Kontrakty futures na indeks cen energii elektrycznej pierwszy instrument finansowy związany z cenami energii
Program Podstawowe cechy kontraktu Dlaczego kontrakty futures na giełdzie Najważniejsze rynki futures na świecie Wybrane elementy standardu Podstawowe zasady obrotu i rozliczania Wykorzystanie Jarosław Ziębiec TGE 2
Definicja kontraktu futures umowa zawarta na rynku pomiędzy sprzedającym instrument pochodny na termin, a kupującym instrument pochodny na termin, na warunkach określonych przez organizatora rynku w standardzie kontraktu futures, w której strony ustalają wartość instrumentu bazowego, po której nastąpi wykonanie umowy, wykonanie umowy następuje przez spełnienie świadczenia pieniężnego, chyba że standard instrumentu pochodnego stanowi inaczej; wszystkie najważniejsze cechy kontraktu zawiera standard Jarosław Ziębiec TGE 3
Cechy specyficzne Instrument bazowy najczęściej indeks cen rynku spot Rozliczenie pieniężne Notowania ciągłe Zmienna LOP (liczba otwartych pozycji) Nieograniczony potencjał zysków /strat Depozyty zabezpieczające Wiele serii w obrocie Kontrakt posiada ISIN Nie ma VAT Nominalnie obroty są większe niż na rynku fizycznym większa płynność Warunki obrotu Podobne jak dla kontraktów terminowych (forward) Zatwierdzane przez KNF Jarosław Ziębiec TGE 4
Dlaczego kontrakty futures? Rynek spot i terminowy (RTT) posiada wystarczającą płynność Czas na instrumenty finansowe Naturalny rozwój oferty produktowej Futures to nowi uczestnicy rynku pośrednio powinno nastąpić zwiększenie płynności na rynku fizycznym Futures to łatwiejszy obrót nie ma dostawy Możliwość wykorzystania do transakcji zabezpieczających i spekulacyjnych, arbitrażu Spekulacja = płynność na rynku futures Arbitraż rynek giełdowy i OTC Jarosław Ziębiec TGE 5
Obroty i kursy na TGE Jarosław Ziębiec TGE 6
Kursy najpłynniejszych instrumentów na RTT 2010-V 2011 Jarosław Ziębiec TGE 7
Indeks IRDN24 2010-V 2011 Jarosław Ziębiec TGE 8
Najważniejsze rynki futures/opcji NASDAQ.OMX Commodities Europe futures/opcje (Skandynawia, Niemcy PHELIX, Holania APEX) N2EX (UK) futures EEX (Niemcy) futures/opcje na indeks PHELIX PXE (Czechy) futures Spot Market Base Load Index ASX (Australia) futures/opcje d-cyphatrade (raczej CFD) CME (NYMEX -USA) futures Ale - ICE (UK) futures z dostawa fizyczną Jarosław Ziębiec TGE 9
Przykład - futures na indeks Phelix (EEX) Phelix Base i Phelix Peak roczne, kwartalne, miesięczne, tygodniowe, Phelix Base wiele serii w obrocie 6 kolejnych lat, 11 kolejnych kwartałów, 9 najbliższych miesięcy, 5 najbliższych tygodni, Kaskadowanie Rozliczenie pieniężne Name Best Best No. of Last Abs. Last Last Settl. Open Bid Ask Contr. Price Change Tim e Vol. Price Vol. Interest Cal-12 58.80 58.90 7 58.80-0.18 09:21 8,78 58.98 61,49 21,413 Cal-13 59.00 59.30 - - - - - 59.21-6,444 Cal-14 59.60 59.90 - - - - - 59.90-1,639 Cal-15 - - - - - - - 60.90-144 Cal-16 - - - - - - - 62.25-75 Cal-17 - - - - - - - 63.70 - - Źródlo: www.eex.com/en Jarosław Ziębiec TGE 10
Skala obrotu futures i spot na wybranych rynkach UE (dane w TWh) Źródło: dane ze stron www giełd Skandynawia 2010 2009 spot 305 285,5 futures 1 287 1 197 futures/spot w% 422% 419% Niemcy 2010 2009 spot (EPEX) 206 135,6 futures (EEX) 453 254,3 futures/spot w% 220% 188% Francja 2010 2009 spot (EPEX) 52,6 52,6 futures (EEX) 42 31 futures/spot w% 79,8% 58,9% Czechy 2010 2009 spot (OTE) 7 2,814 futures (PXE) 24 29 futures/spot w% Jarosław Ziębiec TGE 343% 1028% 11
Obroty futures i opcjami na ASX vs. zapotrzebowanie w systemie Jarosław Ziębiec TGE 12 Zródło: Hedging exposure to the Australian Electricy market using Exchange Traded Products, PPT, d-cypha Trade presenation at WRMA Conference 2011, www.d-cyphatrade.com.au
ASX (Australia) miesięczny wolumen otwartych pozycji na futures i opcjach w latach 2002-2010 Jarosław Ziębiec TGE 13
Instrument bazowy Indeks IRDN24 wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza, określany jako średnia arytmetyczna średnich ważonych wolumenem cen transakcji zawartych podczas fixingu i notowań ciągłych na poszczególnych godzinach z całej doby z rynków N-1 oraz N-2 dla tej samej daty dostawy, Jarosław Ziębiec TGE 14
Proponowane terminy wykonania Wariant 1 12 najbliższych miesięcy, 8 najbliższych kwartałów, 3 najbliższe lata Wariant 2 Najbliższy miesiąc, kwartał i rok Wariant 3 6 najbliższych miesięcy, 4 najbliższe kwartały, 3 najbliższe lata, Który wybrać? Czy wprowadzić kontrakty tygodniowe? Jarosław Ziębiec TGE 15
Nominał i kurs Nominał kontraktu: 1MW x określona liczba godzin, która zależy od liczby dni kalendarzowych w terminie wykonania oraz liczby godzin w dobie, roczny - 8760-8784 MWh; kwartalny - 2159-2209 MWh; miesięczny - 672-745 MWh; Kurs kontraktu: Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 0,01 PLN do rozważenia notowanie w EUR Minimalny krok notowania (tick) 0,01 PLN /MWh x nominał kontraktu, Roczny: od 87,6 do 87,84 PLN Kwartalny: od 21,59 do 22,09 PLN Miesięczny: od 6,72 do 7,45 PLN Jarosław Ziębiec TGE 16
Ostatni dzień obrotu kontrakt roczny i kwartalny dzień sesyjny poprzedzający: a) 2 dni b) 3 dni pierwszy dzień dostawy dla danego kontraktu kontrakt miesięczny: Dzień sesyjny poprzedzający ostatni dzień dostawy w miesiącu wykonania kontraktu. Dzień ustalenia ostatecznego kursu rozliczeniowego Szczegółowe terminy notowań określone w kalendarzu notowań Jarosław Ziębiec TGE 17
Podział kontraktu (kaskadowanie) Następuje dla kontraktu rocznego i kwartalnego na X dni przed pierwszym dniem dostawy Dla kontraktu rocznego: każda otwarta pozycja w kontrakcie rocznym jest zamieniana na równoważną liczbę otwartych pozycji w 3 najbliższych kontraktach miesięcznych dla miesięcy kalendarzowych Styczeń-Marzec oraz 3 kolejnych seriach kontraktów kwartalnych (kwartały 2-4 w danym roku kalendarzowym) dla kontraktu kwartalnego: Każda otwarta pozycja w kontrakcie kwartalnym jest zamieniana na równoważną liczbę otwartych pozycji w trzech kolejnych seriach kontraktów miesięcznych dla danego kontraktu kwartalnego. Jarosław Ziębiec TGE 18
Kaskadowanie i otwarte pozycje Kontrakty miesięczne: Styczeń, luty, marzec, rok 2013 Kontrakty kwartalne 2013: 2q, 3q,4q Kontr roczny 2013 S L M 5 kupionych kontraktów (5L) 5 L styczeń 5 L styczeń 5 L marzec 5 L 2Q 5 L 3Q 5 L 4Q Jarosław Ziębiec TGE 19
Dzienny kurs rozliczeniowy określany jest jako średnia arytmetyczna kursów ostatnich 10 transakcji zawartych podczas sesji, jeżeli podczas sesji giełdowej zawarto mniej niż 10 transakcji za dzienny kurs rozliczeniowy przyjmuje się kurs ostatniej transakcji. Zasada lepszych zleceń kupna/sprzedaży, gdy nie ma transakcji na sesji - średnią arytmetyczną z limitów cen w najlepszych zleceniach kupna i sprzedaży na zamknięciu gdy nie ma zleceń - ostatni znany kurs rozliczeniowy, określany jest z dokładnością do 1 grosza, w sytuacjach szczególnych po konsultacji z IRGIT, można wyznaczyć inny dzienny kurs rozliczeniowy Jarosław Ziębiec TGE 20
Ostateczny kurs rozliczeniowy dla kontraktów miesięcznych Średnia arytmetyczna ze wszystkich wartość indeksu IRDN24 dla danego okresu dostawy określona w dniu wygaśnięcia kontraktu Dzień wygaśnięcia kontraktu dzień poprzedzający ostatni dzień dostawy (T-1) T - ostatni dzień dostawy określany jest z dokładnością do 1 grosza. Jarosław Ziębiec TGE 21
Zasady rozliczania Depozyt wstępny i uzupełniający Marking to market równanie do rynku Fundusz gwarancyjny Czy potrzebne są limity otwartych pozycji (maksymalna liczba długich/krótkich pozycji które można zająć) na rynku? Jarosław Ziębiec TGE 22
Wykorzystanie rynku futures Transakcje zabezpieczające = hedging Spekulacja Bez spekulantów nie ma płynności czyli możliwości zabezpieczania Jarosław Ziębiec TGE 23
Transakcje zabezpieczające - hedging Powodem zajęcia pozycji na rynku futures jest posiadana pozycja (zamiar jej posiadania) na rynku fizycznym Na rynku futures zajmujemy pozycje odwrotną do pozycji zabezpieczanej z rynku fizycznego Hedging ma na celu minimalizację strat na rynku fizycznym a nie maksymalizację zysku Short hedge = długa na spot krótka na futures (sprzedaż) Long hedge = króka na spot długa na futures (kupno) Jarosław Ziębiec TGE 24
RYNEK FIZYCZNY Short hedge pozycja krótka na futures RYNEK FUTURES spadek cen energii Spadek cen = spadek indeksu IRDN24 Sprzedaż kontraktu Wytwórca ponosi straty sprzedaż po niższej cenie niż zakładał Wystawca kontraktu zarabia Zyski na futures minimalizują straty na spot Odkupienie kontraktu = zamknięcie pozycji 25
Long hedge pozycja długa na futures RYNEK FIZYCZNY Wzrost cen = wzrost kosztów zakupu energii w przyszłości RYNEK FUTURES Wzrost cen = wzrost indeksu IRDN24 Sprzedaż kontraktu =zamknięcie pozycji STRATA Nabywca kontraktu zarabia Nabycie kontraktu Zyski na futures minimalizują straty na spot 26
Spekulacja Inwestor nie posiada pozycji na rynku fizycznym, którą zabezpiecza Zajmuje pozycję na rynku futures (krótką, długą) w celu maksymalizacji zysku Świadomie podejmuje ryzyko zmiany kursu instrumentu (instrumentu bazowego) Wykorzystuje dźwignię finansową Spekulanci zwiększają płynność Amateur speculators consist of two categories gamblers and fools. Gamblers...know the risks and the fact that there is a house take, but they enjoy the game. Fools...think they know how to make money in futures, but they do not... The supply of fools is replenished by Barnum s Law. (There s a sucker born every minute.) (Stoll and Whaley 1993) Stoll, H.R. and R.E. Whaley 1993. Futures and Options: Theory and Applications. Southwestern Publishing Company: Cincinnati, Ohio. Jarosław Ziębiec TGE 27
Spekulacja - pozycja długa (zakup kontraktu) Nabywca (zajmujący pozycję długą) liczy na wzrost kursu kontraktu (i indeksu) zysk T=0 strata Kurs kontraktu/wartość IRDN24 Jarosław Ziębiec TGE 28
Spekulacja - pozycja krótka (sprzedaż kontraktu) Sprzedający (zajmujący pozycję krótką ) liczy na spadek kursu kontraktu (i indeksu) zysk strata T=0 Kurs kontraktu/indeksu IRGN24 Jarosław Ziębiec TGE 29
Notowania od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00-14:00 tak jak RTT Notowania w systemie Condico Jednostka notowania 1 kontrakt Zasady obrotu zbliżone do notowań kontraktów forward np. zlecenia Możliwe w przyszłości transakcje pozasesyjne tranakcje spreadowe (kupno jednej serii/sprzedaż innej) Rozliczanie przez IRGIT Zasady obrotu Warianty uruchomienia obrotu: A) na platformie MTF przy współpracy z krajowym DM B) przy współpracy renomowanej giełdy Jarosław Ziębiec TGE 30
Ryzyko rynkowe Płynność szczególnie na początku obrotu najbardziej płynna jest najkrótsza seria zamykanie/otwieranie pozycji Ryzyko specyficzne ceny energii na RDN Zmienność Kontrakty futures i ryzyko Jarosław Ziębiec TGE 31
Kontakt Jarosław Ziębiec doradca zarządu TGE Tel: +48 22 341 99 22 K-ka: +48 698 663 346 jaroslaw.ziebiec@tge.pl Jarosław Ziębiec TGE 32
Dziękuje za uwagę Proszę o pytania Jarosław Ziębiec TGE 33