Anna Zapała Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa na przykładzie firmy z branży skór i wyrobów ze skór wyprawionych Business risk management based on selected company of the leather branch Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: strategie finansowania, zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, ryzyko dotyczące płynności finansowej. Streszczenie: Raport przedstawia sposób, w jaki zarządza się wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa w odniesieniu do ryzyka płynności oraz analizę dotyczącą wyboru prawidłowej strategii zarządzania krótkoterminowymi aktywami i pasywami na przykładzie branży skór i wyrobów ze skór wyprawionych. Summary: The report below presents a way of business risk control using liquidity risk management. The described calculations are based on selected company of the leather business.
WSTĘP Ryzyko stanowi nieodłączną część działalności przedsiębiorstwa. Jest to wynikiem tego, iż wiele podejmowanych decyzji dotyczy przyszłości, która z kolei związana jest z niepewnością, będącą właśnie istotą ryzyka. Specyficznym rodzajem ryzyka w działalności gospodarczej jest ryzyko finansowe, Istnieją dwie koncepcje ryzyka : 1) Negatywna koncepcja ryzyka ryzyko jako zagrożenie, możliwość straty, szkody, nieosiągnięcia zamierzonego celu działania. 2) Neutralna koncepcja ryzyka ryzyko jako zagrożenie, ale jednocześnie szansa, możliwość otrzymana efektu różniącego się od zamierzonego celu. Z jednej strony ryzyko to zagrożenie, więc przedsiębiorstwa podejmują czynności w celu jego ograniczenia, z drugiej zaś strony istnieje pozytywna rola ryzyka, która daje możliwości osiągnięcia większych korzyści, jeżeli podmiot zdecyduje się na podjęcie działalności obciążonej tym ryzykiem. ISTOTA ZARZĄDZANIA PŁYNNOŚCIĄ FINANSOWĄ: Płynność finansowa odgrywa istotną rolę w zarządzaniu finansami przedsiębiorstwa. Jej utrata jest najważniejszą przyczyną upadłości przedsiębiorstw. Daje to pogląd taki, że z punktu widzenia strategii przetrwania przedsiębiorstwa płynność finansowa jest ważniejsza od rentowności. Definiując, jest to zdolność przedsiębiorstwa do osiągnięcia przepływów pieniężnych umożliwiających regulowanie wymagalnych zobowiązań i pokrywanie niespodziewanych wydatków gotówkowych. Płynność finansowa zakłada wypłacalność krótkoterminową, czyli posiadanie przez przedsiębiorstwo aktywów łatwo zamienialnych na gotówkę oraz rezerw środków pieniężnych i papierów wartościowych. Tak duże znaczenie płynności finansowej w przedsiębiorstwie wymaga zarządzania nią, by nie przyniosła niepożądanych skutków, mowa tu o ryzyku płynności, które określa się jako ryzyko nieoczekiwanego spadku płynności finansowej podmiotu gospodarczego (koncepcja neutralna lub negatywna). Wiąże się to z zarządzaniem krótkoterminowymi aktywami i pasywami. W tym celu wykorzystywane są trzy rodzaje strategii: - konserwatywna - umiarkowana - agresywna Strategia konserwatywna Strategia agresywna Aktywa obrotowe Bardzo wysoki poziom Niski poziom Zobowiązania krótkoterminowe Niski poziom Bardzo wysoki poziom Cykl rotacji należności Długi Krótki
Cykl rotacji zobowiązań Krótki Długi Wynik finansowy Niski Wysoki Skłonność do zachowania płynności Maksymalizowana Wyższe ryzyko utraty wypłacalności Wartość dla właścicieli Niska Maksymalizowana Tabela 1. Źródło: opracowanie własne na podstawie E. Śnieżek, M. Wiatr, Interpretacja i analiza przepływów pieniężnych. Ujęcie sprawozdawcze i menedżerskie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011, s. 321-322 Strategia agresywna zmierza do maksymalizacji wartości dla właścicieli przy minimalizacji płynności finansowej, czyli przedsiębiorstwo ma wtedy dużo zobowiązań generujących odsetki i zobowiązań bieżących. Strategia konserwatywna zakłada minimalizację płynności za cenę minimalizacji wartości dla właścicieli. Przedsiębiorstwo ma więc mało zobowiązań generujących odsetki i mało zobowiązań bieżących. Strategia umiarkowana jest stanem pośrednim między strategią konserwatywną a strategią agresywną. Strategia umiarkowana może występować w dwóch wariantach: a) strategia agresywno konserwatywna, której celem jest zwiększenie wartości dla właścicieli przy umiarkowanym zmniejszeniu płynności finansowej, w tej sytuacji przedsiębiorstwo ma dużo zobowiązań generujących odsetki i mało zobowiązań bieżących; b) strategia konserwatywno agresywna to strategia maksymalizacji płynności finansowej i umiarkowanego zmniejszania wartości dla właścicieli, w konsekwencji przedsiębiorstwo ma mało zobowiązań generujących odsetki i dużo zobowiązań bieżących. Każde przedsiębiorstwo powinno dogłębnie przeanalizować każdą ze strategii, a następnie wybrać najkorzystniejszą dla siebie. W tym aspekcie bardzo istotna jest skłonność do ryzyka, bowiem wariant agresywny cechuje się wyższym ryzykiem, aniżeli wariant konserwatywny. Z jednej strony może oznaczać to większe zyski, z drugiej zaś kłopoty finansowe objawiające się trudnościami ze spłatą zobowiązań w sytuacji, gdy sprzedaż się zmniejszy. WYKORZYSTANIE STRATEGII ZARZĄDZANIA KRÓTKOTERMINOWYMI AKTYWAMI I PASYWAMI: Analizując branżę skór i wyrobów ze skór wyprawionych pod względem ryzyka płynności, do określenia poziomu płynności należy wykorzystać wskaźnik bieżącej płynności. wskaźnik bieżącej płynności = aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe 2010 2011 przedsiębiorstwo branża przedsiębiorstwo branża wskaźnik bieżącej płynności 3,083044187 2,60 3,178823114 2,53
Tabela 2. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich. 4,00 Wskaźnik bieżącej płynności w porównaniu z branżą 3,00 2,00 1,00 przedsiębiorstwo branża 0,00 2010 2011 Wykres 1. Wskaźnik bieżącej płynności w porównaniu z branżą. Na podstawie wartości tego wskaźnika można stwierdzić z jakim rodzajem strategii finansowania działalności mamy do czynienia. Optymalna wielkość tego wskaźnika powinna zawierać się w przedziale od 1,2 do 2,0. W tym wypadku zarówno rok 2010, jak i 2011 wykazują wartość wskaźnika bieżącej płynności na poziomie wyższym niż średnia wartość wskaźnika sektorowego. Świadczy to o prowadzeniu strategii konserwatywnej. Również w obu przypadkach wskaźnik obliczony dla przedsiębiorstwa jest wyższy niż jego optymalna wielkość. Zbyt wysoka jego wartość świadczy o tym, że przedsiębiorstwo niepotrzebnie przechowuje zbyt dużo środków finansowych, które mogłoby wykorzystać na inwestycje, utrzymuje nadmierne zapasy lub posiada trudno ściągalne należności. Przejawem tego jest nieefektywne gospodarowanie majątkiem obrotowym, zamrożenie kapitału oraz uniemożliwienie zwiększenie dochodów, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność przedsiębiorstwa, czyli innymi słowy ogranicza możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa, gdyż zmniejsza zysk, którym zazwyczaj finansuje się ten rozwój. W celu poprawienia sytuacji w kwestii płynności finansowej przedsiębiorstwa należy rozpatrzyć wprowadzenie nowej strategii przez zmniejszenie wartości aktywów obrotowych, bądź zwiększenie wartości zobowiązań krótkoterminowych. Obliczenia dotyczące tych zmian w odniesieniu do strategii umiarkowanej i agresywnej przedstawione są w tabelach poniżej z uwzględnionym podziałem na lata działalności. 2010 Stan realny na koniec 2010 Strategia agresywna Strategia umiarkowana Aktywa obrotowe 20585165,46 9713578,61 16836869,58 Zobowiązania krótkoterminowe 6475719,07 6475719,07 6475719,07 Wskaźnik bieżącej płynności 3,18 1,50 2,60 Zmniejszenie aktywów obrotowych [%] przy stałym poziome zobowiązań 52,81% 18,21% Tabela 3. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich
2011 Stan realny na koniec 2011 Strategia agresywna Strategia umiarkowana Aktywa obrotowe 29604638,15 14403607,13 24294084,02 Zobowiązania krótkoterminowe 9602404,75 9602404,75 9602404,75 Wskaźnik bieżącej płynności 3,08 1,50 2,53 Zmniejszenie aktywów obrotowych [%] przy stałym poziome zobowiązań 51,35% 17,94% Tabela 4. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich 2010 Stan realny na koniec 2010 Strategia agresywna Strategia umiarkowana Aktywa obrotowe 20585165,46 20585165,46 20585165,46 Zobowiązania krótkoterminowe 6475719,07 13723443,64 7917371,33 Wskaźnik bieżącej płynności 3,18 1,50 2,60 Zwiększenie zobowiązań [%] przy stałych aktywach trwałych 111,92% 22,26% Tabela 5. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich 2011 Stan realny na koniec 2011 Strategia agresywna Strategia umiarkowana Aktywa obrotowe 29604638,15 29604638,15 29604638,15 Zobowiązania krótkoterminowe 9602404,75 19736425,43 11701438,00 Wskaźnik bieżącej płynności 3,08 1,50 2,53 Zwiększenie zobowiązań [%] przy stałych aktywach trwałych 105,54% 21,86% Tabela 6. Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz Zestawienia średnich PODSUMOWANIE: Jak widać zarządzanie ryzykiem płynności jest bardzo istotną częścią działalności przedsiębiorstwa. Wymaga ono nieustannej kontroli, by utrzymać stabilność finansową i jednocześnie chronić przedsiębiorstwo od negatywnych skutków takich jak pogorszenie się jego sytuacji na rynku, utraty płynności finansowej czy pogorszenia się rentowności. To wszystko prowadzi do zmniejszenia wyników finansowych oraz możliwości rozwojowych, a w rezultacie może doprowadzić do upadłości przedsiębiorstwa.
Bibliografia: 1. Krzysztof Jajuga, Zarządzanie ryzykiem, PWN, Warszawa 2009. 2. Wiesław Pluta, Grzegorz Michalski, Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem. Jak zachować płynność finansową?, C.H. Beck, Warszawa 2005. 3. Aleksander Kusak, Płynność finansowa. Analiza i sterowanie, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2006. 4. Dariusz Wędzki, Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Przepływy pieniężne a wartość dla właścicieli, Oficyna ekonomiczna, Kraków 2003. 5. Ewa Śnieżek, Michał Wiatr, Interpretacja i analiza przepływów pieniężnych. Ujęcie sprawozdawcze i menedżerskie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011. 6. Maria Sierpińska, Dariusz Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997. 7. Robert Kowalak, Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w badaniu zagrożenia upadłością, oddk, Gdańsk 2008. 8. Tadeusz Juja, Analiza finansowa i opodatkowanie przedsiębiorstw. Studium przypadków, Forum Naukowe, Poznań 2007. 9. David Davies, Sztuka zarządzania finansami, PWN McGraw Hill, Warszawa Londyn 1993. 10. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 11. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. 12. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 13. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 14. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 15. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 16. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 17. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 18. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 19. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 20. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. 21. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 22. Dudycz Tadeusz, Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
23. Michalski Grzegorz (2010) Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment. Romanian Journal of Economic Forecasting vol. 13 iss 1 pp 198-214 24. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 6 25. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 26. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 27. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358.Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 28. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 29. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 30. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 31. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 32. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 33. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 34. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 35. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 36. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 37. Jan D. Antoszkiewicz (i in.) ; red. Andrzej Herman, Andrzej Szablewski, Zarządzanie wartością firmy, Poltext, Warszawa 1999. 37. red.nauk. Edward Urbańczyk Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa : teoria i praktyka. T.2, Wydawnictwo Kreos, Szczecin 2002. 38. Wzory wykorzystane przy obliczaniu wskaźników sektorowych http://rachunkowosc.com.pl/images/wskazniki_sektorowe_wzory.jpg,
39. Wskaźniki sektorowe 2011 rok http://rachunkowosc.com.pl/text/wskaz2011.pdf, Wskaźniki sektorowe 2010 rok http://rachunkowosc.com.pl/text/w