w celach leczniczych wpływ ciepłej wody oraz jej oddziaływanie mechaniczne, związane z ruchami wirowymi. Powoduje to rozluźnienie tkanek, zmniejszenie napięcia mięśniowego, poprawę ukrwienia oraz łagodzenie bólu. Stosowana Analiza Zachowania (SAZ) metoda pracy wywodząca sięz terapii behawioralnej, która zajmuje się tworzeniem i systematycznym wykorzystywaniem procedur opartych na teorii uczenia się wpływających na funkcjonowanie poznawcze i społeczne dziecka.wykorzystywana głownie do pracy z dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Trening Umiejętności Społecznych (TUS) zajęcia grupowe dla dzieci przejawiających zaburzenia zachowania w grupie społecznej. Podczas spotkań terapeuta modeluje zachowania dzieci w różnych sytuacjach społecznych ucząc nowych umiejętności i dostarczając prawidłowych wzorców zachowań. Metoda M.Ch. Knillów oparta na programach aktywności rozwijających percepcję słuchowowzrokowo-ruchową poprzez zapoznawanie dziecka z własnym schematem ciała, ruch,

rozwijanie świadomości ciała oraz jego możliwości sprawczych (umiejętność kontroli ruchów), a także różne formy zabawy z partnerem. Stosowana do pracy indywidualnej i grupowej głównie z dziećmi z deficytami uwagi, wycofanymi, agresywnymi oraz z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Niedyrektywna terapia zabawowa wykorzystuje inicjatywę dziecka do zabawy i aktywności w celu budowania z nim relacji opartej na akceptacji, swobodzie i szacunku. Zabawa traktowana jest jako naturalny sposób samowyrażania się dziecka. Terapeuta stwarza odpowiednie warunki do podjęcia aktywności, obserwuje dziecko i podąża za nim stwarzając mu możliwość do podejmowania decyzji, pokonywania trudności i wyrażania swoich potrzeb oraz rozwijania kreatywności. Metoda Dobrego Startu opiera się na usprawnianiu analizatora wzrokowego, dotykowego, słuchowego i kinestetyczno- ruchowego oraz funkcji językowych i wykonawczych w celu kształtowanie mowy, przygotowanie dzieci do nauki czytania i pisania, uczenie rysowania, poznawanie liter i cyfr. Metoda wykorzystuje element słuchowy- piosenkę, element wzrokowy- wzory graficzne oraz element ruchowy- wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych, zharmonizowanych z rytmem piosenki. Terapia pedagogiczna opiera się na stymulowaniu i usprawnianiu rozwoju funkcji psychomotorycznych dziecka. Działania podejmowane przez terapeutę są zindywidualizowane i mają na celu kompensowanie deficytów w wiadomościach oraz umiejętnościach dziecka niezbędnych do podjęcia nauki w szkole, a także rozwijanie sfery emocjonalno- motywacyjnej dziecka. Integrowanie odruchów polega na prowadzeniu systematycznych ćwiczeń ruchowych integrujących odruchy pierwotne, które przetrwały poza okres fizjologicznego występowania i zaburzają prawidłowe funkcjonowanie dziecka. Odpowiednia integracja stanowi podstawę do rozwoju dziecka i wpływa na pamięć, percepcję wzrokową i słuchową, uczenie się. Terapia neurologopedyczna ukierunkowana jest na likwidowanie zaburzeń komunikacyjnych spowodowanych uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego u osób, które wskutek różnych czynników (wypadków, urazów, chorób, czynników rozwojowych

i okołoporodowych) utraciły lub mają trudność z opanowaniem prawidłowej zdolności mowy. Terapię zawsze dostosowujemy do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Masaż logopedycznywspomaga pracę narządów artykulacyjnych oraz reguluje napięcie mięśniowe w strefie ustno-twarzowej. Skierowany jest dla dzieci z zaburzeniami strefy ustnotwarzowej, aby poprawić jakość pracy narządów artykulacyjnych, znormalizować napięcie mięśniowe, usprawnić funkcje oralne oraz wesprzeć rozwój mowy. Metoda ustno twarzowej terapii regulacyjnej Castillo Moralesa polega na stymulacji mięśni biorących udział w procesie mowy: mięśni oddechowych i klatki piersiowej, mięśni kontrolujących ustawienie głowy, mięśni twarzy i jamy ustnej. U noworodków i niemowląt nieprawidłowe napięcie tych mięśni prowadzi do trudności w domykaniu ust, uchwyceniu piersi, ssaniu, połykaniu, oddychaniu, wysuwaniu języka i nadmiernego ślinienia się oraz w późniejszym życiu, głownie w rozwoju mowy. Logorytmika to połączenie terapii logopedycznej z rytmiką, na którą składa się szereg ćwiczeń muzyczno - ruchowych, oddziaływających na płaszczyznę słuchową, słuchoworuchową oraz ruchową. Przeznaczona jest dla dzieci z zaburzeniami mowy, z wadą słuchu i wzroku, a także dla dzieci z zaburzeniami zachowania. Metoda werbo-tonalna stymuluje rozwój motoryki oraz zmysłu równowagi dziecka, dzięki czemu udaje się uwrażliwić słuch i usprawnić komunikację językową dziecka. Celem metody jest przełożenie ruchów całego ciała na ruchy narządów mowy oraz wykorzystanie związku, jaki pomiędzy nimi zaistnieje. Osiąga się to przez stosowanie rytmu ciała, rytmu muzycznego oraz zabaw fonacyjnych. W terapii stosuje się też aparaturę wzmacniającą dźwięki, dzięki której uzyskuje się poprawę jakości odbioru dźwięku. Są to: aparat SUVAG, mikrofon elektryczny, słuchawki, pelota i podłoga wibracyjna. W przypadku dzieci z zaburzeniami mowy, Ośrodek pracuje w oparciu o alternatywne i wspomagające metody komunikacji tj. Makaton, PCS, program Mówik, które umożliwiają osobom niemówiącym lub mówiącym w ograniczonym stopniu porozumiewać się z otoczeniem. Terapeuci dobierają w oparciu o możliwości dziecka opcjonalny system komunikacji, a następnie przy współpracy z rodzicami uczą dziecko jak za pomocą gestów, obrazów czy symboli wyrażać swoje potrzeby, myśli i uczucia.